Tíminn - 22.09.1949, Blaðsíða 4

Tíminn - 22.09.1949, Blaðsíða 4
TÍMINN, fimmtudaginn 22. sept. 1949 201. blað illf' Grein sú, sem hér fer á /.eftir, var rituð áður en kunnugt var um fellingu («ii sterlingspundsins og ber að ;l i líta á það við lestúr henn- ii’ar. Efni hennar er ekki síð .sjginr athyglisyert fyrir þá tíiij-sök, þar sem Bretár hafa ..••i'inú farið inn ' á leið, sem hér er rætt um. í fyrrihluta greinarinn- ar er aðalega rætt'um or- sakir þess f jármálaástands, sem nú ríkir, en í niðurlag- inu, er birtist á morgun, um Ieiðir til úrbóta. Undanfarnp, máriuðv hefir . allmikið verið rætt og ritað ' urri að fella skráð gerigi ís- lenzku krónunnar gagnvart erlendum penriigum.. ; Af ýmsum iíeíiri gengis- 'breytingin verið nefnd sém hið helsta bjargráð gegn ríkjandi fjármáíaöngþveiti. Af öðrum hefir veriö talað um þetta sem hina mestu hættu . — sem hið hróplegasta rang- Jæti, sem þjóöarsmán.* í ýms- um ræðum og riturn um mál- ið, hefir rnér virzt koma fram ótrúlega lítill 'skilningur á gengismálum, og á_ þjóðhags- fræðum yfirleitt — jafnvel hjá sumum ábyrgúm mönn- ■ urn. • '•'! . - ... ■ Ég vil hér lei,tast við að 0g Eftir Kristján Friðriksson ég nú leitast við að gera ’ ina, að það er nú aðeins lítill grein fyrir því, hvað það er, sem ég hér nefni hin stór- felldu fjármálasvik. Hin stórfelldu f jármálasvik. Þegar hinn almenni borg- ari —á venjulegum timum — framkvæmir einhverja ráð- stöfun á peningum, þegar hann til dæmis leggur fé á vöxtu í banka eða sparisjóð, kaupir skuldabréf, tekur líf- tryggingu, lánar vini sínum peninga honum til fyrir- greiðslu, selur einhverja eign sína o. s. frv. — þá gerir hann það ætíð í þeirri trú að hann geti síðar fengið fyrir þetta fé eins mikið verðmæti í vörum, fasteignum eða hverskonar lifsþægindum, eins og hann getur fengið, þegar hann ráðstafar pening unum. — Og í rauninni tek- ur þjóðfélagið í vissum skiln- ingi ábyrgð á því að þetta sé óhætt — því í þjóðfélaginu eru peningarnir viðtekinn verðgildismælir, enda breyt- ist ekki verðgildi þeirra frá ári til árs svo verulega nemi hluti þess, sem það var að verðmæti. En þeir, sem hafa komizt yfir lánsfé og getað fest það í einhverri eign fyrir þennan tíma og framan af nefndu tímabili, hafa grætt að sama skapi. Á þessum tíma hafa menn því orðið rík ir eða fátækir meira og minna án verðskuldunar eða tilverknaður — aðallega eftir atvikum. — Stundum ef til vill fyrir það, að menn voru misjafnlega fljótir að trúa því, eða átta sig á því til hvaða fjárhagsþróunar stjórn arstefnan hlaut að leiða. En í þessu sambandi verða þegn arnir yfirleitt ekki sakfelldir. Hin ranga stjórnmálastefna á alla aðalsökina á þessu misrétti, ásamt öðru því öng- þveiti, sem þvi hefir verið samfara og á eftir að koma í ljós. Hvað olli peninga- verðfallinu. Þá liggur næst að athuga, hvað í stjórnarstefnu undan- farinna ára, hefir leitt t;l hins stórfellda peningaverð- falls með öllum þeim beinu og óbeinu rangindum, sem því Orsakirnar eru í stjórnmálalega siðuðu þjóð- ______________ ________félagi. Þjóðfélags þegninn ^ gera i sem’stytztu. máli’grein byggir líka þarna á reynslu, ersamfara. fyrir