Tíminn - 17.11.1949, Blaðsíða 3

247. blað
TÍMINN, íimmtudaginn 17. nóvember 194&
iiiiihhihiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiihiiiiiiiiiiiiiiii............................................................................................................................................................................ •iiiiiimimitmiilliiiimitiiiiiimiiiiiimimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiK.
VETTVANGUR ÆSKUNNAR
- MÁLGAGN SAMBANDS UNGRA FRAMSOIÍMRMAXNA - RITSTJÓRN: STJÓRN S. U. F. -

„Málefni Framsóknarflokksins eru
málefni almennings” ■
%
Ræðu þá er hér fer á eftir, ílutti Hjalti Þórðarson, verzlunar-
xnaður á Selfossi á stjórnmálafundi ungra Framsóknarmanna og ungra
Siálfstæðismanna, er haldinn var fyrir kosningarnar. Þótt ræðan sé
miðuð við kosningabaráttuna þykir Vettvangi æskunnar full ástæða
til að birta hana nú, þvl að hún á erindi til alls hugsandi ungs fólks,
hvort sem það er fyrir eða eftir kosningar.
Árið 1927 er mikið happa-
ár í stjórnmálaþróun íslend-
inga. Það ár unnu framfara-
öflin í landinu glæsilegan
sigur undir forustu Framsókn
arflokksins. Það ár er hafin
fyrsta skipulega framfara-
þróunin undir heilsteyptri
stjórnarforustu. Og þá þegar
á næstu árum mátti vel sjá
ríkan árangur þeirrar fram-
sóknarstefnu, er nú skal
greina: Árið 1930 tók fyrsta
síldarverksmiðja ríkisins til
starfa, lög um Byggingar- og
landnámssjóð komu til fram
kvæmda, Búnaðarbankinn
var stofnsettur, sem leysti
lánsþörf landbúnaðarins og
hefir jafnan síðan séð þeim
atvinnuvegi fyrir mestum
hluta þess lánsfjár, sem hann
hefir þarfnast Þetta sama
ár hóf Landssmiðjan starf-
semi sína, Skipaútgerð ríkis-
ins og útvarpsstöð.
Auk alls þessa voru brúar,
og vegagerðir 1 stærri stíl en
áður þekktist að ógleymdri
byggingu héraðsskólanna. Af
þessum dæmum má gleggst
sjá hve framfarirnar hafa
verið alhliða og stórstígar.
Jafnframt þessu var vel séð
fyrir hæfum rekstrargrund-
velli atvinnuveganna, sem
þjóð.lífsþróunin byggist raun
ar að mestu á.
Annar þáttur þess uppbygg
ingarstarfs, sem Framsóknar-
flokkurinn stóð fyrir, hófst
árið 1934. Biann er að því leyti
frábrugðinn hinum fyrri að
þá gekk heimskreppa yfir
og olli íslendingum sem öðr-
um þjóðum óhemju viskipta-
örðugleikum. Samt sem áður
voru framfarirnar jafnvel
meiri en nokkru sinni og
mátti það takast með fádæma
snjallræði og röggsemi i
stjórnarbaráttunni, og ber
þó viðskipta- og fjármála-
stjórnin af. Efling atvinnu-
veganna og nýrra framleiðslu
greina sést vel á því, að ár-
in 1935—’38 voru reist 21 hrað
frystihús í landinu afköst
síldarverksmiðjanna aukin
um 150% og auk þess komið
upp fiskimjöls- og niðursuðu
verksmiðjum.
Á árunum 1935—’38 var var
ið til ýmissa framleiðslu- og
iðnfyrirtækja 5,8 millj. kr.
að meðaltali á ári, en sam-
bærileg tala nam 2 millj. kr.
árlega að meðaltali næstu tíu
ár á undan. Þetta tímabil
mun jafnan vera talið eitt
merkasta í stjórnmálalsögu
landsins, ekki síst fyrir það,
við hvernig aðstæður við
bjuggum þá, sem voru þjóð-
inni og stjórnarvöldunum al-
gerlega óviðráðanlegar.
