Tíminn - 30.07.1950, Blaðsíða 3

164. blað
TÍMINN, sunnudaginn 30. júlí 1950
3
UTAN Ú R HEIMI
Fiskirannsóknir við
Grænland
Norska stjórnin hefir sent tvö fisk-
rannsóknarskip til Vestiir-Grænlands í
sumar. Þau eiga að halda áfram athug-
unum, sem Norðmenn gerðu á þessum
slóðum 1948 og 1949.
Rannsóknir þessar þykja m. a. hafa
leitt í Ijós, að Grænlandsþorskurinn
og íslandsþorskurinn séu af sama stofni
og áður fyrr hafi Grænlandsþorskur-
inn hryggnt við Island, en nú sé hann
einnig farinn að hryggna við Vestur-
Grænland síðan veðrátta mildaðist þar
og hitinn í sjónum óx.
Rannsóknir þykja og benda til, að
ekki muni ganga á þorskstofninn við
Grænland á komandi árum. Það eru
aðallega gamlir þorskárgangar sem
veiðast nú við Grænland. Yngri ár-
gangarnir eru væntanlegir síðar.
Fregnir af norskum fiskiskipum við
Grænland segja aflabrögð þar nú í
bezta lagi og yfirleitt veiðist nú stærri
íiskur og lifrarfeitari en í fyrra.
Tuttugu þúsund
föngum sleppt.
Nýja stjórnin í Tyrklandi, sem kom
til valda eftir þingkosningarnar í vor,
er búin að náða uin 20 þús. fanga,
ser- flestir höfðu verið í hajdi af pólit-
ískum ástæðum. Þó hefr þeim föngum
ekki verið sleppt, sem gerzt hafa brot-
iegir við örryggi landsins.
Jafnframt þessu hefir stórnin mild-
að refsilöggjöfina á ýmsan hátt og
breytt dauðadómum í fangelsisdóma.
Taprekstur hjá Rússum.
Pravda hefir nýlega ráðizt mjög hat-
Tamlega á fiskimálaiáðuneyti Sovét-
ríkjanna og ásakar það fyrir margvís-
Iga óstjórn og sleifarlag.
M. a. segir Pravda að margir þeirra,
sem gegni mikilvægum trúnaðarstörf-
úm hjá ráðuneytinu, séu fáfróðir og
óduglegir og mörg fiskiðnaðarfyrri-
tæki hafi því verið rekin með miklu
tapi. Þannig hafi heildartapið orðið
168 millj. rúblna á seinasta ári.
Pravda nefnir það sem dæmi, að við
ósa Volgu, þar sem oftast sé góð fisk-
veiði, hafi mörg hundruð smál. af fiski
eyðilagst vegna sleifarlags á geymslu
og flutningum.
Grein Pravda lýkur með því að
heimta „hreinsun" hjá fiskimálaráðu-
neytinu.
★
Laxa-ævintýri í
Skotlandi.
Börn, sem léku sér á bökkum Le-
ven-árinnar í Dunbarton í Skotlandi,
komu nýlega hlaupandi heim og sögðu,
að fiskar hefðu stokkið upp úr ánni og
ætlað að borða sig. Þegar fullorðna
fólkið kom á vettvang, sá það að hér
var um óvenjulega stóra laxagöngu að
ræða. Tugir manna'fóru á yettvang og
réðust á laxatorfuna með ólíklegustu
veiðitækjum. Margir náðu löxum með
berum höndum. Veiðin varð óhemju-
lega mikil. Atburður þessui er sagður
einstæður í Skotlandi.
M ERKILEG ÆVISAGA:
Postuli spíritismans
Fyrir nokkru kom út í Bandaríkjunum hin fyrsta ýtar-
lega ævisaga hins heimskunna rithöfundar og spíritista,
Sir Arthur Conan Doyles, rituð af hinum kunna rithöfundi
John Dickson Carr, sem kunnastur hefir orðið fyrir leyni-
lögreglusögur sínar. Þessi bók mun naumast enn hafa bor-
ist hingað, en Théeresé Ericson skrifar um hana í Spiri-
tulisten, júní 1949, þessa grein, sem hér birtist samkvæmt
þýðingu séra Jóns Auðuns í seinasta hefi Morguns. Þess
má geta að umrædd bók hefir verið metsölubók í Banda-
ríkjunum.
Ný námsgrein í
barnaskólum.
í nokkrum enskum barnaskólum
hefir það verið tekið upp sem náms-
grein að kenna telpum hárgreiðslu, .
andlitsfegrun og aðra snyrtingu. Nokk- I Skýra hið merkilega Og fjöl
ur hreyfing er fyrri því að taka þetta i þsetta Sálarlíf Sir ArthurS.
