Tíminn - 17.01.1951, Qupperneq 4

4
TÍMINN, miðvikudaginn 17. janúar 1951.
13. blað
Laxárnar og leiga þeirra
Niáurl.
IV.
Þú fullyrðir, að erlendir
veiðimenn séu fúsir til að taka
íslenzkar ár á leigu við þeim
kjörum, að eftirláta landeig-
endum allan aflann. Ég hefi
mínar efasemdir, en við skul-
um láta þær liggja milli
hluta, og gera ráð fyrir að
þetta væri rétt.
Þú reiknar með stórgróða
hjá íslenzkum stangveiði-
mönnum, þrátt fyrir þá veiði-
leigu, sem þeir yfirleitt greiða.
Liggur því beint við að álíta,
að þú teljir eðlilegt að leigan
lækki verulega, ef landeig-
endur fá allan aflann í sihn
hlut.
En vafasamt er, að það
borgi sig fyrir landeigendur
að lækka leiguna til stórra
muna fyrir aflann. Laxinn er
vandgeymdur um hásumarið.
Hann þarf því að komast
fljótt á markað, ef hann á að
selj ast vel. Margir veiðiréttar-
eigendur þurfa langa leið að
fara til að koma nýjum laxi í
gott verð. Þeir yrðu annað
hvort að eignast dýr tæki til
að varðveita hann eða flytja
hann svo að segja daglega á
markaðinn. Hvað heldurðu
að sumir afdalabændurnir
fengju fyrir kílóið af laxin-
um, þegar búið væri að draga
frá kostnaðinn við að koma
honum í kaupstaðinn? Ég er
hræddur um að það yrði æði
lítið.
Þá má einnig á það líta, að
bændur hafa yfirleitt svo lít-
inn vinnukraft, að þeir mega
illa við því að eyða honum í
það um hásláttinn að gera
langreist með einn eða tvo
laxsporða. Þeir mega litlu
fremur missa tíma til að
reykja laxinn, og koma hon-
um þann veg í verð, enda eru
mörg handtök við það, tölu-
vert vandhæfi á verkuninni
og markaðurinn engan veg-
inn öruggur. Sem hversdags-
leg soðning er laxinn litlu dýr
mætari en annað fiskmeti.
Að athuguðu máli virðast
bændur mega fara varlega í
það að reikna sér aflann til
stórra tekna. Þessi háttur
mun hafa verið hafður á við
eina af laxám landsins und-
anfarin ár, og vafasamt er að
hann hafi gefið góða raun
þar.
Fyrir nokkrum árum var
það algeng skoðun meðal
veiðiréttareigenda hér á
landi, að Englendingar færu
til muna betur með veiðiár en
íslenzkir stangveiðímenn. Það
er á þér að heyra, að þú sért
ekki enn laus við þessa hug-
mynd.
Þetta kann að hafa haft
við rök að styðjast fyrir 20—
30 árum. Þá komust íslenzkir
stangveiðimenn óvíða að fyr-
ír Englendingum, tíðast að-
eins 1—2 daga á sumri í ein-
hverri á. Framferði þeirra
hlaut að mótast af þessum
aðstæðum. Nú er framkoma
þeirra við viðiárnar orðin svo
gerbreytt yfirleitt, að þeim
reginmun þýðir ekki að reyna
að lýsa fyrir neinum, sem ekki
hefir séð hvort tveggja. Þessi
breyting var aðeins eðlileg af-
leiðing af þeim stórauknu
tækifærum, sem íslenzkum
stangveiðimönnum hafa gef-
ist.
Nú munu flestir fyrir löngu
hættir að trúa því, að það sé
einhlýtt til eflingar fiskstofni
1 einhverri á að leigja hana
Englendingum. Reynslan hef-
Oitlð bréf til H^nnesar Pálss. frá Umlirfclli
ir tekið þá trú frá mönnum.
| Þú þekkir vel Vatnsdalsá,
Hannes Pálsson. Hún hefir um
langt skeið verið leigð Eng-
lendingi, valinkunnum ágæt-
, ismanni. Hann var talinn gera
sér far um að varðveita fisk-
stofninn í ánni og fara á alt-
an hátt vel með hana. Nú hef-
ir heyrzt, að fiskgengd í ánni
I hafi fremur minnkað en vax-
ið, og þessi gullfallega á geti
ekki gefið nema nokkuð á
annað hundrað laxa á sumri.
| Er þetta satt, Hannes Páls-
son? Og ef svo er, hver er þá
ástæðan? Eða er það ef til vill
| ekki einu sinni í þínum aug-
um fullnségjandi ráðstöfun
1 gagnvart fiskstofninum að
leigja Englendingum árnar?
