Tíminn - 19.03.1949, Blaðsíða 3

61. Mað
TÍMINN, laugardaginn 19. rnarz 1949.
3
NÝ SKÁLDSAGA
!
& | þó að Gunnar lesi, — hann
eigi dj úpa' stóla.
Sumir hafa tekið þáttinn
um Gunnar sem kommún-
iskan áróður. Mér þykir
sennilegra, að höfundur hafi
í þar vilj að sýna tvennt:
únistinn Gunnar hefir bæk- Hvernig sá, sem á sér tak-
ur á veggjum sínum og les mark og tilgang, bjargast úr
franska bókmenntasögu og hringiðu og mannskemmd-
félaginn lítur upp til hans um stefnuleysisins og í öðru
með aðdáun og -beygir sig í lagi varnarleysi hins ómennt
auðmýkt fyrir röksemdum aða og hugsunarlausa gagn-
hans um þjóðfélagið og mál- vart áróðri, sem rekinn er af
efni þess. Og þar sem ómennt ákveðnum huga, þó að rök-
aður auðnuleysingi öfundast semdir séu hæpnar. Sjómað-
við kaupsýslumanninn og út- urinn hefir ekkert í það, að
gerðarmanninn, sem hefir meta rök félaga síns, þar sem
efni á að liggja úr sér eftir hann hefir aldrei hugsað um
ærnum kunnugleika á því, ^ fí°Éra daga drykkjuskap og þjöðíélagsmál.
sem hún fjallar um. En því lata Þríía stofuna sína, þó | Það er að minnsta kosti
miður er lýsing hennar á ! að hann hafi gert þar öll sín þetta, sem sagan sýnir.
hetjum hafsins að ýmsu 'stykki’ Þar sem sjóaragreyin 1 Það er hætt við því, að svo
leyti allt annað en glæsileg Ilata sPýJu sina þorna í hefði getað farið undir hiið-
Þrír ungir og hraustir1 hragganum °S verða að fara stæðum kringumstæðum, að
menn vistast í skiprúm í! a sióinn þegar gefur, skel- þessi bók hefði verið kölluð
Vestmannaeyjum. Þeir eru'Þunnir, Þ° að Þeir eigi ekk-' stéttarníð. Ekki skal hér
allir vaskir sjómenn 0g' ert faicmarli> nema ef vera stofnað til neinna æsinga, en
vinna verk sín æðrulaust og kynni að komast á fyllirí,! því má slá föstu, að hér er á
eiga til manndáð og hetju-igieypir hann við Því, að ó- j ferðinni sönn lýsing, hversu
lund í starfi þegar með þarf I reSla Þeirra stéttarbræðra sé viðtæk sem hún er. Lýsing-
auðvaldinu þóknanleg. Og in er líka ljót, því að þetta er
1 dularmáttur bókanna á lýsing á ómerkilegu fólki. Það
| veggnum og hin franska bók, eru hetjur hafsins af þeirri
, menntasaga afvopnar alveg gerð, að þær ættu helzt
Asi í Bæ: Breytileg átt.
Stærð 150 bls. 14X21 sm.
Verð: kr. 24.00 ób. Helga-
fell.
Þetta er saga frá vertíð í
Vestmannaeyjum. Sjómenn-
irnir koma í byrjun sögu með
strandferðaskipi, til að vera
þarna eina vertíð og í sögu-
lok fara þeir þaöan aftur að
henni lokinni.
Þessi saga er skrifuð af
til Piands
Eftir Sigtrygg Bcnediktssoii
Dag eftir dag sækja þeir sjó-
inn ef gefur og flytja að
landi hinn dýrmæta feng,
sem tryggir þjóðinni gjald-
eyri til kaupa á nauðsynum ! og beygir Þennan unea fuli-
sínum. En þegar ekki gefur huSa> Þó að hann reyni að
á sjóinn og tómstund verður,retta hlut sinn með Því að
frá lífsbaráttu og skyldu-
störfum, hverfur mesti hetju
bragurinn af þessu fólki. Þá
kaupa þeir brennivín og
leita félagsskapar við stúlk-
ur, sem eru nógu lauslátar
til að vera við þeirra hæfi.
Þetta er efni sögunnar.