Nýlega er komin út í
Ameríku fyrsta ýtarlega bók-
in, sem rituð hefir verið enn
um Sir Arthur Conan Doyle.
Þessi bók, sem er meistara-
lega skrifuð, er rituð af leyni
lögreglusagnahöfundinum
Johan Dickson Carr, en hann
er rétti maðurinn til að skilja
upp í Danmörku, en hvergi hefir það
þó enn verið gert.
Dagblöð á
Norðurlöndum.
Samkvæmt upplýsingum frá UN-
ESCO, upplýsinga- og fræðslustofnun
Sameinuðu þjóðanna, notar Island
miklu minna af dagblaðapappír en
hinar Norðurlandaþjóðirnar. A síðast-
liðnu ári komu út í Danmörku 131
dagblað, í Finnlandi 64, í Noregi 209
og í Svíþjóð 137. Pappírsnotkun þess-
ara blaða var yfir árið á hvern íbúa
landsins sem hér segir: Danmörk 8.7
kg., Finnland 7 kg., Noiegur 7.S kg og
Svíþjóð 15.8 kg.
A íslandi nam pappírsnotkon dag-
blaðanna 4.6 kg. á mann.
Eintakafjöldi dagblaðanna var mest-
ur í Noregi. Þar komu út daglega
472 eintök, miðað við hverja 1000 í-
búa. I Danmörku var samskonar tala
403, í Svíþjóð 382, í Finnlandi 275,
en á Islandi 219.
Fiskveiöarnar við Grænland
Eftir dr. Jón Dúason.
Móti vori 1949 bundust
uokkrir þjóðræknir menn
samtökum um að beita sérþvl
fyrir tilraunum til ísl. fisk-
veiða á hinum fornu fiski-
slóðum þjóðar vorrar við
Grænland.
Samninga hófu þessir menn
við landsstjórnina um kaup
eða leigu á stöðvarskipi til
þessarar útgerðar. Völ vár
líklega þá ekki nema á einu
ákipi til þessara hluta. Það
sem íslendingar eiga enn I
dag, en hafa um of vanrækt,
Grænlandsmiðin hljóta
þetta í júlímánuði árið 1914.
„Sérfræðingar“ á þessu sviði
réðust gegn honum fyrir skoð
anir hans og sögðu ritgerð j
hans „hreinan þvætting".
Hæðnishláturinn var naum-
ast hljóðnaður, þegar stvrjöld
in brauzt út. Þegar það var
komið fram, sem hann
hafði sagt fyrir, og stríðið
var skollið á, gerði hann til-
lögur um björgunarbáta úr
gúmmi, sem þó voru i raun-
inni ekki notaðir fyrr en í
næstu styrjöldinni á eftir.
Carr segir líka, að hann lýsi
i bókinni ekki aðeins Sir Arth
ur, heldur einnig höfuðper-
sónunum í skáldritum hans,
þeim Sherlock Holmes og dr.
Watson. Þannig er þetta í
rauninni þreföld ævisaga.
Sérhver sálfræðingur hlýtur
að skilja, að í Sir Arthur
bjuggu ennþá fleiri persónu-
leikar, svo alhliða var hann,
svo frábærlega fjölþættur
maður. -
í ævisögu þessari kynnist
lesandinn mörgum staðreynd
um, sem áður voru ekki al-
mennt kunnar. Oss er kunn-
ugt, að hann reit fjöldann,hans ákaflega athyglisverð.
allan af skáldsögum, smásög Allir sæmilega þroskaðir
um og ritgerðum, sem hann n\enn verða að burðast með
Sir Arthur lýsti oft yfir því,
að hann væri gramur bæði,
yfir Sherlock Holmes og dr.
Watson, aðal söguhejunum
sínum. Hann sagði, að þær j
heimtuðu alltof mikið af tíma j
sínum og bægðu sér frá að
vinna önnur mikilvægari
störf. Frá sálfræðilegu sjón-
armiði er þessi staðhæfing
hlaut heimsfrægð af sem rit
höfundur. „Ritverk hans
skyggðu á manninn sjálfan“,
segir Dickson Carr, „en lif
Conan Doyles sjálfs var eins
og æsandi hugarburður eða
ævintýri. Hann var sjálfur
miklu merkilegri persónuleiki
en nokkur af söguhetjunum,
sem hann skóp.“
innan skamms að verða hald- I Doyle-fjölskyldan var írsk
reipi íslenzkrar útgerðar, efiað uppruna. Foreldrar hans
hún á ekki að leggjast í rústir. voru fátækir og urðu að
Til þessa seinagangs lands- leggja hart að sér til þess að
stjórnarinnar má rekja meg- láta Arthur ganga mennta-
inið af óheppni Súðarleið- veginn. í Edinborg tók hann
angursins, að því leyti sem háskólapróf sitt i læknis-
ég þekki til þeirra mála. | fræði. Af læknisstarfinu
Fari ég rétt með þetta, sem : hafði hann ekki miklar tekj-
ég tel mig gera, hvílir þarna ur, þessvegna fór hann að
hafði nokkra kosti stöðvar-' þung ábyrgð á landsstjórn-
skips, en líka mikla galla.
