Tíminn - 17.11.1949, Blaðsíða 3

Tíminn - 17.11.1949, Blaðsíða 3
247. blað TÍMINN, íimmtudaginn 17. nóvember 194& iiiiihhihiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiihiiiiiiiiiiiiiiii............................................................................................................................................................................ •iiiiiimimitmiilliiiimitiiiiiimiiiiiimimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiK. VETTVANGUR ÆSKUNNAR - MÁLGAGN SAMBANDS UNGRA FRAMSOIÍMRMAXNA - RITSTJÓRN: STJÓRN S. U. F. - „Málefni Framsóknarflokksins eru málefni almennings” ■ % Ræðu þá er hér fer á eftir, ílutti Hjalti Þórðarson, verzlunar- xnaður á Selfossi á stjórnmálafundi ungra Framsóknarmanna og ungra Siálfstæðismanna, er haldinn var fyrir kosningarnar. Þótt ræðan sé miðuð við kosningabaráttuna þykir Vettvangi æskunnar full ástæða til að birta hana nú, þvl að hún á erindi til alls hugsandi ungs fólks, hvort sem það er fyrir eða eftir kosningar. Árið 1927 er mikið happa- ár í stjórnmálaþróun íslend- inga. Það ár unnu framfara- öflin í landinu glæsilegan sigur undir forustu Framsókn arflokksins. Það ár er hafin fyrsta skipulega framfara- þróunin undir heilsteyptri stjórnarforustu. Og þá þegar á næstu árum mátti vel sjá ríkan árangur þeirrar fram- sóknarstefnu, er nú skal greina: Árið 1930 tók fyrsta síldarverksmiðja ríkisins til starfa, lög um Byggingar- og landnámssjóð komu til fram kvæmda, Búnaðarbankinn var stofnsettur, sem leysti lánsþörf landbúnaðarins og hefir jafnan síðan séð þeim atvinnuvegi fyrir mestum hluta þess lánsfjár, sem hann hefir þarfnast Þetta sama ár hóf Landssmiðjan starf- semi sína, Skipaútgerð ríkis- ins og útvarpsstöð. Auk alls þessa voru brúar, og vegagerðir 1 stærri stíl en áður þekktist að ógleymdri byggingu héraðsskólanna. Af þessum dæmum má gleggst sjá hve framfarirnar hafa verið alhliða og stórstígar. Jafnframt þessu var vel séð fyrir hæfum rekstrargrund- velli atvinnuveganna, sem þjóð.lífsþróunin byggist raun ar að mestu á. Annar þáttur þess uppbygg ingarstarfs, sem Framsóknar- flokkurinn stóð fyrir, hófst árið 1934. Biann er að því leyti frábrugðinn hinum fyrri að þá gekk heimskreppa yfir og olli íslendingum sem öðr- um þjóðum óhemju viskipta- örðugleikum. Samt sem áður voru framfarirnar jafnvel meiri en nokkru sinni og mátti það takast með fádæma snjallræði og röggsemi i stjórnarbaráttunni, og ber þó viðskipta- og fjármála- stjórnin af. Efling atvinnu- veganna og nýrra framleiðslu greina sést vel á því, að ár- in 1935—’38 voru reist 21 hrað frystihús í landinu afköst síldarverksmiðjanna aukin um 150% og auk þess komið upp fiskimjöls- og niðursuðu verksmiðjum. Á árunum 1935—’38 var var ið til ýmissa framleiðslu- og iðnfyrirtækja 5,8 millj. kr. að meðaltali á ári, en sam- bærileg tala nam 2 millj. kr. árlega að meðaltali næstu tíu ár á undan. Þetta tímabil mun jafnan vera talið eitt merkasta í stjórnmálalsögu landsins, ekki síst fyrir það, við hvernig aðstæður við bjuggum þá, sem voru þjóð- inni og stjórnarvöldunum al- gerlega óviðráðanlegar. Það er til dæmis táknrænt um afrek ríkisstjórnarinnar á þessum árum undir forustu Framsóknarflokksins, að all- ar nýbyggingar og framfarir, er þá áttu sér stað voru gerð- ar án alls striðsgróða eða gjaldeyrissjóða, heldur varð að taka hvern eyri, mátti heita, af takmörkuðum gjald eyristekjum hvers árs og er það miklu meira og annað en segja má um þær ríkisstjórn- ir er siðar hafa setið að völd- um. Það, sem hér er drepið á að framan, sýnir vel heil- steypta og jákvæða stefnu Framsóknarflokksins. Árið 1941 byrjar undanhaldsstefna í stjórnmálum íslands, er þátttaka Sjálfstæðisflokksins í ríkisstjórn hafði staðið í tvö ár. Sú stjórnarmyndun var undirbúningur íslendinga undir yfirvofandi heimsófrið, til að reyna að koma á friði í innanlandsmálunum, því