V.
Mér kom það mjög á óvart,
Hannes, að þú skildir mæla
með því að leigja útlending-
um íslenzkar landsnytjar. Það
hefir lengi verið þáttur í sjálf-
stæðisbaráttu okkar íslend-
inga að nytja landið okkar
sjálfir. Útlent fé er að vísu
gott, en það er ávallt álita-
mál, hverju fórnandi er fyrir
það.
En ef út í þetta mál er far-
ið gæti fleira komið til greina
en veiðiárnar. Ef til vill gætu
einhverjar fiskveiðaþjóðir ver
ið fáanlegar til að taka á
leigu einstök svæði landhelg-
innar íslenzku. Máske mætti
leigja útlendingum um nokk-
ur ár æðarvarps- eða aðrar
sérstakar hlunninda-jarðir,
eða jafnvel einstök höfuðból
í ýmsum héruðum landsins.
Vafalaust mætti telja upp
ýmislegt fleira, sem komið
gæti til mála að útlendingar
kynnu að vera fáanlegir til að
taka á leigu til að nytja á
íslandi. Þú ættir að athuga,
hvort þú vildir ekki taka á
þína arma baráttu fyrir út-
leigunni í heild, úr því að þú
ert byrjaður á annað borð.
Þú segir m. a. i grein þinni:
„Bezta hagnýting laxveiði-
ánna er án efa sú, frá öllum
hliðað skoðað, að leigja árnar
erlendum „sportmönnum“
u
Þarna neyðist ég til að vera
í beinni andstöðu við þig. Ég
hlýt alltaf að verða á móti því
að leigja útlendingum íslenzk
landsgæði. Mér finnst ísland
vera fyrst og fremst fyrir ís-
lendinga sjálfa, meðan við er-
um að berjast við að vera sér-
stök þjóð, en þá baráttu vil
ég ekki fyrir nokkurn mun
leggja niður.
Um árnar er það að segja í
þessu sambandi, að ég vil síð-
ur missa þær en margt, ef
ekki flest annað af gæðum
landsins. Frá mínum bæjar-
dyrum séð hafa þær alveg sér-
stöku, stórmiklu hlutverki að
gegna.
En áður en lengra er farið
á þeirri braut skulum við
staldra ofurlítið við. Þú full-
yrðir, að útlendir veiðimenn
séu fúsir til að greiða mikla
leigu fyrir árnar, þótt þeir
eftirláti landeigendum afl-
ann. Með þvi viðurkennir þú,
að stangveiðin — íþróttin
sjálf, sé erlendum mönnum
mikils viröi. Heldurðu þá ekki,
að hún hafi eitthvað verulegt
sér til ágætis og íslenzkir
menn kunni einnig að vera
færir um að njóta hennar?
Eða efast þú um að þeir þurfi
hennar með? •
VI.
Og nú skulum við aftur snúa
okkur að hlutverki stangveið-
innar í íslenzku þjóðlífi.
Á örfáum áratugum hefir
mikill hluti íslenzku þjóðar-
innar yfirgefið sveitirnar og
sezt að í kaupstöðum.'flestir 1
Reykjavík. Borgarmenning er
hér engin til, enda ekki við
því að búast að hún spretti af
sjálfu sér á örskömmum tíma.
Við, sern í Reykjavík búum.
erum til dæmis flestir sveita-
menn að ætt og uppruna. Og
það er furðu skammt síðan að
við íslendingar gátum yfir-
leitt talist hjarðmenn. Mann
fram af manni hafa íslend-
ingar lifað í beinum tengsl-
um við landið, lífið í náttúru
þess, og átt allt sitt „undir sól
og regni.“ Reyndu að hugleiða
hættuna af því, að höggva á
þessi tengsl í einu vetfangi.
