Tíminn - 17.05.1949, Blaðsíða 5

105. blað
TÍMINN, þriðjudaginri 17. mai 1949.
5
Þriðjud. 17. maí
Hvaða nafn verð-
skuldar Sjálfstæðis-
flokkurinn?
Mbl. ber sig aumlega und-
an þvi, að Tíminn hafi jafn- 1
að flokki þess við kommún- 1
istaflokkinn, og telur þetta1
slæmt hugarfar af samstarfs
flokki. Sú var þó tíðin, að
Sjálfstæðisflokkurinn vildi
heldur samstarf við kommún
ista en Framsóknarmenn, og
sýndi það í verki, svo að hann
ætti að þola að heyra fyrri
samstarfsmenn nefnda. |
Annars er það kjarni þessa
máls, að Mbl. gerir orð og mál
stað Gunnars Bjarnasonar að
sínum orðum og eitt frumskil
yrði þess, að kommúnistar
bíði ósigur á íslandi, sé það,
að Framsóknarflokkurinn
leysist upp. En blaðið flýtir
sér að bæta því við, að það
þurfi alls ekki að þýða það,
að samvinnuverzlun liði und-
ir lok. Hallgrímur Ben, Björn
Ólafsson og Gísli Jónsson
munu svo sem tryggja líf og
framtíð kaupfélaganna, þó að
Framsóknarfl. hverfi!
Það þarf engum að bregða
við það, þó að öfgaflokkar við
urkenni ekki umb'ótasinnað-
an miðflokk. Hitt mega menn
athuga vel, að I þeim löndum,
sem hafa öruggast og rótgrón
ast lýðræði eru öfgaflokkarn-
ir veikir og máttvana. Og það
er eðlilegt náttúrulögmál og
leiðir hvort af öðru: Sterkir
miðflokkar og hófsémi og ör-
yggi í þjóðfélagsmálum á lýð-
ræðislegum grundvelli.
Tíminn hefir bent á þá stað
reynd, að í þeim löndum, sem
hafa brotið miðflokkana nið-
ur, hafi síöasta stig og loka-
þáttur frjálsrar stjórnmála-
baráttu verið átök milli
tveggja bófaflokka. Þetta kall
ar Mbl. að nefna Sjálfstæðis-
flokkinn bófaflokk.
Skyldi þá vera hvítt að
velkja í þeim herbúðum?
Hvað á að segja um þann
flokk, sem fast og öruggt
vinnur gegn öllum tilraunum
í þá átt að hindra svartan
markað, okur og fjárplógs-
starfsemi? Það mun ekki ná
neinni átt að kalla hann bófa
fiokk?
Mbl. hefir alltaf þegar tæki
færi hafa boðizt, tekið af-
stöðu með þeim, sem hafa
rekið kaupsýslu sína með
fölsunum og trúnaðarbrotum
til að auðga sjálfa sig og hafa
fé af almenningi í trássi við
iög og rétt. Sjálfstæðisflokk-
urinn íiefir safnað undir
verndarvæng sinn, eins og
reið hæna ungum sínum, því
fólki, sem orðið hefir fyrir á-
lasi vegna falskra innkaupa-
reikninga, arðvænlegri inn-
flutnings en leyfi hafði verið
veitt fyrir, og annarra því-
hkra klækja og gróöabragða.
Þar hafa þessir vasaþjófar
almennra neytenda og stiga-
menn í opihberu lifi verið vel
geymdir meö sín gráðugu gin
undir verndarvæng púddu
mömmu.
Skyldi það jvq vera furða,
þó að Mbl. ijé viðkvæmt, þeg-
ar nefndur ér bófáfíokkur?
íslenzk stjórnmálaátök eru
nú meðal annars um það
ERLENT YFIRLIT:
Brezka samveldið
Eftir samveldisráðsíffifísniEa í \ or jiykir fjað
standa fastari fótum en Icng'i áður.
Því hefir oft verið spáð, að brezka j un fyrir þessu. Vei má þó vera, að
samveldið myndi liða undir lok, þjóðernissinnar reyni að beita sér
og Bretar missa það forustuhlut- fyrir því, að Suður-Afríka gerist
verk, er á þeim hefir hvílt um all- lýðveldi, en þá á þeim grundvelli
langt skeið. Mörgum þótti þetta að hún haldi áfram að vera í
vera að rætast eftir seinustu styrj-
öld, þegar aðalnýlendur Breta í
brezka heimsveldinu.