að Sjálfstæðisflokkurinn beitti mjög harðri stjórnarand- stöðu og kenndi Framsóknar flokknum meðal annars um heimskreppuna. En Sjálfstæðismenn urðu engir bjargvættir þjóðarinn- ar úr þeirri kreppu. Þeir hafa þess í stað með framkomu sinni verið að hrinda þjóð- inni út í nýja atvinnu- og viðskiptakreppu. Og það væri nú þegar stórfellt at- vinnuleysi ef við ekki nytum þeirrar óverðskulduðu náðar að fá bæði gjafa- og lánsfé frá Bandaríkjunum, sem hrekkur þó ekki til fyrir þörf um okkar, eins og á þeim málum er nú haldið. Og hverj ir hafa kallað þetta öng- þveiti yfir þjóðina? Það eru óhappamennirnir, sem stóðu að stjórninni frá 1944—,47 „Nýsköpunarstjórninni", sem hefir það fram yfir allar aðr- ar stjórnir að vera sú ólán- samasta, er setið hefir í valdastólum á íslandi til þessa, stjórnin sem hafði ein tækifæri, til að skapa varan- lega velmegun á íslandi, en glataöi þeim öllum, stjórnin, sem lofaði þjóðinni margvís- legum opinberum framkvæmd um en sveik þau loforð flest. Stjórnin, sem ætlaði að ný- skapa atvinnuvegina, en gekk svo frá þeim, að þeir eru nær óstarfhæfir. Mennirnir, sem létu þetta af sér leiða hófu ævintýra- pólitík sína 1941—’42. Þá lék Ólafur Thors og hans nánustu myndarlegan forleik. Höfðu Framsóknarmenn gert all víð- tækar tilraunir til stöðvunar dýrtíðinni, sem þá hafði tek- ið að vaxa hröðum skrefum, því þeir gerðu sér vel ljóst, hve þung hún yrði í skauti síðar. ef ekki yrði viðbrugðiö í tíma, eins og líka er á dag- inn komið. Sjálfstæðisflokk- urinn brást fyrstu tilraun- inni í þessa átt, eins og hann hefir brugðist þeim öll um síðan. Draumur Sjálfstæðisflokks ins rættist iim að hann yrði sá stærsti á Alþingi, en for- ustuhlutverkinu brást hann, sem stærsta þingflokknum hlýtur jafnan að vera ætlað. Aldrei hefir stjórnarfar á ís- Hjalíi Þórðarson. landi verið jafn ömurlcgt, síð an við fengum fullt sjálfstæði eins og þessi ár, sem Sjálf- stæðisflokkurinn hefir verið stærsti þingflokkurinn, sem var afleiðing kjördæmabreyt- ingarinnar og komið var í gegn fyrir tilstilli jafnaðar- manna og með fulltingi kommúnista- Þá var ákafinn ekki mikill að berjast gegn íhaldinu og hefir ekki verið síðan. Þetta var nú fyrsta sam- spil nýsköpunartríósins. Og þeir áttu eftir að láta þjóð- málin til sín taka betur. Og þá brást Sjálfstæðisflokkur- inn ekki forustuhlutverki sínu. En það var ekki forusta í viturlegum stjórnarháttum, ekki forusta um setningu nýrra stjórnlaga fyrir lýð- veldið á íslandi, eins og þó var lofað af þeim flokki, ekki höfðu þeir forustu um gæti- lega fjármálastjórn, eins og þó hefði mátt búast við, eft- ir öllum stóryrðum þeirra um óstjórn Framsóknarmanna á þeim málum, að dæma. For- usta þeirra beindist ekki að neinu þessara mála. Hún var í því fólkin að efla braskara- stéttina í landinu og eyði- leggja fjármálakerfi þjóðar- innar. Sannast að segja heí- ir fjármálastjórnin aldrei ver ið ömurlegri en þau ár, sem íhaldið hefir haft hana á hendi, en þau eru nú oröin ellefu. Þetta fjárstjórnar- tímabil þeirra hafa rekstrar- útgjöld ríkisins fimmtánfald- ast, tollar og skattar tólf faldast og ríkisskuldirnar fjórfaldast. Árið 1947 námu tollar og skattar 1217 krónum á hvern íbúa, eða nálega ellefu sinn- um hærri en þeir voru, þegar þeir tóku við fjármálastjórn- inni 1939. Til frekari glöggv- unar á fjármálaóreiðunni skal það tekið fram, að ríkis- skuldirnar eru nú á þriðja- hundrað milljónir og þar af eru 84 millj. í skuld við Lands bankann, en mega samkv. lögum hans vera aðeins 4,8 millj. En til að krækja fyrir lagaákvæðin, er lánið tekið í sparisjóðsdeildinni, en hún tekur aftur lán í seðladeild- inni, til að fullnægja spari- fjárþörfinni. Það er svona fjármálastjórn, sem gefur þjóðinni bjartar vonir um glæsilega afkomu og aukna velmegun, sem höfuðpaur íhaldsins Ólafur Thors gumar svo mjög af, en þó í þeim eina