án þess að nokkur önnur bönd
hnýtist i staðinn.
í kaupstaðnum höfum við
ekki land, ekki fénað, ekki
gras, ekki fugla. í þess stað
höfum við múr og bárujárn,
múr og malbyk, múr og götu-
ryk, — steindauðan, tilbúinn
múrinn fyrst og fremst. Það
er því næsta eðlilegt, að
sveita- og hjarðmaðurinn í
okkur geri kröfu til að komast
við og við úr múrböndunum,
— fara upp í sveit. Óafvitandi
búum við til ástæður til að
láta þetta eftir honum. Ein
af þeim ástæðum er stang-
veiðin.
Svo förum við þá upp í sveit
að veiða. Hreyfingin og úti-
veran er líkamanum holl. Við
höfum mikla ánægju af þess-
um ferðum. Ánægjan er heil-
brigð og hefir góð áhrif á okk-
ur sjálfa án þess að skaða
nokkurn. Við tengjumst vin-
áttuböndum við marga íbúa í
sveitunum og aukin kynni og
skilningur sveitamanna og
malarbúa hvors á annars kjör
um og viðfangsefnum er góð-
ur, því betri og nauðsynlegri
sem meira er reynt til að ala
á tortryggni og togstreytu
milli þeirra.
En við höfum meira en ein-
falda ánægju af veiðiförinni.
Við erum um stund lausir lir
múrfjötrunum. Við höfum
skipt um jörð, loft og jafnvel
himinhvolf. Við höfum allt í
einu fundið lífið í landinu á
sama hátt og forfeður okkar
þekktu það; við höfum þreif-
að á þvi, ef svo mætti segja.
Við erum í einu vetfangi orð-
inn hluti af landinu, víðáttu
þess og náttúru, og það stækk
ar og bætir okkar innri mann.
Þú kannt að segja, að við
getum öðlast þetta allt með
því einu að fara upp í sveit,
stangveiðin hljóti að vera
aukaatriði. Það er þó ekki rétt.
Ferðalög eru að vísu góð, en
samfara þeim verður að vera
um einlæga náttúruskoðun
að ræða, ef vænta á nokkurra
varanlegra áhrifa.
Sá, sem ætlar að stunda
veiði sér til verulegrar á-
nægju, verður að taka sérlega
vel eftir öllu umhverfinu.
Hann verður að gera sér far
um að kynnast öllu þvi, sem
fram fer í náttúrunnl í kring
um hann og læra að draga af
því ályktanir. Hann verður að
læra að gerþekkja umhverfið
og ána sjálfa, bakka hennar,
botn og fiska. Og um leið og
hann öðlast trausta þekk-
(Framhald á 6. síðu.)
Frá sveitamanni kemur hér
bréfkafli sá, sem ég boðaði fyrir
nokkrum dögum að væri í vænd
um.
. .„Það er oft erfitt í sveitinni,
en þó eru ástæðurnar alltaf að
breytast þar. Ef við lítum um
öxl og rifjum upp hvernig á-
statt var fyrir 5 árum og fyrir
10 árum, sjáum við, að margt
hefir þokazt. I samgöngumál-
um hafa víða orðið verulegar
breytingar síðustu árin. Stöðugt
fjölgar þeim bæjum, sem kom-
ast í bílvegasamband. Víða má
heita, að sími liggi inn á hverj-
um bæ í sveitum. Nýjar stofn-
anir rísa upp til að gera fram-
leiðslu bænda verðmæta. Túnin
stækka. Búféð verður afurða
meira. íbúðirnar verða betri.
vandaðri og þægilegri. Þannig
er þetta allt á réttri leið.
Ég veit vel, að við höfum ekki
38yz stunda vinnuviku með 70—
80 fridögum ár hvert eins og
nú þykir sjálfsagt í sumum stétt
um, sem þó eru ekki alveg laus-
ar við starfsþreytu og vinnu-
leiða. Við höfum heldur ekki
kaup fyrir veikindadaga. Ekki
höfum við heldur bíó á degi
hverjum. En við höfum útvarp-
ið og notum það, og kunnum að
meta það, okkur stendur bréfa-
skólinn opinn og við getum haft
ágæta lestrarfélagsstarfsemi.
