Tíminn - 03.09.1949, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, laugardaginn 3. september 1949
185. blað
Jón Sigurðsson forseti
og verzlunarmálin
Alorgunblaðsmönnum hef-
.r oröið' illa viö, aö Tíminn
Dirti kafla úr grein eftir Jón
ðigurðsson forseta. Lýsir þaö
aármi sínum yfir því, að rask
ið se grafarró forsetans meö
.ílíkú og auövitaö tekur Al-
þýöublaðiö undir og afbýður
'pað, aö vitnað sé til Jóns Sig-
irössonar um verzlunarmál.
Það er ósamboðið þjóö Jóns
Sigúrössonar aö gera sér ekki
grein fyrir stefnu og lífsskoð-
ún látinna merkismanna, og
sfzt af öllu ætti að bendla
slíkt hirðuleysi um fortíð og
sögu við. minningu forsetans,
sem sjálfur var hinn ágæt-
asti sagnfræðingur.
Flólti frá
aðalatriðinu
. Mbl. finnur, sem von er,
að. það stendur höllum fæti
Qg reynir því að falsa ummæli
Tlmans. Segir blaðið, að Tím-
Mn haldi því fram „að Jón
Sigurðsson hafi viljaö svarta
markaðsbrask með skömmt-
unarmiða árið 1949 sam-
kyærnt tillögum Hermanns
og Skúla.”
Lesendur Tímans, aðrir en
ritstjórn Mbl. vita, að þaö
var allt annað, sem Tíminn
hélt fram. Blaðið birti grein-
arkafla eftir forsetann, þar
sem það kom fram, að hann
var hvatamaður að stofnun
kaupfélaga og vildi gera verzl
unina íslenzka og þjóðlega i
eigirilegasta skilningi, þann-
ig að hún væri almennings-
eign, rekin af félögum, sem
stæðu öllum opin, og allir
nytu sömu kjara hjá og fé-
'iagsmenn sjálfir kysu sér
stjörn og réðu framkvæmda-
stjóra. Þetta eru allt einkenni
á verzlun kaupfélaga en ekki
kaupmanna.
„Geta engan ein-
okað nema sjálft sig”
Það kom glöggt fram af
því, sem Tíminn birti úr
grein Jóns Sigurðssonar, að
hann taldi það fráleitt, að
y.erzlunin yrði læst í viðjar
.nýrrar einokunar, þó að hún
yrði öll lögð í hendur Kaup-
félaga, og -það er einmitt
þetta, sem skrifurum heild-
salanna svíður sárast.
•A;_ Ritstjórn Mbl. reynir að
hagræða sögunni, því að það
kemur sér vel fyrir flokkinn.
. Hh hitt er satt fyrir því, að
Jóni Sigurðssyni sárnaði það
mjög „að þegar Vestfirðing-
um bauðst einu sinni dugleg-
ur maður til að standa fyrir
í'élagsverzlun, þá fékk hann
engan með sér”. Það var
slik tregða og tómlæti, sem
hann kallaði að væri að „gefa
sig á vald þess kaupmanns,
sem slungnastur er að nota
sér hin fornu einokunar-
brögð. Með þess konar aðferð
búa landsmenn til vöndinn
á sjálfa sig”.
íslenzkur kaup-
maður eða kaupfélag
Það var ekki danskur ein-
okunarkaupmaður, sem hér
átti hlut að máli. Þess „dug-
legi og séði maður”, sem
vildi koma á félagsverzlun
almennings á Vestfjörðum
var Ásgeir Ásgeirsson skip-
herra. Hann stofnaði sína
eigin verzlun og varð stór-
auðugur maður. Hann var i
mikill framfaramaður, stór-
huga og gætinn í semi og
er mikil _saga af starfi hans
og framkvæmdum. Hann var
vinur Jóns forseta og fylgis-
maður, en þó harmaði for-
setinn að verzlun hans var
ekki félagseign almennings
við Djúp.
Þegar tengdadóttir Ásgeirs
skipherra, kona búsett úti í
Kaupmannahöfn, var orðin
eigandi að hinum mikla auði
verzlunarinnar, sem þá hafði
útibú víðsvegar um kjördæmi
þau, sem undanfarið hafa
sent Sigurð Bjarnason og
Ásgeir Ásgeirsson á þing,
seldi hún verzlunina dönsk-
um mönnum og þar með var
allur þessi auður, sem mikil-
hæfir framkvæmdamenn
höfðu safnað saman af verzl-
un og framleiðslu Vestfirð-
inga, tapaður þjóðinni fyrir
fullt og allt.