Það er til dæmis táknrænt
um afrek ríkisstjórnarinnar
á þessum árum undir forustu
Framsóknarflokksins, að all-
ar nýbyggingar og framfarir,
er þá áttu sér stað voru gerð-
ar án alls striðsgróða eða
gjaldeyrissjóða, heldur varð
að taka hvern eyri, mátti
heita, af takmörkuðum gjald
eyristekjum hvers árs og er
það miklu meira og annað en
segja má um þær ríkisstjórn-
ir er siðar hafa setið að völd-
um. Það, sem hér er drepið á
að framan, sýnir vel heil-
steypta og jákvæða stefnu
Framsóknarflokksins. Árið
1941 byrjar undanhaldsstefna
í stjórnmálum íslands, er
þátttaka Sjálfstæðisflokksins
í ríkisstjórn hafði staðið í
tvö ár. Sú stjórnarmyndun
var undirbúningur íslendinga
undir yfirvofandi heimsófrið,
til að reyna að koma á friði
í innanlandsmálunum, því að
Sjálfstæðisflokkurinn beitti
mjög harðri stjórnarand-
stöðu og kenndi Framsóknar
flokknum meðal annars um
heimskreppuna.
En Sjálfstæðismenn urðu
engir bjargvættir þjóðarinn-
ar úr þeirri kreppu. Þeir hafa
þess í stað með framkomu
sinni verið að hrinda þjóð-
inni út í nýja atvinnu- og
viðskiptakreppu. Og það
væri nú þegar stórfellt at-
vinnuleysi ef við ekki nytum
þeirrar óverðskulduðu náðar
að fá bæði gjafa- og lánsfé
frá Bandaríkjunum, sem
hrekkur þó ekki til fyrir þörf
um okkar, eins og á þeim
málum er nú haldið. Og hverj
ir hafa kallað þetta öng-
þveiti yfir þjóðina? Það eru
óhappamennirnir, sem stóðu
að stjórninni frá 1944—,47
„Nýsköpunarstjórninni", sem
hefir það fram yfir allar aðr-
ar stjórnir að vera sú ólán-
samasta, er setið hefir í
valdastólum á íslandi til
þessa, stjórnin sem hafði ein
tækifæri, til að skapa varan-
lega velmegun á íslandi, en
glataöi þeim öllum, stjórnin,
sem lofaði þjóðinni margvís-
legum opinberum framkvæmd
um en sveik þau loforð flest.
Stjórnin, sem ætlaði að ný-
skapa atvinnuvegina, en
gekk svo frá þeim, að þeir
eru nær óstarfhæfir.
Mennirnir, sem létu þetta
af sér leiða hófu ævintýra-
pólitík sína 1941—’42. Þá lék
Ólafur Thors og hans nánustu
myndarlegan forleik. Höfðu
Framsóknarmenn gert all víð-
tækar tilraunir til stöðvunar
dýrtíðinni, sem þá hafði tek-
ið að vaxa hröðum skrefum,
því þeir gerðu sér vel ljóst,
hve þung hún yrði í skauti
síðar. ef ekki yrði viðbrugðiö
í tíma, eins og líka er á dag-
inn komið. Sjálfstæðisflokk-
urinn brást fyrstu tilraun-
inni í þessa átt, eins og
hann hefir brugðist þeim öll
um síðan.
Draumur Sjálfstæðisflokks
ins rættist iim að hann yrði
sá stærsti á Alþingi, en for-
ustuhlutverkinu brást hann,
sem stærsta þingflokknum
hlýtur jafnan að vera ætlað.
Aldrei hefir stjórnarfar á ís-
Hjalíi Þórðarson.
landi verið jafn ömurlcgt, síð
an við fengum fullt sjálfstæði
eins og þessi ár, sem Sjálf-
stæðisflokkurinn hefir verið
stærsti þingflokkurinn, sem
var afleiðing kjördæmabreyt-
ingarinnar og komið var í
gegn fyrir tilstilli jafnaðar-
manna og með fulltingi
kommúnista- Þá var ákafinn
ekki mikill að berjast gegn
íhaldinu og hefir ekki verið
síðan.
