Tíminn - 30.06.1950, Blaðsíða 5

Tíminn - 30.06.1950, Blaðsíða 5
140. blað TÍMINN, föstudaginn 30. júní 1950. 5 Föstud. 30. jtífit MINNINGARORÐ: Guðmundur Árnason Guðmundur Árnason, hreppstjóri í Múla, Dáinn 20. júní 1950. £n nicnioi'iain Hið frjálsa orð Oft er talað um lýðræði og traust þjóðarinnar á því og hollustu við það. Eitt af ein- kennum lýðræðisins er hið frjálsa orð - hin frjálsa gagn- rýni. Það er réttur manna til að segja sitt álit, hvort sem valdhöfunum líkar betur eða ver. Blöðin eiga að vera vett- vangur hins frjálsa orðs. Þar eiga menn að bera fram skoð- anir sínar og rökstyðja þær. Þar eiga iesendurnir að fá málin flutt frá ýmsum hliðum og sjá öll þau rök, sem máli skipta. íslenzku dagblöðin eru raun verulega öll flokksblöð. Þau eru því að vissu leyti fyrst og íremst t*il þess að túlka mál- stað stjórnmálaflokkanna. En það eru fæst þeirra mála, sem almenning varða hrein flokksmál. Það verða alltaf heildarstefnur í höfuð- málum, sem ráða heilbrigðri flokkaskiptingu, en innan þeirra takmarka er þó lengst- um um að ræða mismunandi viðhorf. Tíminn vill ekki að fámenn ur lokaður hringur ráði því einn hvað sagt er í blöðum. Ritstjórn Tímans heldur sig gera lýðræðinu mest gagn með því, að leyfa sem flestum skoðunum og viðhorfum að koma fram. Þess vegna vill ritstjórn blaðsins gjarnan lofa þeim, sem öðru vísi líta á málin að túlka sin viðhorf eftir því, sem við verður kom- Íð. Því miður á sér stað, að les- endur vilji gera blöðin sjálf ábyrg fyrir öllu því, sem þau birta. Yrði slíkt algengt leiddi það til þess, að enginn rit- stjóri gæti leyft mönnum að segja í blaði nokkuð það, sem bryti í bág við skoðanir hans sjálfs, og væri þá svigrúmið orðið harla litið. Fáir munú telja slíka þróun æskilega þegar þeir hugsa sig um. Vitanlega eru takmörk fyr- ir þvi, hvað hægt er að eyða miklu rúmi og mörgum orð- um um ákveðin efni. Það eru iíka vissar lágmarkskröfur, sem alltaf verður að gera til þess, sem á prent á að fara. Siíkt verður alltaf undir álit- um komið og skiptar skoðanir um það hvernig framkvæmt er. En hollast og réttast er að blöðin séu frjálslynd í þess- um efnum. Það er góð regla að vilja heyra málin fllutt meira en frá einni hlið, og það er alltaf veila að amast við málflutn- ingi þeirra, sem önnur sjón- armið hafa. Hitt er svo vitan- lega augljóst mál, að ekkert blað getur varið nema tak- mörkuðu rúmi undir málflutn ing, sem gengur á móti aðal- stefnu þess, enda oftast ein- hver annar til að flytja slíkt. Stundum gætir þess, að blöðin séu lituð í fréttaflutn- ingi, þannig að þau miða fréttaþjónustuna við áróðurs gildi. Tíminn telur sér sam- boðnast að segja fréttir sem réttast, og í því liggur engin samúð eða afstaða frá hans hálfu, þó að hann segi, að gerðar hafi verið ályktanir, sem hann er á móti. Menn hreppstjóri í Múla, „Mínir vinir fara fjöld.