Jón Sigurðsson
treysti kaup-
félögunum
Þessa sögu ætti Sigurður
Bjarnason að kunna. Aldrei
hefir fæðingarhérað hans
orðið fyrir meira áfalli en
þegar þessi auöur var fluttur
úr landi. Þá sáu flestir hinir
greindari menn hvílíkt tjón
það var, að Vestfirðingar
báru ekki gæfu til að eiga
verzlun sína sjálfir þegar Ás-
geir skipherra baúð þeim
þjónustu sína.
Jón Sigurðsson skildi þessa
hluti, þegar hann nefndi það
dæmi um átakanlegan vott
um öfugstreymi, að Vestfirð-
ingar létu verzlun Ásgeirs
vinar hans veröa einkæfyrir-
tæki og gróðann af henni
þannig berast úr landi, þó
að síðar yrði. Hann taldi
miklu betra að verzlunin
væri í höndum kaupfélaga
en jafnvel hinna ágætustu og
mikilhæfustu kaupmanna ís-
lenzkra. Þessu getur ekki Mbl.
breytt, og þetta skal þjóðin
vita, meðan saga hennar og
kennslubækur eru ekki samd-
ar upp, að hætti einræðis-
istjórna, nazista og kommún-
ista.
Hitt er svo annað atriði
þessa máls, að þeir menn,
sem nú eru þingmenn hins
forna kjördæmis Jóns Sigurðs
sonar, hafa notað vald sitt til
að hnekkja hag og vexti kaup
félaganna en ofurselja þjóð-
ina með valdboði og þvingun
þeim „kaupmönnum, sem
slungnastir eru að nota hin
fornu einokunarbrögð”. Það
var einmitt það, sem Jón
Sigurðsson kallaði að láta sig
flæða ár eftir ár á sama sker-
inu.
Ærlegir Sjálfstæðis-
menn viðurkenna þetta
Svo skal þá Mbl. að lokum
minnt á að orð eins af flokks-
mönnum þess, Ólafs Björnss
sonar dósents, en hann segir
í Skírni 1947 í grein sinni:
Jón Sigurðsson og stefnur í
verzlunarmálum:
„Samkvæmt eðli sínu mega
þessi gömlu verzlunarfélög
skoðast samvinnufélög”.
Og litlu síðar segir dósent-
inn um Jón, að hann „taldi
úrræði samvinnuverzlunar
bezt henta til úrlausnar verzl
unarmálunum hér innan-
Iands.“
Ritstj órn Mbls. verður því að
taka þennan flokksbróður
sinn með, þegar þeim er mót-
mælt, sem vilja halda sér við
söguna eins og hún er og við-
urkenna það, að í verzlunar-
málum var Jón Sigurðsson
samvinnumaður. Um það at-
riði þýðir ekki að deila í
frjálsu landi, nema rithöfund
ar Mbl. vilji gera sig að fífl-
um, en auðvitað mega þeir
gagnrýna og hrekja rök Jónsv
Sigurðssonar, ef þeir geta það.
Afstaða hans er enginsönnun,
en þau rök hans, sem Tíminn
hefir birt, fyrir gildi og yfir-
burðum frjálsrar samvinnu-
verzlunar, mun Mbl. seint
geta hrakið, enda reynir það
ekki til þess.
Stefna þess er sú, að lands-
menn láti sig enn flæða á
sama skerinu og búi til vönd-
inn á sjálfa sig.
Á víðavangi
ASGEIR OG
' TULINIUS
Alþýðublaðið áréttar í gær
það sem nýlega var bent á í
Tímanum, að Sjálfstæðis-
menn hafi hjálpað Ásgeiri Ás
geirssyni um atkvæði, svo að
hann næði kosningú. Blaðið
minnir á, að atkvæðum Ás-
geirs hafi fjölgað í síðustu
kosningum um 22, en því láð-
ist að geta hins, að frá Sjálf
stæðisflokknum hurfu meira
en 80 atkvæði.
Það er fylgistap beggja
arma í fylkingunni, en þessi
22 viðbótaratkvæði.
