Tíminn - 28.04.1949, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, fimmtudaginn 28. april 1949.
84. bíaiif
Nokkur orð um áfengismálið
Eitthvert mesta áhyggj u-
efni allra hugsandi manna á
landi hér er hin sívaxandi
áfengisneyzla íslenzku þjóð-
arinnar, ásamt öllu því, sem
fy.lgjr í kjölfar hennar. Þær
eruj ægilega háar tölurnar
s?m sýna, hve miklu okkar
fámenna þjóð eyðir til áfeng
iskaupa á ári hverju, og stöð-
ugt fer sú upphæð vaxandi.
En það er ekki fjárhagshlið-
in ein, sem hér er um að
ræða. Hin hliðin, og sú, sem
er öllu þýðingarmeiri, eru svo
afleiðingar þessarar miklu
vínneyzlu. Því miður er ekki
hægt að sýna hana í tölum.
þær verður hver og einn að
meta og vega og mynda sér
skoðun, eftir þeim fyrirbær-
um í þjóðlífinu, sem af áfeng
isnautninni leiða.
Margt er það, sem hefir
verið rætt og ritað um áfeng-
ismálið á landi hér, bæði fyrr
og síðar, og ýmislegt reynt,
eins og t. d. bannlögin. Alltaf
hafa það verið margir, menn
og konur. sem hafa séð, hví-
lík ómenning áfengisnautnin
er, og unnið á móti henni á
ýmsan hátt. Það, sem lang-
mest hefir kveðið að í því
efni, eru bindindisstúkurnar.
Þær eru fjölmargar um land
Eftir Stcfán Kr. Vigfiísson, Arnarlióli.
um karlmenn, kvenfólk ætti
alls ekki að fá áfengis-
skammt.). Sjálfsagt væri að
miða skammtinn við það, að
um ofdrykkju gæti ekki ver-
ið að ræða. Yrði svo að setja
um það nánari reglur, hve oft
og hve víða þessum skammti
yrði úthlutað. Jafnframt yrði
svo algerlega að banna að
hafa vín um hönd í sam-
kvæmum og á samkomum.
Þeir, sem aftur á móti væru
innan við það tilskilda aldurs
takmark, þegar þetta yrði
byrjað, fengju aldrei áfengi.
Þannig ætti að geta tekist að
ala upp bindindisþjóð í land-
inu. Er ég ekki í vafa um, að
komandi kynslóðir mundu
verða þakklátar fyrir þá ráð-
stöfun, og það ástand, sem
nú ríkir, verða eins og Ijótur
draumur í lífi þjóðarinnar, er
tímar líða.
Ég get nú búist við, að
þeim, sem ákafastir eru í
bannmálinu, mundi þykja á
þessu nokkur seinagangur og
vilji skjótari aðgerðir. Vil ég
því lítillega gera grein fyrir
því, hvað fyrir mér vakir raeð
því að leggja til, að þessu
yrði hagað þannig, og er það
þá að mínu áliti tvennt, sem
allt, og hafa án efa unnið rnestu máli skiptir.
mikið björgunar- og menn-
ingarstarf. En þrátt fyrir það
hefir þó reynslan orðið sú, að
drykkj uskapur hefír aukizt
jafnt og þétt, og virðist því
sýnt, að stúkustarfsemi út
af fyrir sig sé þess ekki megn
ug að ráða niðurlögum
drykkjuskaparins, og verði
því fleiri ráð að koma til.
Hér er vissulega mikið
vandamál á ferð, sem krefst
I fyrsta lagi það, að með
því að koma banninu á smátt
og smátt, virðast standa von-
ir til, að lögbrot í sambandi
við bannið yrðu að mestu
leyti útilokuð. Með því að
láta þá áfengisneytendur,
sem fyrir eru, þegar á þessu
er byrjað, hafa áfengis-
skammt áfram, virðist mér
freistingar til lögbrota ættu
að miklu leyti að vera útilok-
úrlausnar, því tæplega er aðar Þeir> sem aldrei kæm_
hægt að hugsa sér, að láta usi; d bragðið, ættu ekki að
svo ganga framvegis, sem hftfa tilhneigingu til að
gengið hefir hingað til, að prjóta þessi lög. Það er tízk-
stöðugt sígi á ógæfuhlið. Nú an> og fyrsta staupið, sem hér
er vissulega nóg komið. Nú
verður að hefjast handa af
fullri alvöru að stöðva áfeng-
isflóðið og hefja markvissa
sókn, sem að lokum leiði til
veldur mestu um.
