Tíminn - 12.11.1949, Qupperneq 4

4
TÍMINN, laugardaginn 12. nóvembcr 1949
244. blaff
Islenzk kirkia og andleg heilbrigöi
Á borðinu fyrir framan mig
liggur síðasta hefti Kirkju-
ritsins. í því er rætt allveru-
lega efni, sem fremur lítið
hefir verið tekið til opinberrar
meðferðar á íslandi, en það
er samstarf lækna og presta
um andlega heilsuvernd.
Það hefir löngum verið tal-
ið algengt og að vissu leyti
eðlilegt, að nokkurt bil væri
á milli presta og lækna. Sú
vat tíðin, að verulegir árekstr-
ar urðu milli kirkjunnar
manna og náttúrufræðinga.
Náttúruvísindin hnigu á tíma
bili mjög í efnishyggjuátt og
afneituðu andlegum krafti.
En* trúarbrögðin héldu sér
hins vegar stundum fast við
fornar og úreltar kenningar.
Þetta hefir nú breytzt á
seinni árum, því að heims-
mynd efnishyggjunnar hefir
ekki staðizt gagnrýni sjálfra
náttúruvísindanna og trúar-
brögðin hafa reynzt að halda
lífi sínu og styrk, þó að þau
afneítuðu hvergi raunvísind-
um.
Nú er það ekki efni þess-
arar greinar að sanna neitt
í„ trúarefnum. Trúfræðin er
að vísu mjög skemmtileg
fræðigrein, en því aðeins er
trúin trú, að hún verður ekki
sönhuð og gerð að skoðun.
og er ekki þar með sagt, að
menn eigi að trúa neinu, sem
brýtur í bág við skynsamlega
hugsun þeirra.
Það er ekki ómerkilegt at-
riði að gera sér grein fyrir
þýðingu trúarlifsins, en það
sannar ekki neitt um sann-
leiksgildi trúaratriðanna. Þó
að það sé gott fyrir andlega
heilbrigði og tímanlega sál-
arheill manna, að þeir séu
trúaðir, afsannar það hvergi,
að trúin geti verið sjálfs-
blekking aðeins. Sannleiks-
gildi þess, sem við trúum,
verður ekki fundið eða metið
eftir áhrifum trúarinnar á
okkur.
Sumir líta þannig á, að það
sé geðbilun og gangi óviti
næst, að trúa á nokkuð vit-
undarafl utan við og ofan
við manninn. Þeir vilja helzt
ekkíi viðu'rkenna ahnað en
það, sem verður vegið og efna
greint í tilraunaglösum.
Aðrir telja sig hafa full-
gildar sannani.>- fyrir því, að
ósýnilegar verur geti haft á-
hrif á líf manna. Það mun
lengstum verða trúaratriði
hvað menn aðhyllast í þeim
efnum. Sjálfsagt er, að hvorir
um sig, beri fram sín rök og
hver og einn geri svo upp við
samvizku sína, hverju hann
vill trúa.
í þessu síðasta hefti Kirku-
ritjsi-ns eru fjóraj- ritgerðir
eða ræður um sálgæzlu presta
og samstarf þeirra við lækna.
Sr. Jakob Jónsson og dr. Helgi
Tómasson ræða um nauðsyn
presta að vita skil á sálfræði
og sálsýkisfræði, en sr. Þor-
steinn Lúther Jónsson og Al-
freð Gislason læknir ræða um
sálgæzlu.
Það er merkast við þessar
umræður, að þær sýna, að nú
er svo komið, að læknar við-
urkenna hlutverk og þýðingu
kirkjunnar að stuðla að and-
legu heilbrigði og jafnvægi
geðsmunanna hjá sóknarbörn
um sínum, og prestarnir vita
að þeir eiga að vera aðstoð-
armenn læknanna á þessu
sviði.
Læknavísindi nútímans við
urkenna að gott, heilbrigt og
Eftir Halldór
þróttmikið kirkjustarf og trú-
arlíf sé þýðingarmikið fyrir
sálræna heilbrigði þjóðarinn-
ar. Út frá þessu sjónarmiði
verður viðhorf þjóðfélagsins
til kirkjunnár annað en ella.
