Tíminn - 20.08.1949, Síða 4

TÍMINN, laugardaginn 20. ágúst 1949
175. blað
n
Unitarískir brautryðjendur
íiöurl.
Fypirlestnr ofíir séra H. E. Jofimson
Margir voru þeir, einkum á
riiium fyrri árum, sem
iýudu, eins og Jefferson,
.Tvað únitarisminn er í fram-
cvæmdum og lífi. í fremsta
:lokki meðal þeirra mun
presturinn frægi, — William
Sllery Channing ávallt telj-
ísc. Hann byrjaði snemma
tö opinbera það líf og stefnu
>em hvað mestum ljóma hef
varpað yfir nafn únitara
.neðal kirkjulýðs þessa lands
og álfu. Vil ég nú leitast við
að sýna svipmynd af honum
sem stúdent, sem er að ljúka
:iámi.
Leiksviðið er í skrifstofu
.orsetans í hinum virðulega
iSarvard háskóla. Nefnd frá
stúdentaráðinu hefir mál að
i'lytja fyrir forsetanum. Sá,
sem var málsvari þessarar
^endinefndar, frá stúdentun
um' mælti eitthvað á þessa
:ieiö:
„Við stúdentarnir viljum
:neð því mæla að Mr. Chann-
:lng sé til þess kjörinn að
flytja aðalræðunar við upp-
sögn skólans. Hann er eins
pg forsetinn veit, vel að þeim
heiðri kominn fyrir kosti
sína og sökum síns ætternis
— en samt erum við næsta
hikandi og viljum leggjá það
undir yðar Móm, hvert heppi
legt sé að hann sé til þess
valinn."
„Nú hvers vegna ekki?“
sp.urði forsetinn undrandi og
nokkuð óþolinmóður.
' „Nú af því,“ var svarið, „að
honum er svo gjarnt til að
tala um stjórnmál, en eins og
hérra forsetinn veit eru þetta
ftættu tímar — það eru allt
áf hættu tímar fyrir hug-
deigar sálir, en fyrir hug-
rakka eru það líka úrslita og
ábyrgðar tímabil.“ — En svo
ég haldi áfram frásögninni
varð það úr, að hinn ungi
Channing fengi að flytja ræð
una með því eina skilyrði þó,
að hann minntist alls ekkert
á þjóðmálin. Hann var mjög
tregur að ganga að þessum
skilyrðum, en fyrir tilmæli
vina sinna lét hann þó til-
leiðast.
Svo kom hin mikla upp-
sagnarhátið háskólans, þar
sem prófessorar og lærdóms-
menn koma saman til að
hlusta á mestu skörunga
flytja ræður um ástand og
strauma tímanna, það er að
segja þá strauma, sem áður
flæddu yfir andans akur
mannkynsins, því um það,
sem er að gerast hæfir ann-
að hvort alls ekki að tala,
eða þá með mestu varasemi,
af • hálærðum mönnum í
hæðstu stöðum. Hinn ungi
ræðumaður, Channing, virt-
ist ætla að fylgja þeirri reglu
og ralaði með miklum skör-
ungsskap og af mikilli
mælsku um framfara sporin
i framrás tímanna meðal
andaðra öldunga. Hinn ungi
málsnillingur var auðsjáan-
iega að komast að brenni-
púnktinum eftir því, sem
hann nálgaðist nútiðina, og
allir biðu með spenntri eft-
irvæntingu eftir umsögnum
hans um samtíðina, um þá
órbirgð, sem þjakaði þúsund-
um, þrátt fyrir vaxandi auð-
iegð þjóðarinnar, um þræla-
nald og þrælaverzlun, þrátt
íyrir mikinn skinhelgis krist
indóm, um þröngsý'nis of-
stæki, þrátt fyrir lög og yfir-
lýsingar um skoðana- og
málfrelsi fyrir hvern ein-
stakling- Þegar þarna var
komið braut ræðumaðurinn
við blað og endaði mál sitt
með svofelldum oroum:
„Um ekkert er okkur meiri
nauðsyn að ræða, en hið ver-
andi ástand til að skoða það
og skilgreina í ljósi heil-
brigðrar skynsemi, en um
það er mér bannað að tala.“
Svo hneigði hann sig djúpt
fyrir hinu háa háskólaráði
og sté úr stólnum. Þögn
hans hafði meiri áhrif en
nokkur orð gátu haft og með
þessari mælsku þögn stóð hið
þrællynda afturhald dæmt
