Tíminn - 28.04.1949, Blaðsíða 3

84. blaff
TÍMINN, íimmtudaginn 28. apríl 1949.
3
íslerLcHnga/Dættir
nnmg

t:
♦4
* ♦
u
M»MmM»*M«MMM«MM .1
MMMMMM»«M«««MMM« -J
Dánarminning: Ey[óífur Jónsson,
Hlíð, Diúpavogi
Hír í sveit lifðu oe; störf- hinum sjúku, unz þeir tóku
Eftir Jónas Baíelwrssöii, Lundarbrekkii.
í lok bænda- og húsmæðra 1 Það, sem gefur bændastöð-
vikunnar, sem Búnaöarfélag unni sitt mikla, þjóðfélags-
íslands gekkzt fyrir og út- lega gildi, er það athafna-
varpað var núna á áliðnum frelsi og sjálfstæði einstakl-
vetri, flutti Steingrímur ingsins, sem hún skapar,
uðu um langt ávabil fjcri-r að hressast. Á þessari skútu Steinþórsson búnaðarmála- hennar lífræna samband við
bóndans að halda, að..'hánn
þurfi á samskonar orlöíi að
halda og hvíldum frá störf-
um og launþeginn.
Honum er yndi að vinnu
sinni og hann telur hana
verðskulda áraun sina og al-
úð, en jafnframt ber honum
auðvitað líka að tryggja sér
beztan og réttlátastan starfs
arð.
Það „nýja viðhorf' búhaðar
1860. Það voru Guömundur (lítið úr býtum eða ekkert, Ný viðhorf.
Einarsson á Þvottá, Eyjólfur sem heitið gat, til þess að , Ræddi hann þar all sköru-
Hlíð, Sigurður fæða og klæða sex manna lega ýms viðhorf landbimað-
Jónsson
1
. , . . , .. „ ....... , „ . , , ,. .. . „ málastjórans að halda áð ís-
jafr.aldrar, allir íæddir anö var hann í tvo sumur og bar stjon ermdi, sem hann nefndi atorku og utsjonarsemi, fram ienzijUm bændum þ°irri
kenningu, að þeir skuli í
framtiðinni gefa upp séréign
arréttinn á búum sínum og
hverfa að samyrkjusniði, er
ekki í samræmi við þá efna-
legu og menningarlegu upp-
^ , , .......i byggingu, sem bændastéttin
við það, sem hann h-efir sjálf , 2. ~ ,
.... . •' | hefir unmð að undangengna
sað og erjað. . . . .
„. . , , . , aratugi gegnum sm sam-
Eigi ekki hver bondi skepn • °...
. . , vmnusamtok og með annarn
ur sínar sjalfur, fer hann á 1
Jcnsson í Ekru og Jón Bjöms fjölskyldu.
son á Stasmviú Þursir jafn-j Vorið 1894
aldrar vora aliir d nr.udx bústjóri til
réðist Eyjólfur
Stefáns Guð-
menn og færir í flestan sjó. mundssonar við verzlun Ör-
arins bæði fyrr og síðar og
hvaða hlutir væru beztir fyr-
ir hendi í landbúnaðarmál-
um í-framtíðinni.
En með því, að ein hans
tak o.g sérkenni hvers þess'
manns, sem landbúnað rek-1
ur. Og lífshamingja bænda- j
stéttarinnar er einmitt það1
„að vinna brauðið í sveita!
síns andlitis“, að hver og'
einn fái uppskorið í hlútfalii i
Allir náöu þeir háum aldri, um og Wulfs, sem þá ríkti
þrátt fyrir óblíð og-erfið lífs- einvöld við Barufjörð. Stefán kenning"var 'dáhtið^villandi ur sáS og eríað--
kjör, sem þeir á margan hátt' hafði til umráða jörð innan og ekki farsælleg vil ég ekki; W'°' V"'°v
fengu að reyna á sinni ióngu við þorpið og rak þar fjárbú. !áta hjá líða að gera við hana
ævi. Þeir eru nú ahir, nema Eyjólfur fékk afnot af hálfu stutta athu°,asemd.
