Tíminn - 14.01.1949, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, föstudaginn 14. janúar 1949.
10. blað
Réttlættir fyrir náðina
Bo Giertz: í grýtta
jörð. Skáldsaga. Sig-
urbjörn Einarsson
þýddi. — Bókageröin
Lilja. — Stærð: 331
bls., 21X13 sm. Verö:
kr. 60.00 innb.
Þetta eru raunar þrjár
sjálfstæðar sögur, sin af
hverjum presti, sem allir
byrja prestsskap í sömu sókn
i Noröur-Svíþjóð, meö nálega
60 ára milibili. Sá fyrsti kem-
ur á tímum Napóleonsstyrj-
aldanna, þegar frjálshyggjan
og skynsemistrúin franska
frá byltingarárunum og tím-
anum næsta á eftir hafði
breiðzt út um löndin. Annar
hóf starf sitt um 1880, þegar
sú hreyfing, sem hér á landi
er lengstum kennd við Bran-
des, var upp á sitt bezta. Hinn
þriðji og síðasti er nútíma-
maður, sem kemur frá próf-
borði skólans rétt fyrir heims
styrjöldina síðari.
Bókin skýrir frá prestsþjón
ustu og andlegri reynslu þess-
ara þriggja byrjenda, þar til
Efíir ffiallíléi8 Kristjánsson.
GIERTZ
grjótið úr akri hjartans leið-
ir það ekki til annars en
þess, að klöppin, sem undir
er, veröur ber. Því er það allt
annar átrúnaður að trúa á
betrunina en að trúa á náð-
áhrif tízkustraumanna hafa !ina- Vegur betrunarinnar
viðrast af þeim og þeir eru
orðnir rétttrúnaðarmenn í
gömlum stíl.
Bo Giertz er prestur í Suð-
ur-Svíþjóð, en auk þess kunn
ur rithöfundur og skáld. Það
er til marks um álit hans í
Svíþjóð að við biskupskjör fyr t
ir áramótin hafði hann miklu
mest fylgi presta, allra þeirra, ■
sem til greina komu. Þessi
bók er líka vel skrifuð og
þýdd á gott mál. Hér er rak- |
in barátta trúarinnar og oft
bæði vel og skemmtilega.
Höfundurinn er bersýnilega
sterkgáfaður og hefir vald á
margskonar líkingum og er
sá tilþrifamaður í íþrótt
sinni, að oft er unun að lesa
bók hans. Hin andlega glíma,
sem þar er sýnd, er oft túlk-
uð af list. Þó er þar sú tak-
mörkun á, að innra lífi and-
stæðinga þessara klerka eru
gerð helzt til lítil skil, þó að
tilsvör þeirra og viðbrögð séu
oft vel gerð.
Sennilega er ekki til á ís-
lenzku handhægari ,bók til
skýringar þeirri guðfræði,
sem höfundur boðar. Og
þeim, sem kynnu að vilja á-
iykta sem svo, að þar sé að-
eins um að ræða dauð og
gengin sjónarmið, skal á það
bent, að betur mega þeir rök-
styðja frávísunartillögur sín-
frelsar engan. Maðurinn
frelsast aðeins af náð fyrir
trú.
Guð hafði á fornum tíðum
umborið syndina. En svo
vildi hann sýna, að hann er
réttlátur, að synd fylgir bölv-
un og hegning og að hann
falsar ekki málband. heilag-
leikans. En svo undursamleg
ur er guð, aö hann lét alla
bölvun illskunnar og hegn-
ingu hennar koma niður á
hinum saklausa, sem gekk í
dauðann sjlfviljuglega. —
Þannig fríkeypti hann oss
undan bölvun lögmálsins.
Maðurinn, eins og hann er í
sjálfum sér, er og verður
syndari í eðli sínu. En sektin
er friðþægð.