í öðru lagi: Eins og þess-
um málum er komið nú, h'ef-
ir ríkissjóðurinn drjúgar tekj
ur af áfengisverzluninni. Þó
fullnaðarsigurs. En gera má að sjaidan sé á þetta atriði
ráð fyrir, að það taki all-
mörg ár, áður en því marki
er náð, en það er ekki það,
sem mestu máli skiptir, því
hvað eru nokkur ár í lífi
minnzt í sambandi við áfeng-
ismálið, er það þó staðreynd,
sem ekki verður fram hjá
gengið, að áfengisverzlunin
er einn af stærstu tekjustofn
heillar þjóðar, heldur hitt, að' um rikisins, og sennilega sá,
þannig verði að unnið, að
gera mætti sér vonir um, að
sigurinn yrði varanlegur, og
framkvæmdum yrði hagað
þannig, að freistingar til lög-
brota yrðu sem minnstar. Vil
ég nú leyfa mér, í stuttu máli,
að gera grein fyrir þeirri leið,
sem mér sýnist líklegust út
úr þeim ógöngum, sem við
hér erum komin í.
Takmarkið sé algert áfeng-
isbann með íslenzku þjóð-
'inni. Sé að því unnið eftir
settum reglum að koma því
á smátt og smátt. Sé byrjun-
in það, að banna algerlega
aö selja eða veita áfengi ungl
ingum innan ákveðins aldurs.
Yrði aldurstakmarkið ákveð-
ið 16, 18 eða 20 ár, eftir því,
hvað heppilegast þætti. Þeir,
sem komnir væru yfir þetta
tilskilda aldurstakmark, og
þess óskuðu, gætu aftur á
móti fengið ‘^inhvern tiltek-
inn áfengisskammt á ári, og
héldist það, meðan þeir lifðu
og óskuðu eftir að halda
skammtinum. (Ég vil taka
fram, að þetta gildir aðeins
sem einna tryggastur er. Þyk
ir mér ekki ólíklegt, að þar
sé að finna ástæðuna fyrir
því, hvað forráðamenn ríkis-
ins eru tómlátir um þetta
mál. Verður ekki séð í fljótu
bragði, hvað koma ætti í stað
inn, ef þær tekjur hyrfu með
öllu, allt í einu, því ekki
mundi takast að ná í það fé
beint í ríkissjóðinn, sem áður
hefir verið varið til áfengis-
kaupa, og ekki heldur vera
réttlátt, þótt hægt væri, held
ur mun það koma fram smátt
og smátt, í aukinni velmeg-
un þjóðarinnar, og má þá
hækka skatta og aðrar tekj-
ur ríkisins í samræmi við
það. Virðist að einnig hér
muni þróunin heppilegust.
Á hitt má svo líka líta, að
með vínbanninu mundu
minnka eða falla niður ýms
útgjöld ríkissjóðs, sem beint
eða óbeint standa í sambandi
við áfengissölu og drykkju-
skap.
Ég býst við, að ýmsum
kunni að þykja ég nokkuð
bjartsýnn, að gera mér von-
ir um, að með svona einföld-
um ráðum megi takast að
skapa hér bannland, og í því
sambandi t. d. benda á all-
an þann fjölda íslendinga,
sem fari utan. Þar verði vín-
ið fyrir þeim og freisti
þeirra, og verði það eitt nóg
til þess, að hér geti aldrei
haldist vínbann. Það skal ját
að, og er mér það fullljóst, að
í þessu liggur mikil hætta, ég
vil segja aðalhættan. En ég
vil bera það mikið traust til
þeirra íslendinga, sem utan
fara, að þeir meti það mikils
sinn eigin heiður og þjóðar
sinnar, að þeir verði menn
til að neita staupinu. Það á
að verða þjóðarmetnaður ís-
lendingsins, hvar sem hann
fer, að geta sagt: „Við íslend-
ingar neitum ekki áfengis".
