Tíminn - 28.04.1949, Blaðsíða 5

84. blað
TÍMINN, fimmtudaginn 28. apríl 1949.
Fimmtud. 28. upríl
Mbl. heldur þvi fram_ enn
sem fyrr,. aö. Framsóknar-
menn berjist fyrir „sér-réttind
ERLENT YFIRLIT:
Ríkisstofnunin í Vestur-
Þýzkalandi
Fullt samkomulag er nú feng'ið milll licr-
námsstjóriianna og aðalflokkanna um
<1röj»'in að fyrstu stjórnarskránni.
Þær fregnir bárust út samtímis
í fyrradag, að horfur væru á lausn
um“ kaupfélaganpa í verzljin'j Berlinardeiiunni og að samkomu-
armalum með þyi að krefjast j lag hefði orðið milu hernáms.
þess, að almennir .neytendur I stjórnanna og stjórnmálaflokkanna
fái frelsi til að velja á milli
verzlana. -
Það er raunar furðulegt. að
blað, sem talar máli kaup-
manna, skuli segja þetta. í
þeim tillögum, sem Fram-
sóknarmenn hafa borið frám,
er hvergi talað um nein sér-
réttindi. Stefna Framsókhar-
í Vestur-Þýzkalandi um uppkast
að stjórnarskrá fyrir vestur-þýzkt
ríki.
Samkvæmt tilkynningum, er voru
birtar um líkt leyti í Moskvu, Was-
hington og London, hefir aðalfull-
trúi Rússa hjá sameinuðu þjóð-
unurn, Malik, gert aðalfulltrúa
Bandaríkjanna þar, Jessup, það
manna er sú að Wiðurkenna í. kunnugt, að Rússar myndu fúsir
verki rétt fólksins til þess ,aö iil að aflétta samgöngubanninu á
verzla þar, sem því sjálfu þyk Berlín, ef aftur yrðu tekin upp við-
ir bezt. Og það er þetta, sem 1 skipti miiii Vestur- og Austur-
blað heildsalanna kallar að Þýzkalands og ákveðinn yrði nýr
lögbinda sérréttindi kaupfé
laganna. , •*._■
Það er ekki hægt að skilja
þetta öðruvísi eri'svo, að Mbl.
treysti kaupmönnum ekki til
frjálsrar samkepþni við kaup
félögin. Ef bla'ðið teldi þá
hafa líkur til að dragá að sér
viðskipti neytendann^ sam-
kvæmt frjálsu vali þeirra
sjálfra, stæði ' miklu néer ~að
nefna þetta réttarbót fyrir
kaupmenn en sérréttindi
kaupfélaganna.:
Framsóknarménn fara áð-
eins fram á, að fólkið fái að
velja um verzlanir. Mbl. ség-
ir, að af því- hlyti að léiða
kapphlaup og skefjalausa
samkeppni, svo að kaupménn
vesluðust upp, en kaupfélög-
in nytu „sérréttinda“.
Tíminn vill ekki fyrirfram
og að óreyndu gera svona lít-
ið úr kaupmönnum, enda
munu ýmsir þeirra efláust
halda velli í frjálsri oglieið-
arlegri samkeppni enn um
langt skeið. Hitt er vitaníégt,
að allur hinn lakari og ó-
vandaðri hluti kaupmanna-
stéttarinnar þrífst ékki þar
sem „frjálst úrval hinp liæf-
asta“ ræður, nema þá með
því að skipta um starfs-
hætti. En slíkt er með öllu
óskipt hverskonar sér-
réttindum. Það eru engin sér
réttindi fyrir verzlun að mega
auka viðskipti sín, ef rieyt-
endurnir óska þess.
Afstaða Mbl. og hugsána-
gangur verður helzt skiljan-
leg á þann veg, að þeir, sem
skrifa það, telji verzlunar-
stéttina eina hafa rétt í þéss-
um efnum. Viðskiptamerin-
irnir eru einskonar kvikfé,
sem kaupmennirnir lifa . af,
samkvæmt þessum skilnirigi.
Vandinn er sá, að skipta
þessu kvikfé friðsamlega upp
á milli þeirra, sem hafa flfað
og eiga að lifa af þvl., Til
þess á ríkisvaldið að hafa
sínar skrifstofur og nefridir,
kenndar við skömmtun, við-
skipti o. s. frv. Hitt er óhæfa,
að hjörðin sjálf fái að ráða
nokkru um það, hvar hún
heldur sig og hvert hiún ieit-
ar viðskipta.