Mörgum þykir þessi trú
annað en aðgengileg. Því um
bar hinn óumbreytanlegi
Guð syndina á fornum tíðum
en hætti því svo? Og hví
geymir Biblían þau fyrir-
mæli Krists, að menn skuli
keppa að því, að verða full-
komnir eins og guð heilag-
leikans og réttlætisins, ef það
er vonlaust með öllu? Og eiga
hinir frelsuöu svo að búa við
sitt spilta hjarta óbreytt um
alla eilífð? Og hversu sam-
rýmist sú kenning, að sjálfs-
fórn annars réttlæti þig,
þeim hugmyndum, sem menn
ar, því að þessa guðfræði og gera sér um réttlæti nú á
crú aðhyllast margir prýði-
lega gáfaðir og hámenntaðir
samtíðarmenn okkar.
Það er því ástæða til að
benda þeim, sem á annað
borð telja ómaksins vert að
hugsa um trúmál, á að lesa
þessa bck.
Ekki skal því neitað, að
sennilega sé lýst hinum innra
friði prestanna eftir að þeir
hafa frelsazt og telja sig
komna að öruggri niðurstöðu
í trúarefnum. En hitt mætti
gjarnan koma fram, að menn
geta átt fastmótaða lífsskoð-
un og tryggan sálarfrið, þó
að trú þeirra sé háttað á
annan veg.
Sú lífsskoðun, sem þessir
prestar eignast, byggir á því,
að manneðlið sé slæmt og
dögum?
Þessu er ekki svarað svo að
tæmandi sé í bókinni. Og
sums staöar virðist mér vera
gloppur í rökvísi prestanna.
Séra Torvík hefir lengi
þungar áhyggjur um and-
lega ^elferð vinar síns, Gunn
ars Sjenstedts, af því hann
á barn utan hjónabands.
Hann metur samvizku sína
meira en bókstaf biblíunnar
Qg segir, að bæði hann sjálf-
ur og barnsmóðir hans séu
sátt við guð og hvorugt hafi
dregið annað á tálar.
Síðan fer Sjenstedt í
finnska stríðið, sem sjálfboða
liði. Prestur dáist að því, og
harmar það,' að hafa ekki
farið sjálfur til að mæta hin
um rússneska innrásarher
geti ekki orðið annað. Hjarta ! meö vopn í hönd. Þó hvarflar
mannsins er spillt og spill-, það aldrei að presti, að þessi
íngin verður ekki upprætt úr
því. Þó að menn taki lausa-
sjálfsfórn vinar hans verði
reiknuð honum til réttlæt-
ingar. Og þegar hann fréttir
um dauða hans í stríðinu,
harmar hann mjög dauða
hans í syndinni, þar til hann
fær bréf hans, sem sannar
honum, að hann hefir tekið
! rétta trú fyrir andlát sitt.
Það var ekki aðalatriðið
um velíarnað mannsins hver
hann var. Lausaleiksbarn
eða fórnardauði fyrir mál-
stað réttlætisins gerði þar
hvorki til né frá. Hér var það
trúin ein sem gilti.
Svo ssm vænta má, trúa
þessir prestar því allir, að
biblían sé innblásin bók og
hana megi þeir ekki efa. Ef
menn hins vegar fari að
rengja eitthvað og efa sumt,
þá sé aldrei að vita hvar stað
ar verði numið og hvað eftir
skilið. Þeir telja sig ekki vitr-
ari en Krist og postulana.
Nú skal það játað, aö ekki
veit ég hvernig lesa skal bib-
líuna til að sjá ekki, að hún
er af ýmsum rótum runnin
og sum rit Nýja testamentis-
ins guðfræðilegar' ritgeröir
menntaðra trúfræðinga
þeirra tíma og þó að þær séu
ekki beinlínis skrifaðar hver
gegn annari, eigi sumar að
leiðrétta það, sem annars
staðar kemur fram. Hélt ég
og aö erfitt væri að lesa þá
ágætu bók með vakandi at-
hygli og fella allt jafnt, að
skilningi sínum. En hitt get-
ur ef til vill verið sjónarmið,
að menn eigi að beygja skiln-
ing sinn fyrir guðsorði og
trúa án skilnings, en hverju
trúa þeir þá? Og er þá skyn-
semin gefin þeim til hneyksl-
unar og falls?
