Tíminn - 21.01.1950, Blaðsíða 3

17. blað
TÍMINN, laugardaginn 21. janúar 1950
3
Á víðavangi
Týndi þátturinn.
Fyrir síðustu bæjarstjórn
arkosningar hafði Mbl.
mörg hin sömu „rck“ og
nú, en þó hefir einn þátt-
urin fallið úr. Þá voru not j
aðar fyrirsagnir eins og
þær, að Sjálfstæðismenn
einir treystu á dómgreind
fólksins og vitsmunaþroska
þess.
Það verður að segjast
Mbl. til lofs, að það hefir-
vit á að hæða ekki sjálft
sig í þessari kosningabar-
áttu með slíkum orðum,
enda væri það napurt háð
eftir allar þær falsanir,
blekkingar og beinu ósann
indi, sem á undan er geng-
ið hjá blöðum Sjálfstæðis-
manna.
★
Rúm í kirkjugarði.
„Verið þið bara rólegir
— það er nóg pláss fyrir
ykkur líka í kirkjugarðin-
um okkar.“
Þessi orð standa undir
mynd i Mbl. i gær. Þetta
eiga þó ekki að vera skila-
bóð frá borgarstjóra
Reykjavíkur og meirihluta
bæjarstjórnar til húsvilltra
manna, heldur leggur Mbl.
yfirvöldunum í Moskvu
þessi orð í munn.
Óneitanlega stæði þó
nokkru nær að tala um
vandamál íslenzkra borg-
ara, en það er eins og vant
er þegar á reynir. Þá flýr
Mbl. austur fyrir járntjald.
★
Vefst Mbl. tunga
um tönn?
Hvers vegna vill ekki Mbl.
fræða lesendur sína um
eftirtalin smáatriði?:
Hvernig er nú háttað við
skiptum bæjarsjóðs Reykja
vikur við Búkollu og hvern
ig er rekstri Búkollu hátt-
að?
Hvað hefir Hæringur
greitt mikið til hafnarinn-
ar?
Hvert liggur skolpleiðsl-
an úr húsi borgarstjórans?
Mbl. hefir hliðrað sér
hjá að svara þessum mein-
lausu spurningum.
Hvað skyldi valda því?
★
Hvernig reynast mátt-
arviðirnir nú?
Mbl. ætti að fræða reyk-
víska kjósendur og aðra
um burðarmagn sumra
helztu máttarstólpanna i
Pálína Björnsdótti
bænum. Hvað er mikil út-
gerð hjá Kveldúlfi h. f.
Þetta fræga fyrirtæki hef
ir mánuðum saman átt tvö
skip bundin við bakka í
hinni ágætu höfn í Reykja
vík.
Og hvað er togaraútgerð
Gísla Jónssonar mikil?
. , Hann hefir um hríð átt
' tvö skip fyrir akkerum inn
á Viðeyjarsundi-
Því láta ekki þessir
menn, sem átt hafa svo
mikinn þátt í að móta ís-
lenzkt fjármálalíf hin
seinni ár, atvinnutæki sín
halda áfram að mala þjóð-
inni gull og bera stjórn og
framkvæmd Sjálfstæðis-
stefnunnar vitni i verki.?
Mbl. hefði sjálfsagt gott
af að leiða rnenn í allan
sannleika um þetta.
★
Kosningabaráttan í
Keflavík.
í Keflavík er nú háð
hörð kosningabarátta.
Margt bendir til að Fram
sóknarmenn munu vinna
verúlegt fylgi, bæði frá jafn
aðarmönnum og Sjálfstæð
ismönnum. Einkum eru
Sjálfstæðismenn smeykir
og hafa m. a. lýst yfir því
í blaði sínu, að þeir hafi
mjög takmarkað álit á
efsta manni Framsóknar-
listans, Valtý Guðjóns-
syni. Almennt er þó talið,
að þetta sé aðeins kosn-
ingafyrirbrigði, því að allt
seinasta kjcrtímabil gengu
þeir eftir Valtý með gras-
ið í skónum og buðust til
að styðja hann sem odd-
vita. Ólíklegt er, að þeir.