Út frá þessu verður af-
staða Mbl. skiljanleg, svo
glæsileg sem hún er! Það er
ekki verið að viðurkenria rétt
fólksins. Fólkið á að verá fyr-
ir verzlanirnar, en verzlan-
irnar ekki fyrir' fölkið.
viðræöuíundur utanríkisráðherra
fjórveldanna um Þýzkalandsmálin.
Af hálfu Bandaríkjastjórnar hef
ir verið tilkynnt, að þetta mál
þarfnist nánari viðræðna áður en
gengið verði frá samkomulagi. Horf
ur eru hinsvegar taldar á, að það
muni nást, ef Rússar standa við
framangreint tilboð.
Áhrif frá Atlantshafs-
bandalaginu
Ef Rússar standa við þetta til-
boð, hafa þeir slakað veruleea á
kröfum sínum frá því á siðastl.
hausti. Þá vildu þeir ekki fallast
á neina lausn Berlínardeilunnar,
nema þýzk-rússneska markiö yrði
eini gjaldeyririnn í Berlín. Síðan
hefir það gerzt, að Bandamenn
hafa hætt að viðurkenna þennan
gjaldmiöil í Vestur-Berlín og vest-
ur-þýzka markið gildir þar eitt.
Þrátt fyrir það virðast Rússar nú
ekki ætla að láta gjaldeyrismáliö
standa í vegi samkomulags.
Ýmsir blaðamenn telja, að þetta
undanlát Rússa sé m. a. árangur
af hinni einbeittu framkomu Vest-
ur-Evrópuríkjanna, er sýndi sig í
sambandi við stofnun Atlantshafs
bandalagsins. Rússum hefði oröið
ljóst af henni, að Vestur-Evrópu-
þjóðirnar væru ákveðnar í því að
láta ekki frekar undan síga fyrir
þeim. Jafnframt hefir það svo kom
ið í Ijós, að kommúnistar eru óðum
að missa fylgi í Vestur-Evrópu og
í leppríkjunum austan járntjalds-
ins fer allskonar andstaða einnig
vaxandi.
Af öllu þessu virðast Rússar hafa
gert sér ljóst, að þeir hafi tapaö
í þessari lotu taugastríðsins og
þessvegna sé þeim heppilegast að
slaka til að sinni, hversu lengi,
sem sú stefnubreyting þeirra varir.
Undirbúningur að ríkis-
stofnun i Vestur-Þýzkalandi
Sennilega hefir það einnig rekið
nokkuð á eftir Rússum, að sam-
komulagið um stofnun vestur-
þýzks ríkis hefir farið batnandi í
seinni tíð og fullt samkomulag
virðist nú orðið um hana. Á ráð-
stefnu, sem kom saman í Frank-
furt nú í vikunni, hefir náðst sam-
komulag um seinustu ágreinings-
atriðin, en á ráðstefnunni mættu
fulltrúar frá hernámsstjórnum og
fulltrúum aðalflokkanna í Vestur-
Þýzkalandi.
Það var á síöastl. hausti, sem
Bandamenn kvöddu saman eins-
konar stjórnlagaþing í Bonn og átti
þar að ganga frá frumdrögum að
stofnun vestur-þýzks ríkis, er næði
til hernámssvæða Breta, Banda-
ríkjamanna og Frakka. Á þingi
þessu mættu fulltrúar frá fylkis-
*
i Astæðulaust sjáít>
hól
Clay yfirhershöfðingi Bandaríkj-
aniiá í Þýzkalandi *
Mörgum mun í minni ávarp
f.orsætisráðherra íslands -síó -
asta gamlárskvöld. Það víri ■
ist eiga að vera aðvörún t; l
þjóðarinnar um að vera við
búin einhverjum stórtíðihfe -
um i utanríkismálum ísland. ,
en var mátulega óljóst til þöks
aðeins að vekja grun umfpáú
eitthvað ógeðfellt væri i áó -
sigi. Þeir, sem tortrygghr*
voru og illkvittnari, gerðu 1‘áb’
fyrir, að þá þegar kynni 'úri'
vera búið, með leynd, að ját-
ast undir einhverjarskuldbir.fi
ingar fyrir þjóðarinnar hönc,
en aðrir, að kröfur um siíkt
væru að vísu komnar fram,
en frá þeim mætti ekki nán
Stjórnarhættir vestur-þýzka
ríkisins
Samkvæmt samkomulaginu á ut-
anríkisráðherrafundinum i Was-
hington munu aöalatriðin í stjórn
arskrá hins fyrirhugaða vestur-
þingunum, er áður hafði verið þýska ríkis verða á þessa leið:
komið á fót, og voru jafnaðarmenn j 1. Sambandsríkið og fylkin fá
og kristilegir lýðveldismenn fjöj- í sínar hendur allt löggjafarvald,
mennastir á þinginu. Upphaflega framkvæmdavald og dómsvald inn
'var búizt við, að þinginu yrði lokið an þeirra takmarka, er siðar
fyrir áramót, en fljótlega sást, að greinir.
