Tíminn - 17.01.1951, Blaðsíða 5

13. blaíí.
TÍMINN, miövikudaginn 17. janúar 1951.
5
itti
Nliðvihud. 17. jíisi.
ERLENT YFIRLIT:
Framsókn kvenna
i
I
og
Tíminn
Rilstjóri Morgunblaðsins er
í hernaðarskapi á annarri síðu
blaðsins í gær. í mjög áber-
andi grein, sem þar er birt,
þykist hann vera þess um-
kominn að berja niður tvo
andstæðinga í einu höggi.
Þessir andstæðingar Mbl. eru
Olíufélagið h.f. og Tíminn.
Mbl. þykist hafa ljóstrað upp
miklu verðlagsbroti, sem Olíu-
félagið h.f. hafi framið, en
Tíminn hafi hins vegar þagað
yfir því. Það sýnir, að vand-
læting Timans nái ekki til
fyrirtækja, sem samvinnufé-
lögin eru riðin við.
Þegar betur er aðgaett, fell-
ur þessi ádeila Mbl., eins og
aðrar ádeilur þess á Tímann,
um sjálfa sig. Verðlagsbrot-
ið, sem Mbl. hermir upp á
Oþufélagið, er nefnilega
skröksaga frá rótum. Og til
þess mun enginn heiðarlegur
maður ætlast af Tímanum, að
hann fari að hampa skrök-
sögum Mbl.
Saga Mbl. um Olíufélagið
var sú, að því heföi nýlega ver
ið fyrirskipað af verðgæzlu-
stjóra að lækka olíuverðið á
Akranesi um fimm aura. Jafn
framt hefði það orðið uppvíst
að Olíufélagiö hefði undanfar
in1 fjögur ár selt olíuna á
Akranesi þetta mikið of hátt.
Þannig hefði það dreg'ð sér
ólöglega ekki óverulegan skild
ing úr vasa almennings.
Áður en ritstjóri Mbl. end-
urtók þessa skröksögu sína í
blaðinu i gær, hafði honum
borizt leiðrétting frá verð-
lagsyfirvöldunum þess efnis,
að Olíufélagið hefði öll fjögur
undanfarin ár ákveðið olíu-
verðið á Akranesi í samráði
við þau, og verðlækkunin, sem
nýlega var ákveðin þar, hefði
verið ákveðjn samkvæmt nýj-
um verðfyrirmælum Fjárhags
ráðs, sem fyrst tóku gildi 6.
þ. m., en ekki samkvæmt
eldri verðlagsákvæðum. Olíu-
félagið hafði þvi engin verð-
lagsákvæði brotið í sambandi
við Akranessöluna.
í stað þess að birta þessa
leiðréttingu verðlagsyfirvald-
anna og biðjast afsökunar á
skröksögu sinni, stingur
Mbl. leiðréttingunni undir
stól hampar lygasögu sinni
áfram og notar það til
árása á Tímann, að hann
skuli ekki hafa sagt frá henni.
Slík blaðamennska dæmir
sig sjálf. Það þarf ekki að
fara neinum orðum um hana.
Og hún er gamalkunn. Með,
þessum hætti hafa bardaga-
hættir Mbl. verið í meira en
20 ár. Uppistaðan í þeim hef-
ir verið ósannindi og blekk-
ingar. í því felst vissulega ó-
mótmælanlegur dómur um
málstað blaðsins og þess
flokks, sem það er málsvari
fyrir.
Um. þetta þarf svo ekki að
fara fleiri orðum, en hins
vegar er vert að íhuga það
nokkuð nánar vegna hvers
Mbl. gripur til þessarra bar-
dagahátta gegn Olíufélaginu.
Það er ungt fyrirtæki. Keppi-
nautar þes eru sterkir óg rct-
grónir. Ef Olíufélagið hefði
byggt starfsemi sína á okri og
svindli, hefði því vissulega
I
Síðari Itíuli greinar eftir Eleanor Kðosc*
velt uik liinaa* laiiklai hre> liii”ai% sem orðið
liafa seinustii síratngina :i |>jóðféks$*saf-
stíiðu kvenna
Ég kynntist kvenfrelsishreyf-
ingunni fremur seint, en tel mig
lánsama að' hafa hlýtt á Önnu
Bernard Shaw flytja fyrirlestur,
og að hafa kynnst Carrie Chap
man Catt áður en hún varð víð-
kunn, sem mikill leiðtogi kvenna
í baráttu þeirra fyrir pólitískum
réttindum.