í þessu sambandi get ég
ekki stillt mig um að minn-
ast eins atviks frá útvarpinu
í vetur. Eins og margir sjálf-
sagt muna, var seint í vetur
útvarpað af stálþræði frá
þeim atburði, er fyrsti ís-
lenzki togarinn landaði í
Þýzkalandi eftir áramótin. f
þættinum kom fram ein
skyndimynd, sem sérstaklega
vakti athygli mína. Tveir
drukknir íslendingar eru í
orðahnippingum, var orð-
bragð og . framkoma þannig,
að ég varð lostinn djúpri
hryggð og fann til sárrar
blygðunar út af ástandinu
um, að þetta væru íslenzkir
menn í erlendri borg, sem
þannig kæmu fram. Hvaða
hugmyndir munu menn gera
sér um okkur íslendinga út
frá svona fyrirbærum? Eru
ekki allir einhuga um að
vilja vinna að því, að þetta
breytist?
Við íslendingar urðum
fyrstir þjóða til að leggja nið
ur vopnaburð og lýsa yfir
ævarandi hlutleysi. Verðum
nú einnig fyrstir til að reka
Bakkus af höndum okkar.
Með engu móti getum við bet
ur treyst framtíð okkar sem
siðferðislega sterkar þj óð
ar og aflað okkur virðingar
og trausts út á við. Fyrir smá
þjóð eins og okkur er það
lífsskilyrði að sýna þann
manndóm og menningu, að
við vinnum okkur ótvíræðan
sess í tölu frjálsra þjóða.
Við íslendingar erum fá-
mennir, en búum í stóru, lítt
numdu landi, sem hlýtur að
verða, ef svo mætti að orði
komast, dýrt í rekstri, ef við
viljum lifa hér menningar-
lífi, og um það eru víst allir
sammála. Það er því mikil
nauðsyn, að starfsgeta allra
þegna þjóðfélagsins notist
sem bezt, og að hver ein-
estaklingur nái þeim þroska
og manndómi, sem frekast
má verða. Við megum ekki
við því, að stór hluti æsku-
lýðsins verði herfang vín-
guðsins. En á hinn bóginn
hefir landið okkar margt að
bjóða, svo að með hagsýni og
atorku ættum við að geta lif-
að hér 'góðu lífi, sem frjáls
þjóð í frjálsu landi.
Og að lokum þetta: Öll rök
hníga að því, að vínið sé
mannkyninu til böls, þess-
vegna ber að vinna að útrým
ingu þess. Hver sá einstakl-
ingur og hver sú þjóð, sem
ekki neytir víns, er betur far-
in. —
Gamall bóndi sendir okkur liér
álit sitt og tillögur í tilefni af vot-
heysturnum og minkaplágu.
„Það hefir verið minnst á Út-
lenda veiðihunda til að eyða
minkum hér í baðstofunni fyrri.
Það var gert fyrir rúmum tveimur
árum og mun hafa verið áréttað
síðan, en án þess að nokkur virtist
taka eftir því. En nú hefir Tíminn
birt grein eftir austfirzkan mann,
sem verið hefir úti í Skotlandi.
Og hann hefir þá rey.nslu þaðan,
að hundar voru notaðir við grenja-
vinnslu og eyðingu refa með góð-
um árangri.
Nú cru alþingismenn að ræða
tillögur um refi og villiminka. Sum
ir vilja banna að ala refi og minka
í búrum og er það sjálfsagt vel
meint. Hitt er þó staöreynd, að
villtir refir lifa hér og hafa lifað
öldum saman áður en refaeldi hófst,
og mun engan dreyma um að ref-
um verði aleytt með því, aö banna
eldi þeirra. Eins ér það staðreynd,
að minkaplágan er komin. Þó að
mörg rök hefðu mælt með því, að
flytja aldrei þann fjanda til lands-
ins, þá veröur það ekki aftur tek-
ið og villiminkastofninn jafn
skæður, þó að allt sé drepið, sem
nú er í búrum. Hitt er annað mál,
aö honum berst ekki stöðugt nýr
og nýr liðsauki frá búgöröunum,
ef þar er ekki neitt setuliö og kann
þaö að vera nokkuð atriði í málinu.
En ekki drepur það þá, sem fyrir
eru.