slíkt gæti ekki orðið vegna ósam- j 2 Hernámsríkin þrjú skipa sinn
komulags aðalflokkanna, en hvor umboðsmanninn hvort og skulu
þeirra sem var, hafði stöðvunarað- þeir f sameiningu sjá fyrst um
stöðu, þar sem stjórnarskrárupp- sinn um eftirtalin mál: Fram-
kastið þurfti að fá % hluta at- kvæmd afvopnunar, eftirlitiö með
kvæða. Aðalágreiningurinn var um Ruhr> Ö11 utanrikismál stjórnmála-
valdsvið væntanlegrar sambands- legs eðliSj eftirlit með utanríkis-
stjórnar. Jafnaðarmenn vildu hafa verzluninni og framkvæmd Mars-
það sem mest, en katólskir vildu hallhjá’parinnar, og loks öryggis-
hinsvegar gefa fylkisstjórnunum mal setuliðanna. Umboösmennirn-
sem víðtækast vald. Jafnhliða þessu
reis svo ýmis ágreiningur milli her-
námsstjórnanna sjálfra um tilhög
un hins nýja rikis.
Rússar andvígir vestur-þýzku
ríki
var síðan lagt fyrir þýzku flokk-
ana með þeim árangri, að fullnað-
arsamkomulag hefir náðst, Bonn-
þingið mun nú væntanlega ganga
fljótlega frá stjórnarskránni og
samkvæmt henni verður kosið til
sambandsþings, er siðan myndar
sambandsstjórn fyrir Vestur-Þýzka
land. Er jafnvel ráðgert, aö stofn-
un þessa vestur-þýzka ríkis verði
lokið fyrir júlílok.
Af hálfu Rússa er þessi rikisstofn
un illa séð, því að þeim finnst lík-
legt, að áhrifin frá þvi muni ráða
mestu um stjórnarfarið í Þýzka-
lanli, ef Þýzkaland ætti eftir að
sameinast áftúr uhdir eina stjórn.
Sennilega vilja Rússar því fá ut- ar segja en ráðherrann tæptí
anríkisráðherrafund til þeSs að á j þeirrj trú styrktust menn
geta torveldað eða hindrað þessa við ag lesa áramótayfirlií;
ríkisstofnun. ' formans Sjálfstæðisflokksirj.;
í Morgunblaðinu, og annab
það, sem blöð þessara til-
greindu stjórnmálaoddvitú,
lögðu til málanna um þetta
efni þá um skeið.
Þó að þessi blöð teldu enga
vitneskju liggja fyrir um,
hvaða kröfur fyrirhugad
bandalag Norður-Atlantshaí:;
landanna mundi gera fyrir
þátttöku íslands, þá geröu
þau hiklaust ráð fyrir, að he ’
þurfi að reisa einhverjar
hernaðarstöðvar, og höfðu
ekkert við það að athugs*
Það er fyrst þegar mótspyrn ■
an gegn því, að íslendingar
taki skilyrðislaust þátt í slík 1
bandalagi, færist í aukana ,r—
ekki fyrst og fremst af hálfu
kommúnista, sem af annar -
legum ástæðum risu gegu .
slíkri bandalagsstofnun t
hvaða mynd sem væri, held. *
ur af hálfu Framsóknar*
manna og ýmsra anna'rra
þjóðhollra manna, — það 'ér
þá fyrst, að rofa virðist fýrir
því í hugskoti málsvara Ai •
þýðuflokksins og Sjálfstæðir,
flokksins, að það kunni ad
vera athugavert að leyfa áb
reisa hér herstöðvar á frið’-
artímum.
Þegar málunum er þa?
komið, sem nú vart sagt, ger
ir Alþýðuflokkurinn álykturi,
í beinu tilefni af bandalags-
þátttöku íslands, þar sem svo
er til orða tekið, að „þjóðiri
(Framhald á 6. síðuj
1
Raddir nábúanna
Tilraunir til þess að verka-
Meðan þessi ágreiningur hélst, lýðsfélögin hefðu sameigin-
fóru Rússar sér hægt um tilslak- leg hátíðahöld 1. maí hafa nú
anir í Berlínardeilunni. Þessvegna fariQ út um þúfur. Kommún-
beitti Acheson sér fyrir því í sam- | istar settu það Skilyrði, að
bandi við undirritun Atlantshafs- ' hátiðahöldin yrðu helguð bar
bandalagsins, að utanríkisráðherr- | attunni gegn Atlantshafs-
ar þríveldanna kæmu sér saman.' bandalaginu. Alþýðublaðið
um sameiginlega stefnu varðandi ræðir um þessa afstöðu komm
stofnun vestur-þýzks ríkis. Þetta unista í gær og segir:
tókst. Samkomulag ráðherranna
Það er einmitt á þessu, sem
ágreiningurinn milli Fram-
sóknarmanna og Sjálfstæðis-
manna liggur. Þegar þess er
gætt, veröur öll deilan eðli-
leg. En þá er líka auðséð,
hvoru megin fólkið ætlar að
standa.