tilgangi að reyna enn að fela afglöp ' sín og sinna manna. Sjálfstæðisflokkurinn var og hét einu sinni íhaldsflokk ur. Hvort tveggja var óvin- sælt, nafnið og flokkurinn. Þá sýndi hann á sér einurigís eitt andlit. Flokksbroddarnir og nafnið var hvað í sam- ræmi við annað- Svo kom nýtt nafn og haðfi það að sjálfsögðu sitt að segja, en íhaldið var svo ríkt í flokksmönnunum, að það er enn óupprætt. Mönn- um er enn í fersku minni, bar átta þessa flokks gegn helztu framfaramálum þjóðarinnar frá 1927—’'38. En það eru einmitt þau mál, sem ótvírætt hafa skap- að traustasta grundvöllinn fyrir framtíðaröryggi þjóðar- innar. Þá var bátaútveginum tryggð hagnýting aflans með frystihúsabyggingum víðsveg- ar um landið, sem aftur gerði ísfisksútflutning til Englands á stríðsárunum, i jafn stórum stil og raun varð á, mögulegan. Sildarverk- smiðjur rikisins, sem á þeim árum voru byggðar og efldar skiluðu hundruðum milljóna í gjaldeyrissjóðina erlendis á sama hátt og ísfiskurinn. Og ekki eru afuirðasölu- lögin, jarðræktarlögin nýju og alþýðutryggingarlögin ómerkari mál, hvert á sinri hátt. Afturhaldið, sem vildi óskipulagða afurðasölu, ó- hentuga og skaðlega fym bændur, barðist eins og þvi: var mögulegt gegn afurða- sölulögunum og uppbyggingu þeirra mála. Nokkrir Reyk- vikingar tryggðu gróðamögu- 'leika sína með mjólkursölu ; Reykjavík og bundu viðskipt in við nágrenni nennar. Þannig voru bændur héi austan fjalls t. d. mjög af- skiptir með sölu á mjólk, þai sem þeim var illmogulegt, at keppa við bændur í nágrenní. Reykjavikur um mjólkurmart. aðinn. Með mjolkurlögunuir. vannst þrennt. Bændum vai tryggt hæsta mjólkurverð sem unnt var að fá á hverj- um tíma, eins þeim, sen. fjarri voru markaðssvæðun- um, vinnslukostnaöur minnk- aði og mjólkin varð söluhæf- ari, meiri vöruvöndun. Mjólk- urkaupmennirmr ætluðu at loka markaðinurn í Reykjavík fyrir mjólkina í mótmæla- skini við tilkomu þessara laga með mj ólkurverkfallinr fræga. Svo komu íulltrúar þess- ara manna og sendlar alltai síöan og segja: Við erum ykk ar velgerðarmenn og.vinir. Hinar biómiegu byggðir héi sunnanlands eru nú vel ,á- vegi staddar i atvinnulegr tilliti, sem rekja má tii setn- ingar afurðasóluiaganna. Héi vinna hundruö majina vic framleiðsiu og verzlunarfyr- irtæki bænda. Hér er fjár- magn bundið i margs konai starfsgreinum, sem byggist t því að landbúnaðarfram- leiðslan standi sem iraustust- um fótum. Það er su undir- staða, sem athafnalífið héi á Selfossi er vissulega byggi. á. Ætli við eigum þeim ekk, mikið að þakka, sem eitt sinr. vildlu tæta sundur pá undir- stöðuV Kosningaósigur íhaldsim 1937 sannaði þvi, aö ekk, dygði lengur að sýna um- bótamálunum jafn beinar. fjandskap og það hafði áðui gert. Það kom þvi engum a óvart, þótt þeir væru mec, sýndarmennsku í málefna- flutningi á ,,nýskópunar“- stjórnartímanum svokallaða og stundum siðan. Sýndar- mennskan fóist í því aö á þessum arum voru fluttii heilmiklir lagabálkar un. ýmsar framkvæmdir, allii með meiri og minni vansmíð- um, enda ekki að undra, þvi að alla jafna skorti þann elc móð, sem einkenmr raun hæfa framíaramenn. Nýsköpunarglamrið var allv í þeim tilgangi gert, að beina athyglinni frá spillingunm sem annað tveggja var bein- línis vernduð af yfirvöldun- um — eða henni var sým algjört tómlæti. Sem dæm, um alvöruleysi Sjálfstæðis- manna um ýmsar framkvæmc ir og lagasetningar, sem of- arlega voru á baugi þessi ái má nefna lög um aimanna-. tryggingar, lög um austur- veg, lög um byggingu Höfða- kaupstaðar, byggingu fiskiðji vera víöa um iand, utvarps- hallar og utlendingahótels. Aimannatryggmgmum va. upphafiega æi.ac ac Koim tii franxkvæmaa i i rsbyrjui 1947. Þa var eii.ia ,e nand- bært í ríkiss oöi ,ii aö full-. nægja þv* svo að gæa orðið Sem dæmi uin handahófið (Fro.in.hald á 7. síStl.,'

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.