“ Bólu-Hjálmar. Skammt er síðan ég reit nokkur orð um Guðmund í Múla í tilefni sextíu og fimm ára afmælis hans og nú síð- ast sjötugsafmælis hans 3. júní í fyrra. Nú er það dauð- inn, sem knýr mig til að biðja Tímann um rúm fyrir nokkur minningarorð. Má vænta þess að hér eftir verði Guðmundur ekki tilefni til þrengsla í dálk- um Tímans. Guðmundur fæddist í Gamla-Skarði í Landsveit 3. júní 1879.Faðir hans ÁrniKol lín, sonur Jóns ríka í Skarði var mætur maður á sinni tíð, dó á bezta aldri og mörgum harmdauði 1896. Hann bjó í Látalæti. Heitir nú Múli. Guð mundur gekk í Flensborgar- skólann og lauk þar prófi við bezta orðstír. íslenzk tunga og stærðfræði voru hugðarefni hans. Eigi hugði ' hann á lengra nám. Hvarf hann heim í sveit sina, stundaði kennslu skamma hríð, en var annars vinnumaður, m. a. hjá Guðna ríka í Skarði, föðurbróður sín um. Árið 1905 hóf hann bú- skap í Vatnagarði og bjó með bústýru. Árið 1907 kvæntist hann Bjarnrúnu Jónsdóttur frá Björgum í Köldukinn, sem þá var rjómabústýra I Land- sveit. Þau fluttust að Látalæti árið 1912 og nefndu þann bæ Múla og bjuggu þar jafnan síðan við mikla heill og mynd arbrag. Eitt barn áttu þau, er dó, en 6 fósturbörn tóku þau og ólu upp að mestu leyti. Ár- ið 1912 varð Guðmundur hreppstjóri Landmanna og var það jafnan síðan. Um líkt leyti varð hann hreppsnefnd- armaður og rækti þessi störf til dauðadags. Guðmundur var sem kjörinn til forystu- starfa sakir trúmennsku og skyldurækni. Hann var mað- ur prýðilega ritfær og smekk- vís á móðurmál sitt, hafði mjög góða rithönd og var hinn mesti snyrtibragur á öll um skýrslum hans og skrif- um. Þeir voru löngum sam- hentir í sveitarstjórn: Guð- mundur í Múla, Eyjólfur í Hvammi („Landshöfðingi") og sr. Ófeigur í Fellsmúla. Nefni ég þá hina þrjá stóru, ekki til að gera lítið úr öðrum sveitungum þeirra, sem voru og eru margir drengir góðir, heldur til að tákna forustu þeirra. Stjórn þeirra á fjármálum hreppsins var ætíð varfærin. Lífsskóli þessara manna 1 eiga heimtingu á að fá að frétta undandráttarlaust um ályktanir almennra funda. Þetta allt ætti að vera fiyrir fram ljóst flestum íslenzkum borgurum. Þó er ástæða til að fara um þessi efni nokkrum orðum, því að átökin um hið frjálsa orð eru raunveruleg í dag. Þróunin getur ráðizt á þann veg, að blöðin hætti að verða umræðuvettvangur mis munandi sjónarmiða innan flokka. Tíminn vill fyrir sitt leyti sporna gegn þeirri þró- un, hollur lýðræðinu og hinu frjálsa orði þess. Landmannahreppi æsku kenndi þeim forsjálni og trúmennsku í meðferð fjár muna, einkum sem umboðs- mönnum sveitunga sinna, er sumir voru fátækir. Guð- mundur í Múla taldi sig og alla tíð íhaldssaman að eðlis- fari. Ef áhrifa slíkra manna, sem Guðmundar hefði gætt meira í stjórn larrdsins og fjármál- um undanfarið, væri naum- ast vöruþurrð og búsvelta á íslenzka bænum, eins og nú horfir. Guðmundur var bú- höldur ágætur og trúði á hey in eins og Ófeigur gamli í Fjalli á sinni tið. Ekki þurfti lengi að svipast um er komið var heim að Múla til að sjá smekkvísi og snyrtimennsku hjónanna þar, úti sem inni. Fagur trjágarður blasir við auga ferðamannsins í brekk- unni fyrir ofian bæinn, þar sem forðum var leikvöllur Guðmundar og bræðra hans. Þau Guðmundur og Bjarn- rún, kona hans, héldu langa hríð uppi hróðri sveitarinnar með híbýlaprýði og myndar- skap, en fjölmarga bar að garði þeirra, æðri sem lægri. Margir langferðamenn gistu í Múla og Galtalæk og fengu góða hugmynd um menningu sveitarinnar frá þessum bæj- um. Guðmundur var mjög lengi í sóknarnefnd Skarðskirkju og forsöngvari og aldrei brást skyldurækni hans né hollusta í kirkjustarfifiu. Gáfu