Tíminn - 07.11.1948, Síða 4

4

TÍMINN, sunnudaginn 7. nóv. 1948.
247. blað
Fjárlagafrumvarpiö fyrir 194!
Alþingi er nú búið að hafa
setu í tæpan mánuð og nú
fyrst fer 1. umræða fjárl.
fram. Einhvern tíma hefði
þáð þótt óeölilega langur
dráttur á því, að fjárlaga-
frumvarpið kæmi fyrir augu
hv. þingmanna, en um það
.s'kal ekki sakazt, ég býst við
að h.v. ráðh. hafi sínar af-
sakanir í því efni. Ég þyk-
ist' vita, að það hafi ekki ver-
ið létt verk að undirbúa frv.
svo vel færi, ástandið í fjár-
málum og atvinnumálum
þjóðarinnar er þannig, enda
ber frv. það með sér á ýms-
an hátt.
Enn þá hækka fjár-
lögin allverulega frá því í ár.
í frv. er gert ráð fyrir 20
miíj. króna hækkun frá fjár-
lögum yfirstandandi árs, og
éf að venju lætur, munu þau
ekki lækka í meðförum Al-
þingis. Ennþá er þjóðinni í-
þyngt með nýjum sköttum. í
írv. er áætluð 15 milj. kr.
hækkun á söluskatti. Til þess
verður að fá eina lagaheim-
iíd ennþá. Auk þess er gert
iáð fyrir auknum tollum í
trausti þess að meira verði
flutt inn á næsta ári af tolla-
vörum, eins og vefnaðarvöru,
en verður á þessu ári.
Afleiðingarnar af stefnu
fyrrv stjórnar.
Það má að sönnu segja,
að þetta komi engum á óvart,
sem fylgzt hefir með og gert
sér grein fyrir hvert stefndi í
fjármála- og atvinnulífi þjóð
arinnar undanfarin ár. Það
var vitað mál að afleiðing af
þeirri stefnu hlaut að verða
síhækkandi fjárlög, hraðvax-
andi hækkun á rekstrarút-
gjöldum ríkisins, ásamt vax-
andj álögum á þegna þjóð-
íélagsins, samfara minnkandi
getu ríkisins til nauðsynlegra
verklegra umbóta og aðstoðar
í þágu atvinnuveganna. Allt
þetta kemur berlega í ljós, við
athugun á fjárlagafrmv., sem
hér er til umræðu. Fjárlögin
hækka, eins og ég hefi áður,
sagt, um 20 milj. krónur,
og rekstrarútgjöld ríkisins
hækka um margar miljónir.
Nýjir skatta eru áætlaðir 15
rnilj. kr., og framlög til verk-
Iegra framkvæmda og önnur
aðstoð við atvinnuveginn á-
ætluð mörgum milj., jafnvel
milj. tugum lægrl en í yfir-
standandi fjárlögum. Við vit-
um þá að atvinnuvegirnir
standa að ýmsu leytj höllum
fæti, minnsta kosti mikill
hluti bátaútvegsins á í mikl-
um þrengingum og hefir far-
ið fram stóraukin aðst. rík-
isins, ef ekki á allt að stöðv-
ast á komandi vertíð,
Ég áfellist ekki hv. ráðh. þó
svona hafi farið með undir-
feúning fjárlagafrmv. Ég veit
að hann hefir gert það eins
vel úr garð} og honum var
unht, enda þótt ég sé honum
rhjög ósammála um ýms á-
kvæði frv. og mun ég víkja
áð því síðar. Nei, sökin ligg-
ur í' stjórnarstefnu undanfar
ínna ára og hvernig Alþingi
og ríkisstjórn hefir haldið á
þe&sum málum hin síðari ár,
og þar á náttúrulega hæstv.
ráðh. sinn þátt í, ásamt mörg
um öðrum.
Fjárlagafrumvarpið og
dýrtíðarmálin.