Allt í kringum okkur er
fólk, sem segja má að stund-
um nálgist takmörk geðbil-
unar. Það er alls ekki heil-
brigt hvernig fólk lætur stund
um, jafnvel þó að talið sé
með fullu viti, — og það góða
greind. Og flestir munu
þekkja það af sjálfum sér og
öðrum, að þungar áhyggjur
geta lagzt á hug þeirra og
haft lamandi áhrif. Þá getur
það oft verið mikill léttir og
hugbót að ræða það mál af
einlægni við einhvern, jafn-
vel þó að ekki sé um neinar
ráðleggingar eða nýja lausn
vandamálsins að ræða.
Sjálfsagt vitum við öll af
fólki, sem meira og minna
stundar sálgæzlustörf, þó að
embættislaust sé. Eitt af því,
sem veigamest er í uppeldis-
málum er einmitt hin and-
lega heilsuvernd. Góður upp-
alandi sefar æstar öldur hug-
ans og gefur friðvana sál, sem
í uppnámi er, ró og frið. En
þó að margur leikmaður sé
hollur sálufélagi að þessu
leyti, er það þó sérstaklega
presturinn, sem vegna mennt-
unar sinnar og embættis á
að vera sjálfkjörinn til slíkra
starfa. Hann er sálusorgari
sóknarbarna sinna, sálgæzlu-
maður safnaðarins. Það er
embætti hans.
Presturinn trúir. Hann trú-
ir því að góðar vættir vaki
yfir mönnunum og vilji hjálpa
þeim til þroska. Þessi trú er
honum mikil hjálp, þegar
talla þarf við menn undir
erfiðum kringumstæðum. Til-
tölulega fáir eru svo fjarlægir
trúnni, að þeir óski sér þess
ekki að öðrum þræði, að þeir
væru trúaðir, þegar erfiðlega
gengur. Þeir hlusta því. En
hvað sem um það er, þá veitir
trúin andlegan styrk, jafn-
vægi og ró, og það hugará-
stand hefir svo aftur áhrif
á þann, sem presturinn talar
við.
Trúaður maður stefnir með
lífi sínu að takmarki, sem er
ofar og fjær en allt hið hvers
dagslega í þessu lífi, er hann
á sér samkvæma lífsskoðun.
Hann hefir annað æðra og
stærra til viðmiöunar en flest
það, sem frá degi til dags
raskar sálarró margra. Hann
á því oft tiltölulega létt með
að fá óánægða og vansæla
sál til að líta hærra en hún
hefir gert, og láta sér í léttu
rúmi liggja þann hégóma, sem
ef til vill var að svipta hana
heilbrigði.
Vitanlega geta menn verið
göfugir í hugsun og haft fagra
lífsskoðun og þroskaða þó að
þeir trúi til dæmis ekki á
framhaldslíf. Þó hlýtur það
að leiða af eðli málsins, að
þá hafa þeir þó ekki annað
en þetta líf við að miða. Og
hvað sem menn vilja segja
um réttsýni og þroska, þá er
það staðreynd, að mörgum
manni verður það huggun og
styrkur að mega treysta því,
að lífið haldi áfram. Það kann
að vera virkileiki, en þetta
er staðreynd engu að síður.
Þegar þessar staðreyndir
eru rifjaðar upp, liggur það
Kristjánsson.
raunar ljóst fyrir, að prest-
urinn hefir á þessu sviði góða
aðstöðu til hjálpar. Hann er í
þjónustu kirkjunnar, sem vill
vera breyzkum börnum sínum
góð móðir og vísa þeim á veg
kærleikans og lífsins. Hann
er Jjundinn þagnarskyldu
vegna embættis síns og sóma
um öll trúnaðarmál, sem hon-
um eru sögð. Hann hefir feng
ið menntun til að sinna þess-
um störfum. Og þeir prestar,
tfem hlotáíð hafa, einhverja
reynslu í starfi, eiga þar með
að hafa fengið dýrmæta æf-
ingu, sem orðið geti þeim að
mikilli hjálp í vandasömu
lífsstarfi fravvegis.
