Tíminn - 21.07.1949, Blaðsíða 4

TÍMINN, fimmtuðaginn 21. júlí 1949
152. blað
Hvernig á aö losna við dráps-
klyfjar ríkisskuldanna?
á mð veru frmnlmt stórgróS mtmnnunmt til viSreisnMrinnai*
nð borga niður rífoisshultUrnar
vlargt er nú rætt og ritað
.m nauðsyn þess, að fundin
'eröi lausn á þéim vanda,
.sem skapast hefur vegna ó-
.-.tjornarinnar á undanförn-
im arum. Flestum er nú að
'eróa ljóst, að það voru eng-
:ir hrakspádómar, heldur heil
orígð framsýni, þegar Fram-
ioknarmenn vöruðu við af-
eióingum þeirrar stj órnar-
stefnu, sem tekin var upp
:.neö stjórnarskiptunum vorið
l942 og hefur verið fylgt með
nokkrum undantekningum
>íðan. Hámarki sínu náði
yessi óheillastefna á stjórnar
irum Ólafs Thors og komm-
mista á árunum 1944—’46.
pað má óhætt segja, að ekk
srt eitt. ráð sé til við þeim
/anda, sem þjóðin horfist
nér í augu við. heldur verði
-tö koma til rnargþættar og
iihliða ráðstafanir. Hér á
eftir verður minnst á eitt
þessara úrræða, en önnur
mun rædd síðar hér í blað-
inu næstu vikur.
ákuldasöfnun ríkisins
Einn þáttur arfsins, sem
stjórn Ólafs Thors og komm
únista skildi eftir, var stór-
íelld útgjaldaaukning ríkis
:ins, er ýmist stafaði af auk-
inni dýrtíð (fiskábyrgðin,
auknar niðurgreiðslur) eða
nýrri löggjöf (tryggingarnar,
skóialöggjöfin o. s. frv.). Þessi
utgjaldaaukning kom að veru
iiegu leyti fyrst og fremst
:iram eftir að stjórnin var far
:n frá völdum, því að lögin
cóku ekki gildi fyrr. Á árinu
1947 ukust útgjöld ríkisins
iivorki um meira né minna
en rúmar 80 milj. kr. vegna
þessa arfs.
Þessi stórfellda útgj alda-
aukning hefur haft það í för
með sér, að tekjur ríkisins
hafa^ hvergi nærri hrokkið
fyrir útgjöldum tvö seinustu
arin, þrátt fyrir síhækkandi
íolla.og skatta. Skuldasöfnun
sú,- sem hafin var í tíð fyrrv.
stjórnar, hefur því stöðugt
.tarið vaxandi. Um seinustu
áramót voru skuldir ríkisins
jrðpar um 200 milj. kr. og
sennilegt er, að þær aukist
enn verulega á þessu ári. Hér
er eingöngu átt við þær skuld
ir, sem ríkið stendur sjálft
straum af. Skuldir fyrirtækja
þess eru sér á blaði og eru
ekkert smáræði.
Hryggilegur arfur
ostjórnarinnar
Það skal tekið fram, að
þótt þessi stórkostlega skulda
söfnun ríkisins sé fyrst og
fremst afleiðing af verkum
fyrrv. stjórnar, getur núv.
stjórn ekki þvegið sig hreina
af henni og þó allra síst
fjármálaráðherra hennar,
sem best átti að sjá að
hverju stefndi. Enginn ábyrg
ur fjármálaráðherra hefði
látið sér lynda, að skuldir
ríkisins ykjust jafn stórkost-
iega og óðfluga og átt hefur
sé stað seinustu árin.’