íslenzka þjóðin hefir fyrr
lifað við einokun, þegar ekki
þótti rétt eða heppilegt að
leyfa fólkinu að velja milli
verzlana. Þá sagði skrifstofa
stjórnarinnar fyrir um það,
hvar mætti verzla og hvað
umdæmi hans væri stórt. Og
enn er þetta baráttumál.
Mbl. ætti að taka þetta
mál frá rótum og svara ákveð
ið og refjalaust því, sem er
að'alatriði deilunnar.:
Á verzlunin að vera fyrir
fólkið eða fólkið fyrir verzl-
unina?
Hver hefir sérréttindi, ef
fólkið fær að haga verzlun
sinni eins og það vill og álit
þess og traust á verzlunum
ræður umsetningu þeirra?
Þaö er ekki stætt á því, að
nú eigi að hneppa fólkiö í
verzlunarlega ánauð og
þvingun, þó að það sé arð
vænlegast fyrir einstaka stór
gróðamenn og fyrirtæki
þeirra.
„Hvað kom þeim til að gera
það? Það er nú uppiýst. í fyrra óski ekki eftir, að hér séu seti;
kvöid lét Moskvuútvarpið það ar Upp herstöövar“. Um sömu
boð út ganga, að 1. maí skyidi mundir birtir Sjálfstæðis ■
gerður að baráttudegi gegn At- fiokkurinn yfirlýsingu af
lantshafsbandalaginu. Vitanlcga sania tilefni, Um að „Stefna
hafa kommúnistar þó bæði hér heri að því“, að hér séu ekki
sem annars staðar verið búnir reistar herstöðvar. Hvort ■
að fá þau fyrirmæii áður. Og tveggja orðalagið ber á sér
fyrst Rússar fyrirskipa þctta, yfjrskin þjóðhollustunnar, en
þá skiptir það kommúnista auð- er þó — Viljandi eða ÓVÍlj-
vitað engu máli, hvað verkalýð- andi _ syo opig og afsleppt;
urinn vill eða hvað honum er ^g ganga má að hverskonai."
fyrir bcztu á hverjum stað. Stór krofum> sem fram kynnu ab
veldið Rússland telur sig þurfa koma vig íslendinga Um ab
á æsingum að halda gegn At- leggja til land og aðstöðu
lantshafsbandalaginu 1. maí ut- undir herstöðvar, ári þess ab
brjóta beinlínis gegn því, sem
í ályktununum stendur. Þeg •
ar siðan miðstjórn Framsókn
arflokksins gefur út yfirlýs-
ingu um afstöðu sina tii
Þanmg er eimngu verkalýðsins handalagSstofnunar, þar SeiU
fornað 1. maí á altari hmnar tekig er fram> ag íslendinga?
rússncsku heimsvaldastreitu og g6tj gengig til Umræðna VÍÖ
heimsyfírráðastcfnu! j agrar þjógir Um varnar ■
Það tiltæki kommúnista að ( bandalag, að því tilskiídu,
kljúfa einingu verkalýðsins 1.1 ekki sé krafizt af þeim,. ao’
mai vegna Atlantshafsbanda | Þe^r ^ey^i> aö hér séu reistú 1
lagsins, eftir að horfur voru á, herstöðvar á friðartímum, þ.,
samkomulagi um kröfur í inn ■ keppast blöð Alþýðufl. O;;
anlandsmálunum, sýnir bet- i Sjálfstæðisfl. um að tak,,
ur en flest annað, að komm- | fram, að þessi yfirlýsmu’
únistar telja sig þurfa að, Framsóknarflokksins sé a: •
þjóna öðrum aðilum betur en.veg samhljóða yfirlýsingum
islenzka verkalýðnum. | (Framhald á 6>.sí5-i}.
anrikispólitík sinni til stuðn-
ings; og vilji verkalýðurinn úti
um heim ekki láta misnota sig
til þeirra, þá skal hann klofinn
þann dag. af. kommúnistum!