þau hjón kirkjunni fagra altaristöflu. Ennfrem- ur átti Guðm. ásamt bræðr- um sínum, frumkvæði að stofnun minningarsjóðs Skarðskirkju og gaf drjúga fjárhæð. Loks stofnaði Guðm. og kona hans Endurbygging- arsjóð Skarðskirkju með kr. 10.000.00 og er stofndagurinn á sjötugsafmæli hans 3. júní 1949. Fyrir nokkrum árum lögðu sömu hjón fram 400 kr. er skiptust milli Landmanna hrepps og æskusveitar Bjarn rúnar og skyldi varið til að styðja fræðimenn framtiðar- innar í byggðum þessum. Utan sveitar sinnar starf- aði Guðmundur allmikið. Hann var um skeið i mæði- veikinefnd, vann að jarða- mati í Rangárþingi, oft kvadd ur til mats og jarðaskipta. Síðustu árin var hann og sýslunefndarmaður. (Framhald á 7. slðic.j í æsku minni varztu á vegi mínum og valdir þér hinn sama fræðastig. Og það var dýpt og ylur í augum þínum og einhver draumabjarmi í kringum þig. Ég veit, að ég átti einhvern þátt í draumnum. Við eðlisboði hlýddum. — Þar við sat. Við kunnum ekki að ganga upp í glaumnum. - Við gátum ei heldur lifað fyrir mat! * Og margt var rætt um lífsins leyndardóma, en listin var þér og til himins brú, og fögur orð og fagra liti og hljóma með feginleika barnsins dáðir þú. En lífsins rök þú skoða og skilja reyndir. og skyggndist um í kofa jafn sem höll, að spekimálum spurnaraugum beindir og spor þín lágu bæði um dali og fjöll. Því lífið sjálft, það var þitt viðfangsefni. Þú vissir margt af eigin sjón og raun, og þegar aðrir hvildu í höfgum svefni, þú hirtir glaður vökumannsins laun. í þessum heimi af ýmsu veg og vanda vþig vissi ég hafa, en samt ei marga fann, er sameinuðu betur efni og anda eða elskuðu meira og þráðu sannleikann. Þú unnir fróðleik, ýmsum lærdómsgreinum, og eftir mörgu sál þín vökul tók, en kaus sér vizku, er vex í hjartans leynum og verður ekki lærð af neinni bók. Því varstu hvergi bókstafsfjötrum bundinn. - Þér brann á vör mörg spurn, er fékk ei svar. Nú opnaðist hliðið inn í þagnarluiadinn og eflaust birtist margt, sem hulið var. Og því ber oss að fagna frelsi þínu og fylgja þér í anda á himinleið. Og því skal ekki í þessu ljóði mínu neitt þylja, er kyndi einhvern myrkan seið. En þó er eins og auðn í sálu minni og yfir svífi trega blandið lag. En hugljúft verður að hefja að nýju kynni og hittast aftur — næsta ævidag. Vort líf er hverfult, líkt og öldur sjóa, en Landsveit geymir heillasporin þín, á meðan í kringum Skarðsfjall grösin gróa og gamla Hekla í austri fögur skín. 'É liail * *j - | il m ■ t, 1 " H Gretar Fells. J Gnðmundur Árnason I Míila Oss vitnast enn, hve völt er lífsins gnoð, þótt vonir fagrar sigli óskabyr, og lífsins armur lyfti þandri voð og langt í framtíð brenni vonahyr. Vor fósturjörð er föl og hljóð um stund, því fyrir skemmstu missti hún soninn þann er hóf til vegs, sitt hof, og sveit, og pund, og hafði að geyma einn hinn bezta mann. Úr smárri þúst þú byggðir fríðan bæ, með bjarkaskraut og fegurð allt í kring, þannig gafst þú framtíðinni fræ, og fyrirmynd um Land, og Rangárþing. Úr fleytingsjörð þú gerðir frægan garð, því garpur varstu, bæði í hug og raun. í grýttri jörð þú hreyfðir herfi og arð, í héraðsljóma bárust sigurlaun. > v 4 HÍWI ' { (Framhald á 7. síðu.)

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.