Það er vissulega eitt átak-
anlegasta dæmið um óstjórn
seinustu ára, að ríkissjóður
.skuli eftir nær 10 ára óslitið
góðæri vera margfallt skuld-
ugri en nokkru sinni fyrr. Ef
sæmilega hefði veriö stjórnað,
átti ríkið nú að geta átt gilda
sjóði, sem bæði hefði mátt
nota til stórfelldra fram-
kvæmda og til að draga úr
skattaálögunum, er hörðu ár-
in gengu í garð. í stað þess
bættist það nú ofan á erfið-
leikana framundan, að ríkið
verður að standa undir stór-
felldum skuldagreiðslum, er
bæði koma til með að auka
skattabyrðar á almenningi
og draga úr getu þess til fram
kvæmda, nema í tíma séu
gerðar ráðstafanir til að losa
það við mestu skuldirnar.
Vaxta- og afborganabyrð-
arnar um 30 milj kr. á ári.
Allt of fáir gera sér þess
grein, að þessi stórfelda
skuldasöfnun ríkisins er ein
af veigameiri þáttum þess
fjármáiaöngþveitis, sem þjóð-
in býr nú við. Lækn-
ing á þessari meinsemd er
eitt af stærstu viðfangsefn-
um viðreisnarinnar.
Það þarf ekki annað en að
líta á fjárlög þessa árs til að
komast að raun um þetta.
Þar eru vaxta- og afborgana-
greiðslur ríkisins á árinu á-
ætlaðar sem hér segir:
Vextir af lánum
ríkissjóðs .... kr. 7.300.000.00
Afborganir af lánum
ríkissjóðs .. kr. 15.800.000.00
Vextir og afborgan-
ir af vanskilalánum
með ríkisáb. kr. 4.000.000.00
in væri líka með allt öðrum
hætti, ef ríkið sogaði ekki til
sín fjármagn lánstofnananna
í sífellt ríkara mæli vegna
skuldasöfnunarinnar. Skort-
urinn á lánsfé til fram-
kvæmda í sveitum, rafstöðva
bygginga, verkamannabú-
staða og samvinnubygginga,
svo að nokkur dæmi séu
nefnd, stafar fyrst og fremst
af því, að ríkið hefur lagt
lánsféð undir sig.
Ef ríkisskuldirnar vðéru
greiddar, myndi tvennt vinn-
ast í senn:
Ríkisútgjöldin gætu lækk-
að stórlega og hægt væri aö
draga úr sköttum og tollum
og minnka þannig dýrtíðina.
Lánstofnanir gætu veitt
miklu meira lánsfé til
ræktunar í sveitum, íbúða-
bygginga í kaupstöðunum,
vatnsvirkjana og annarra
slíkra framkvæmda, þar sem
það lánsfé, sem ríkið bindur
; nú, gæti þá runnið til þeirra.
Samtals kr. 27.100.000.00
Hér eru aðeins taldar skuld
ir ríkissjóðs, en ekki ríkis-
stofnananna.
Það eru þannig hvorki
meira né minna en um 27
milj. kr,, sem ríkið verður
að eyða í vaxta- og afborg-
anagreiðslur á þessu ári og
telja þó kunnugir, að þessi
fjárhæð muni verða meiri.
Þar sem enn er búist við
skuldaaukningu á þessu ári,
mun ekki óvarlegt að áætla,
að þessar greiðslur verði
komnar yfir 30 milj. kr. á
næsta ári. Það er þannig
hvorlci meira né minna en
tvöföld ríkisútgjöldin fyrir
stríðið, er ríkið verður að
verja árlega í vaxta- og af-
borganagreiðslur næstu árin,
ef ekki verða strax gerðar
sérstakar ráðstafanir ‘:il að
losna við ríkisskuldirnar að
mestu.
*
Afleiðingar ríkisskuld-
anna
Ef ríkið þyrfti ekki að
standa undir þessum miklu
vaxta- og afborganagreiðsl-
um, væri aðstaða þess allt
önnur til að fást við lausn
dýrtíðarmálsins. Það væri þá
t. d. sennilega hægt að sleppa
söluskattinum alveg og myndi
það ekki lítið lækka verðlag-
ið. Að dómi kunnugra er sölu
skatturinn talin rýra kjör
neytenda al)t að því eins mik
ið og 10% gengislækkun.