Árangurinn af starfi þessara
kvenna og annara var sá, að al-
meningsálitið breyttist og mik-
ilvægar umbætur á löggjöfmni
varðandi réttindi kvenna liafa
verið gerðar á síðustu firumtíu
árum. Þessi löggjöf er ekki eins
alls staðar, jafnvel ekki hin
sama í öllum ríkjum Banda-
ríkjanna. Afturhaldslög eru enn
við lýði í Austurstrandarrikjun
um, en þó þau séu í bókunum, er
þeim ekki framfylgt. Yfirleitt
virðast konur nú hafa náð jafn
rétti fyrir lögum um öli Banda-
ríkin. 1 seinni tið hetir verið
hafin hreyfing í þá átt að koma
í gegn lögum um jafnrétti, en
þegar ég athuga þær umbætur,
sem gerðar hafa verið á síðasta
mannsaldri, finnst mér að þaö
muni auðveldara, eins pg hér
hagar til, að breyta rikisióggjöf
inni, sem virðist gera mun á
körlum og konum, heldur en að
samþyKkja þess konar lagaírum
varp á sambandsþingi.
Konur eru nú orðnar þál ttak-
endur í flestum verkalyðssam-
tökum og það er eftirtektarvert,
að verkalýðssamtökin í þeim
iðnaði, sem konur aðallega
stunda, eru eins góö e'ns og
nokkur önnur.
í fjölskyldulífinu hefir líka
orðið mikil breyting. Fyrir fimm
tíu árum urðu konur að vinna á
bak við tjöldin, ef þær vildu
iáta áhrifa sinna gæta, en nú
beita þær áhrifum sínum opin-
berlega, og eiginmenn þeirra Jg
börn taka álit þeirra tU greina.
Fyrir fimmtíu árum síðan harði
engm stulka einkaíbúð meöan
nún var ógift, slíkt þótt ósæmi-
iegt. Nú tekur enginn til þess
þótt ógift ltona eignist, sitv, eigið
htnnili.
f minni tíð hafa konur vevið
viðurkenndar sem læknar, skurð
læknar, sálarfræðingar, lög-
menn, húsameistarar og jafn-
val vélafræðingar. Ég rnan dag-
inn, þegar John Golden lét þau
orð falla Hvíta húsinu, að kon-
ur hefðu ekki skapandi gáfur og
að aldrei hefði verið uppi irona
g;odd mÍK’um skapandi iistræn-
um hæfileikum. Ég ræ rdi þctta
-ið hann í alvöru síöar on béit
því fram, að þao gæti virst, sem
þciia væri rétt í okkar tíð, t*n
þrtð hefði ekki alltaf verið þan.n
ig, og ef þessu væri þahnig vr.r-
'ð nú, þá 'æri það ekki fyrir það,
ao' konur skorti hæfiletka. held-
ur fyrir það, að þær skorti tæki
*ari. Ég held að við verð'im nú
að kannast við að á siðasta
mannsaldri höfum \U eignazt
á-:æta rithcfunda og lis'rr.álara
oy nokkra frábæra ir.yndhöggv-
ara meðai kvenna bt~ð' hér á
iandi og í öðrum löndum.Nú-
tíma lífið er hraðfleygt og trufl
anirnar og hin margþu.tta starf
semi, sem hlaðið er á konur, ger-
ir það að verkum að erfiðara er
að þroska hversknnar listræn-
ar gáí'ur en áður var. En þrátt
fyrir þessar ytri kringumstæður'
er sköpunarviljinn svo sterkur,!
að ég hygg, að þeim konum fari i
fjölgandi, er láta sKÖpunarhæfi-
leika sína í ljósi, ekki einungis
með því að fæða og ala upp
börn, heldur með því að skapa
listaverk.