Jón, fluttir yfir landamæri.n, búinu, og mun hafa verið urr.
inn á landið ókunna. j kýrfóður í hlut. Einnig mátti
Eyjólfur Jónsson var fædd hann liafa kindur á landinu
ur að Geithellum í Álítaíiröi á útigangi. Kaup hans var
þann 26. september árið auk þessa þrjú hundruð krón
1860, en dó þann 12. desem- ur á ári. Sjálfur mátti hann
ber árið 1948. Foreldrar hans ekki vinna á sinni grasnyt,
voru Guörún Sigurðardöttir, heldur varð að útvega mann
Antoníussonar bónda í Ham- til þess, en þess þurfti eigi,
arsseli í Hamarsdal. En fað- 1 er
ir Eyjólfs var Jón Jónsson,
ættaður úr Suðursveit. Stóðu
að jiessum hjór.um merkar
bændaættir eystra.
Guðrún móðir Eyjólfs var
mis við dýpstu ánægjuna af
sambúð sinni við þær. Lifs-
Búnaðarmálastjórinn tók fymngin í 'starfi bóndans er
það réttilega fram, hve sam- ! ekki þaö, að hafa framleitt
vinnuhreyfingin hefir á um- sem mest til þess að hafa svo
liðnum árum verið bænda- , úr sem mestu að spila á eft-
stéttinni mikill aflgjafi og ir> heldur er hún fólgin í
lyftistöng. Eins og kunnugt hverrl liðandi stund, sem
er, þá er það fyrst og fremst hann imr i samneyti við lif-
gegnum kaupfélögin eöa 1 andi dýr og gróandi jörð, er
börnin fóru að stálpast’. verzlunarsamtökin sem bænd hann á sjalfur.
nrnir hofo ttvo’ot rntt cin n r\cv /-v.. i. .
urnir hafa tryggt rétt sinn og
skapað sér sem réttlátlegast-
an arð vinnu sinnar, — þótt
! þar megi raunar margan
misbrestinn finna enn.
l Með samvinnuverzluninni
Þarna dvöldu þau til 1907 og
voru börnin þá flest uppkom-
in og efnahagsástæður stór-
um betri.
Það mun hafa verið vel ráð
tvígift; hét fyrri maður ->ö> er Eyjólfur réðist til Stef- hafa bændunrir uiinið þa.ð að
hennar Eyjólfur, sonur Jons, áns, því aö þótt margt \æri vernda sinn eignarrétt, enda
prests Eyjclfssonar að Hoii í úð Stefáni fundið, þá íeynd- er hað gamvinnunnar megin
Alftafirði. Þau bjuggu aí'ltt.taum M Þ«su Ueimm vel.' S iyœía “ aS
Rannveigarstöðum og áttu > Áriö 1907 fluttu þau að. hver og einn fai notið sinna
saman einn son, Jón að nafni.. Hlið, sem er grasbýli í þoip- eigna og þeirra hluta sem
inu, og losnaði þá úr ábúð. j hann hefir unn| fyrir. Og
Og þessvegna er það lika
megin misskilningur á starfi
sinni samvinnustarfsemi.
| Það er heldur ekki í anda
framsækinna og frjálshuga
bænda, sem. treysta vilja
:sjálfstæða menningu sjálfra
I sín og niðja sinna.
! Þetta viðhorf er kannske
j góð og gild skrifstofufræði,
I en kjarni hennar mun lítil
frjómögn hafa í veruleikan-
um undir opnurn himni is-
lenzkra sveita.
Jónas Baldvinsson.
Hann lærði trésmíði í Kaup-
mannahöfn og .giftist þar
konu af skozkum ættum, og
fluttist. til Vesturheims um
1880.
Eftir að Guðrún missti
fyrri mann sinn fór Jón Jóns
son til hennar fyrirvinna, og
giftust þau síðan og fluttu
að Geithellum, á lítinn part
af þeirri jörð. Þar ólust þess -
ir hálfbræður upp fram til
fullorðinsára. Þegar Eyjólfur
var ellefu ára missti hann
móður sína. Faðir hans bjö
eftir það með ráðskonu, en
Eyjólfur fór í vinnumennsku
þá er aldur leyfði.
Árið 1886 giftist Eyjólfur
ungri stúlku, Sigurbjörgu
Einarsdóttur að nafni, af
■ Starmýrarætt. Bæði voru þau
ung að árum og æsku og blá-
fátæk, því að á þeim árum
var ckki fljóttekinn gróði í
vinnumennsku. Þau byrjuðu
búskap sinn í húsmennsku,
en litlu seinna fengu þau býli
til aínota, en það notaðist
illa sökum þess, að efnin voru
engin. Eyjólfur varð að leita
yinnu annarsstaðar til þess
að geta framfleytt heimilinu.