En nú gerðist það, sem
•engan, sem ekki er þaul-
xeyndur í skrifstofu-útgerð-
inni, myndi hafa órað fyrir.
Þótt stjórnin muni hafa tek-
inni. Velviljaðir þjóðræknis-
menn, er vilja ryðja nýja
braut, sem vissulega á eftir fjölskyldunni
að verða fjölfarin, missa fé gift sig.
sitt vegna þess, að lands-
stjórnin dregur allt á lang
sína Sherlock Holmes og sína
dr. Watson, og enn fleiri fé-
laga en þá. Þeir eru svo marg
ir fylgifiskarnir, sem stöðugt
eru að reyna að draga mann-
inn frá hinu eiginlega köll-
unarverki hans og því, sem
hann innst inni langar til að
vinna. Flesta menn langar til
að vinna eitthvert það verk,
sem gæti haft gildi fyrir
mannkynið, en eyða samt lífi
sínu í lítilsverða smámuni.
Páll postuli segir líka, að hann
geri ekki það, sem hann vilji
vilji gera hið góða, hið þýðing-
mesta. Við getum ekki skilið
okkur við þá félagana Holmes
og Watson, en Sir Arthur gat
það. Hann fórnaði þeim á alt-
ari spíritismans, og hvílíku
verði varð hann ekki að gjalda
þá fórn.
Sir Arthur var í innsta eðli
fást við ritstörf, en bráðlega
fékk hann svo miklar tekjur, . . .. . . ,
__________ „n_j sínu nddan frá miðoldunum,
af þeim, að hann gat séð allri' . ..... , ..1
__sem hafði villzt inn í samtið
farborða ogi _..... „
I vora. Þetta játar Dickson Carr
ið þessu máli vel, fékkst engin inn, unz aflinn er búinn. En
lausn á málinu. Landsstjórn- það, sem enn verra er, er það,
in dró málið á langinn æ of- að þessi seinagangur lands-
an i æ, rétt eins og það væri stjórnarinnar og þar af leið-
bæði henni og óllum öðrum andi misfarnaður, er látinn
ökunnugt, að gera þyrfti út verða til þess, að ekki er gert
meðan veiðina væri að fá, og út við Grænland í sumar,
ekki mætti eins vel byrja út- þrátt fyrir ítrekaðar áskoran-
gerðina, þegar veiðin væri ir um það frá félagssamtök-
búin. Þetta er eitt sýnishornið um sjómanna og öðrum. Þetta
af hinni nýju útgerðaraðferð, lendir á ísienzku útgerðinni,
að gera út þar og þá, sem því henni bráðliggur á að fá
samþykkt er, að fiskurinn sem fyllsta þekkingu og
skuli vera, en ekki þar og þá,
þar sem fiskurinn eða aflinn
er.
Þessi framkoma lands-1
reynslu á fiskimiðunum við
Grænland og öllu viðkom-
andi útgerð þar. Og það verð-
ur vandséð, hvers vegna ekki
stjórnarinnar kom mjög ó- hefði verið gerlegt að senda
maklega niður á þessu út- einhyer þeirra mörgu síldar-
gerðarfyrirtæki, er vildi opna skipa, sem nú í júlílok eru
Isl. sjósókn nýja möguleika á enn ekki farin að fá nokkra
fornum, íslenzkum slóðum, | (Framhalá á 5. síðuj
En hann gerðlst ekki aðeins 1^visogunni. a yngri árum var
rithöfundur, hann varð meist I það kærasta viðfangsefm
ari á mörgum sviðum. Hann!hans að sokkva sér mður 1
varð annálaður snillingur í
að leika „golf“ og „chicket".
Hann vann sér orð sem knatt
spyrnumaður, og hann varð
frumherji skíðaíþróttarinnar
í sjálfri Sviss.