Við fyrstu sýn lítur fjár-
I6æí§íe Ifefg'a Jánassosiar við fyrstu usn-.
ræðBs ffáriagafrumv. í saBneÍBmðu þingi
5. |s. m.
lagafrumvarpið sæmilega út,
þar er gert ráð fyrir 27 milj.
króna rekstrarafgangi og
greiðsluhalli á sjóðsyfirliti
mjög. óverulegur, en við nán-
ari athugun kemur brátt í
ljós, að þar virðist vanta
stóra útgjaldaliði, sem eins
og sakir standa virðist óhjá-
kvæmilegt að taka tillit til,
og að öilu óbreyttu inna af
hendi háar fjárhæðir á
næsta fjárlagaári. í þessa árs
fjárlögum eru 55 milj. króna
varið í þessu skyni til dýr-
tíðar ráðstafana til niður-
greiðslu á vörum innanlands
og útflutningsuppbætur á
bátafiski.
í frmv. er í þessu skyni gert
ráð fyrir 33 milj. króna til
niðurgreiðslu á vörum innan-
lands og 6 milj. króna til
styrktar bátaútveginum frá
síðustu síldarvertíð.
Ekkert bendir til þess, að
unnt verði að hafa þessa upp
hæð lægri en á yfirstandandi
ári. Það er vitað, að bátaút-
vegurinn telur sig þurfa að
fá mun hærra ábyrgðarverð
en áður og auk þess þarf
hann eins og áður segir á
allverulegri hjálp að halda,
ef útgerðin á ekki að stöðv-
ast.
Það er því sýnt að þessi á-
ætlaða upphæð er allt of lág,
nema að ríkisstjórn og Al-
þingi ætli annaðhvort að
draga úr niðurgreiðslum að
miklum mun og hætta að á-
byrgjast bátafiskinn - það er
vissulega leið fyrir sig en all
mikilli röskun myndi hún
valda> að minnsta kosti fyrst
um sinn í atvinnulífi þjóðar-
innar — eða að öðrum kosti
niðurfærslu dýrtíðárinnar,
um aðrar Ieiðir virðist ekki
vera að ræða.
Tekjuáætlumn.
Ég mun nú lítillega minn-
ast á hinar einstöku greinar
frumv. Um tekjuáætlunina er
það að segja frá mínum bæj-
ardyrum séð, að hún mun
vera áætluð til hins ýtrasta
og ekki má mikið út af bregða
til þess, að þær tekjur, sem
þar er gert ráð fyrir komi til
skila á næsta ári, enda þótt
Alþingi samþykki hækkun
söluskattsins. Það er því sýnt,
að Alþingi geti ekki nú, eins
og svo oft áður, gripið-til þess
úrræðis, þegar í harðbakkann
slær, að hækka tekjuáætlun-
ina. Nú virðist boginn vera
spenntur svo hátt, að ekki er
með neinu móti hægt að gera
sér vonir um meira fé, nema
nýjir tekjustofnar komi til og
má búast við að þeir verði
vandfundnir.
Gjaldahækkanirnar.
Við athugun á gjaldabálki
frumv. kemur í ljós eins og ég
gat um áður stórkostleg
hækkun á rekstrar útgjöld-
um ríkisins. Nægir í því sam-
bandi að nefna framlög til
stjórnarráðsins og utanríkis-
þjórrustunnar. Til þessara að-
ila er gert ráð fyrir tæpri miíj
króna hækkun á næsta ári.
Til dómgæzlu og lögreglu-
stjórnar nemur hækkunin
rúmi’i miljón og til inn-
heimtu skatta og tekna er
gert ráð fyrir tæpri miljón
króna hækkun frá því sem er
á þessa árs f j árl. Svona mætti
lengi telja en ekki er tímj til
að tína meira fram að þessu
sinni.
Vextir af lánum ríkissjóðs
eru áætlaðar rúrnar 7 milj.
króna og er það rúmlega 2
milj. króna hækkun frá því
sem nú er. Auk þess eru á-
ætlaðar 4 milj. króna til
greiöslu vaxta og afborgana
af lánum, sem ríkissjóður er
í ábyrgð fyrir, en eru nú í van
skiluir:. Þessar tölur þurfa
engra skýringar við, þær tala
sínu máli.
Sparnaðarnefndzn.
Á s.l. vetrj skipaði ríkis-
stjórnin svokallaða sparnað-
arnefnd. í henni eiga sæti
nokkrir skrifstofustjórar í
stjórnarráðinu og ríkisbókari.
Auk þeirra tóku á s.l. vori
tveir alþingismenn sæti í
nefndinni þeim til aðstoðar.