Það er því þannig komið,
að menn eru farnir að sjá
kirkjulíf og prestsþj ónustu í
nýju ljósi. Þó að prestar lækni
ekki þá sem óðir eru orðn-
ir, er þeim ekki neitað um
það, að starf þeirra sé heilsu-
vernd og þeir eigi þátt í því
að viðhalda andlegri heil-
brigði þjóðarinnar.
Ef óhamingja manns og
andlegt gæfuleysi er rakið að
rótum finnst það oft, að það
á upptök sín hið innra með
þeim sjálfum. Ef til vill er
það skortur á sáttfýsi, jafn-
aðargeði eða mildi, sem veld-
ur þar mestu um. í ofsa augna
bliksins hafa þeir gert eitt-
hvað,sem orðið hefir þeim að
ævitjóni, ef til vill af því að
þá skorti manndóm til að
leita sátta og yfirbóta meðan
tími var til. Vegna skapgalla
sinna hafa menn hrundið frá
sér þeim, sem gátu veitt þeim
gleði og styrk, og svo vérða
þeir þreyttir og einmana eft-
ir á.
Hér þarf ekki að rekja
flækjur sálarlífsins í þessu
sambandi.Þeim.sem einhverja
lífsreynslu hafa og um slíkt
hafa hugsað, er þetta allt
kunnara en svo, að um það
þurfi að tala, en öðrum tjáir
ekki af því að segja. En fyrst
þetta er svona, er það fljót-
séð, að það er einmitt upp-
eldisleysið, — andleg órækt
mætti segja, sem mönnum
verður erfiðust. Og þá erum
við enn komin að því, að
kirkjan er stofnun, sem hefir
þýðingarmiklu hlutverki að
gegna.
Víst fáum við mörg dæmi
utan kirkjuunar um fegurð
lífsins og hin dásamlegu öfl
þess og eðlisbundna. göfgi og
vaxtarmátt mannsins. Við
ættum ekki að þurfa í kirkju
til að öðlast trú á fegurð lifs-
ins og tilfinningu fyrir tign
hins fórnandi kærleika. En
lífssýn kirkjunnar og lífsskoð
un skipar þessu öllu í sam-
ræmda heild, tengir brotin
saman og kallar afl lífsins
hvar sem er vitnisburð um
dýrð og gæzku hins guðlega.
Og hún byggir lífsskoðun sína
ekki sízt á viðurkenningu
þessara staðreynda og opin-
berun þeirra. Og starf kirkj-
unnar og hlutverk er blátt
áfram þaðl, að opna augu
manna fyrir þessum opinber-
unum fegurðarinnar í tilver-
unni og vekja trú þeirra á
hin góðu öfl lífsins og sveigja
líf þeirra til samræmis við
þetta allt. Þar með er lagður
grundvöllur að fagurri lífssýn,
starfi, sem á sér æðra tak-
mark og sannri lífsgleði.
(Framhald á 7. síðu.)
Ég var að lesa Þjóðviliann frá ’
því um daginn, síðustu blaðsíöu1
ungu mannanna í Æskulýðsfylk-
ingunni. Það hafa oft verið stór
orð í því blaði. Það er eins og
rithöfundar þess hafi alltaf verið
að leita eftir staerstu og svakaleg-
ustu grófyrðum íslenzkrar tungu,
sem við lærðum ungir, að væri
kraftmikið og kjarngott mál.
Landráð og landráðamenn hefir
Þjóðviljinn oft nefnt. Landráð
þótti einu sinni ljótt orð, en nú er
það orðið þvættað og bragðlaust
eftir meðferð Þjóðviljans á því.
Þeir finna það líka, ungu menn-
irnir í æskulýðsfylkingunni, að
þeim eldri og reyndari menn eru
búnir að þvæla þetta orð svo, að
enginn kraftur er eftir í því. Og
þá er dálítill vandi að vera ungur
og sýna' hreysti og dáð æskunnar,
þegar þeir gömlu eru svona stór-
orðir og ljótorðir.