nokkrum atríðum 1 sam Því á venjulegum tímum er að vísu nokkuð margar, en su bandi við þetta mál. ef það Það svo> aS verðgildi peniriga Þeirra, sem lang mestu hefir mætti verða til þéss að hjálpa I breytist ekki. Ef það gerði (valdið, og sem ýmsar aðrar ím' ■einhverjum lesendum i þessa j Það, þá væru peningarnir ekki;orsakxr eiga rætur sínar í — ! > blaðs tfL að átta síg á vissum lengur það sem þeir í eðll' er alltof or fjárfestmg. Þetta atriðum þess. — Sumt af því'sínu eiga að vera: það er verð- vita flestir nu orðið, en þo er verður auðvitað eridurtekning' gildismælir. — Ef við í dag.ekki úr vegi að drepa hér á á því, sem margoft hefir kom vissum. að peningarnir yrðujÞær keðjur orsaka, sem hér ið fram hér í blaðinu áður. ,Stefna Framsóknar- ,.4, flokksins í kaupgjalds og verðlagsmálum. r Sú stefná, sem Framsóknar helmingi verðminni eftir 10 daga en þeir eru í dag, þá munu auðvitað allir keppast um að kaupa allt, sem þeir gætu, og verðlagið þyti upp um helming, svo að segja flokkurinn og nokkur hluti strax. Hverjum manni má Sjálfstæðisflokksiris tóku upp Því Ijóst vera, að peninga er um 1941 til 1942, Ög sem fram kom meðal annars með setn- ingu gerðardómslaganna þ. e. að halda verðlagi og káup- gjaldi í skefjum, tel ég tví- mælalaust að hafi verið í rétta átt, þótt deila megi um notagildi aðferðarinnar. ekki hægt að nota sem verð- mæli, nema gildi þeirra standi stöðugt. Annars getur enginn sparifjársöfnun átt sér stað, engin lánastarfsemi — nærri því að segja engin traust og helbrigð viðskipti innan þjóðfélagsins né út á Enda er hér um að fæða að við. Fjármálakerfi þjóðarinn miklu leyti sömu stefnu, sem flestar stjórnmálalega þrosk- ar er ónýtt — sem leiðir þá auðvitað til þess að follkomið aðar þjóðir fylgdu á samá öngþveiti rikir eða hún neyð- tíma og hafa fylgt'Síðári. Með ist fýr eða síðar til að ganga al þeirra þjóXrnará Norður-! undir fjármálakerfi einhverr- löndum, sem hðfðu sósíal-, “ ....... demókratiska stjórn. Framsóknarflokkurinn varð í minni hluta með sína stefnu, .r- en hefir fylgt henni 1 még inatriðum síðan, —, En‘ sem kunnugt er varð önriur.stefna ofan á í Sjálfstæðisflokknuiri og fékk hann. því samstöðu með kommúriistum;: og ; við það kom fram'sú þróun, sem leitt hefir meðal annars til þeirra fjármálavandræða, sem nú eru fram komin og framundan eru — eri. þessi stefna leiddi eirinig; til hinna strpfeldustu ' fjármálalegu ,SVika við almenning í land- inu — víðtækari- svika en . nokkru sinni hafa átt sér stað með þéssári þjóð á síð- • ustu mannsöldrum. — Ég er þeirrar trúar, að alla stund siðan stríðinu láuk og að veru legu leyti áðúr, hefði verið hægt fyrir hið þólitíska vald í .landinu að köma í veg fyrir þe,ssa þróun. En án þess að fará frekar út í þaö,' hvers- ■^egpa þetta var ekki gert, vil ar annarrar þjóðar og tilveru hennar sem sjálfstæðrar fj árhagslegrar heildar er lok ið. Skylda stjórnarvaldanna. Ein sjálfsagðasta skylda hins pólitíska valds í hverju þjóðfélagi hlýtur því að vera sú, að halda verðgildi pen- inganna sem mest kyrru. Án þess er ekki unnt að viðhalda fjárhagslegu öryggi þegn- anna. Þessa skyldu hefir hið póli- tíska