Nefnd þessi á að athuga all-
an rekstur ríki.sins og stofn-
ana þess og gera rökstuddar-
tillögur til ríkisstjórnar um
sparnað í ríkisrekstrinum
eins og nafnið bendir til. Það
skal fúslega játað að þetta
er erfitt verk, seinunnið og
vandasamt. Enda hefir verið
furðu hljótt um nefnd þessa
og víst er um það að ekki ber
fjárlagafrmv. það með sér að
nefnd þessi hafi orðið mikið
ágengt í starfi sínu fram að
þessu. Nefnd sú mun starfa
ennþá og vonandi getur hún,
þegar fafið verður að vinna
að afgreiðslu fjárl. gefið
fjárv.nefnd ýmsar upplýsing
ar og bent á úrræði til sparn-
aðar á rekstri þjóðarbúsins,
og er þess að vænta að góð
samvinna takist á með nefnd
inni og háttv. fjárveitinga-
nefnd.
Starfsmannaskrá vantar.
Það er kunnugt eins og rík
isbáknið er orðið umfangsmik
ið og útþenslan gífurleg á öll-
um sviðum, að það er ókleift
fyrir fjárv.n. og Alþing} að
fylgjast með þeirri þróun, og
dæma um, hvort í þessari eða
hinni starfsgreininni er um ó
eðlilega útþenslu að ræða.
1938 var sá háttur upptekinn
af þáverandi fjármálaráðh.
að láta prenta með fjárl.frmv
skrá yfir alla starfsmenn
hinna einstöku stjórnar-
deilda og ríkisstofnana, þar
sem tilgreint var starf og
launaupphæð hvers starfs-
manns fyrir sig. Þetta var á-
gæt og nauðsynleg regla, sem
hjálpaði til aö skapa víst að-
hald um fjölgun starfsmanna,
þá gat fjv.nefnd og Alþingi
fylggt með þróun þessara
mála og borið saman starfs-
mannaskrá frá ári til árs. En
þetta fyrirkomulag var að-
eins viðhaft í 3 ár og fellt
niður, er Eysteinn Jónsson lét
af störfum fjármálaráðherra.
Síðan hefir reynzt mjög erf-
itt og oftast ókleift að fá fullt
yfirlit yfir starfsmannahald
ríkisins og launakjör þess,
þrátt fyrir ítrekaðar tilraun-
(Framhald á 7. siöu)
Borgarstjórinn í Reykjavík lét
þau orð falla í þingræðu, þegar
frumvarpið um skattfrelsi auka-
vinnu við íbúðabyggingar var til
fyrstu umræðu, að í blaði einu
hefði komið fram sá skilningur, að
frumvarpið ætti bara við Reykvík
inga en ekki sveitamenn. Ekki veit
. ég um allt, sem í blöðunum stend-
I ur, en .hitt veit ég, að hafi borgar-
stjóri hér átt við Tímann eins og
mig grunar, er þetta misskilningur
j hjá honum. Kann ég því illa, að
| menn, sem geta ekki farið rétt með
; það sem þeir lesa, séu að hlaupa
! með það, en það er þó ekk; annað
en við veröum allir að þola.
Það er rangt, að hér í blaðinu
hafi verið lagt á móti þeirri hugs-
un, sem liggur til grundvallar þessu
frumvarpi. Hitt hefir verið bent á,
ao það vantar alveg með þessu
frumvarpi og í það, allar upplýs-
ingar um það, hvenær eigi að telja
að bændur byrji aukavinnu við
byggingar. Oft vinna þeir algjör-
lega við slík störf í nokkrar vik-
ur. Og við hvað á þá að miða, þeg
j ar hin skattfrjálsa yfirvinna er
dregin írá?
í öðru lagi hef ég bent á það,
að ég sjái ekki, að sá, sem vinnur
yfirvinnu sína á sjó og notar tekj-
urnar af henni til aö kaupa sér
íbúð fullbyggða, sé á neinn hátt
ómaklegri að njóta skattfríðinda.
í þriðja lagi tel ég, að ekki sé
hægt að finna neina sérstaka teg-
und sjálfsbjargarhvatar og mann-
dóms í því að byggja íbúð, um
fram það, að byggja t. d. fjós eða
gera jarðabætur, auka bústofn
sinn, eignast bát eða jafnvej^ifna
sparifé. Og mér skal vera ljúft að
ræða hvert einstakt atriði þessa
máls, ef þess er óskað.