Þetta var nú fyrsta sam-
spil nýsköpunartríósins. Og
þeir áttu eftir að láta þjóð-
málin til sín taka betur. Og
þá brást Sjálfstæðisflokkur-
inn ekki forustuhlutverki
sínu. En það var ekki forusta
í viturlegum stjórnarháttum,
ekki forusta um setningu
nýrra stjórnlaga fyrir lýð-
veldið á íslandi, eins og þó
var lofað af þeim flokki, ekki
höfðu þeir forustu um gæti-
lega fjármálastjórn, eins og
þó hefði mátt búast við, eft-
ir öllum stóryrðum þeirra um
óstjórn Framsóknarmanna á
þeim málum, að dæma. For-
usta þeirra beindist ekki að
neinu þessara mála. Hún var
í því fólkin að efla braskara-
stéttina í landinu og eyði-
leggja fjármálakerfi þjóðar-
innar. Sannast að segja heí-
ir fjármálastjórnin aldrei ver
ið ömurlegri en þau ár, sem
íhaldið hefir haft hana á
hendi, en þau eru nú oröin
ellefu. Þetta fjárstjórnar-
tímabil þeirra hafa rekstrar-
útgjöld ríkisins fimmtánfald-
ast, tollar og skattar tólf
faldast og ríkisskuldirnar
fjórfaldast.
Árið 1947 námu tollar og
skattar 1217 krónum á hvern
íbúa, eða nálega ellefu sinn-
um hærri en þeir voru, þegar
þeir tóku við fjármálastjórn-
inni 1939. Til frekari glöggv-
unar á fjármálaóreiðunni
skal það tekið fram, að ríkis-
skuldirnar eru nú á þriðja-
hundrað milljónir og þar af
eru 84 millj. í skuld við Lands
bankann, en mega samkv.
lögum hans vera aðeins 4,8
millj. En til að krækja fyrir
lagaákvæðin, er lánið tekið
í sparisjóðsdeildinni, en hún
tekur aftur lán í seðladeild-
inni, til að fullnægja spari-
fjárþörfinni. Það er svona
fjármálastjórn, sem gefur
þjóðinni bjartar vonir um
glæsilega afkomu og aukna
velmegun, sem höfuðpaur
íhaldsins Ólafur Thors gumar
svo mjög af, en þó í þeim
eina tilgangi að reyna enn að
fela afglöp ' sín og sinna
manna.
Sjálfstæðisflokkurinn var
og hét einu sinni íhaldsflokk
ur. Hvort tveggja var óvin-
sælt, nafnið og flokkurinn.
Þá sýndi hann á sér einurigís
eitt andlit. Flokksbroddarnir
og nafnið var hvað í sam-
ræmi við annað-
Svo kom nýtt nafn og haðfi
það að sjálfsögðu sitt að
segja, en íhaldið var svo
ríkt í flokksmönnunum, að
það er enn óupprætt. Mönn-
um er enn í fersku minni, bar
átta þessa flokks gegn helztu
framfaramálum þjóðarinnar
frá 1927—’'38.
En það eru einmitt þau
mál, sem ótvírætt hafa skap-
að traustasta grundvöllinn
fyrir framtíðaröryggi þjóðar-
innar. Þá var bátaútveginum
tryggð hagnýting aflans með
frystihúsabyggingum víðsveg-
ar um landið, sem aftur
gerði ísfisksútflutning til
Englands á stríðsárunum, i
jafn stórum stil og raun varð
á, mögulegan. Sildarverk-
smiðjur rikisins, sem á þeim
árum voru byggðar og efldar
skiluðu hundruðum milljóna
í gjaldeyrissjóðina erlendis á
sama hátt og ísfiskurinn.