Þrír ungir sjómenn við störf
og skemmtanir. Vaskir og
duglegir starfsmenn, en
stefnulausir og hugsjóna-
lausir, naútnasjúkir og
ístöðulausir.
Höfundur lýsir því stund-
um, hvernig hinar dýpri og
hreinni tilfinningar gera
vart við sig í fari þessara
manna. Þeir hrífast af sak-
leysi og fegurð bernskunnar
og þá dreymir að öðrum
þræði um heimilislíf og ham-
ingju. En þeir drekka það
allt frá sér og svalla. Og þó
að stundum slæðist að þeim
minningar og hugsun um
þreytta móður einhversstað-
ar í fjarska, hvarflar ekki að
þeim að leggja neitt á sig til
að rétta henni á nokkurn
hátt hönd í endurgjalds-
skyni. Og þó að þeim þyki
undir niðri vænt um stúlk-
urnar, sem þeir halda við, eru
þeir hvorki menn til að
leggja hömlur á drykkju-
fýsn sína þeirra vegna, né
heldur að staðfestast hjá
þeim, þó að þær beri barn
þeirra undir brjósti.
Þánnig er þetta fólk, sem
lifir fyrir líðandi stund,
þyrst í að njóta augnabliks-
ins, en staðfestulaust og ríf-
ur niður öll skilyrði sín til
sannrar lífsnautnar og ham-
íngju. Og sagan er svo hlut-
laus í frásögn sinni og lýs-
ingu, að lesandinn sér þetta
vesalings fólk eins og það er.
Saga þessi er liðlega rituð
og hún er eflaust á sinn hátt
þáttur í þjóðlífslýsingu. Sum
um fyndist ef til vill betra,
að hún væri skrifuð í kröft-
ugum ádeilustíl. Einhver hef
ir kvartað um, að höfundur
sé ekki nógu hispurslaus í
lýsingum, en öðrum mun
finnast, að þar sé einmitt
gengið mun lengra en vel-
sæmi leyfi.
Það koma fram undantekn
ingar í þessari bók. Komm-
segja, að það sé allt annað,
aldrei að stíga á land, því að
þar ganga þessir menn fá
spor sér til fremdar.
H. Kr.
Sam.band.ih vih Vest-
Um hrossasöluna til Pól-
lands nú í haust hefir nokk-
uð verið ritað og rætt og með
ferð" þeirra frá markaðsstað
til skips, og það er ekkert und
arlegt, þá að hrossaeigendur
hafi opin eyru fyrir því, sem
um þetta er skrifað og sagt.
Ýmiskonar orðrómur hefir
valdið þvi, að atVinnumála-
ráðuneytið birti greinargerð
um þetta mál í Tímanum 28.
f. m. Ætla mætti, að sjálft at
vinnumálaráðuneytiö leiddi
menn í allan sannleika um
þétta, en því fer mjög fjarri,
að svo sé. í greinargerðinni
segir m. a.: „Er nú óhætt að
fullyrða, að kostnaður við
störf þau, er „nefnd“ þessi
annaðist, gat ekki orðið
minni en hann varð, hver
sem með þau hefði farið“.
Það er furðulegt, aö stjórn
ardeild í ríkisstjórn íslands
skuli láta slík ummæli frá
sér fara, sem vitað er, að eru
alveg út í bláinn.
Þó að menn geti tekið það
trúanlegt, að kostnaður við
markaðsleit og samninga er
lendis geti ekki minni verið,
er öðru máli að gegna um
kostnaðinn við hrossakaupin
hér heima. Þar er illa unnið
og af lítilli ábyrgðartilfinn
ingu. Samkvæmt greinargerð
Uf-
(Hngsað til Jakobíim Joliiison)
Þrjátíu þúsund íslendingar.
eru taldir vera búsettir í Vest
urheimi. Marga ógleymanlega
ræktarsemi hefir þetta fólk
sýnt landi sínu. Marga and-
ansmenn höfum við átt og
eigum enn í þessum hópi
Vestur-íslendinga. Stephan
G. Stephansson segir frá
minningu við burtför sina af
landinu i kvæði, sem hann
nefnir „Heimkoman“, er hann
lendinga í Vesturheimi. Þetta
er stór bók, um 800 blaðsíður.