hefðu gert það, nema þeir
hefðu talið hann vel til
stöðunnar fallinn eins og
líka rétt er-
ELDURINN
gerir ekkl boð á undan sérl
Þeir, sem eru hyggnir
trýggja strax hjá
Samvin.ruitryggingu.nn
Ijósmóðir á Syðri-Brekkum
Eg hefi alla stund verið ein
dregið fylgjandi félagslegu
jafnrétti kvenna við karl-
menn- Annað væri óverjandi
ranglæti. Eigi að síður er mér
ljóst, að hinn eðlilegi vett-
vangur konunnar er annar en
karlmannsins og á öðrum
sviðum, — og er þó sízt minna
um hann vert fyrir þvi. „f
kili skal kjörviöur". Heimilin
eru hornsteinar þjóðfélags-
Á miklu veltur, að þær und-
irstöður séu öruggar og traust
ar. Koijan mótar heimilið
meira en bóndinn, — á hvern
veg, sem er. Hennar eðlilega
hlutverk, — það, sem sjálft
lögmál lífsins hefir kjörið
hana til, er að vera eiginkona
og móðir, umfram allt móðir
bæði í þrengri og víðari merk Hann var dverghagur mað-
ingu, — móðir barnanna ur’ greindur vel og hagorður
sinna, móðir alls, sem er. Eng. i betA, lagi, en fór dult með,
inn kennari, enginn skóli, er , yfirlætislaus og hlédrægur,
hæfur til þess sem hún, hin öðlmgsmaður á hverja grein,
góða móðir, að móta svo æsk er i engu vildi vamm sitt vita.
una, hina verðandi þjóð, að Ungu hjónin settu þegar
verða megi vaxandi og batn- saman bú að Dýrfinnustöð-
andi þjóð. um í Akrahreppi, en bjuggu
Fyrir nokkru kom út ágæt Þar aðeins 2 ár. Þaðan hurfu
bók um íslenzkar kvenhetj-
ur, eftir frú Guðrúnu Björns-
þau að Enni í Viðvíkursveit
og bjuggu þar í 6 ár. Þá fluttu1
dóttur frá Kornsá. Þar er lýst Þau a® Syðri-Brekkum í
af djúpri samúð og næmum | Akrahreppi og bjuggu þar
skilningi afrekum og dáðum j UPP ífá þvi — í tvíbýli löng-
Köld borð og Iicit-
ur matur
sendum út um allan bæ.
SÍLD & FISKUR.
• HHHHHMHHHHHHMHIHHIHHHIHHIHIHHHIHHIHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHIMIHHHIIIIHHHHHHHHIHIIHMM"
| Kommúnistar, Valfells og |
stóríbúðaskatturinn
Kommúnistar vilja ekki taka tillit til eldhúss og i
I innri forstofu við álagningu skatts á óhófshúsnæði. \
Líklega hafa þeir fengið skipun um þetta frá Sveini i
| sínum Valfells, sem sagt er að klætt hafi stofur sínar \
| pelli og purpura.
Kommúnistum finnst ekkert athugavert við það, þó |
1 að nýríkur heildsali byggi villu með 30 fermetra innri |
| forstofu, sem til einskis er nothæf nema sem dans- i
| salur í drykkjuveizlum hinna nýríku.
Kommúnistum finnst heldur ekkert lítandi á það, \
I hvort eldhúsið er stórt eða ekki. Þeir gera þess engan i
| mun hvort eldhús er borðstofa um leið eða aðeins kytra. |
Kátlegur er þeirra máti, kommúnistanna, ef þeir =
| vílja telja sig umbótaflokk — og það x’óttækan. i
? “
■UMr'MIIIMMHIIHIMIMIIItmiimmMimillllMMMMimilllMIIIMIIHIIIMiniHMHmMMmiimillMIIIIIIIMIIIIMIIimilMII
nokkurra afburðakvenna. En
þær eru margar, afrekskon-
urnar íslenzku fyrr og síðar,
enda þótt hljótt sé um minn-
ingu þeirra flestra, — fleiri
en svo, að fyrir kæmist í
nokkurri bók. Ein slíkra
kvenna var til moldar borin
hinn 7. þ. m-
Pálína á Brekkum, eins og
hún jafnan var nefnd, var
fædd að Hofstöðum í Við-
víkursveit í Skagafirði 9. dag
ágústmánaðar 1866, og var
því rúml. 83 ára að aldri, er
hún lézt hinn 23. desember
síðastl. Foreldrar hennar voru
Björn bóndi að Hofstöðum
Péturssonar bónda þar, Jóns-
sonar, bónda að Lóni í sömu
sveit, Björnssonar, prests að
Stærra-Árskógi Jónssonar, —
og fyrri kona hans, Margrét
Pálsdóttir hreppstjóra í Við-
vík og síðar á Syðri-Brekk-
um, Þórðarsonar. Stóðu að
un. Þau byrjuðu með tvær
hendur tómar, sem eigi er
ótítt um ung hjón, bjuggu á
leigujörðum, við leigupening
að verulegu leyti. Og fátæk
voru þau lengstum búskap-
arára sinna. Eigi var þó óhag
sýni um að kenna, heldur var
annað, sem olli: Bóndinn var
eftirsóttur smiður; hann var
því fjarvistum frá heimili
sínu langtimum saman, stund
um í öðrum sýslum, og vann
erfið og vandascm störf við
þvílík kjör, að hlægileg
myndi þykja nú á tímum —
og voru jafnvel þá, enda voru
flestir smiðir þeirra tíma fá-
tækir og báru jafnvel minna
úr býtum fyrir það, sem nú
er kallaö „fag“-vinna held-
ur en ef stundað hefðu þú
sitt einvörðungu. Húsfreyjan
var á þönum um allar jarðir,
boðin og búin hvarvetna þar,
sem líkna þurfti, hjúkra og
Pálínu traustar ættir á báða hJálPa- °S ekki var seilst tu
bóga, þótt eigi verði raktar launa- ES býst raunar við að
hér.
Hofstaðir voru í tíð þeirra
bræðra, Björns og Sigurðar,
flestir, sem gátu, hafi ein
hverju launað líkn hennar
og fórnfúst starf, þótt í engu
samræmi væri við það, sem
, . . _ . | oaixii c^xxii V CLi 1 V xu LJCXU,
er þar bjuggu lengx eftxr foð- hún la fram ÞyI að sjálf.
smn, annálað myndar-
ur
heimili, frábært að höfðings-
sagt taldi hún að dvelja hjá
, , . . . hverri sængurkonu allt að
skap glaðværð og gestrxsni. viku jafnvel lengur, ef
Þar hiaut Palína þann heim- J ekk- kom þá kaR annars stað
anbunaðierfðumoguppeldi,!ar að Q ósjaldan mun það
SjaMgs^ft taek^sálar ^og ^lík' ! hafa ðurið við' Þ.r sem
bjaidgæít þrek sálar og lik-1 mannfátt var og erfiðar á-
ama samfara óvenjulegri, sfcæður ag hún yæri þá aUt f
bjartsym og obuganlegri tru senn; húsfreyjai barnfóstra
á mátt og sigur hins góða i umhyggjusöm móðir móð.
tilverunm. Þar, í foðurgarði, 6 b J
dvaldi hún til 18 ára aldurs,
er hún lagði leið sína til Ak-
ureyrar og nam þar ljósmóð-
urinnar. Eigi var um það
spurt, hver þörf væri á ná-
vist hennar heima, á fátæku
* j barnaheimili. ef til vill for-
\ -®tundaðl hun llós- sjárlitlu, því að húsbóndinn
móðurstcrf upp fra þvx um; var lö fjarri> sem áður
hálfrar aldar skeið og þó leng tur Q þó unni hún heim.
ur, á stærra svæði longum en m sínu börnum um alla
henni bar að gegna, elskuð
og dáð af öllum, er til henn-
ar leituðu-
hluti fram. En hitt varð að
sitja fyrir öllu, að inna af
hendi skyldustcrfin — og með
Arið 1886 gekk Pálína að þeim hætti einum, er henni
eiga Jónas Jónsson, bónda-' fannst skyldugt. Og enda
son úr Blönduhlíð. Stóð hún, þótt launin væru oftast lítil
þá á tvítugu, en hann á þrí- j á veraldarvísu, þá voru henni
tugu, fæddur 1856. Jónas var goldin annars konar laun, sem
lærður trésmiður og hafði ekki fara eftir efnahag þess,
framazt í iðn sinni erlendis er greiðir: Hún eignaðist ítök
i ótal hjörtum, — itök, sem
endast til efsta dags. Og
myndi raunar ekki, þegar
öllu er á botninn hvolft, hlýr
hugur og hjartfólgnar óskit
vera mest og varanlegust
hamingja þess, er hlýtur?
En þegar svo var i garðinn
búið, sem nú hefir verið frá
skýrt, skyldi enginn undrast.
þótt þeim Syðri-Brekku-hjór
um safnaðist ekki veraldar-
auður. Enn kom það til, að
á þau hlóðst ómegð. Og þó
að börnin reyndust, þegar á
ungum aldri, atorkusöm og
afburðadugleg, þá eru þó
börnin alltaf börn •—• og
þurfa vissulega sinna muna
með. En þó brá svo skjótt við
eftir að þau komust öll á.
le.gg, að hagur fjclskyldunnar
fór æ batnandi, og er nú Syðri
Brekkuheimilið löngu komið
í röð hinna efnaðri heimila.
hér um slóðir. —
Pálína á Brekkum v“ar á-
gætlega vel gerð kona. Hún
átti líkamlegt og andlegt at-
gerfi í sjaldgæfu samræmi.
Hún var fríð kona sýnum,
fyrirmannleg í fasi og hinn
mesti skörungur- Hún var
gædd þyílíku andans þreki
og likamans, að hún lét sér
engar tálmanir í augum
, vaxa, — hvorki örbirgð né
j andstreymi heima fyrir,
j hvorki veður né vötn á ferða-
lagi. Hún var lífsglöð -og
bjartsýn, og bar með sér sól
og yl inn í hvers manns hí-
býli, hvort heldur háreist.
voru eða hreysi ein. Hún var
sköpuð til þess að vera ljós-
móðir.
íslenzkan er orðvís og rök-
ræn. Trauðla held ég að geti
fegurra orð, raunsannara né
heldur táknrænna, en orðið
ljósmóðir. Til þess að geta
borið það nafn uppi, þarf alla
kosti, og kann ég fæsta að
telja. Hitt er víst, að margar
hafa verið mæður lífs og
ljóss. Og þó get ég naumast
hugsað mér, að nokkur hafi
þar komizt feti framar erx
Pálína á Brekkum. —
Mann sinn missti Pálína
1941. Búi höfðu þau brugðio
fyrir alllcngu og fengið börn-
um sínum jörðina í hendur,
enda var hún þá orðin þeirra
eign að mestu. En börnin eru
þessi: Pétur, búsettur á Sauð
árkróki, síðasti hreppstjóri x
Sauðárkrókshreppi, kvæntur
Maríu Magnúsdóttur ljósmóð-
ur, Björn, bóndi á Syðri-
Brekkum, ókvæntur, Margrét,
húsfreyja á Syðri-Brekkum,
gift Guðvarði Guðmunds-
syni, bónda þar, ágæturn
manni, Sigurður, bóndi á.
Syðri-Brekkum, ókvæntur,
Hermann alþingism., fyrrv.
forsætisráðherra, kvæntur
Vigdísi Steingrímsdóttur,
öðlingskonu — og Sigriðui,
heima á Syðri-Brekkum, ó-
gift, bústýra hjá Birni bróð-
ur sínum- — Hafa því 4 börn-
in af 6 ílenzt í föðurgarði — •
og búa með ágætum, þótt ..
þríbýli sé. Er jörðin stðr at
vísu, en mannfrek og erfið. el
nytja skal til nokkurrar hlýv
ar: Engjar miklar og kafðai
í grasi, en votlendar Tiokkuc
og sumar — og þær beztu —
umflotnar Héraðsvötnum: Eií
eigi lét Pálína slíka „smá-
muni“ fyrir standa engja-
sókn, er í milli varð. Ög ali-
(Framhuld á 7. síða.} J