Lánsfjárstarfsemin í land-
Leiðir til að greiða
ríkisskuldirnar
Nú munu margir spyrja:
Er nokkur leiö að losna við
skuldir ríkisins?
Því fer betur, að til þess
eru ýmsar leiðir, sem ekki
þurfa að verða tilfinnanlegar
fyrir almenning í landinu.
Ein þessara leiða er sú að
láta það fé, sem fæst endur-
jgjaldlaust frá Marshallhjálp-
inpi, fara eingöngu til þess að
jlækka ríkisskuldirnar. Hefur
í oft verið bent á þetta hér 1
blaöinu og mun nú ef til vill
j einhverra framkvæmda að
' vænta í þá átt.
Það verður þó aldrei nema
takmarkað, sem hægt er að
grynna á ríkisskuldunum
með þessu móti.
Annaö ráð, sem ætti að
geta áorkað miklu meira, er
að leggja á sérst. stóreigna-
skatt og nota þær tekjur, sem
hann gefur, eingöngu til þess
að greiða rílcisskuldirnar nið-
ur.
Framlag hinna ríku til
viðreisnarinnar
Vegna fjármálaástandsins á
undanförnum árum hefur
mikil og misjafnlega fengin
auður jafnast á hendur ým-
issa manna í landinu. Yf-
irleitt hefur ekki framtak eða
fyrirhyggja skapað þennan
auð, eins og venja er á eðli-
legum tímum, heldur óheil-
brigt fjármálalíf, sem skapað
hefur bröskurunum og milli-
liðunum óeðlilega gróðaað-
stöðu.
Það nær vitanlega ekki ann
að neinni átt en að mjög
ríflegum hluta þessa einka-
auðs verði skilað til hins op-
inbera, þegar ráðstafanir
verða gerðar til að rétta við
hlut framleiðslunnar og þann
ig lagðar fórnir á almenning,
en telja verður líklegt, að
slíkra ráðstafana sé ekki
langt að bíða. Annars myndu
slíkar ráðstafanir aðeins
gera þá ríku ríkari og þá fá-
tæku fátækari. Slíkt rang-
læti má ekki þola og það verð
(Framhald á 6. síðu).
Fyrir nokkru sí'ðan var í að-
sendri«grein hér í baðstofuhjal-
inu vikið að norræna stúdenta-
mótinu, er haldið var hér í vor.
Greinarhöfundur taldi, að of-
mikið heíði verið gert úr því þar
sem það hefði verið talið til stór-
atburöa. í tilefni af þessu hefir
borist þýðing af frásögn um mót
ið, er nýlega birtist í Huvudstads
bladet i Helsingíors 1. þ. m. og
var eftir einn þátttakendann í
mótinu. Frásögn þessi fer hér á
eftir:
„Med. lic. Henrik Carpelan,
sem er nýkominn heim af nor-
ræna stúdentamótinu í Reykja-
vík, segir að finnsku stúdentarn
ir hafi kunnað eins vel við sig á
íslandi og heima hjá sér. Mót-
tökurnar og öil skipulagning
; var meö ágætum.
j Við bjuggum á einkaheimilum
og nutum þar sérstakrar alúðar.
i Fyrir þátttöku okkar í mótinu
greiddum við finnsku stúdent-
arnir ekkert, en fengum síðar að
vita, að gestgjafarnir hefðu feng
ið fjárhagslega aðstoð frá al-
menningi á fslandi til að standa
straurn af dvöl okkar, svo aö okk
ur fannst sem við værum gestir
allrar íslenzku þjóðarinnar.
Ef minnast ætti einhvers sér-
staklega með þakklæti í þessu
sambandi, þá er það formaður
móttökunefndarinnar Bergur
Sigurbjörnsson — algjörlega ein
stæður mótsstjórnandi.