í andlegum efnum sem lík
amlegum var hann búinn
fjö’þættum gáfum. Hann tók
þátt I Búastríðinu, og af því,
sem hann kynntist þar, varð
honum ljós nauðsyn á stór-
skotaliði (feltartilleri). Þetta
var fimmtán árum áður en
Þjóðverjar fóru að nota þessa
hernaðaraðferð. Hann sagði
líka fyrir, að eyðileggjandi
neðansjávarhernaði yrði
beitt gegn verzlunarflotanum
og hverjar afleiðingar þess
yrðu. Hann birti ritgerð um
riddaratímabilið. Hann dáð-
ist að riddaradyggðunum, og
sjálfur var hann gæddur þeim
í rikum mæli.
En hjá honum finnum vér
það, sem var ennþá stærra og
ennþá þýðingarmeira en
þetta líf, segir Dickson Carr.
Það var eiginleiki, sem náði
lengra en hin göfugasta ridd-
aradyggð. Með þessu á Dick-
son vafalaust við það, að Sir
Arthur var gæddur a. m. vísi
að yfirvenj ulegri gáfu, og þar
hefir hann rétt fyrir sér. Vit-
neskja hans um ókomna at-
burði, forspár hans um það,
sem gerðist ekki fyrr en tíu
árum síðar, benda til slíks
hæfileika, en sjálfur lagði Sir
Arthur ekki mikið upp úr því
og taldi sér enga slíka hæfi*
leika til ágætis.
★
Fjölhæfni Sir Arthurs bend
ir raunar til þess, að hann
hafi verið gæddur yfirvenju-
legum gáfum. Hann skýrði
frá réttaryfirheyrzlum með
frábærri skarpskyggni, og
hann hjálpaði margsinnis
þeim, sem ranglega höfðu ver
ið ákærðir, til þess að fá sýkn
un. „Hann var snjallari leyni-
lögreglumaður en Sherlock
Holmes varð- nokkurn tíma,“
segir Dickson Carr.
Hann barðist öfluglega fyr-
ir réttindum innfæddu mann
anna í Kongo-ríkinu, hann
varði hinn látna skipstjóra
á Titanic gegrf þeím taum-
lausu árásum, sem nafn hans
varð fyrir í sambandi við hið
hörmulega slys, er skip hans
fórst, hann skrifaði bók um
Búastríðið, sem hann var
sæmdur aðalstign fyrir, en
við þeirri vegsemd vildi hann
ekki taka á móti. Að lokum
lét hann þó leiðast til þess
fyrir þrábeiðni móður sinnar,
sem sagði, að það væri hryggi
leg móðgun við kónginn að
hafna aðalstigninni. Hið stór-
mikla rit hans um heimsstyrj
öldina 1914—18 ber samvizku
sömum sagnfræðingi vitni.
Hann var heitur föðurlands-
vinur, en hann sá einnig hið
góða í fari andstæðinga Bret-
lands, og um Búana sagði
hann við bróður sinn: ,,Eg
vildi óska, að við hefðum
svona ágæta menn með okk-
ur í stað þess að hafa þá móti
okkur.“
Sir Arthur var í sannleika
nútímariddari og hann fór
í marga krossferð. En þetta
krafðist af honum meira en
venjulegra riddaradyggða.
Þetta kostaði hann stórar
fórnir.
Krossferðin fyrir spjritism-
anum og sálarrannsóknirnar,
síðasta krossferðin, sem hann
fór, kostaði hann 250 þúsund
pund (um sex og hálfa millj.
króna) og lávarðstignina, sem
átti að veita honum.
★
Hann féll við þingkosning-
arnar í Bretlandi 1916 og þá
sagði bróðir hans við hann:
„Það verður fróðlegt að vita,
hvort þú átt eftir að vinna
þér frægðina meira á bók-
menntasviðinu eða stjórn-
málasviðinu.“ — „Nú, eöa þá
á trúarlega sviðinu,“ svaraði
Sir Arthur. Síðan sagði hann
að sér væri algerlega hulin
gáta, hvers vegna hann hefði
svarað þannig til, þvi að þá
hefði hann ekki haft nokkra
minnstu tilhneigingu til að
helga sig nokkru trúarlegu
starfi.
Raunar hafði hann allt frá
árinu 1887 haft mikinn á-
huga fyrir vísindalegum sál-
arrannsóknum og spíritisma,
og lagt á það mikla stund, að
kynna sér fyrirbrigðin, en það
var ekki fyrr en 30 árum síð-
ar eða árið 1917, að hann
sannfærðist um tilveru anda-
heimsins.
Takið eftir, að þetf? var
einu ári fyrr en elzti sonur
hans dó.
Það er kunnugt, að and-
(Framhald á 6. síðu.J