En víkjum nú aftur að séra
Torvik. Hann vildi ekki kasta
frá sér nokkrú orði Drottins
síns. Þó taldi hann rétt, að
fara í stríð og drepa með
eigin hendi sem flesta af
'andstæðingunum og helzt
allan Rússaher. Hvar var þá
lotning hans fyrir fimmta
boðorðinu eða boðskap Jesú?
Nú veit ég vel, að í kristn-
um löndum hefir það löngum
þótt nauðsynlelgt á stríðs-
tímum að víkja við friðar-
hugsj ón kristindómsins og
þeim kröfum, seni hún gerir.
Það væru ekki æskilegir her-
menn, sem segðu líkt og
ÍVlagnús eyjajarl, að þeir
ættu hér ekki sakir við nokk-
urn mann, svo að þeir þyrftu
að bera vopn á þá. Þess vegna
þarf að segja fólkinu, aö orö
Krists um að elska óvini sína
eigi ekki við hinn stríðsaðil-
ann. Það er þá gjarnan rök-
stutt þannig, að þar séu
meira en persónulegir óvinir.
Það séu óvinir guðs, eða
mannkynsins og menningar-
innar, ef guðstrúin þykir
ekki nógu almenn og sterk til
þess, að íólkið vilji taka upp
þykkjuna fyrir Drottinn sinn.
Hugsum nú enn um séra
Torvík. Segjum að hann
hefði getað farið og drepið
svo marga Rússa, að það
hefði bægt hættunni af ríki
þeirra frá Svíþjóð. Hefði það
verið kristilegt eða rétt?
Mátulegt á þá og mikil
blessun fyrir sænsku þjóð-
ina, segir einhver. Tölum
seinna um hið mátulega. En
sízt skal ég mæla bót einræði
og ofstjórn kommúnista í
(Framhald á 7. síðu).
■ - X; -■ , , - ■,
Kirkjugestur á BessastöSum á
' gamlárskvölc! heíir sent eítirfar-
^ andi bréf og sé ég enga ástæðu til
1 að stinga því undir stól, án þess
1 að ég hafi þó nokkuö kynnt mér
jþað mál, sem hér er rætt. Hitt sé
ég, að menn eru viðkvæmir þegar
[kirkjan er annars vegar og þó að
stundum blandist saman við óskyld
sjónarmið, þá er að vissu leyti gam
an að því. Bréfið er svona:
,,Á gamlárskvöld árið 1948 var
boöuð messa í Bessastaðakirkju
kl. átta að kvöldi, allflest af kirkju-
fólki kom um bað leyti. Var þá búið
að kveikja ljós í kirkjudyrum, en
ekki í kirkjunni sjálfri. Kirkjugestir
fóru samt inn í myrkraða kirkjuna.
Pólki þótti það undarlegt á hátíðis
kvöldi. en einhver kom með þær
upplýsingar að ekki ætti að lýsa
kirkjuna fyr en forseti íslands
kæmi. Biðu svo menn og konur í
myrkrinu þar til forseti íslands
kom í kirkjudyr, þá var kirkjan
upplýst, af einum þénara á Bessa-
stöðum, eftir því sem sagt er.
Hverjir standa fyrir þessari at-
höfn? Er það sóknarnefnd, safnað-
arfulltrúi, eða presturinn, eða bisk-
upinn yfir íslandi eða einhver ann
ar? Kirkjufólkinu var mikil for-
vitni á að vita hvað þessi ráðstöfun
á að tákna, og eru margar getgát-
ur um það, manna á meðal, og sum
1 ar all einkennilegar. Ein er sú, —
hvort að Álftnesingar og aðrir sem
þarna voru bæði úr Reykjavík,
t Kópavogshreppi, Garðahreppi, og
Hafnfirðingar, eiga að líta svo á,
að forseti íslands, sé ljós heimsins.
Áður en Bessastaðir voru gjörðir
að aðseturstað æðsta valdsmanns
landsins, er sagt að bóndinn á
Bessastöðum hafi verið hæsti
gjaldandi hreppsins. Nú er þó búið
stærra búi þar en nokkurn tíma áð
ur, eftir sögn en búið á Bessastöð-
um greiðir ekki neitt sveitarútsvar
og þykir ýmsum skrítið.