vald á íslandi vanrækt alltaf síðan 1942. Gegnum það verðfall peninganna, sem orðið hefir á þessu tímabili, hefir átt sér stað stórfelldari féfletting á ýmsum þegnum þessa þjóðfélags en ég veit dæmi um hérlendis á síðari tímum. Reynt hefir verið að blekkja menn með því að halda gengisskráningunni ó- breyttri út á við — en að því kem ég síðar. — Nú vita allir, sem í góðri trú spöruðu sam- an fé á árunum fyrir styrjöld hefir verið hleypt af staö. — Hverjum manni, sem eitthvað hefði kynnt sér þjóðhags- fræði, mátti ljóst vera, að það var hrein fjarstæða, að það hlaut að sprengja fjármála- kerfi okkar litla þjóðfélags, — að hleypa öllum þeim auði, sem þjóðin átti í lok striðsins inn í þjóðarbúið á tveim til þrem árum eins og gert var. — Það var að vísu gott að fá góð atvinnutæki, en þar með var sagan ekki sögð nema til hálfs. Samtímis var staðið í stórfeldri fjárfestingu á svo mörgum ólikum sviðum. Hið rétta var að framkvæma upp bygginguna á mun lengri tima og varðveita gildi pen- inganna. Hin alltof hraða fjárfesting leiddi af sér kapphlaup um vinnuaflið — sem auðvitað leiddi strax af sér stórfeldd- ar kauphækkanir, sem síðan sköpuðu hækkað framleiðslu verð allra innlendra neyzlu- vara. Hin aukna kauþgeta, sem of hröð fjárfesting skapaði, gerði líka sitt til að auka aðstöðuna til að hækka allt vöruverð og svo komst hin sjálfvirka hækkunar- skrúfa í gang, sem enn er ekki búið að stöðva. Svo þeg- ar innstæðunum liafði verið eytt, var búið að „uppagitera“ svo mikla fjárfestingárstefnu (nýsköpun) að innflutnings- yfirvöldin létu á tímabili inn flutning á fjárfestingarvör- um sitja fyrir neyzluvörum, sem auðvitað strax varð nýtt skilyrði fyrir hækkuðu vöru- verði (svartur markaður á neyzluvörum)’ sem síðan varð nýr siðferðilegur grundvöllur fyrir hækkuðu kaupi. Verðfall peninganna inn á við, sein leiddi af ofangreindu og leit (Framhald á 7. síðu) VOGGUR SENDIR HERNA línu til áréttingar i strí^i sinu við Bene- dikt frá Hofteigi. Ekki geri ég neinar athugasemdir við það, enda stendur öðrum hær að svara, ef þess þykir með þurfa. En það sem Vöggur segir er svo: ,ENN LANGAR MIG til .að biðja Tímann að birta fyrir mig grein. út af deilu okkar Benedikts frá Hofteigi. Benedikt Gíslason skrifar i Tím- I ■ ", y, t ann 11. sept. og þar sem enginn hefir enn komið og lágt mig í gegn vil ég leiðrétta nokkrar rangfærsi- ur, sem eru í grein hans. Greinin gengur að mestu út á að útmála hvað ég hafi komið á óviðeigandi | hátt fram við hann með síðustu grein minni, því að hann segist, í engu hafa sneitt mig. Það skín hins vegar alls staðar út úr grein1 hans, sem birtist 9.—10. ágúst, að hann þykist mér meiri máður og miklu færari i þessum efnum, og þetta getur hver og einn sann- fært sig um með því að iesa þá grein hans. Það gerir mér ekkert til, þó að Benedikt ræði þetta mál ( ekki frekar við mig og miðli mér engu af þekkingu sinni. Hann leið- ir að mestu hjá sér að svara gfein minni, en minnist þó á nokkur at- riði. Hann segir, að ég segi rangt til um hvenær Hafursfjarðarorr- usta hafi verið. Lengi var það talið að hún hafi verið 872 en í seinni tíð hallast menn eindrégið að því, að