En Sósíalistaflokkurinn er ekki
öllum heillum horfinn. Enn á
hann unga menn, sem tala stórt
og hafa hugkvæmni til að leita
nýrra orða. Hvað gerði það til, þó
að þeir gömlu væru búnir að kalla
alla andstæðinga sína landráða-
menn? Æskulýðurinn átti mann,
sem fann í málinu annað orð, sem
aidrei fyrr hefir verið notað í
blaðadeilum á íslandi. Og æsku-
lýðsfylkingin setti nýtt met. Hinir
ungu urðu meisturum sínum meiri.
Þeir fundu upp á því, að kalla
pólitíska andstæðinga sína „móð-
urmorðingja".
Hvaða illyrði tungunnar eru nú
eftir til að nota um málefnalega
andstæðinga? Hvernig á næsta
kommúnistakynslóðin að fara að
því að segja meiningu sína um
okkur hin? Ég sé ekki fram á, að
hún geti gert það á íslenzku. Það
' væri þá, ef hægt væri að nota
1 rússneskuna til að kveða upp ein-
kunn okkar.
Það er annars undarlegt, að okk
ur er sagt, að sá flokkur, sem leilt-
ar sér kjörfylgis og lýðhylli með
slíkum munnsöfnuði og öðrum
hliðstæðum tilraunum til að æsa
til haturs og skapa mannfyrirlitn-
ingu, þykist einmitt byggja stefnu
sína á bróðurkærleika og háleitum
hugsjónum. Mér finnst það álíka
fráleitt og þegar sérgóðir fjórplógs
menn, skattsvikarar og glæfra-
menn telja sig kallaða og útvalda
til að standa vörð um almenna
hagsmuni og þykjast jafnvel hafa
einskonar einkarétt á hinni æðri
siðfræði.
Það er eflaust hœgt að byggja
byltingu á hatri og æsingum, en
farsælt og réttlátt þjóðfélag verð-
ur aldrei byggt á hatri. Menn verða
sannarlega að læra að fylgja um-
bótatillögum og jafnaðarstefnu í
víðtækri merkingu orðsins af ein-
hverjum ástæðum öðrum en hatri
og heift. Á þeim grundvelli rís
aldrei musteri alþýðumenningar og
almennra heilla.
En þegar ég les stóru orðin ljótu
á síðum Þjóðviljans, get ég ekki
að því gert, að hún læðist fram í
huga minn þessi staka eftir Örn
Arnarson:
Hávært tal er heimskra rök,
hæst í tómu bylur,
oft er viss í sinni sök
sá, er ekkert skilur.
En þessari stöku var stungið að
mér vegna Þjóðviljans:
Út með feigðarópunum
ofsi og hræðsla þýtur,
herða þeir á hrópunum
hvar sem rökin þrýtur.
Starkaður gamli.
| Maðurinn minn
KRISTJÁN JÓNSSON,
| andaðist að heimili sínu, Forsæti, Villingaholtshreppi, |
1 9. þ. m. — Jarðarförin ákveðin siðar.
María Einarsdóttir. i
|
iiReykjavíkur ogHafnarf jarðar |
iiTilkynning um símaskrá
u Vegna útgáfu hinnar nýju símaskrár, óskast breyt-
ingar við Reykjavíkurskrána sendar skriflega skrif- o
(> stofu Bæjarsímans í Reykjavík, í Landsímahúsinu, her- j J
'' bergi 205 II. hæð, fyrir 25. nóvember næstkomandi. +
o Einnig má afhenda þær innheimtugjaldkeranum í af- f
° greiðslusal Landsímastöðvarinnar i Reykjavík. Z
,, Tilkynningareyðublöð eru í Símaskránni (bls. 9). °
<1 Símanotendur í Hafnarfirði eru beðnir að afhenda ,,
breytingatilkynningarnar símastöðinni í Hafnarfirði. 1 ►
(» °
:: Bæjarsímastjórinn ;;
i; í Reykjavík |
Frestið ekki iengur, að gerast
áskrifendur TÍMANS