fyrir syndir sínar. Þetta var
í fyrsta og síðasta sinni, sem
Channing lagði haft á tungu
sína þegar honum fannst á-
stæða til að tala um ágalla
síns mannfélags, frá ræðu-
stólum kirkjunnar. Frá þeim
tíma að Channing tók prests
vígslu til andláts var hann
hin hrópandi rödd hinnar
kristnuðu samvizku í Ameríku
Kirkjan á að vera uppfræð-
ari samvizkunnar til upp-
hvatningar í því góða, til
viövörunar frá því vonda. —
Það er hlutverk kirkjunnar
að glæða og viðhalda sam-
vizkuseminni hjá bæði ein-
staklingum og þjóðum. Til
þess að rækta það starf verð
ur kirkjan að hafa frjálsræði
til umvöndunar við ekki ein-
ungis þá lágu, heldur eink-
um þá háu, því þeir sitja við
stjórnina og ráða stefnum
aldarfarsins. Það einkenndi
Channing, frá því fyrsta, að
hann brast aldrei djörfung
til að segja þeim háttsettu
til syndanna, ekki með frekju
og stóryrðum, heldur með
skynsemi og skýrum rökum.
Hann réðist á afturhaldið í
kirkjunni, sem skapaði skin-
helgi hins afvegaleidda krist
indóms. Hann vissi og skildi
að frá innræti manna spretta
gjörðir þeirra og lífsstefnur
en innrætið mótast af trú
þeirra. Þetta gerði Channing
hinn mikla og áhrifa mikla
postula og prédikara um sína
daga. Hann réðist á aftur-
hald kirkjunnar ekki fyrst
og fremst til niðurrifs, held-
uf til þess að gróðursetja í
andans akri Ameríku fræ-
korn þess guðsríkis, sátta og
samfélags, til drjúgra dáða
er getur því aðeins dafnað
að menn leiti sannleikans af
einlægni og þrái samfélagið
við guð og góða menn, án
sjálfsblekkingar. Ef með hug
takinu að vera kristinn mað-
ur er meint, að fylgja Kristi
í kenningum hans og lífsvið-
horfi var Channing, eins og
Matthías Joehumsson hefir
ábent, flestum fremri í kristi
legheitum. — Hann trúði
eins og Jesús á göfgi, vit og
gæði mannanna til lífernis
betrunar. Vil ég nú tilfæra
hans • eigin orð í þýðingu
flutt árið 1941: „Þaö er af
því ég hefi komizt að raun
um hið sannverulega ágæti
mannsins, sem guðs barns og
arfþega, að ég get ekki gold-
ið atkvæði með nokkurs kon-
ar afturhaldi eða kúgun, sem
gert er með blekkingum, of-
beldi, auði, ætterni eða hjá-
trú. Ég veit að hver manns-
sál á með sjálfri sér siðferð-
isþrek og ber í eigin veru lög
mál hins æðra og betra lífs,
lögmál, sem henni er gefið
til sjálfsstjórnar og þess
vegna hlýt ég að berjast á
móti hverri tilraun til að
svifta hana sjálfræði og gera
hana að annara þræli fyrir
dutlunga og ásælni annara.
Ég krefst sjálfræðis fyrir
hverja sál svo henni gefist
kostur á að vaxa og þroskast
eftir sínu upplagi. Þetta virð
ist mér eiga að vera takmark
hvers þjóðfélags.“
Allt líf og starf Dr. Chann
ings var í órjúfandi samræmi
við þessa yfirlýsingu. Hann
barðist alla ævi gegn hinu
trúarlega þröngsýni af því,
það hamlar mannsandanum
að þroskast fyrir sjálfsdáðir
í leitinni eftir og í starfinu
fyrir guðsrikið, og af því það
bindur enda á leitina eftir æ
fullkomnari sannleika.
Hann ávítaði hið andlega
afturhald, ekki til þess að
angra þá, sem í myrkinu
dvelja, heldur til þess að
leiða þá frá rökkrinu út í
ljósið, svo þeir mættu þrosk-
ast og gleðjast með ljóssins
börnum. Hann bar slíka
kristilega velvild til allra
manna, að hann vildi unna
hverjum manni þess að gleðj
ast og þroskast til hinnar
fylstu fullkomnunar.