Suður-Afríka hefir
lengi verið
Asíu heimtu sjálfstæði sitt og það samveldisrikið, sem líklegast
urðu fjögur sérstæð ríki:Hindustan,
Pakistan, Burma og Ceylon.Að vísu
héldu þau öll áfram að tilheyra
brezka samveldinu fyrst i stað,
nema Burma, er sagði sig strax úr
þvi. Hins vegar var talið líklegt. að'
Hindústan myndi fljótt fara sömu
leið og Pakistan og Ceylon síðan
á eftir. Þegar svo væri komið,
myndi skilnaðarhreyfingin í Suður-
Afríku fá byr í seglin og það ríki
segja sig úr lögum við brezka sam-
rikið.
þótti til þess að slíta sig úr sam-
rikinu. Nú þykir margt benda tii
þess, að Suður-Afríkumenn hafi
ekki slíkt lengur í hyggju.
Ganga Eire og Burma í
brezka samríkið?
Ásamt áframhaldandi þátttöku
Hindústan þykir þetta aukin sönn-
un þess, að brezka samríkið standi
nú traustari fótum en það hefir
staðið um langt skeið'. Eftir _sam-
komulag það, sem náðist á sam-
veldisráðstefnunni á dögunum,
þykir jafnvel ekki útilokað, að bæði
Burma og íriand eigi aftur eftir að
ganga í brezka samveldið. í Burma
erú margir áhrifamenn sagðir
þess íýsandi, að landið gangi aftur
í brezka samveldið og telja úrsögn-
Þátttaka Hindústan tryggð
áfram.
Eftir samveldisstefnuna, er var
haldin í London í lok seinasta mán
aðar, þykja þessir spádómar vera
fjarri því að rætast og margir
telja, að brezka samveldið standi I ina úr því fljótræðí, sem m. a. hafi
nú traustari fótum en nokkuru ieitt áf sér borgarastyrjöldina, sem
sinni fyrr. nú geysar þar í landi. írar efu og
Aðalverkefni þessarar ráðstefnu sagðir ekki fjarri því að vilja
var að' fjalla um afstöðu Hind- j ganga í brezka samríkið aftur, en
ústan. Forvígismenn Hindústan ósk þó því aðeins, að' Norð'ur-írland
uðu eftir að gera landið að lýð-1 sameinist Eire. Það er vandamál,
veldi og losna við hvers konar yf- j sem enn getur komið til með að
irráð brezku krúnunnar, en hingað ^ valda alvarlegum deilum mi'.ii
til hefir hún verið aðalbandið, sem ^ Breta og íra.
formlega hefir bundið brezku sam-
veldislöndin saman. Hindústan-
menn lýstu sig fúsa' til þess að til-
heyra brezka samveldinu áfram, ef
ríkisstjórnia verka-
Attlee, sem cr talinn hafa
Á öðíum stað hér í blaðinu
birtist grein eftir Jcn Sigurðs
.1 sor», skrifstofustjcra Aljjýðu-
sambands íslands, þar sem
hatin lýsir viðhorfi þess til
dýrtíðar- og kaupgjaldismál-
*! anna. Hann leggur þar mogin
j áherzlu á, að ráðstafanrr séu
[ gerfiar til að auka kaupmátt
'jjaunanna og afstýra þannig
nýjum grunnkaupshækkun-
átt um, er verkalýðssamtökin
Afstaða Indverja.
Fyrir fáum árum hefði það þótt
ótrúlegt, að Indverjar myndu kjósa
þeir gætu losnað undan þessum [ að' verð'a áfram i brezka samrík-
inu eftir að þeir heimtu sjálfstæði
sitt. Við nánari athugun þarf
þetta hinsvegar ekki að þykja ó-
eðlilegt. Skilnaður Breta og Ind-
verja hefir orðið með mjög vin-
samlegum hætti. Bæði Indland og
Bretland hafa mikilla gagn-
kvæmra viðskiptalegra hagsmuna
að' gæta. Þrátt fyrir það, sem á
undan er gengið, eru menningar-
diýgstan þátt i samkomulaginu á
samveldisráðstcfnunni.
um einnar þjóð'ar, en hinar voru
meira og minna undirokað'ar. Sá
grundvöllur, sem það byggist nú á,
frjáls samvinna jafn rétthárra
þjóða, er vissulega vænlegri tii
heppilegs vaxtar og þroska. Við-
skiptaleg og menningarleg sam-
vinna óskyldra þjóða hefir hvergj
komizt á hærra stig en nú á sér
stað' meðal þjóða brezka samrík-
isins. Heppnist það samstarf áfram,
evkur þao vissulega trúna á það,
að hægt verði að finna form fyr-
ir vinsamlega sambúð allra þjóða
á komandi tímum. Friðarhugsjón-
in í heiminum á líka enn sinn öfi-
ugasta bakhjall, þar sem þjóðir
brezka samríkisins eru.
formlegu yfirráðum brezku krún-
unnar.
