Tíminn - 27.01.1950, Blaðsíða 3

22. blað
TÍMINN, föstudaginn 27. janúar 1950
S
uarattan "egn ríbúðaskatti
Útvarpsræða Rannveigar Þorsteinsdóttur í gærkveldi
Flótti bæjarstjórnar-
meirihlutans.
í þeirri kosningabaráttu,1
sem þessar útvarpsumræður
eru einn þátturinn í, hefir af
Sjálfstæðisflokknum verið
tekið upp þingmál mokkurt
og það gert að einu aðalmáli
kosninganna. Á ég þar við
frv. það um stóríbúðaskatt,
sem ég og fleiri Framsóknar |
menn hafa borið fram á Al- ;
þingi og nú er í athugun hjá
þingnefnd. j
Þetta virðist fljótt á litið
einkennilegt. Hér er nánast
um að ræða tillögu eins flokks
um það, að sett skuli verða
lög um ákveðið efni. Þessi til
Daga á eftir að fara í gegnum |
margar umræður í þinginu
og yfirleitt að fá þar þá með- j
ferð, sem slík mál fá, áður j
en hún verður að lögum. Mál
ið er sem sagt á sínu allra
fyrsta stigi, en áður en lengra j
er komið, er farið af stað með ,
þvílikan áróður gegn málinu
og flutningsmönnum þess, að .
ég hygg að slíks séu fá dæmi. I
Þetta væri nú ef til vill i
ekki svo furðulegt, ef hér,
væri um algert nýmæli að
ræða, sem tilraun hefði ver-
ið gerð til að reka í gegnum
þingið með álíka hraða og ver
ið væri að leggja 30% sölu-
skatt á lífsnauðsynjar al-
mennings, sem auka myndi
framfærslukostnað hverrar
fjölskyldu um fleiri þúsund
krónur á ári. En hvorugt
þetta er fyrir hendi. Mörg
frv. hafa verið borin fram
um stóríbúðaskatt, þar af
ekki færri en 5 á síðustu þrem
þingum og hafa þau gengið
til nefndar, en aldrei fyrr
hefir fólk verið varað við
þessum voða, svo einhvern-
tíma hefir Sjálfstæðisflokk-
urinn sofið á verðinum, ef því
líkur háski er af þessu búinn,
sem nú er látið.
Auðvitað liggúr í augum
uppi, hvað hér er verið að
gera- Sjálfstæðisflokkurinn,
sem er hræddur um að missa
meirihluta-aðstöðu sína í
bæjarstjórninni við þessar
kosningar, ef fólk fer að leiða
hugann að störfum bæjar-
stjórnarmeirihlutans undan-
farin ár, hefir séð sér leik á
borði, í því að reyna að þyrla
upp einhverju blekkingamold
viðri um óskylt efni, mold-
viðri, sem skyggja myndi á
annað fram á kosningadag-
inn. Nú vill bara svo vel til
að rykský það, sem þannig
hefir verið hleypt upp, er að
greiðast sundur fyrir augum
almennings, en þrátt fyrir
það þykir rétt að gera hér
nokkra grein fyrir málinu.
Tilgangur stóríbúða-
skattsins.
Frumvörp um þetta efni
hafa verið borin fram af Al-
þýðuflokknum, kommúnist-
um og í þriðja lagi af Fram-
sóknarmönnum. Hafa frum-
vörp þessi verið með ýmsu
móti, uppbyggð á mismun-
andi hátt, en ekkert þeirra,,
þar með talið frv. það um
húsnæði, sem kommúnistar
guma nú sem mest af, gerir
ráð fyrir eins rúmu húsnæði
og síðustu frumvörp Fram-
sóknarmanna. Hið margumtal
aða frumvarp okkar nú, er
algerlega samhljóða frv.,
sem Framsóknarmenn báru
fram á síðasta þingi, en að
nokkru frábrugðið frv., sem
flokkurinn bar fram á næsta
þingi á undan. Get ég þessa
til þess að menn skilji, að
Framsóknarmenn hafa ekki
bundið sig við neitt ákveðið
form, heldur eru með fram-
vindu málsins að reyna að
íinna það, sem gefi bezta
raun.