Mbl segir hinsvegar, að nú
standi baráttan um Ásgeir og
Tulinius. Það mun eiga að
skilja svo, að einhverjir eigi
í innri baráttu við að gcra
upp á milli þcssara manna áð
ur en þeir ráðstafa atkvæði
sínu.
GUNNAR OG MBL.
Gunnar Bjarnason skrifar
nú daglega í Mbl. og á það að
heita að vera um stjórnmál.
Allar eru þessar greinar
merktar fangamarki hans,
enda sagt að þær fáist ekki
birtar án þess. Annars gæti
verið um tvær ástæður að
ræða fyrir því, að maður sem
að staðaldri skrifar smágrein
ar um almenn efni í sama
blað merki sér þær allar. Hon
um gæti þótt þetta slík djásn,
að hann vildi ekki missa þau
í almenninginn og fara á mis
við þá sæmd sem höfundar-
frægðinni fylgir, en það gæti
líka verið að ritstjórnin vildi
ekki láta bendla sig meira en
þyrfti við þessa framleiðslu.
tfucflijAið í Ywahutn
Danski blaðamaðurinn, Tage
Taaning, segir nýlega í grein,
sem hann skrifar um franskan
landbúnað: „Kynslóð eftir kyn-
slóð hafa franskir bændur strit-
að og sparað, svo að synir þeirra
skyldu ekki verða bændur. Helzt
áttu þeir að verða háskólaborg-
arar. Eigi hins vegar eitthvað
verulegt að breytast fyrir frönsk
um landbúnaði verður unga
fólkið að koma með í starfið.
Þetta hafa nú ýmsir skilið, en
búnaðarfræðslan er enn á lágu
stigi og aðeins fyrirboði þess, er
hún á að verða. Síðastliðinn
vetur var þátttakan í landbún-
aðarnámsskeiðum, sem voru
einkafyrirtæki, einn nemandi á
800 býli. Þjóðinni virðist ekki
vera það ljóst, að landbúnaður
er vísindi, en þó er grundvöllur
lagður og þá ætti ekki að vera
útilokað að jafn gáfuð þjóð
fengi áhuga á þessum málum.“
Ég veit ekki hvort ég á að
leggja nokkuð út af þessu. Þó
skulum við hugleiða, hvort ís-
lenzkir bændur muni strita og
spara, svo að synirnir skuli ekki
verða bændur. Gerum við okkur
ljóst, að landbúnaður er vísindi?
Og eru ekki skiptar skoðanir um
þörf fyrir bændaskóla?
Einu getum við slegið föstu
strax. Það er engin tilviljun að
Tage Taaning, sem kemur frá
einhverri fremstu landbúnaðar-
þjóð í heimi, telur það höfuð-
atriði að unga kynslóðin sé með
í starfinu. Honum finnst það
eðlilegt, að ungir menn vilji
verða bændur, búi sig undir það
og stefni að því. Hann hefir ekki
trú á búskaparménningu þeirr-
ar þjóðar, þar sem bændastétt-
in sjálf reynir að koma sínum
eigin börnum burtu frá bú-
skapnum.
Ætli hann fari ekki nokkuð
nærri því sem rétt er? Við skul-
um að minnsta kosti gera okk-
ur grein fyrir þessum tvenns
konar viðhorfum og þýðingu
þeirra.
Ég held, að framtíð íslenzkra
sveita verði borgið þann dag,
sem börn bændanna, ungling-
arnir í sveitunum vilja búa þar
og ætla sér að lifa í sveitinni og
gera hana fegurri og betri en
þeir taka við henni. En ég er
líka hræddur um, að án þessa
hugarfars unga fólksins verði
viðreisn sveitanna erfið og sein-
leg. En um þetta allt hugsið þið
sjálf og dæmið sjálfsagt réttara
en ég.
Starkaður gamli.
,.Góða frú Sigríður, nú get ég sagt þér góðar
fréttir. Eftir 10 ára fjarveru er nú Lillu-lyfti-
duft komið aftur í verzlanir. Ég get því boðið
þér góðar kökur með kaffinu.“
„Þakka þér fyrir fréttirnar, Ólöf mín, og
skal ég vissulega muna Lillu mey frá
EFNAGERÐ REYKJAVÍKUR
2 stúlkur
vanar karlmanuafatasaum
óskast strax.

Kaupendur TIMANS
munið að greiða ársgjaldið, skilvíslega. Gjalddagi var
1. júlí.
INNHEIMTAN