Nið'urstaðan á ráðstefnunni var
sú, að' það er ekki lengur sett sem
skilyrði fyrir þátttöku í brezka
samrikinu, að hin einstöku ríki
lúti einum eða öðrum yfirráð'um
brezku krúnunnar, heldur viður-
kenni þau hana aðeins sem eins-
konar sameiningartákn. Hér eítir
geta því lýðveldi tekið' þátt í leg tengsli milli landanna sterk, og
brezka samveldinu. Með þessu sam
komulagi var áframhaldandi þátt-
taka Hindústan í brezka samrík-
lnu tryggð.
Á ráðstefnunni upplýstist, að
Pakistan og Ceylon muni ekki ætla
sér að gera neinar breytingar á
þeirri tilhögun, sem nú er.
Breytt viðhorf skilnaðar-
manna í Suður-Afríku.
Það vakti sérstaka athygli á þess
ari ráðstefnu, að meðal þeirra,
sem tóku þátt i henni, var Maian
forsætisráðherra Suður-Afríku og
Indverjar þurfa enn um margt að
njóta leiðsagnar Breta og áðstoð-
ar. Síðast, en ekki sízt, kemur svo
það, að Indverjar hafa ekki sterka
trú á hiutleysisstefnunni, er þeir
hafa iýst yfir. Fyrir þá er það auk-
in trygging að vera meðlimir í
brezka samveldinu, ef kommúnist-
ar halda áfram sem nú að reyna
að þenja út yfirráð' sin í Asíu.
Efling brezka samríkisins
styrkir friðinn.
Fyrir þá, sem æskja friðsamlegr
ar þróunar og nauðsynlegs jafn-
helzti leiðtogi skilnaðarmanna þar [ vægis í heiminum, er öll ástæða
1 landi. Síð'an þjóðernissinnar
fengu stjórnina þar, virðist mjög
hafa dregið úr áhuga þeirra fyrir
úrsögn úr brezka samríkinu. Koma
Malans til London þykir m.a. sönn
til að' fagna því, að brezka samrík-
ið virðist vera á vaxtarleið. Að
vissu leyti er það liðið undir lok
í sinni gömlu mynd, þegar það
byggðist fyrst og'fremst á yfirráð-
hvort almenningur eigi að fá
nauðsynjar sínar, almennar
vörur, húsnæði og þess hátt-
ar, með sannvirði eða ekki.
Þeir, sem eru á móti sannvirð
inu, vilja láta gróðamennina
halda aðstöðu sinni til að
græða, og binda almenning
þeim til hags. Sjálfstæðis-
flokkurinn hefir tekið af-
stöðu gegn sannvirðinu með
okrinu og ófrelsinu.
Og hvaða nafn á hann þá
skilið?
Reynsla annarra þjóða sýn
ir, að vegurinn frá ófrelsi,
kúgun og óöld er einmitt sá,
að hófsamir og umbótafúsir
miðflokkar eflist. Verði mið-
flokkarnir hins vegar mátt-
lausir snúast stjórnmálaátök
in upp í óöld og heiftúðuga
baráttu tveggja öfgafullra
bófaflokka, unz annar hvor
hefir ráöið niðurlögum hins
og lætur kné íylgja kviði með
an hann má.
Þetta er þróunin, sem Morg
unblaðið vill fá hér, þegar
það æskir þess að Framsókn-
arflokkurinn leysist upp og
hverfi.
Raddir nábúanna
í forustugrein Alþýðublaðs-
ins á sunnnöaginn, segir frá
því, að rússneska byltingin
hafi á sínum tima hlotið
stuöning margra frjálslyndra
andans manna, er síðar hafi
snúist gegn henni, er þeir sáu
hvert stefndi. Alþýðublaðið
segir síðan:
..Þessir atburðir hafa opnað
augu hinna fyrri aðdáenda
rússnesku byltingarinnar.