Eftir að búið var að lýsa kirkjuna
á gamlárskvöld fór kirkjuathöfnin
fram eins og venja er til, þar til
prestur var kominn úr ræðustól og
fyrir altari. Gaf hann þá meðhjálp
aranum bendingu um að standa
upp, og hann söfnuðinum og allir
risu úr sætum, en hvað skeður.
Prestur fer þá að þakka forseta
íslands fyrir sig og söfnuðinn fyrir
velvild og góðvilja, sem hann hefði
sýnt, og mátti ráða af oröum
prests, að það væri nokkuð mikið.
Ég hefi heyrt á tali margra ‘eftir
þessa messu, að þeir könnuðust
ekki við það að forseti íslands,
hefði gert neitt sérstaklega fyrir
þá, og prestur hefði getað sparað
sér allt þakklæti fyrir sig, og sömu
skoðunar munu flestir kirkjugestir
vera, sem þar voru þetta kvöld,
nema ef vera kynni meShjálpar-
inn. — Ennfremur létu margir í
ljósi, 3S þeir hefðu ekki áttað sig
á þessu tiltæki prests þegar þeir
stóðu upp, að fara að láta alla
kirkjugesti, hlýða standandi á þessa
þakkargjörð, þar á meðal forseta
íslands sjálfan enda mun þetta til
tæki prests ekki auka á ást hans,
sem sálusorgara hjá söfnuðinum.
í sambandi við þakkargjörðina
má geta þess. að prestur var búinn.
að þakka forseta íslands og ríkis-
stjórn fyrir viðgerðina á Bessastaða
kirkju þ. 7. nóv. s. 1. næsta sunnu-
dag eftir heldrimannamessuna á
Bessastöðum 31. okt. 1948 þegar
stjórnarvöld íslands með biskup fs
lands í fararbroddi, gerðu hina eftir
minnilegu stéttaskiptingu við guös
þjónustu, sem er í því fólgin að til
vígslunnar máttu aðeins koma
þeir sem kallaðir eru heldri menn,
höfuðprestar og skriftlærðir og aðr
ir höfðingjar lýðsins. og aðeins 5
menn úr sókninni sem sæmdir voru
þá heitinu heldri menn. Öðrum
safnaðarmeðlimum var meinað það
að vera við vígsluna. Næsta sunnu-
dag 7. nóv. var svokölluð hjóna
messa því þá höfðu flest hjón í
sókninni fengið boðskort þar sem
þeim var boðið inn til forseta ís-
lands, til að fá sér hressingu að lok
inni messu, og mun þessi hluti safn
aðarins eiga að teljast til millistétt
ar við guðþjónustur, en hinir safn
aðarmeðlimir vinumenn og vinnu-
konur, og börn hjónanna. sauðsvart
ur almúgi. Komið getur fyrir að
þessi börn og unglingar verði heldri
menn og hjón.“
Svo er bezt að ég þakki ópinber
lega fyrir mig, því að' nú hef ég
fengið verðlaun fyrir mín skrif.
Egill Skallagrímsson, ölgerðin vel
að merkja, sendi ritstjórn Tímans
tvö dagatöl með mynd af þeirri
amerísku, sem ég minntist á um
daginn, svo að nú hefir hún lagt
undir sig tvær skrifstofuríEdduhúsi
auk þess ríkis, sem hún hafði áður.
Starkaður gamli
Kærar þakkir fyrir sýnda samúð við andlát og
útför
síra Kinars Tliorlacius,
fyrrv. prófasts.
F. h. aðstandenda
Magnús Thorlacins.
Söngfélag I. O. G. T.
Söngfélag I. O. G. T.
II Nýjársfagnað
heldur söngfélag I. O. G. T. i G.T.-húsinu í kvöld,
föstudaginn 14. jan. kl. 8.30.
TIL SKEMMTUNAR:
Tvísöngur (Hreggviður Guðbjörnsson og
Magnús Benediktsson).
Upplestur (I. K.).
Kórsöngur.
D ANS.
Aðgöngumiðar í G>.T.-húsinu frá kl. 8.
Komið og njótið góðrar skemmtunar.
NEFNDIN.