Með þessari bók komu margir
heim aftur til ættlandsins,
neina tryggingu fyrir því, að
hrossin kæmust öll og ó-
skemmd á ákvörðunarstað,
sem þó mun vera komið á
daginn, að hefði verið betur
ráðið af hrossasölunefnd.
Og hvað sem líður hæfni
þess manns, sem tók að sér
reksturinn, er óhætt að full-
yrða, að mjög margir Skag-
firðingar og Húnvetningar
eru að minnsta kosti eins vel
hæfir til að reka hross, svo
að ekki sé meira sagt, og því
engin ástæða til að semja um
þetta bak við tjölain eins og
hér var gert.
Af þessu er víst, að at-
vinnumálaráðuneytið getur
ekkert um það fullyrt, að
kostnaðurinn við störf þau,
sem nefndin annaðist, hefði
ekki getað orðið minni, ef
sæmilega hefði verið .að
þessu unnið.
Mistökin, sem urðu á
rekstri hrossanna, skapa al-
veg nýtt og óvenjulegt við-
horf í þessu máli, og það er
mjög mikilsvert atriöi. í sam
bandi við það hljóta að koma
fram spurningar eins og
þessar:
1. Hverjum falla hrossin,
sem týndust, ef þau finnast
ekki?
2. Hvernig verður ráðstaf-
atvinnumálaráðun. voru svo ag þeim hrossum, sem ekki
miklar líkur fyrir sölu hross- ^ komust í skip, og hvar verð-
anna það snemma á árinu,1 ur tekinn kostnaður við þær
að hrossasölunefnd eða ráðu ráðstafanir, sem hlýtur að
nauturinn hefði getað kom- ! verða einhver
ið í veg fyrir, að bændur létu | 3. Var hægt að selja kjöt-
söluhrossin fara á afrétt, og jg af þeim hrossum, sem
þá hefði ekki þurft að bíða' drepin voru og hvar verður
með að kaupa hrossin fram' tekinn mismunur á kaup-
yfir réttir, og þá hefði ekki | verði og söluveröi, ef einhver
þurft að halda 6 markaði er?
þó að þeir héldu áfram að ' sama daginn, sem hefir orð- j 4. Er það satt, að markaðs-
starfa í nýja landinu. í for-j ið óþarflega dýrt, líklega hestum hafi verið riðið á
mála segja þeir E. H. Kvaran kostað 3 bíla samtímis og suðurlcið, og hver leyfði það,
og G. Finnbogason m. a.:,;miklu fleiri starfsmenn við ef þag hefir verið gert?
„að bókin sýni allvel, hve j markaðshaldið. Auk þess verð | 5. Hve mikið verður greitt
merkilegan þátt íslendingar | ur að álíta mjög óhentugan fyrir hrossareksturinn?
vestan hafs, hafa lagt til ís- j tíma að flytj a hross út í j öllum þessum spurningum
lenzkra bókmennta“ — skyldi sept. eða okt., sem að líkind- er hrossasölunefnd skylt að
fer að kveðja frædkonu sína nokkurt þjóðarbrot í Ameríku um stafar af því, að slælega svara skýrt og skorinort.
hafa lagt jafn mikið í búið hefir verið að þessu unhið. j Þetta er mál, sem varðar alla
heima í gamla ættlandinu og Þarf að koma í veg fyrir, að hrossaframleiðendur jafnt,
Vestur-Islendingar gerðu,1 slíkt eigi sér stað framvegis.1 en þg eru það einkum þeir
samtímis því, sem þeir voru j svo er það rekstur hross- i menn, er seldu hross á“þénn-
góðir þegnar hins nýja lands. aUna og kostnaðurinn við! an umrædda markað, sem.