Hver af öðrum hafa þeir skip-
afi sér í sveit þeirra, er vara
þjófiir sínar í dag við hættu
kommúnismans á sama hátt
og þeir egg;juðu þær á sínum
tíma til að vera á verði gegn
ófreskju nazismans. Nú síðast
hefir hinn Iieimsfrægi ame-
ríski rithöfundur og mann-
vinur. Upton Sinclair, stigið
þetta skref. Hann liefir í nær
því hálfa öld boðaö þjóð sinni
hugsjónir sósialismans og ver
ið einn af skeleggustu og ein-
lægustu vinum Rússlands og
aðdáendum kommúnistabylt-
ingarinnar þar austur frá. Nú
hefir einnig hann sannfærzt
ttm, hvert stefnir austur á
Rússlandi. Tortíming lýðræð-
isins í Tékkóslóvakíu slökkti
hjá honuin síðasta neista von
arinnar um það, að nokkuö
gott gæti komið frá Sovét-
Rússiandi. Hann hefir að
gefnu tilefni frá kommúnist-
um lýst yfir því, að hefði
hann nokkurt áhrifavald
meðal rússnesku þjóðarinnar,
þá mundi hann nota það til
þess að segja henni, að nú-
verandi stefna rússncska
kommúnistaflokksins hljóti
að leiða til nýrrar heims-
styrjaídar, mörgum sinnum
hryllilegri en hinnar síðustu.“
Fyrir Þjóðviljann er þetta
sérstakt mál, því að hann var
I íyrir nokkrum vikum að slá
] sig til riddara á nafni Uptons
jSinclairs! Annars verður
Þjóðv. vist vandalaust aó
skipa Sinclair i sveit striðs-
æsingainanna eins og Over-
land og öðrum þeim, er hafa
varað við yfirgangi nazism-
ans og kommúnismans.
muni annars telja óhjá'kvæmi
Jeg nauðvörn, þótt þeimisé
Ijós hættan, er sé þeirri leið
samfara.
í grein sinni upplýsír Jón,
aö stjórn Alþýðusambáiuls ís
landis hafi rætt þessi mál við
ríkisstjórnina í vetur, og húit
þá tekið þunglega umrædd-
um tillögum um aukinn kaup
mátt launa. Þess vegna hafí
Alþýðusambandiö ráðlágt
verkalýðsfélögunuro að segja
upp samningum, svo að þaiv
gætu verið undir allt búin.
Viðræður séu nú hafnar aft-
ur við ríkisstjórnina, en ekki
sé sýnt, hvernig þeim múni
lykta.
Það er óþarft að taka fram,
aö Framsóknarflokkurinri
styðúr af heilum hug þá bar-
áttu verkalýðshreyfingarinn-
ar, að ráðstafanir séu gerðár
til að auka kaupmátt laun-
anna með þeim ráðstöfunum,
er Jón Sigurösson minnist á
í grein sinni, og öðrum þeim,
er stefna að sama marki. Þafi'
cr í fullu samræmi við þá af-
stöSu Framsóknarmanna fyn
og síðar, að kaupmáttur laun-
anna skipti meira máli er.-
krónutalan. Sú mótstaða,
sem þessar kröfur verkalýðs-
félaganna kunna a® hafá.
mætt hjá ríkisstjérninni f
vetur, stafar þvi ekki afi'
neinu Ieyti frá Framsóknar-
flpkknum. Það en hinir stjórr.
málaflokkarnir, sem bera ein.
ir ábyrgð á henni, og eriv
þannig valdir að þeirri ó-
heppilegu þróun, að kaup-
samningum hefir nú víðasí
verið sagt upp.
Það er augljós staðreynd,
að ráðandi menn Sjálfstæð-
isflokksins hafa meira en tak
markaðan áhuga fyrir þeím
ráðstöfunum í verzlunar- og
húsnæðismálum, er Jón Sig-
urðsson minnist á. Þæi
Skerða cinmitt hag þeirr:.
manna, sem eru máttstólpai
Sjálfstæðisflokksins. Það er
líka kunnugt, að einn af mátv
arstólpum Sjálfstæðisflokks-
ins hefir ymprað á þvi, hvorv
verkalýðsfélögin myndu ekk.
sætta sig við 5% grunn
kaupshækkun, ef aðrar kröf-
ur væru látnar niðurfallnai
Grunnkaupshækkun er á ýms
an hátt eftirsóknarverð fyriv
braskarana, því að þeir eru su
stéttin, sem er líklegust til at
græða á vaxandi verðbölgu.
Þau ítök, sem Sjálfstæðis
flokkurinn hefir náð inna>
verkalýðssamtakanna, notai
hann vitanlega íil hins íti
asta til þess að koma því tí
vegar, að kauphækkunarleió
in sé frekar farin en ráðstai -
anir séu gerðar gegn brask •
inu og okrinu. Mbl. er vitaii
lcga Iátið á sama tíma aua
mæla kauphækkunum u.:
þess að blekkja þá, er em
trúa á ábyrgðartilfiriniiígi1
Sjálfstæðisflokksins.
<'fram-hald á 6. síSts),