Hann réðist á móti þræla-
haldinu, ekki einugnis til
þess að leysa sína hörunds-
blökku meðbræður úr ánauð,
heldur engu síður til þess að
forða sínum hvítu kynbræðr
um frá þeirri niðurlægingu
og mannspillingu að vera
þrælahöf ðingj ar.
Hann var andstæður því
þjóðfélags fyrirkomulagi, sem
gerir suma einstaklinga að
ósjálfbjarga öreigum, en
aðra að drambsömum drottn
urum.
Af því Channing barðist
fyrir réttlæti og bræðralagi,
dró hann til sin alla þá er
unnu þessum hugtökum. —
Þeir, sem vildu bæta böl
þeirra fátæku, ofsóttu lítils
metnu urðu starfsbræður
hans og félagar, hvert sem
þeir voru únitarar eða til-
heyrðu öðrum söfnuðum. —
Hitt gleymdist samt engum,
að sá er barðist bezt og fræki
lega fyrir mannréttindum,
frelsi og réttlæti í Ameríku,
(Framhald á 5. síðu)
fifPAUTGeHÍ)
RIKISINS
„Skjaldbreiö"
til Vestmannaeyja kl. 9 í
kvöld en ekki á mánudaginn
eins og áður var auglýst. Vöru
móttaka verður því aðeins til
hádegis í dag. Frá Vestmanna
eyjum fer skipið til Aust-
fjarðahafna í þessari röð:
Reyðarfjörður, Eskifjörður,
Norðfjörður, Djúpivogur,
Hornafjörður og það til
Reykjavíkur með viðkomu í
Vestmannaey j um.

!■■■■■■■!
■
i Iðnskólinn í Reykjavík
Innritun í Iðnskólann í Reykjavík hefst fimmtu-
daginn 25. ágúst kl. 5—7 síðdegis.
Skólagjald, kr. 600,00 greiðist við innritun. Próf
upp í 3. og 4. bekk hefst fimmtudaginn 1. september
kl. 5 síðdegis, og er þá innritun í þá bekki lokið. Kennsla
í 3. og 4. bekk hefst mánudaginn 5. september.
Námsskeið til undirbúnings inntökuprófum og próf
um í 2. bekk hefst 1. september kl. 8 árdegis. Skólagjald
fyrir námsskeiðin er kr. 50,00 fyrir hverja námsgrein.
Þar sem ekki hefir fengizt innflutningsleyfi fyrir
teiknipappír, töfludúk og fleira, sem til skólastarfsins
þarf, er óvíst um skólahald í vetur, og þar sem auk
þess ekki hefir tekizt að fá viðbótarhúsnæði fyrir
skólann í vetur, verða ekki teknir aðrir en þeir, sem
innritast hafa fyrir framangreindan tíma, og nem-
endur meö námssamninga látnir ganga fyrir, enda
komi nemendur með námssamninga sína með sér við
innritun.

SKÓLASTJÓRINN
§
!■■■■■■■!
!■■■■■•
Islenzkt smjor
fyrirliggjandi
Bögglasmjör (óskammtað)
Rjómabússmjör (gegn skömmtunarseðlum)
Frystihúsið HERÐUBREIÐ
Sími 2678.
BYRJENDASKÓLINN
Innritar börn, 5—7 ára, næstu daga. Kennsla verð-
ur úti og í tjaldbúð. Kennt verður fram eftir hausti,
ef veður leyfir.
Kenndir verða einstaklingsleikir og hópleikir.
Áherzla lögð á að rækta eftirtektargáfur, minnisgreind,
félagslyndi, framgirni og siögerð barnanna.
Upplýsingar á Ásvallagötu 62 (niðri), eftir kl. 20.
Ólafur J. Ólafsson

l Bifreiðaeigenður, athugið! i
i í
Tökum að okkur málningu bifreiða (allar *I
stærðir), sömuleiðis réttingar. Vönduð vinna.
—Reynið viðskiptin. C
I
BÍLVIRKINN H.F.
Hafnarfirði — Sími 9467.
V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V,
.v.v.v.v.v.v.v.
AlGLtSI\GASÍMI TÍMAXS ER 81300