Réðist hann þá á fiskiskútu,
sem gerð var út frá Dj úpa-
vogi, og varð að skilja kon-
una eftir eina, með ung börn
og gamalmenni. Með þeirri
liðsemd varð hún að afla fóð
urs handa skepnunum.
Fiskidugga sú, sem Eyjólf-
ur réðist á, fiskaði aldrei
bein úr sjó, en var mest á
siglingu fram og aftur, mest
útaf Vestfjörðum, og lá oft
inni á höfnum. Eitt sinn lá
hún til dæmis í þrjár vikur
inni á Reykjavíkurhöfn, sök-
um þess að skipshöfnin hafði
veikrt af skyrbjúg, aðfram
komin af harörétti. Tveir
menn voru þó uppistandandi
og var Eyjólfur annar. Ilann
varð þá daglega að sækja
mjólk inn að Rauðará, bæði
kvölds og morgna, og hjúkra
Þar vann hann iðnum hönd- . vegna samvinnustarfsins hef
um öll þau ár, sem síðan eru fr skilnillgur bændanna al-
liðin, en síðustu áiin voru mennt vaxið á gildi ýmiskon-
kraftarnir þrotnir. A býli samhjalpar og samvinnu
þessu var þó ekki aðgengi- f hinu daglega lífi.
legt til fljótgerðra umbóta, súnaðarmálastjórinn ræddi
dýaveitur, melar og klettar, um vankannta einyrkjabú-
en allt þetta þekkti Eyjólfur; skaparins
og hver ráð væru
hann þurkaði dýin og græddi helzt tn að losna við þa. 0g
melinn, og mórinn, sem þá með skírskotun til góðrar
mun hafa gefið af sér hálft reynslu isienzkra bænda á úr
kýrfóður í mesta lagi, geíur ræðum samvinnunnar stakk
það nú sexfalt. Þarna vann hann upp a því, að t. d. tvær
fjölskyldm slæju saman og
ættu jörð og alla áhöfn.sam-
Atburbirnir 30. marz
IGrein þessi birtist nýiega í, þá staðreynd, að til eru menn
hann öllum stundum meðan
kraftar entust.
Eyjólfur var tæpur meðal-
maður á vöxt, kvikur á fæti
og frískleikamaður, snar og
fylginn sér, og glímumaður
góður. Hann var hið mesta
prúðmenni í aílri umgengni
og ætíð glaður; gat verið
gamansamur og glettinn í
vinahóp. Þau hjón eignuðust
sex börn, fjóra syni og tvær
dætur. Elzta son sinn, Guð-
jón, bónda að Framnesi við
Berufjörð, misstu þau haust-
ið 1942. Hann var hinn mesti
atorku og dugnaðarmaður og
þjóðhagasmiður. Það þunga
áfall tók mj ög á þau, sem von
legt var, enda var hann
þeirra stoð og stytta um langt
árabil. Hann var kvæntur
Guðrúnu Aradóttur frá Fag-
urhólsmýri í Öræfum, og áttu
þau fjögur börn, öll ung, er
hann lézt. Aftur urðu þau fyr
ir þungu áfalli, er dótturdótt-
ir þeirra, Aðalheiður Gísla-
dóttir lézt uppkomin 1947.
Önnur börn þeirra hjóna
eru Ingibjörg, kona Gísla
Guðmundssonar stöðvar-
stjóra á Djúpavogi, Guð-
mundur bóndi á Þvottá í
Álftafirði, Ragnar og Sigríð-
ur í Hlið á Djúpavogi og Em-
il í Hlíðarhúsum.
Þeim öldnu hjónum var
sex dögum fátt í sextíu og
tveggja ára farsælt
band. Á heimili þeirra þótti
(Framhald á 6. síOuJ.
eiginlega, vélar, landsnytjar
og búpening. Taldi hann
þessu það til ágætis, að véla-
kostur og vinnuafl hagnýtt-
ist betur og framleiðslan
gæti þar með orðið meiri og
ódýrari. Auk þess ættu bænd-
urnir hægai'a með frávik til
skiptis af búinu, gætu frem-
ur tekið sér orlof að hætti
launþega, eins og þeim væri
líka jafn nauö.synleg og ættu
vissa heimtingu á.
A,ð telja þessa búskapar-
háttu áframhaldandi sam-
vinnuþróun hjá islenzkum
bændum og þessvegna heil-
brigða og eðlilega, , er hin
mesta blekking. Þetta er sam
yrkju- og sameignarstefna,
sem er á öðrum forsendum
byggð og hefir aðrar afleið-
ingar heldur en samvinnu-
hreyfingin, sem styöur eign-
arrétt einstaklingsins og efl-
ir sjálfstæði hans.