Jóhann P. Pálsson segir um. hann, sem vert er að athuga. J eiga sérstaklega rétt á því
Stephan G. Þaö voru ekki I Honum er, vægast sagt, mjög'ag fa rétta skýrslu um kostn
ljoðabækur hans ne skald- ghyggUega ráðstafað, a.m.k. J aginn við kaup og rekstur
frægð, sem hann bar fynr hér norðanlands. Það er sam hrossanna, svo og meðferð
brjósti, heldur stefnur þær (ið við einn mann ag reha öll þeirra í rekstrinum, og það
ogsfranmar, sern hann helg-. hrossin úr Skagafjarðar- og þvi fremur, Sem þeir munu
Sltt’ SniUd °8 mann“ i Húnavatnssýslum, og það, að margir bera þungan hug til
því er sagt er, fyrir mjög sölunefndar og rekstrar-
— kvæðið er að nokkru sam-
tal þeirra á kveðjustund-
inni. —
Stúrlynd kvaddi ei ferðaflokk
inn
freyja hússins, þel var gott:
„Erfiðast verður, yngsti
hnokkinn,
að eiga þig, frændi úr landi
stokkinn“,
sagði hún, ,.er ég sit við
rokkinn,
þyngist hann við, að þú vékst
brott
— og hann lofar henni að
koma heim aftur.—
„Þegar ég kem svo þér sé
fengur,
það skal verða stærri drengur,
frænka en sá sem frá þér
gengur —
annars hverf ég aldrei heim“.
Mörgum var erfitt að skilja
við ættmenni sín og sjá á
bak þeim til framandi lands
og sízt að furða, þar sem
Stephan G. á í hlut. Sársauka
laus gat kveðjustundin ekki
orðið. En Stephan G. hélt
heit sitt við' frændkonu sína,
kom stærri drengur heim en
hann fór, þó í öðrum skiln-
ingi væri, en ætlað var í
fyrstu. 1930 gaf Menningar-
sjóður út bók, sem nefndist
„Vestan um haf“. Það er sam
safn af ljóöum, leikritum.
sögum og ritgerðum eftir ís-
dóm“.
En hvernig er nú hægt að
halda við og efla sambandið
milli íslendinga heima og ís-
lendinga í Vesturheimi,
„Hefur ei nema hálfar leiðir,
hugurinn borið frændi neinn“.
Nánara samband mundi
verða okkur og þeim menn-
ingarlegur ávinningur. Ríkis-
útvarpið birti í eina tíð sam-
töl við ýmsa íslendinga í Vest
urheimi. og var það vel séð.
Ríkisútvarpið hefir með góð-
um árangri flutt fréttir af
íslendingum á Norðurlöndum
og nokkuð almennar fréttir,
— gæti það ekki tekið upp
í líku sniði fréttaþætti frá ís-
lendingum í Vesturheimi?
Eins og sagt var í byrjun eru
hvergi í heiminum jafn marg
ir menn af íslenzku bergi
brotnir og í Vesturheimi, þeg
ar frá er taliö ísland. Fjölda
margir íslendingar eiga þar
hátt gjald, og með þennan
samning er farið með hinni
mestu leynd, svo lengi sem
hægt var. Það er staðreynd,
að í stað þess að leita tilboða
um þetta verk, eins og sjálf-
sagt var, fyrst þetta átti að
vinnast í ákvæðisvinnu, og
verktaki ekki látinn setja
lega vel séðir af útvarpshlust
endum. Við eigum nóg af af-
bragösmönnum vestan hafs,
sem mundu geta og vilja taka
slíkt að sér.
Vill nú ekki einhver út-
varpsráðsmaðurinn taka upp
þessa tillögu mína? Væri
ekki sömuleiðis athugandi
fyrir útvarpsráð, að kynna
eitthvaö af þeim sögum eftir
Vestur-fslendinga í dagskrá
sinni, sem eru í „Vestan um
frændur. Ég hugsa einnig að|haf?“
slíkir fréttaþættir yrðu sér-
Ragnheiður E. Möller
manna út af sögum þeim,
sem ganga manna á milli þar
um; og þó tekur út yfir allt
annað, ef hrossin, sem enn
eru lifandi, og ekki komust £
skip, verða seld hér til lífs,
og ganga svo ef til vill kaup-
um og sölum sitt á hvað. Það
er oft ömurleg æfi þeirra
hesta, sem ganga mansali
eíns og það er kallað Flest-
ir eða allir hafa selt hrossin
með það fyrir augum, að þau
kæmust heilu og höldnu „úfc
yfir pollinn“, og það eru því
hrein svik við seljendur, ef
þau lenda hér í höndum hesta
prangara og flækjast hér og
þar. Mörgum sveitabóndan-
um þykir vænna um hross-
in sín en svo, að þeir viljí
vita af þeim í slíkum" kring-
umstæðum.
í áðurnefndri greinargerð
segir, að ráðuneytinu sé ó-
(FramlialcL á 7. slðu).