Þingmenn tala um að eitra fyrir
refi. Það þykir mörgum ljót að-
ferð, sem hún er, og verst fyrir það,
að hún er hættuleg þeim dýrum
ýmsum, sem menn vilja ekki mein
gera, svo sem jafnvel hundum.
Þá þykir hún líka ómannúöleg og
skal því ekki neitað, en liins má
gæta, að tófur og hrafnar nota
ekki mannúölega aöferð við að
afla sér matar, svo að segja mætti
að óvandari væri eftirleikurinn.
Samt mun flestum finnast að eitr-
unin sé leiðinleg neyðarráðstöfun
og gildi hennar líka nokkuð vafa-
samt, þó að mörg tófan hafi ef-
laust drepist af eitrinu.
En það nefnir cnginn veiðihunda
þegar þetta er rætt á Alþingi,
finnst mér þó að margt hafi veriö
vitlausara gert en þó að ráðuneyt-
ið fengi 2—3 rottuhunda frá Skot-
landi og léti mann, sem meö þá
kynni að fara reyna þá við eyðingu
refa og minka. Þá fengist dálítil
reynsla, Og ef sú reynsla yrð'i hag-
stæð mætti gera samfelldar, skipu
legar ráðstafanir til að fá hingaö
hundastofn, sem nægði veiðimönn-
um hvarvetna um land, til að halda
þessum rándýraplágum niðri, þó
að ekki yrði um gjöreyðingu að
ræða. En ef þetta þætti illa gefast,
þá er ekki meira um það að segja
en hverja aðra tilraun, sem gerð
er í góðri meiningu en misheppn-
ast.
Nú vendi ég mínu kvæði í kross
og nefni votheysturnana. Mikið er
um þá talað og oft eins og þetta
væru undratæki, sem fylgdi aiveg
ný og óþekkt heyverkunaraðferð.
Það er vitanlega hrein og bein aug
lýsingastarfsemi, þegar sagt er að
ekki séu neinar skemmdir í þess-
um turnum, þó að heyið sé ófergt.
Jens Hólmgeirsson segir eftir Sví-
þjóðarferð sína, að reikna megi
með að kasta þurfi 50 sm. lagi ofan
af, en í fjögra metra breiðum turni
mun það nema hálfu kýrfóðri
minnst og er það hey, sem mörg-
um góðum búmanni á íslandi mun
vaxa í augum að kasta, sem bet-
ur fer.
Nú veit ég vcl, að það er betra
að kasta hálfu kýrfóðri og verka
10 vel, en að hrekja allan hey-
skapinn, en það er önnur saga. Ég
held, að allsstaðar þar sem hægt
er að byggja votheyshlöður inn í
brekkur, svo að í þær verði hellt
eða mokað, eigi að gera það, og
það er víða hér á landi. Þar á svo
að fergja heyið með grjóti. En á
Víölendi og flatlendi, þar sem þessu
verður ekki við komið, eiga turn-
arnir sjálfsagt við. En ég held samt,
að það ætti að vera regla að fergja
í þeim heyið. Það má gera með
því, að dæla vatni í hentug íiát,
sem látin væru standa uppi í turn-
unum ofan á heyinu. Ég birti hér
engan reikning um það, enda
treysti ég því, að þeir, sem á ann-
að borð hefðu framtak og mann-
dóm til að nota þá hugmynd, séu
ekki í neinum vandræðum með að
reikna dæmið sjálfir. Eins má sjálf
sagt margt ræða um það, hvernig
ílát væru heppilegust, og læt ég
allar hugleiðingar um það bíða. En
hitt legg ég áherzlu á, að við eig-
um að haga okkar votheysverkun
svo, að heyin nýtist sem bezt“.
Ég þakka nú fyrir þessar bend-
ingar, en vitanlega eftirlæt ég ykk-
ur að meta þær og dæma.
Starkaður gamli
Allt til að auka ánægjuna:
Eins og aö undanförnu tek ég að mér allskonar
málningarvinnu og veiti þeim leiðbeiningar og aðstoð,
sem þess óska, til þess að geta málað sjálfir.
Séu rétt efni rétt með farin, getur málningin gert
gamalt sem nýtt.
1iií>{mu' Signrlijjörnsson,
málaram., Selfossi. Sími 27.

Frestið ekki lengur, að gerast
áskrifendur TÍAAANS