Aðall íslenzkrar bænda-
stöðu er misskilinn og eðli
íslenzkrar bændastéttar er
misboðið með því að halda
að bændunum þeirri kenn-
ingu, að þeir skuli hætta að
eiga skepnur sínar öðruvísi
en sem sameign með öðrum
og hætta að rækta og nýta
jarðir sínar öðruvísi en í
samyrkju við aðra, jafnvel
hjóna- i þótt slíkt geti haft í för með
sér einhvern hagfræðilegan
Kirkjublaðinu og þykir rétt að end
urprenta hana hér til þess að sýna,
hvernig óháðir og hleypidómalaus-
ir menn líta á þau mál.I
í jsambandi við samþykkt
Alþingis hinn 30. marz síð-
astl. um það, að ísland skyldi
gerast stofnaðili að hinu svo
nefnda. Norður-Atlantshafs-
bandalagi, gerðust þeir
hryggilegu atbúrðir, er %seint
munu gleymast, og hljóta að
verða hverjum hugsandi
manni ærið umhugsunarefni.
Hópur manna gerði tilraun
til þess að torvelda eða hindra
löglega afgreiðslu málsins á
löggj afarþinginu með ópum
og hótunum og meö því að
kasta óþverra og grjóti í þing
húsið, brjóta þar rúður með
þeim afleiöingum, að jafnvel
sumir þingmenn hlutu nokk-
ur meiðsl. Úti fyrir þinghús-
inu urðu einnig allmiklar
ryskingar og meiðingar og
fékk ekki lögreglan við ráðið
fyrr en hún að lokmn sundr-
aði mannfjöldanum meö tára
gasi.
í þessu þjóðfélagi, sem ekki
viöurkenna þenna rétt, beita
hótunum til þess að freista aö
hræð'a þingfulltrúana til þess
að greiða atkvæði gegn sann-
færingu sinni, óvirða lögg'j'áf
arsamkomuna með því að
kasta að henni aur og grjóti
og stofna með óspektum lífi
og limum þingmanna og ann
arra samborgara sinna i
hættu.
Framtíðin ein getur úr því
skorið til fullnustu hvort sú
ákvörð'un, sem yfirgnæfandi
meiri hluti á Alþingi tók
þenna dag, í örlagariku stór-
máli, var rétt eða eigi. En um
hitt ber samtið'inni að dæma,
hvort hún telur það þjóðinni
heppilegra að ofbeldi og hót-
anir fárra manna skeri úr
vandasömum þjóðmálum,
eða hitt, að þau séu afgreidd
á þinglegan hátt af kjörnum
fulltrúum þjóöarinnar við
löglega atkvæðagreiðslu á A1
þingi. Sé hugsað' með still-
ingu um málið, getur sá dóm-
Það er kunnara en frá þuríi, ur naumast orðið nema á
aö segja að harla fá mál eru einn veg.
afgreidd á Alþingi á þann veg S. Y.
,að öllum líki, sízt hin stærri
málin. En þingræöi og lýð-
ræði i siðuö'u þjóðfélagi bygg-
ist á því’ að' meiri hluti þing-
manna ráði úrslitum mála í
þinginu en þoli siðan dóm
þjóðarinnar við næstu kosn- Hreinlegan eldir kvenmann
ingar fyrir framkomu sína í vantar á htiö sveit.abýli þarf
ýmsu málum, hvort að kunna meðferð mjolkur og
Ráðskona
hinum
heldur nei-kvæða eða já
kvæða.
Sé þessum grundvelli rask-
aö, er frelsi og lyðræöi þjóð-
arinnar í voöa. Skýlaus viður-
kenning borgaranna á rétti
Alþingis til þess, í umboði
þjóðarinnar, að' rá'öa málum
hennar til lykta með löglegri
atkvæðagreiðslu er skilyrð'i
þess að hægt sé að stjórna
landinu á lýöræöislegan og
þinglegan hátt.
Þeir atburðir, sem geröust
vi'ð Alþingishúsið hinn 30.
j sláturs. Helst frá
Upplýsingar gefur
14. mai
ávinning í sumum tilfellum. ] marz si'ðastl. sýna hins vegar
Gunnþórun Halldórsdótiir
Anntmansstíg 5
Sími 2426.
Kaupum
tuskur
Baldursgötu 30.
Sími 2292.
._-t