Og við höfum ágæta aðstöðu til
að stunda sport, svo sem með
skíðum og skautum, göngur til
fjalla og öræfa að ógleymdum
reiðhestunum. Okkar daglegu
störf eru oft og tíðum blátt á-
fram sport og það eftirsóknar-
vert sport.
Menn tala um öryggisleysi af
því, að búa dreift, eiga langt til
læknis og svo framvegis, og hætt
ur hinnar villtu náttúru. Án
þess að gera lítið úr því vildi
ég aðeins minna á umferðaslys-
in í Reykjavík. Bílarnir eru
hættulegri en byljirnir og hvergi
skæðari en í Reykjavík. Hatið
þið athugað hvílikt öryggi er í
því, að vera laus við umferða-
hættuna í Reykjavík?
Fjöldi manna hefir farið nauð
ugur úr sveitinni sinni. Þrátt
fyrir það, að þar vildu menn
helzt vinna urðu þeir þó að
fara þaðan, vegna þess, að þeir
komust þar ekki af eða lífskjör-
in þar voru of erfið. Með auk-
inni tækni á að létta versta
erfiðinu af. Og með samheldni
og samhjálp er hægt að sigrast
á erfiðleikunum. Ég segi það
enn, að ég veit ekki hvort það
verður gert með öðru móti en
þannig er það hægt og þannig
verður að taka á málunum.
Bændur landsins hafa góða
reynslu af þvi að eiga verkfæri
saman. Á komaridi árum verður
slík sameign og samstarf á þeim
grundvelli að aukast drjúgum.
Það er eitt af meginatriðum
I sveitameningarinpar, eins og
I sakir standa. Á þann hátt má
I tryggja framtíð sveitanna og
I þar með verulegum hluta þjóð-
arinnar uppeldlsskllyrði þau,
sem sveitalífið býður á komandi
tímum“.
. .Við þetta bréf hefi ég engu
að bæta. Við ræðum þessi mál
fram og aftur og ég þakka hverj
um þeim, sem með einlægni
leggur orð í belg.
Starkaður gamli.
VL\S'WWrtW.V.,.W.W.V.WA,AW.W.,.WA,A%Vrt
i -
j; Rafmagnstakmörkun
I; Straumlaust verður kl. 11—12.
■' Þriðjudag 16. jan. 3. hluti.
I; Hlíðarnar, Norðuimýri, Rauðarárholtið, Túnin,
Teigarnir og svæðið þar norð-austur af.
■I Miðvikudag 17. jan. 2. hluti.
Nágrenni Reykjavíkur, umhverfi Elliðaánna, vest
í ur að markalínu frá Flugskálavegi við Viðeyjar-
sund, vestur að Hlíðarfæti og þaðan til sjávar við
I; Nauthólsvik í Fossvogi. Laugarnesið að Sundlaug
arvegi.
■I Fimmtudag 18. jan. 5. hluti.
|I Vesturbærinn frá Aðalstræti, Tjarnargötu og
Bjarkargötu. Melarnir, Grímsstaðaholtið með
I> flugvallarsvæðinu, Vesturhöfnin með Örfirisey,
|j Kaplaskjól og Seltjarnarnes fram eftir.
í; Föstudag 19. jan. 1. hluti.
■; Hafnarfjörður og nágrenni, Reykjanes, Árnes-
og Rangárvallasýslur.
Mánudag 22. jan. 1. hluti.
Hafnarfjörður og nágrenni, Réykjanes, Árnes-
og Rangárvallasýslur.
Þriðjudaginn 23. jan. 4. hluti.
Austurbærinn og miðbærinn milli Snorrabraut-
ar og Aðalstrætis, Tjarnargötu, Bjarkargötu að
vestan og Hringbraut að sunnan.
SOGSVIRKJUNIN
I
W.V.’W.'W/AVAV.V.'.W.V.V.V.V.VV.V.V.V.V.WW^
Frestið ekki lengur, að gerast
áskrifendur TÍMANS
4UGLYSWGASÍ9D TlNANS ER 8I3H