Frumvarp þetta, sem er
einn þáttur í tillcgum okkar
\im húsnæðismál, er miðað
við það, að um bráðabirgðá-
Jausn sé að ræða. Megintil-
gangur þess er sá, að vinna
að því, að þeir, sem' þess eru
megnugir, leggi af mörkum
húsnæði — gegn borgun —
eða fé til styrktar þeim, sem
húsnæðislausir eru. Því er í
fyrstu grein frv- ákveðið að
• fé það, sem inn kemur með
skattinum, skuli lagt 1 sjóð,
sem hafi það hlutverk að
]ána fé til byggingarsam-
vinnufélaga og verkamanna-
bústaða. Skatturinn á að
greiðast af húsnæði, sem tal-
ið er, að menn hafi umfram
þarfir, ef þeir vilja ekki leigja
það. En hver sá, sem býður
ónotað húsnæði sitt til leigu,
iosnar við skattgreiðsluna,
þótt húsnæðið leigist ekki.
Þetta er meginefni frumv. og
byggist á því, að í húsnæðis-
málum okkar ríkir nú raun-
verulegt neyðarástand, sem
ekki eru líkur til að úr ræt-
ist, nema með því móti að
nýtt sé það húsnæði, sem fyr
lr er.
Ástand, sem verður að
bæta.
Hinn sorglegi sannleikur er
sá, að þótt nú um nokkur ár
hafi í þessu landi verið dans
aður villtur dans kringum
gullkálfinn — eða kannske
sökum þess, — þá eru nú að
dansinum loknum húsnæðis-
málin í þvílíkri niðurníðslu,
að vafasamt er, hvort í þeim
hefir nokkru sinni ríkt jafn
ömurlegt ástand hér hjá okk-
ur.
Þetta er ástand, sem verð-
ur að laga og það þolir enga
bið. Það er aðalatriðið. Hitt
er annað mál, hvaða leið skuli
farin til þess. Við Framsókn-
armenn höfum stungið upp
á því til bráðabirgða að tak-
marka húsnæði. Að því hafa
verið gerð óp mikil og breidd
ar út um okkur hinar fárán-
legustu sögur í því tilefni. Eg
sagði strax í byrjun opinber-
lega við andstæðinga mína,
þegar þetta var rætt, að það,
sem menn fyrst og fremst
yrðu að gera upp við sig,
væri það, hvort þeir vildu
gera nokkrar ráðstafanir í
þessu máli, og ef þeir vildu
það, þá myndi ég gjarna vilja
ræða við þá hverjar þær til-
lögur, sem þeim þættu væn-
legar- Aðalatriðið er, að gerð
ar séu einhverjar þær ráð-
stafanir, sem án þess að
trufla heimilisfriðinn, geti
orðið til þess að betur sé far-
ið með svo dýrmæt lífsgæði
og húsnæði er. Frá þessu mun
ég ekki víkja, en ég hefi
aldrei haldið því fram, að
uppástunga okkar Framsókn
armanna væri hin eina rétta,
in til að taka við tillögum
heldur hefi ég verið reiðubú-
/ sLendin.gajpættir

Dánarminning: Jóhannes Björnsson,
bóndi á Vatnsenda
annars staðar að. Þær hafa
ekki komið ennþá, en þeirra
í stað mikið af rógi og illind-
um.
Eg hefi sem sagt ekki heyrt Jóhannes Björnsson, bóndi Jóhannes á Vatnsenda var
bent á neina aðra fljótvirka á Vatnsenda í Vesturhópi, búinn mörgum þeim kostum,
leið út úr því cngþveiti, sem lézt að heimili sínu föstu- sem prýða góðan bónda,
við erum nú í með húsnæðis- j daBinn i3- Þ- m- Hann var Hann var mikill starfsmaður,
málin, heldur en einhverfa ■ fæddur að Vatnsenda 6. dag forsjáll og hygginn búmaður,
takmörkun á notkun húsnæð aSnstsmánaðar árið 1878, og lét sér annt um að tryggja
I sonur hjónanna Björns Jó- sem bezt afkomu búsins og
hánnessonar og Rósu Magnús heimilisins. Má t. d. geta þess
dóttur, er þar bjuggu lengi. að á Vatnsenda hafa lengi
Björn, faðir Jóhannesar, var verið heyfyrningar, þó að
einnig fæddur á Vatnsenda, jörðin sé slægnarýr. Jóhannes
en var í vistum annars stað- var stöðugur við heimili sitt
ar þegar hann var uppkom- og stcrfin þar, og gestrisinn
inn, m. a. hjá Ásgeiri bónda var hann og góður heim að
uirTþaíT hver 'þau^takmörk og alÞingismanni Einarssyni sækja. Á heimili hans hefir
eigi að vera. í frv. er miðað á Þingeyrum °|. Ásbj,aroar- ætíð verið mjög snyrtitegmm
nesi. Siðar hof Bjorn buskap gengni og reglusemi a ollum
á Vatnsenda og varð búhöld- sviðum. Jörðin vel setin og
ur góður. j meðferð og hirðing búpen-
is, og það hefir enginn þor-
að að neita því að takmörkun
eigi rétt á sér.
Takmörk stóríbúða
skattsins.
En þá kemur spurningin
við ákveðna fermetratölu,
sem.fer eftir stærð fjölskyld
unnar, og hefir það m. a.
verið fundið því til foráttu,
Jchannes ólst upp hjá for ings j bezta iagi' En. þegar
þegar verið er að afflytja það eldrum sínum og varð minnst er buskaParms á
fyrir almenningi, að það geri snemma áhugasamur og öt- jöhaníes^vS^ bar ^ekki3 éinn
ráð fyrir allt of litlu húsrúmi. ull við búskaparstörfin. Arið Jnnann®s var p r e .
E„gu skal neitað í þvi efni.jlðOS kvœmist hann Signr- SnsVeíS,r vS SfskÖna
þar eð bvi hefir aidrei verlð bjergu Arnadóttur frá Kol- han:’ he,lr ,ve™ startskona.
haldið fram af okkur að við þernumýri, dóttur Árna mi 1 ’ agæ usmo ír og
höfum stunugið upp á þeirri bónda Bergþórssonar og Guð samhent manni sinum og
einu réttu fermetratölu, sem ■ ríðar Jónsdóttur, sem bjuggu
börn þeirra dugmikil og mynd
geti kveðið á um mcrkin milli j þar lengi myndarbúi. Ári sið- arleS- Eiga Þa\SÍnn ^átÍ -
1 & snyrtilegum buskap og goðm
. T., afkomu heimilisins.
uðu þau Johannes og Sigur- ,
björg búskap á Vatnsenda, * Á fyrstu búskapararum Jó-
en foreldrar Jóhannesar flutt hannesar stofnuðu Vestur-
ust þá að Ásbjarnarnesi og Húnvetningar sérstakt kaup-
bjuggu þar eftir það til dán- félag. Var Jóhannes einn, &.Í
ardægurs. Jóhannes og kona stofnendum þess og setíð sið
þarfa og óhófs, en okkur er ar, harðindavorið 1906, byrj-
nokkur vorkunn þótt við höf
um haldið að flestir launa-
menn og millistéttarmenn
kæmust af með þá húsnæðis-
stærð, sem fyrrverandi for-
sætisráðherra, Stefán Jóh.
Stefánsson og fyrrv. borgar-
stjóri, Bjarnj Benediktsson
hafa látið sér nægja, en ef
dæma má eftir undirtektum
andstöðuflokkanna nú, þá
býr almenningur við rýmri
húsakynni heldur en þessir
tveir heiðursmenn hvor um
sig- Þessu má hver trúa sem
vill. Það er einnig breitt út,
að verkamannabústaðirnir
myndu koma undir frv. okkar,
ef að lögum yrði, en sannleik
urinn er sá, að samkv. frv.
myndu fæstir, sem í verka-
mannabústöðum búa, greiða
skatt, þótt aðeins hjón tvö
byggju tvc ein í íbúðinni, en
eins og menn vita búa oft
barnmargar fjölskyldur í þess
um íbúðum. M. ö. o. samkv.
frumvarpi okkar er ætlast til
að tvær manneskjur geti bú-
ið í hverri íbúð í verkamanna
bústöðunum eða álíka stórri
íbúð, án þess að ætlast væri
til að þrengt væri að þeim
eða þeim gert að greiða
skatt.
Eg veit ekki, hvort menn
átta sig á því, hvílíku óskapa
blekkingamoldviðri hefir ver
ið þyrlað upp um þetta mál.
En ef menn taka þetta tvennt
til athugunar, annars vegar
þá tvo þekktu borgara, sem
ég áðan nefndi, og sem eng-
um hefir víst dottið í hug að
væru þústaðir af húsnæðis-
skorti og hins vegar verka-
mannabústaðina, sem eru rétt
um þá stærð, sem í frumvarp
inu er ætluð tveim manneskj
um til að búa í, þá held ég að
allir muni átta sig á því,
að mörkin séu ekki svívirði-
lega þröng- Með þessu er þó
ekkert sagt um það að ekki
megi finna heppilegri hús-
næðisstærð til þess að miða
við, því höfuðsjónarmiðið
verður það, að hinar nauð-
synlegu takmarkanir komi
ekki niður á almenningi, held
ur aðeins á þeim, sem hafa
hans hafa búið. á Vatnsenda
alla íið síðan, eða í tæp 44
ár. Börn þeirra, sem upp kom
ust, eru fjcgur, Björn og Árni,
Rósa og Guðriður- Tvö af þeim
eru farin að heiman fyrir all-
löngu og hafa myndað heim-
ili annarsstaðar, Björn, nú
búsettur á Skagaströnd og
Rósa, húsfreyja á Sæbóli við
Hvammstanga. Árni er heima
á Vatnsenda við búskapinn
og Guðríður á þar einnig
heima en hefur ekki verið
heima að staðaldri seinustu
árin.
an traustur og góður þátt-
takandi í þeim félagsskap því
að hann kunni vel að meta
gildi samvinnunnar.
Jóhannes á Vatnsenda hef
ir lokið starfi sínu hér hjá
okkur. En í hugum þeirrá,' er
þekktu hann, lifir minningin
um sannan bónda og sæmd-
armann. Og konu hans.. og
börnum eru send.ar samúð-
arkveðjur við fráfall hans.
Jaröarför Jóhannesar fer
fram í dag að Vesturhópshól-
um .
Skúli Guðmundsson.
óhóflega mikið húsnæði til
afnota.
Barnafjölskyldur og
kommúnistar.
Einu vil ég sérstaklega
beina athyglinni að, sökum
þess að mér er sagt að búið
sé að vekja þá ofsahræðslu
hjá fólki, að jafnvel fátækl-
ingar í aumustu hreysum séu
orðnir hræddir um þá einu
herbergiskytru, sem þeir búa
í. Samkvæmt frumvarpinu
greiðir einn maður aldrei
skatt af einu herbergi, tveir
aldrei af tveimur, hjón með
barn eða þrir menn aldrei af
þremur herbergjum, hversu
stór sem þau eru, auk alls
þess, sem íbúð fylgir. Vand-
lega hefir verið þagað yfir
þessu ákvæði, og hafa and-
stæðingablöðin borið út mik-
il ósannindi um þetta atriði
til þess að skapa glundroða
og vekja ótta. Þess.skal ge.tið
að kommúnistar hafa botið
fram frumvarp þar sem eínn
kaflinn er um stóríbúða-
skatt, og gengur það á ýms-
an hátt talsvert lengra en
okkar frumvarp, auk þess,
sem þeir halda opinni þeirri
leið, að tekinn verði skattur
af einu herbergi, sem einn
maður býr í. Þar er heldur
ekki gert ráð fyrir neinu
auknu húsnæði fyrir börn inn
an 7 ára, þannig að fjölskylda
með 4—5 börn innan þess ald
urs, sem ekki er óalgengt að
til sé, einkum meðal fátæk-
ari stéttanna, myndi hafa
jafnmikið húsnæði og barn-
laus hjón. Þannig er um-
hyggja kommúnista fyrir
barnaf j ölskyldum.
Taglhnýtingur íhaldsins;
Það verður hér eftír, éins
og hingað til, afstaða okkár
að vinna að þeim aðaltil-
gangi, sem frumvarpinú' er
ætlað að ná, og að reýna’ að
finna sem bezta og sanngjátn
asta leið til þess að ná peim
tilgangi. Eftir þeim undiríekt
um, sem frv. fékk hjá súm-
um þeim úr andstöðuflokk-
unum, sem töluðu, þegar frv.
var til 1. umræðu í þingi hefðl
líka mátt ætla, að þetta gætl
orðið stefna Alþingis- En nú
hefir það skeð, ef dæma má
eftir blöðunum, að A)Þýð'i-
flokkurinn og Kommúnista-
flokkurinn, sem báðir ,feg.fa
borið fram á þingi frv. um.
sama efni, eru hlaupnír frá
málinu og vilia þar hvergi.
koma nærri. Líklegt er, 'af>
þeim sem ár eftir ár hafa 4
(Framh. i 6. siöu.J),