Og ekki eru afuirðasölu-
lögin, jarðræktarlögin nýju
og alþýðutryggingarlögin
ómerkari mál, hvert á sinri
hátt. Afturhaldið, sem vildi
óskipulagða afurðasölu, ó-
hentuga og skaðlega fym
bændur, barðist eins og þvi:
var mögulegt gegn afurða-
sölulögunum og uppbyggingu
þeirra mála. Nokkrir Reyk-
vikingar tryggðu gróðamögu-
'leika sína með mjólkursölu ;
Reykjavík og bundu viðskipt
in við nágrenni nennar.
Þannig voru bændur héi
austan fjalls t. d. mjög af-
skiptir með sölu á mjólk, þai
sem þeim var illmogulegt, at
keppa við bændur í nágrenní.
Reykjavikur um mjólkurmart.
aðinn. Með mjolkurlögunuir.
vannst þrennt. Bændum vai
tryggt hæsta mjólkurverð
sem unnt var að fá á hverj-
um tíma, eins þeim, sen.
fjarri voru markaðssvæðun-
um, vinnslukostnaöur minnk-
aði og mjólkin varð söluhæf-
ari, meiri vöruvöndun. Mjólk-
urkaupmennirmr ætluðu at
loka markaðinurn í Reykjavík
fyrir mjólkina í mótmæla-
skini við tilkomu þessara
laga með mj ólkurverkfallinr
fræga.
Svo komu íulltrúar þess-
ara manna og sendlar alltai
síöan og segja: Við erum ykk
ar velgerðarmenn og.vinir.
Hinar biómiegu byggðir héi
sunnanlands eru nú vel ,á-
vegi staddar i atvinnulegr
tilliti, sem rekja má tii setn-
ingar afurðasóluiaganna. Héi
vinna hundruö majina vic
framleiðsiu og verzlunarfyr-
irtæki bænda. Hér er fjár-
magn bundið i margs konai
starfsgreinum, sem byggist t
því að landbúnaðarfram-
leiðslan standi sem iraustust-
um fótum. Það er su undir-
staða, sem athafnalífið héi
á Selfossi er vissulega byggi.
á. Ætli við eigum þeim ekk,
mikið að þakka, sem eitt sinr.
vildlu tæta sundur pá undir-
stöðuV
Kosningaósigur íhaldsim
1937 sannaði þvi, aö ekk,
dygði lengur að sýna um-
bótamálunum jafn beinar.
fjandskap og það hafði áðui
gert. Það kom þvi engum a
óvart, þótt þeir væru mec,
sýndarmennsku í málefna-
flutningi á ,,nýskópunar“-
stjórnartímanum svokallaða
og stundum siðan. Sýndar-
mennskan fóist í því aö á
þessum arum voru fluttii
heilmiklir lagabálkar un.
ýmsar framkvæmdir, allii
með meiri og minni vansmíð-
um, enda ekki að undra, þvi
að alla jafna skorti þann elc
móð, sem einkenmr raun
hæfa framíaramenn.
Nýsköpunarglamrið var allv
í þeim tilgangi gert, að beina
athyglinni frá spillingunm
sem annað tveggja var bein-
línis vernduð af yfirvöldun-
um — eða henni var sým
algjört tómlæti. Sem dæm,
um alvöruleysi Sjálfstæðis-
manna um ýmsar framkvæmc
ir og lagasetningar, sem of-
arlega voru á baugi þessi ái
má nefna lög um aimanna-.
tryggingar, lög um austur-
veg, lög um byggingu Höfða-
kaupstaðar, byggingu fiskiðji
vera víöa um iand, utvarps-
hallar og utlendingahótels.
Aimannatryggmgmum va.
upphafiega æi.ac ac Koim
tii franxkvæmaa i i rsbyrjui
1947. Þa var eii.ia ,e nand-
bært í ríkiss oöi ,ii aö full-.
nægja þv* svo að gæa orðið
Sem dæmi uin handahófið
(Fro.in.hald á 7. síStl.,'