Ef sveitamaður leggur á sig yfir-
vinnu til að auka bústofninn eru
það ska.ttskyldar tekjur. Kvígurn-
ar eru virtar og taldar til tekna og
eigna. Ekki hafa þær myndað
neinn arð, nema áburðarefni þau,
sem þær gefa frá sér. Þær eru því
ekki peningatekjur. Það getur meira
að segja staðið svo á, að einhver
þurfi að slátra kvígu til að borga
útsvar og skatt, og aldrei bætir
hún þá úr mjólkurþörfinni.
--- ■——. ■ ■ ■ -»
Nauðsyn þjóðfélagsins er brýn
þegar íbúðir eru annarsvegar. En
eru nú allir búnir að gleyma því,
sem þeir haía sagt um það, sem
ógert væri í sveitunum? Og hvern
ig er það með lánsþörfina? Skyldi
það ekki geta komið sér vel, að
menn vildu eiga fé á vöxtum, svo
að peningastofnanirnar gætu að
nokkru bætt úr henni? Að minnsta
kosti ætti að þyrma því sparifé,
sem myndað er af aukavinnu og
ætlað er til að byggja íbúðir fyrir,
þegar leyfi fæst.
Ég árétta það, sem ég hef áður
sagt, að ég hef enga löngun til að
leggja illt til þeirra sæmdarmanna,
sem nota tómstundir sínar til að
koma upp íbúöum fyrir sig. Vilji
menn viðurkenna, að skattalöggjöf
in þurfi hér breytingá, þá hef ég
ekki á móti því. En þá vil ég þó
frábiðja allt vesaldarlegt og van-
hugsað kák, sem einungis nær til
nokkurra af ótal mörgum, sem eins
er ástatt um.
Og enn verð ég að árétta. Ég sé
ekki betur í fljótu bragði, en þetta
mál verði helzt lagað og leyst með
því, að hverskonar þjóðholl eigna-
aukning, sem stafar af yfirvinnu,
sé skattfrjáls. En þá finnst mér að
þurfi að gera sér grein fyrir, hvað
eðlilegt og hóflegt má kallast, að
menn hafi margar skattskyldar
vinnustundir árlega. Yfirvinnutekj
ur, sem hvergi sér stað og verða
jafnóðum að eyöslueyri, ættu vitan.
lega ekki að njóta neinna friðinda.
Ég liygg að Iesendur Tímans, —
vel að merkja þeir, sem geta tekið
rétt eftir, — kannist við það, að
hér í blaðinu hefir verið mælt með
hugmyndinni um skattfrjálsa sparl
fjársöfnun aS einhverju leyti. Það
er því rógur og rangfærsla að við
sem hér vinnum, séum sljóir fyrir
því, að hér þurfi eitthvað að gera.
En hitt stend ég við„ að þetta frum
i varp er „vanskapað óskepi", þó að
það sé gott svo langt sem það nær.
Ég bið ykkur nú að fyrirgefa,
að ég hef oröið svona langorður og
endurtekningasamur um þetta mál,
en ef ég eitthvað segi vil ég láta
, skilja mig. En ég ætla samt að
, bæta fvrir allar þessar áréttingar
I með gamansamara lesmáli, sem K
! færði mér í gær. Kvæðið nefnir
, hann viðhorf og segir, að tilefni
þess séu „þingfréttir 2. nov. 1948.
Frv. um breytingu á tryggingarlög
l um „þess efnis, að íþróttamenn
falli undir þau.“ .
Gjafar laga glíma enn
við gamla héimskudrauginn,
finnst nú rétt, að fínir menn
„falli undir lögin.“
Enn eru til aðrir menn
yfir settir lögin.
Svo eru líka sumir menn
að setja sig inn í lögin.
Einatt fara ýmsir menn
utanvert við lögin;
einnig nokkrir afreksmenn
allt í kringum lögin.
Kannske við heyrum meira frá
honum seinna.
Starkaður gamli.
Móðir okkar,
t#**#*' — " ■
Sigurbjörg Þorsteinsdótíir
Þórsgötu 3.
andaðist 4. ]). m. Jarðarförzn auglýst síðar.
F. h. okkar systkinanna
Sigríður Erlendsdóttir.
I Starfsstúlku 1
n
vantar að Hótel Borg. — Uppl. á skrifstofunni.
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦t
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦Moi