Tíminn - 19.04.1950, Qupperneq 4

4
TÍMINN, miðvikudaginn 19. april 1910
85. blaff
Þjóðleikhúsið og raforkuvirki þess
Raforkumálastjóri hefir
beðið fyrir eftirfarandi í til
efni af grein, sem nýlega
birtist hér f blaðinu. Tíminn
telur sjálfsagt að verða við
þeirri óska hans, enda er
svargrein hans að verulegu
leyti staðfesting á því, sem
haldið hafði verið fram, að
hér hafa átt sér stað mis-
tök, sem hafa kostað Þjóð-
leikhúsið verulegt fé. Mun
ef til vill gefast tækifæri til
að ræða það síðar, ásamt
öðrum svipuðum mistökum
í sambandi við Þjóðleikhús-
bygginguna. Ritstj.
í Tímanum frá 13. þ. m.
er feitletursgrein, er nefnist
„Saga úr þjóðleikhúsinu“ og
fjallar um starf mitt sem
ráðunauts í raforkumálum
við byggingu Þjóðleikhússins.
t grein þessari er farið með
ósannindi, sem miða að því
að sverta mig og samverka-
menn mína og get ég ekki
Mtið líða að svara henni
nokkrum orðum. Að vísu er
í upphafi greinarinnar óbein
línis sagt, að hér sé um að
ræða eina af mörgum sögum,
sem ganga um ýms vinnu-
brögð, sem átt hafi sér stað í
Þjcðleikhúsinu. Nú vita allir
hverskonar heimildir „sögur
sem ganga“ eru og sagt hef-
ir verið að hinir óþekktu höf-
undar þeirra megi ósjaldan
teljast meiri skáld en Shake-
spear. Þjóðleikhúsið er ein-
stætt mannvirki hér á landi
ekki aðeins að stærð sinni til,
heldur miklu fremur og sér-
staklega fyrir hinar marg-
háttuðu og merkilegu inn-
réttingar þess, salarkynni,
vélar, tæki, Ijós og annan
búnað. Ekkert tilsvarandi er
hér fyrir á íslandi. Þess er
ekki að vænta að almenning
ur geti gert sér neina hug-
mynd um mikilfengleik þess
verkefnis, sem bygging Þjóð-
leikhússins er, né um alla þá
erfiðleika og vandamál, sem
þeir hafa átt við að etja og
fram úr að ráða, sem að bygg
ingu Þjóðleikhússins hafa
unnið og því verki stjórnað,
erfiðleikar og vandamál sem
ekki verða minni fyrir það,
að smíði leikhússins tók 20
ár, og inn í hið 15—20 ára
gamla steinsteypuhús, þurfti
nú að fella hina nýjustu og
fullkomnustu tækni að svo
^miklu leyti, sem kostur var.
*En leiksviðs og ljósatæki á
þeim tíma hafa tekið stór-
kostlegum breytingum.
Það er því ekki að furða
þótt annað slagið hafi í kring
um þetta stórvirki komist á
kreik kynlegar scgur og oft
höfum við, sem unnið höfum
að Þjóðleikhúsinu, dáðst að
hugmyndafluginu 1 sögum
þeim, sem til eyrna okkar
hafa borist „utan úr bæ“.
Fyrstu raflagnateikningar
Þjóðleikhússins, sem gerðar
voru fyrir meira en 20 árum
síðan, sá Guðmundur Hlíð-
dal, póst- og símamálastjóri,
um. Þegar tekið var á ný til
starfa við Þjóðleikhúsið eftir
að brezka setuliðið flutti úr
þyí, færðist Guðmundur Hlíð-
dal undan því að vera áfram
rafmagnsráðunautur þess sök
um annrikis. Snéri húsameist
ari ríkisins, Guðjón Samúels
son, sér þá til mín og bað mig
Eftir Jakob Gislason raforknmálastjóra.
að taka við þessu. Eg verð.j
að kannast við það nú, að (
mikið vantaði á, að ég gerði
mér þá fulla grein fyrir því
hversu mikið verk þetta átti
eftir að verða, enda höfðu á 1
því stigi málsins ekki nema I
að litlu leyti verið teknar
ákvarðanir um allskonar út- ,
búnað leikhússins, en til vel- i
flests „útbúnaðar“ leikhúss- [
ins þarf einhverskonar raf-!
magnsútbúnað með. Teikn- j
ingar þær sem ég hef þurft
að gera og láta gera skipta [
hundruðum. Við þær og ann
að í sambandi við mitt verk ,
hefir í öll þessi ár aðstoðað,
mig Petrína Jakobsson, teikn
ari. Hún hefir allan þann |
tíma verið á föstum launum
hjá raforkumálaskrifstofunni
og unnið að teikningum þess
um á teiknistofu hennar,
skrifað sina vinnuseðla eins
og aðrir, sem á teiknistofunni
vinna, en raforkumálaskrif-
stofan hefir síðan gert Þjóð-
leikhúsinu reikning og feng
ið endurgreiddan þann tíma,
sem hún vann fyrir það. Á
sama hátt hefir verið farið
með vinnu annarra starfs-
manna raforkumálaskrifstof-
unnar í þágu Þjóðleikhúss-
ins, en hún hefir verið til-
tölulega lítil.
í júlí mánuði 1949 var í
samráði við byggingarnefnd
Þjóðleikhússins og húsameist
ara ríkisins, Ólafur Gíslason,
raffræðingur, fenginn til þess
að aðstoða við eftirlit og um-
sjón með setningu mótora,
véla og búnaðar í Þjóðleik-
húsinu meðan lokahrotan fyr
ir opnun Þjóðleikhússins stóð
yfir. Ólafur er ekki starfsmað
ur raforkumálaskrifstofunnar
en rekstur eigin teiknistofu.
Hann fær þóknun sína
greidda beint frá skrifstofu
húsameistara ríkisins, en á
að vísu eins og fleiri töluvert
inni hjá Þjóðleikhúsinu vegna
fjárhagsörðugleika þess.
Mína vinnu fyrir Þjóðleik-
húsið innan lands og utan J
skal ég ekki rekja nánar. Hún
hefir verið unnin að meira
og minna leyti sem hluti úr
embættisstarfi minu, en á
þessum árum hef ég mán-
uðum saman að staðaldri unn
ið eftirvinnu og kvöldvinnu
vegna leikhússins. Þó að það
sé að sjálfscgðu ekki mitt að
dæma um eigin verk í þessu
sambandi hygg ég að óhætt
sé að telja að í höfuðdrátt-
um sé Þjóðleikhúsið búið góð
um raforkuvirkjum.
Raforkuvirki Þjóðleikhúss-
ins eru, eins og annað í því
húsi, töluvert stórfengleg.
Spennustöð þess er önnur
stærsta hér á landi. • Hin
stærsta er í mjólkurstöðinni
nýju, en þar eru rafmagns-
gufukatlar, sem nota sérstak
lega mikið rafmagn. Velflest-
ir kaupstaðir landins hafa
rafstöðvar, sem eru minni að
afli, en spennistöð Þjóðleik-
hússins. Um húsið eru lagðir
hátt í 100 kílómetrar alls, af
allskonar rafmagnsvírum.
Þar eru fjöldi mótora, full-
komin leiksviðslýsing, (á
þremur leiksviðum), hátalara
símakerfi um húsið, venju-
legur innanhússími, ljósa-
merkjakerfi, hringingalögn,
varahitun með rafmagni,
fjærhitunarmæling, útvarps-
lögn, sjálfvirk brunakalllögn,
veitingahús með fullkomnu
rafmagnseldhúsi og kæli-
g^ymslum o. s. frv.
Hg verð að kannast við
það„ að undir lokin, þegar
til komu æfðir rafmagnseftir
litsmenn með sín fullkomnT
ustu mælitæki, til þess vand-
lega að leita uppi ef finna
mætti nokkra ágalla á fram-
kvæmd raflagnar og rafsetn-
ingar í húsinu, þá fundust
nokkrir ágallar, sem gátu orö
ið fjcður í ýkjusögur út um
bæ. Eg hygg ég geti fullyrt,
að aldrei hefir raflögn í neinu
húsi í Reykjavík verið svo
rækilega rannsökuð og eftir-
litin við úttekt, sem raflögn
Þjóðleikhússins. Taldi ég
sjálfsagt að láta gera þetta,
enda hafa þeir, er fyrir bygg
ingu hússins standa, jafnan
lagt áherzlu á það, að svo
sem frekast væri kostur yrði
þess gætt að allur útbúnað-
ur leikhússins yrði sem traust
astur og öruggastur gegn
slysa- og eldhættu. Um ástæð
ur fyrir og sök á einstökum
ágöllum, sem í ljós komu við
úttekt raflagna, má deila.
Fyrsta raflögn Þjóðleikhúss-
ins er lögð í steininn fyrir
20 árum síðan. Þegar til átti
að taka 15 árum síðar var
hún orðin mjög mikið
skemmd, síðan breyttist inn
rétting mjcg mikið, nú klætt
með timbri á veggi þar sem
áður var gert ráð fyrir máln-
ingu o. s. frv. o. s. frv. Þegar
auk þess er aðgætt að verk
þetta er að miklu leyti unn-
ið á þeim tímum þegar efn-
isskortur er mjög tilfinnan-
legur en teygist auk þess yf-
ir svo langan tíma, að fyrsta
kaflann fæst ekki flutt til
landsins nema þýzkt efni,
siðan aðeins enskt, þá aðeins
amerískt, svo aftur enskt og
nú loks að nokkru leyti
tékkneskt og ítalskt efni,
margt af þessu mjög ósam-
stætt, þá er mér spurn, hvort
ekki sé fremur ástæða til að
dást að lægni og þolinmæði
þeirra manna, sem tókst að
gera úr þessu þó svo góðar
raflagnir, sem eru í húsinu,
en að láta sér miklast þeir
ágallar sem í lokin komu í
ljós við nákvæma leit og end
urbættir voru. Kostnaður af
þeim endurbótum hefir að
vísu ekki enn verið gerður
upp né útkljáð hver skuli
bera hann, en vitað er, að
hann er alveg óverulegur, ef
tillit er tekið til heildarkostn
aður raforkuvirkjanna svo og
til þess, hve oft hefir við bygg
ingu þessa mannvirkis þurft
að staldra við og yfirvega
nánar það sem gert hafði
verið og breyta i betra horf
því sem betur mátti fara.
Eg er sammála þeim, sem
ritað hefir greinina „Saga úr
Þjóðleikhúsinu" um það, aðv
full áftetæða er til að rituð
verði all nákvæmlega bygg-
ingarsaga Þjóðleikhússins, til
þess að reynsla sú, sem feng-
ist hefir við byggingu þessa
mikla mannvirkis geti orðið
að sem mestu gagni. Hinsveg
ar held ég að við ættum hvað
(Fr&mhald d 6. siOu.)
HÓTFYNDINN MAÐUR sagðl,
að Hannes á horninu hefði þá yf-
irburði umfram Víkverja, að hann
væri einskonar veðurviti eða vind-
hani, sem lesa mætti veðurstöðuna
af og margir hlutir væru óþarfari
en slíkt barómet, þó það segði
enga hluti fyrir. Það gerir heldur
ekki liitamælirinn.
ÞESSI UMMÆLI komu mér í
hug þegar ég las hugleiðingar Hann
esar síðasta laugardag. Þar heldur
hann því fram, að bærinn eigi
„að byggja íbúðir, eitt herbergi
og lítið eldhús fyrir ungu hjón-
in óg gamla fólkið, tvö herbergi og
eldhús fyrir ungu hjónin með eitt
eða tvö börn og i hæsta, lagi þriggja
herbergja íbúð með eldhúsi“.
Þessi orð standa í Alþýðublaðinu
15. april 1950, sama blaðinu sem í
janúar svívirti Framsóknarmenn
mest fyrir að vilja koma á „smá-
íbúðaskatti“ þar' sem barnlausum
hjónum var þó alltaf ætluð skatt-
frjáls tvö herbergi auk eldhúss og
hjónum með eitt barn þrjú íbúð-
arherbergi. Þá var það smáíbúð,
ef barnlaus hjón höfðu rösklega
70 fermetra ibúð fyrir sig ein, en
margar þriggja herbergja íbúðir
eru ekki stærri.
Mikið hefir nú barómetið breyzt
þessa daga síðan í vetur.
JÆJA. ÞAÐ ER GOTT, hver sem
vitkast. Batnandi manni er bezt
að lifa. Og alltaf er nú Hannes
okkar góðgjarn þegar hann áttar
sig á hlutunum og margar ærleg-
ar og heilbrigðar taugar í honum.
Fyrir fáum árum sagði hann, að
það ætti sérhver fjölskylda lands-
ins að eiga sér einkabíl. Nú hafa
lífskröfurnar breytzt frá því þá
var, svo að eitt herbergi og litlð
eldhús þykir fullnóg húsnæði fyr-
ir barnlaus hjón.
ÞETTA ERU TVÆR ályktanir
sama manns, sín frá hvorum tima.
Önnur er gerð á tímum stríðs-
gróðavímunnar, þegar þjóðin keppt
ist við að eyða afla sínum og hafði
mjög furðulega rangar hugmynd-
ir um efnahag sinn og auðsæld.
Hin er gerð ofarlega á misheppn-
aðri vertið þegar búið er að eyða
öllum stríðsgróðanum og sökkva
sér í skuldafen. Báðar eru þessar
hugleiðingar með vissum hætti
hýaishorn af hugsunarhætti þjóð-
arinnar. Barómetið gerir sitt
gagn.
EITT ER GLEÐILEGT við hinn
nýja tón í Alþýðubl. Hannes á
horninu viðurkennir staðreyndir.
Þjóðin er að vakna. Við förum að
rísa upp úr vímunni. Hannes á
horninu sér, að því eru takmörk
sett, hvað við getum byggt mikið
í einu. Og þá segir hans heilbrigði
smekkur og góði vilji, að það verði
að byggja svo, að það komi sem
flestum að notum. Hann fordæmir
óhófið og bruðlið, sem einkenndi
,,Nýsköpunartímann“. Nú sér hann,
þegar hann rís úr rotinu, að slíkar
byggingar seinka því, að almenn-
ingur fái úrlausn, sem una megi
við. Þetta er allt á réttri leið eftir
því, sem um getur verið að ræða
úr því sem komið er. Það liðna
verður ekki aftur tekið. En við
skulum segja eins og Steingrímur
í Vorhvöt:
Vér grátum hið liðna, en grátum
sem stytzt,
svo grætum ei komandi tíma,
ei sturlun oss gefur þá stund sem
er misst,
en störfum fyrst liðin er gríma.
FYRST ÞJÓÐIN er að vakna og
sjá það, að hún verður að einbeita
sér að því, sem vit er í, ef vel á að
fara, eru horfurnar miklu betri en
þæ rhafa verið síðan einhventíma
áður en farið var að tala um ,,Ný-
sköpun". Og okkur þykir öllum
vænt um blessað barómetið, sem
sýnir okkur svo greinilega þessi
veðrabrigði andans.
Starkaður gamli.
Údýr matarkaup
Saltað tryppakjöt
Fryst tryppakjöt
Hraðfryst folaldakjöt
Reykt folaldakjöt.
Samband ísl. samvinnufélaga
Sími 2678.
BYGGINGAFÉLAG VERKAMANNA
2ja herbergja íbúð
til sölu í II. byggingarflokki ,
Félagsmenn skili umsóknum til Magnúsar Þorsteins-
sonar, Háteigsveg 13, fyrir 22. þ. m.
STJÓRNIN.