Stúdentamótið stóð dagana
18.—25. júní. Stærsti stúdenta-
hópurinn frá Norðurlöndum var
frá Finnlandi, eða 24 alls, þar af
sex sænsk-finnskir.
Danir og Norðmenn sendu 10
stúdenta hvor og 18 komu frá
Sviþjóð.
Færeyingum var í fyrsta sinni
boðið með sérstaklega á norrænt
stúdentamót, og sendi þessi litla
þjóð 5 afbragðs drengi á mótið.
Þeir stunda allir nám í Kaup-
mannahöfn og tala mál, sem
minnir á íslenzkuna.
íslendingarnir urðu oft að tak-
marka þátttöku íslenzku stúd-
entanna vegna þrengsla, því að
nægilegt húsnæði var ekki fyrir
hendi.
Þetta stúdentamót var, á sama
hátt og það næsta á undan,
, biessunarlega laust við málþóf.
En að sjálfsögðu kynntumst við
i háskólanum í Reykjavík, há-
j skólalífinu og félagslífi stúdent-
; anna og stofnunum þeim, er
; stúdentarnir alast upp í. Með
hliðsjón af þeim fáu auðlindum,
er landið á, hlýtur maður að
viðurkenna, að ísland stendur
mjög framarlega á þessu sviði.
Auk þessa fengum við kynni af
lífi þjóðarinnar, menningu og
hag í mörgum fyrrirlestrum um
þau efni, og einnig af eigin raun
í ferðalögum og því, sem við
höfðum tækifæri til að sjá og
skoða.
Síðast en ekki sízt, er það þó
sennilega hin eyðilega en stór-
brotna íslenzká náttúra, sem
verður ógleymanleg hverjum,
sem sér.
í heilan dag dvöldum við hjá
Gullfossi og Geysi og sáurn einn-
ig elzta minnisvarða hins unga
íslenzka lýðveidis nútímans —
Þingvelli.
Við ferðuðumst flugleiðis til
Reykjavíkur og frá og varð einn-
ig sú ferð okkur öllum ógleym-
anleg.“
Ég sé ekki neina ástæðu til að
blanda mér inn í þetta mál, en
yfirleitt mun mega segja það,
þau mót, sem hafa verið lialdin
hér og útlendingar hafa tekið
þátt í, liafa fengið lofsamlega
dóma hinna erlendu gesta. ís-
lendingar eiga það áreiðanlega,
að þeir séu góðir gestgjafar.
Annars eru allskonar mót nú
orðin svo tíð, að eitt þeirra verð-
ur ekki frekar en annað talið til
stórtíðinda. Með þessu er þó
enganvegin verið að gera lítið úr
gagnsemi þeirra, því að hún
getur oft verið veruleg og til
sóma fyrir þá, sem fyrir þeim
standa. Það virðist t.‘ d. gilda um
umrædd mót samkvæmt frá-
sögninni, sem birt er hér á und-
an. Heimamaður.
E3OTB
Hugheilar hjartans þakkir færi ég öllum þeim er
veitt hafa mér og börnum mínum, hjálp og samúp viö
fráfall konu minnar
ÞÓRUNNAR BJARNADÓTTUR
Valdimar Pálsson, Selfossi
MBttll»ll IhlillllBIIWIBIIII^Mn—aHBaB—
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimniiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiit
Flugferð
fil Osló
1 Gullfaxi mun fara aukaferð til Osló mánudaginn 25. |
I júlí. |
i Er þetta heppileg ferð fyrir þá, sem sækja ætla íþrótta- |
| mót Norðurlandanna og Bandaríkjanna, er haldið verð- |
| ur í Osló dagana 27., 28. og 29. þ. m. |
1 Nánari upplýsingar verða gefnar í skrifstofu vorri, |
í Lækjargötu 4, símar 6608 og 6609.
| FLUGFÉLAG ÍSLAND5 hf )
úiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiuuMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMuiiiiiiiii'iiiiiiiiiiitiiiii'iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiin