Tíminn - 18.05.1949, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, miffvikuðaginn 18. maí 1919.
106. blað'
RÆÐA
(Framhald af 3. siSu).
hlut þegar vel árar saman-
borið við aðra kosti. Hér
hlaht því annað hvort að ger-
ast, að betra jafnvægi yrði
komið á milli kostnaðarins
við sjávarútveginn og verð-
lágsins erlendis, eða þá að
tryggja yröi fiskverð, sem
gæfi von um viðunandi af-
komu, án tillits til markaðs-
verðs erlendis.
Piskábyrgðin.
Hið fyrra var útilokað. Pyr-
ir því var ekki fylgi, hið síð-
ara var gert með fiskábyrgð-
arlögunum, því neyðarúr-
ræði, og Framsóknarflokkur-
inn var með því af sömu á-
stæðum og hann fylgdi geng-
islækkuninni 1939 og öðrum
ráðstöfunum, sem fyrr og síð-
ár hafa verið gerðar til
bjargar, þegar sjávarútvegin-
um hefir legið á.
Þegar núverandi ríkisstjórn
tók við, var nýbúið að sam-
þýkkja fiskábyrgðina, en
peninganna hafði ekki verið
aflað til þess að standa und-
ir greiðslunum. Það hefir orð
ið hlutverk þessarar ríkis-
stjórnar og þess meirihluta,
sem að henni stendur, að
framlengja fiskábyrgðina
fram á þennan dag, og afla
tekna til þess að standa und-
ir henni. Þannig eru á fjár-
lagafrumvarpinu núna ekki
uhdir 40 milljónir, sem eiga
að fara í nýjar og gamlar
fiskábyrgðargreiðslur. Enn
hafa ekki fengizt samtök um
nein úrræði, sem gert hafi
mögulegt að skipta þar um
stefnu. Það hafa því verið
lagðir á skattar og tollar m.
a. til þess að halda uppi
greiðslum vegna fiskábyrgð-
arinnar.
Þetta ástand er hinsvegar
jafn óviðunandi fyrir sjáv-
arútvegsmenn og þjóðina í
heild. Sjávarútveginum er
haldið í sjálfheldu með
þeirri háspennu, sem á öllu
er innanlands og settur í þá
aðstöðu að standa í samning
um og „prútti" við ríkisvald-
ið um fiskverðið og nú síðast
framlög úr ríkissjóði til þess
að halda niðri vissum þátt-
um framleiðslukostnaðarins.
Þessi aðstaða er ósæmileg
og óviðunandi, en hinsvegar
alveg óhjákvæmilegt að svo
hlýtur að standa, þangað til
ráðstafanir verða gerðar, sem
breyta þannig hlutfalli á
milli tilkostnaðar og útflutn-
ingsverðs, að afkomuhorfur
séu viðunandi fyrir útgerðina
og fiskimennina.
Með neyðarúrræðum hefir
sjávarútveginum verið hald-
ið gangandi og útflutningn-
um haldið uppi. Ég segi hik-
laust neyðarúrræðum, því að
ofan á það, sem þegar er
hefnt, virðist þetta kerfi, sem
notað er, vera að koma inn
þeirri skoðun hjá ýmsum, að
þátaútvegurinn, sem leggur
til 2/3—3/4 alls útflutnings-
verðmætisins, sé einskonar
ómagi á þjóðarbúinu, svipað
því, sem sumir spekingar
hafa sagt um landbúnaðinn,
sem leggur til mikinn hluta
þeirrar fæðu, sem lands-
menn neyta. Það fyrirkomu-
lag, sem ýtir undir slíkan
regin misskilning og firru, er
óalandi, og allt ástand í sjáv-
arútvegsmálum er þannig, að
nýrra úrræða er óhjákvæmi-
EYST
legt að leita og kem ég að
því síðar.
Skuldamái útvegsins.
Enginn skyldi þó halda, að
þær ráðstafanir, sem gerðar
hafa verið, hafi reynzt eða
séu fullnægjandi til þess að
koma í veg fyrir samdrátt út-
flutningsframleiðslunnar.
Sannleikurinn er sá, að þrátt
fyrir þessar ráðstafanir hef-
ir sjálfur útvegurinn dregizt
saman, eldri togurum verið
lagt og mörgum bátum einn-
ig víðsvegar um land.
Á því tímabili, sem stjórn-
in hefir starfað, hefir orðið
að gera allstórfelldar ráðstaf
anir til stuðnings útveginum
í skuldamálum vegna þess, að
tvser síldarvertíðir hafa brugð
izt og hefir þetta orðið all
fjárfrekt rikinu, en ekki orð
ið hjá þeim útgjöldum sneitt
eins og fjárhag útvegs-
manna var komið. Á fjáiiaga
frumvarpinu, sem nú er ver-
ið að afgreiða, standa nær 9
milljónir vegna þessara
skuldamála.
Aflatryggingarsjóður.
í sambandi við aflabrest-
inn hefir nú komið skriður á
þýðingarmikið málefni. Setn
ing löggjafar um aflatrygg-.
ingarsjóð útvegsins, sem
verður afgreitt á þessu þingi.
Er þar um mjög merkilegt
mál að ræða og hefir Fram-
sóknarflokkurinn sérstakar
ástæður til þess að fagna því
nýmæli í löggjöf, þar sem
það hefir ætið verið hans á-
hugamál, að slíkur trygging-
arsjóður fyrir sjávarútveginn
gæti komizt á sem bakstuðn-
ingur vegna mikillar áhættu.
Áður en skilizt er við sjáv-
arútvegsmálin vil ég segja
nokkur orð um kommúnista
og afskipti þeirra af þeim.
Hvergi kemur' lævísi þeirra
og óhollusta greinilegar fram.
Þeir standa gegn öllum ráð-
stöfunum, sem gætu orðið til
varanlegrar lausnar á vanda
málum útvegsins og þeir gera
allt, sem þeir geta, til þess. að
ýta undir og koma af stað
enn stórfelldari aukningu
framleiðslukostnaðarins og
dýrtíðarinnar. Þeir heimta
hærra ábyrgðarverð á fiski,
en eru á móti allri tekjuöfl-
un, hvernig sem hún er, til
þess að standa undir þeirri
ábyrgð, sem fyrir er — hvað
þá nýrri viðbót. Þeir hrópa:
Ábyrgðarverðið er of lágt, og
Jafnhliða að stjórnin hafi
ekkert að bjóða fólki nema
nýjar skattaálögur, sem auki
dýrtíðina.
Þetta er viðurstyggilegur
loddaraleikur, en misheppn-
aður — hann er miðaður við
of lágt menningarstig og
hittir ekki í mark.
Fájárfestingarmálin.
Þessu næst vil ég minnast
nokkuð á fjárfestingarmálin,
framkvæmdirnar í landinu. í
stjórnarsáttmálanum var ’á-
kveðið að setja skyldi á fót
fjárhagsráð, er hefði eftirlit
með fjárfestingu. Þegar þetta
ákvæði var sett, var þannig á
statt, að handahóf réði því í
hvaða framkvæmdir ráðist
var í hvaða framkvsemdir
fjármagni, vinnuafli og gjald
eyri þjóðarinnar var eytt. Það
var ekki farið eftir þvi hvar
þörfin var mest fyrir fram-
kvæmdirnar, heldur réði það
EENS .
eitt í raun og veru, hverjir
höföu tök á fjármagninu.
Framkvæmdir höfðu þá verið
miklar um tíma, geysileg sóun
verðmæta átt sér stað, og mikl
um fjármunum eytt í margs-
konar framkvæmdir, sem að
réttu lagi áttu að bíða. Um
þessar mundir vofði yfir alls-
herjar stöðvun vegna þess
hve mikið hafði verið tekið
fyrir og gj aldeyrir þá á þrot-
um.
Fjárfestingareftirlitinu er
ætlað það vandasama hlut-
verk að velja úr og leyfa þær
framkvæmdir, sem mesta
þýðingu hafa en fresta öðr-
um. Áhrifanna frá glundroð-
anum, sem í þessum málum
ríkti gætti svo mjög á árinu
1947, að litlu tauti varð við
komið á því ári. Árið 1948
voru skilyrði skárri til þess að
beita hinni nýju stefnu, þar
sem minna gætti þá eldri á-
hrifa. Er því tímabært nú að
spyrja hver árangur hafi orð-
ið þessa eftirlits.
Arangur fjárfestingar-
eftirlitsins.
Ég vil minnast á, nokkur
höfuðatriði. Bygging lúxus-
íbúða hefir verið bönnuð.
Notkun byggingarefnis í sum
arbústaði, bílskúra og stein-
girðingar umhverfis hús hef-
ir verið bönriuð. Engar íbúðir
má byggja stærri en 130 fer-
metra, byggingu verzlunar-
húsa hefir að meztu verið
hætt um stundarstakir. Allt á
þetta að miða að því, að bygg-
ingarefnið verði fvrst og
fremst notað til nauðsynlegra
íbúöarhúsabygginga, fram-
leiðsluf yrirtæk j a, útihúsa-
bygginga og þýðingarmestu
opinberra framkvæmda.
Á því leikur enginn vafi, að
ýmisskonar mistök hafa átt
sér stað. Það má tvímælalaust
deila um einstakar leyfisveit-
ingar, og á því er t. d. engin
vafi, að mikil mistök áttu sér
stað á árinu 1948 um ákvörð-
un á innflutningi á þakefni
svo að stór vandræði hlutust
af.
Hitt getur ekki leikið á
tveim tungum, að með þessu
eftirliti hefir bráðnausynlegt
starf verið unnið, komið í veg
fyrir gífurlega eyðslu bygg-
ingaréfnis i margvíslegar
framkvæmdir, sem óþarfar
eru og dregiö hefðu til sín
byggingarefnið, vinnuaflið og
fj ármagnið og eftirlitið orðið
til þess að miklum mun meira
hefir verið hægt að byggja af
íbúðarhúsnæði til sjávar og
sveita, af útihúsum og öðr-
um byggingum vegna fram-
leiðslunnar en ella hefði kom-
ið til mála. í fyrra var t. d.
unnt vegna sparnaðarráðstaf
ana á byggingarefni að veita
leyfi til þess að byggja öll i-
búðarhús utan Reykjavfimr,
sem um var sótt í tæka tíð, og
öll útihús í sveitum.
í ár hefir þetta ekki reynzt
mögulegt vegna þess hvað um
sóknir hafa verið gífurlega
margar, þannig að gjörsam-
lega var útilokað að hægt
væri að gjöra allar þær fram
kvæmdir á einu ári.
Þótt ýmsum þyki slæmt að
fá synjun frá fjárhagsráði og
vafalaust séu mislagðar hend
um stundum þegar velja skal
og hafna, þá raskar það ekki
því, að fjárfestingareftirlitið
hefir foröað frá verra öng-
þveiti í þessum málum, en
IÓNSS
menn yfirleitt gera sér grein
fyrir.
Hvernig halda menn t. d. aö
hefði farið nú eftir að gjald-
eyrisskorturinn fór að gera
vart við sig á.. sama tíma sem
byggingaráhuginn jókst, ef
það hefði átt að ráða eitt í
þessum efnum hverjir gátu
vegná aðstöðu sinnar náð í
byggingarefnið hjá byggingar
efnisinnflytjendum eða höfðu
peninga í stórhýsi. Hvernig
ætli að farið hefði um bygg-
ingarframkv. víðsvegar um
landiö. Þaö er nógu slæmt
eins og það er vegna ósam-
ræmis milli fjárfestingarleyfa
og innflutningsleyfa. Um þver
bak hefði þó keyrt alveg ger-
samlega, ef fjárfestingareftir'
litið hefði ekki veriö.
Greiðslujöfnuður við
útlönd.
Þegar stjórnin tók við fyrir
rúmlega tveimur árum var
gj aldeyrisskorturinn f arinn
að gera vart við sig, búið að
ráðstafa öllum innstæðum og
mjög mikið af gjaldeyris- og
innflutningsleyfum í umferö.
Innflutningsþarfirnar hins-
vegar störfelldar, bæði vegna
mikilla framkvæmda og mik-
iúar neyzlu. Þrátt fyrir ali-
mikinn útflutning hefir það
verið mjög miklum erfiðleik-
um bundið að forðast eyðslu
skuídasöfnun erlendis. M. a.
vegna þeirra ráðstafana, sem
gerðar hafa verið á vegum
fjárhagsráðs, hefir gjaldeyris
jöfnuður hinsvegar verið stór
um hagstæðari en áður var.
Árið 1945 keyptu bankarnir
gjaldeyri fyrir 362 millj. og
seldu gjaldeyri fyrir 426
millj. Jöfnuðurinn því óhag-
stæður um 100 millj. Árið
1946 keyptu bankarnir gjald-
eyri fyrir 323 miJlj. en seldu
fyrir 580 millj. Jöfnuðurinn
var óhagstæöur um 257 millj.
Árið 1947 keyptu bankarnir
gjaldeyri fyrir 301 en seldu
fyrir 468 millj. Óhagstæður
jöfnuður 167 millj. Árið 1948
keyptu bankarnir erl. gjald-
eyrir fyrir 424 millj., en seldu
fyrir 416 millj. jöfnuðurinn
var því hagstæður um 8 millj.
kr.
í innflutningnum er mjög
mikið af vörum til nýrra fram
kvæmda og hefir það að sjálf
sögðu haft mikil áhrif á gj ald
eyrisverzlunina. Gj aldeyris-
skorturinn er stórfellt vanda
mál og þegar allur varasjóður
er tæmdur má ekkert út af
bera.
Marshallsamvinnan.
Ómögulegt er að sjá, hvern-
ig íslendingar hefðu farið að
því að útvega sér nauðsynjar
1 dollurum, ef þeir hefðu ekki
orðið þátttakendur í Marshall
samstarfinu. Hefir fé fengizt
þar með þrennu móth Lán,
óafturkræft framlag sem er
verið að byrja ráðstafa, og
vegna vörusölu á vegum
Marshallhjálparinnar, gegn
greiðslu í dollurum.
Höfuöatriðið er, aö lán þau,
sem tekin verða og óaftur-
kræfa framlagið, sem fæst,
verði ekki að eyðslueyri, held-
ur verði varið til þýðingar
mikilla framfarafyrirtækja.
í rumvarpi því, sem stjórn-
in heíir iagt fyrir þingið um
þetta efni, er svo ákveðið að
óafturkræfa framlagið skuli
notað til nýrra framkvæmda
samkvæmt fjögurra ára á-
ætlun ríkisstjórnarinnar í
sambandi við Marshall-að-
stoðina, annaðhvort dollararn
ir sjálfir eða jafnvirði þeirra
í annarri erlendri mynt. í
framkvæmdinni veltur auðvit
að allt á því, að það takist að
láta útflutninginn hrökkva
íyrir venjulegum innflutningi
og menn neyðist ekki til að
nota óafturkræfa framlagið
úr Marshallaðstoðinni til
þess.
Það sýnir auðnuleysi og ó-
sjálfstæði kommúnista að þeir
eru látnv berjast á móti þátt
töku íslands í Marshall-sam-
starfinu. Þeir eru ekki öfunds
verðir af þessu. Hefði þeirra
ráöum verið fylgt, hefð eng-
inn Þýzkalandssamningur
fengist fyrir ísfisk, engin sala
þangað á freðfiski, svo dæmi
séu aðeins nefnd. Yfirleitt
slitið viðskiptasambondum við
lýðræðisríkin í Vestur-Evrópu
og orðið að ofurselj a sig Rfiss-
um til þess að hafa að borða,
en það er líka það sem þeir
vilj a. Það er gott að kommún-
istar eru svo miskunarlaust
neyddir til þess að fletta sig
klæðum í sambandi við Mar-
shall-samstarfið.
Skipting innflutningsins.
Gj aldeyrisskorturinn hefir
gjört óumflýjanlegan mikinn
niðurskurð á neyzluvörum
fólks. Af þessu hefir leitt
mjög stórfeldd vandkvæði og
hafa komið átakanlega í ljós
stórfelldir gallar á innflutn-
ingsskipulaginu, sem að vísu
voru fyrir hendi áður, en
minna bar á vegna þess að
gnægð var til af vörum.
Á þeim árum þegar áhrifa
B’ramsóknarflokksins gætti
ekki verulega um fram-
kvæmd verzlunarmálanna,
hafði innflutningurinn með
allskonar bolabrögðum verið
færður yfir á hendur kaup-
mannastéttarinnar frá Sam-
vinnufélögunum, sem sjá þó
um dreifingu vara til mikils
hluta landsmanna. Urðu kaup
félögin að kaupa ýmsar
neysluvörur í stórum stíl hjá
heildsölum, ef viðskiptamenn
þeirra áttu ekki aö vera án
þeirra. Vörurnar fengust hins
vegar á meðan verið var að
eyða innstæðunum og heild-
salar fengu mikinn innflutn-
ing.
En þegar gjaldeyrisskortur
inn sagði til sin og takmarka
varð innflutning töldu heild-
salar sig yfirleitt ekki hafa
vörur afgangs handa kaupfé-
lögunum nema lítið og sátu
kaupmenn þá fyrir, en kvóti
samvinnufélaganna stórlega
niðurskorinn í mörgum þýð-
ingarmiklum vörugreinum.
Kaupfélögin og þeirra við-
skiptamenn urðu því að láta
sér nægja það litla, rangláta
og með öllu ófullnægjandi
vörumagn, sem samvinnu-
hreyfingunni var ætlað, og af
því hefir leitt hið frekasta
misrétti í garð fjölda lands-
manna.
Framsóknarflokkurinn hef-
ir haldið uppi harðri baráttu
í Viðskiptanefnd, í Fjárhags-
ráði, í ríkisstjórn og á Aíþingi
og allstaðar þar sem hann hef
ir getað því við komið til leið-
réttingar á þessu herfilega
ranglæti.
Sú barátta hefir borið ár-
angur á þann hátt, að þokast
hefir nokkuð til leiðréttingar
frá því, sem verst hefir orðið
í þessum efnum og gilti þegar
(Framhald á 5. siSu)