hún hafi verið 885' eða. seinna, eins og ég taldi. ’ . BENEDIKT SEGIR, að ég telji að sauðburðurinn hafi verið um borð í skipum fornmanna. Ég ætla ekki að ræða neitt um þetta, en vil benda á, hvað ég sagði um þaö, svo menn geti séð svart á hvítu, hvað hann fer þarna með mikla vitleysu og svo talar hann um að ég snúi útúr! Að lokum birtir hann svo klausu eina úr Odda- verjaannál. í henni er nú raunar ekki einn stafur, sem bendir til þess að hér hafi verið búfé, þegar landið fannst og þar að auki er Oddaverjaannáll ungt og óábyggi- legt samstejTJurit. Þó Benedikt segi að ég hvorki vilji né geti hugsað, af því að ég gleypi ekki við kenn- ingum hans tafarlaust, vil ég benda honum á fáein átriði, sem styrkja mína skoðun á þessu máli. Theodór Arnbjörnsson hefir skrif- að um uppruna islenzka hestsins og leiðir rök að því, að hann sé afsprengi þess norska. Bendir það ótvírætt til þess, að fornmenn hafi flutt hingað hesta. Landnáma seg- ir, að Fluga Þóris hafi týnzt í feni á Flugumýri og enn er þar til Flugufen og styrkir það óneitan- lega, að sagan um hana sé sönn. Ef skepnur hafa verið hér þegar landið fannst, er sérstakt, ef ailar sagnir um það hafa verið útdauðar þegar Landnáma var rituð og ef sá sem samdi „þjóðsöguna" um Flugu, hefði heyrt þær, þá hefði honum aldrei dottið í hug að segja að skip hefði komið til landsins „hlaðið kvikfé.“ ; SVO TEK ÉG HÉRNA UPP það, sem Víkverji lagsbróðir okkar seg- ir fremst í sínu spjalli i gær undir fyrirsögninni ömurlegt ástand: „Sjúkrahúsmálin hjá okkur eru í ömurlegu ástandi, svo ömurlegu, að því trúir enginn, nema réynt hafi. — Það hefir ekki bætzt eitt einasta sjúkrarúm við í bænum á meðan þúsundir nýrra íbúa hafa bætzt við.“ Þess er getið á eftir að „það er heldur ekki verið að ásaka neinn um ófremdarástandið í þessum málum." Sú setning er ekki nema eðlileg, svona þegar alþingiskosningar fara í hönd og núverandi og fyrrver- andi borgarstjórar eru í kjöri. Svo eru bæjarstjórnarkosningárnar eft- ir áramótin. — En höfuðborgin Reykjavík, hefir aldrei byggt sjúkrahús, en hitt er satt, að bær- inn keypti sjúkrahús Hvitabands- ins, svo að nú mun hann hafa eitt sjúkrarúm fyrir 1200—1400 íbúa og myndl það þykja lítið í flestum læknishéruðum öðrum. Starkaður gamli. Þökkum innilega auðsýnda samúð við andlát og jarð arför litlu dóttur okkar ÁSTRÍÐAR Ingibjörg Sigurðardóttir, Guðjón Bjarnason Bæjarstæði Akranesi Af heilum hug þakka ég þeim sem glöddu mig með heimsókn, gjöfúm og heillaskeytum á sjötugsafmæli mínu þ. 15. sept. 1949. Halldóra Halldórsdóttir Arnarstöðum iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiniiiiiiiiiitiimiiiiiiuimiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiii ( Atvinnuleysisskráning í Hafnarfirði Skráning atvinnulausra verkamanna í Hafnarfirði, 1 fer fram í Vinnumiðlunarskrifstofu Hafnarfjarðar, | dagana 22. og 23. þ. m., kl. 10—12 f. h. og 5—7 e. h. Bæjarstjóri j: i„•**■. 5 iiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitilliiiiiiiiiiiiiiilliiiiiiiiiii w iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinimniniiiiMiiur;

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.