Eitt er það, sem mér finnst
sérstaklega athyglisvert nú á
tímum, en það er, að konur taka
nú á sig ábyrgð í sambandi við
sköpun nýs ‘fyrirkomulags fyrir
þjóðirnar. Tökum til dæmis Ind-
land. Ég hefi séð á þingi Sam-
einuðu þjóðanna k'ænfulltrúann
Madame Pandit, systur forsætis
ráðherrans, veita forustu sendi-
fulltrúasveitinni frá því landi;
einu konuna, sem skipar slíka
stöðu.
Ég hefi lika verið hrifin af
hinum mörgu hæfileikakonum,
sem sótt hafa þingið og sem
hafa að baki sér merkilegan
starfsferil á ýmsum sviðum, er
gerir þær hæfar til að taka þátt
í starfi Sameinuðu þjóðanna.
Mér kemur strax í hug Madame
Lefoucheaus frá Frakklandi,
sem var formaður nefndarinnar
er fjallar um stöðji konunnar í
þjóðfélaginu; Miss Bowie, sem
var fulltrúi Breta í Mannrétt-
indanefndinni; Madame Hansa
frá Indlandi, einnig í þeirri
nefnd; og fjöldi kvenna, er hafa
stutt hina önnum köfnu full-
trúa með ráðum og dáð, út-
FRANCES PERKINS,
sem var alllengi verkamála-
ráðhcrra í stjórn Roosevelts
vegað okkur allskonar upplýsing
ar, sem gert hafa okkur mögu-
legt að leysa verkefnin af hendi
á þeim sviðum, sem við höfðum
litla sem enga reynslu. Jafnvel
fyrir tíu árum síðan, ef þá hefði
verið til stofnun eins og Samein
uðu þjóðirnar, hefði verið ólík-
legt að kona hefði átt þar sæti,
sem fulltrúi, og vissulega er það
vafamál hvort Bandaríkin hefðu
sent þangað kvenfulltrúa. En nú
á þar sæti ekki einungis kven-
fulltrúi frá Bandaríkjunum,
heldur og varafulltrúi.
Ef til vill er staða konunnar
á þingi Sameinuðu þjóðanna
bezta sönnun þess, að konur
hafa nú rutt flestum tálmunum
úr vegi sínum að hverskonar
embættum og í viðskiptalífinu;
þær hafa nú, að áhrifum til, öðl,
ast þvínæst fullkomið jafnrétti
við karlmenn á pólitíska svið-
inu bæði innan lands og í mörg
um öðrum löndum. Sumar þjóð-
ir eru seinni til en aðrar, að
veita þessi réttindi, en auðsætt
er hvert stefnir. Það er i áttina
til fullnaðar jafnréttis.
Ég held, að enn megi segja, að
sú kona, sem vill komast hátt á
(Framhald á 7. síðu.)
ekki átt að verða mikið á-
gengt í samkeppninni við
hina öflugu keppinauta. Samt
hefir reyndin orðið sú, að
það hefir alltaf verið að vinna
á, og það oft 'í stórum stíl.
Það er öruggur vitnisburður
þess, að það hefir staðið sig
betur í samkeppninni en and-
stæðingarnir. í stað þess að
gleðjast yfir þessum framför
um, ræðst Mbl. með offorsi
og ósannindum gegn Olíufé-
laginu. Er nokkur cnnur skýr
ing 11 á þessu fyrirbrigði en
sú, að Mbl. metur meira að
þjóna hinum gömlu olíuhring
um en að fagna því, sem á-
vinnst til hagsbóta fyrir al-
menning.
Mbl. læzt vera mjög
hneykslað yfir því, að Tím-
inn skuli ekki hafa sagt ítar-
lega frá sögunum, sem Þjóð-
viljinn hefir verið að birta
um ólöglegan gengisgróða Ol-
íufélagsins. Tíminn hefir
sagt frá því, að það mál sé
í rannsókn, og frá niðurstöð-
um hennar verði skýrt, þegar
þær liggja fyrir hendi. Það er
ekki vani Tímans að hlaupa
' með æsifréttir, ef ekki er csyi
t ur heimild fyrir þeim en Þjóð
, viljinn. Reynist umrædd saga
, Þjóðviljans hins vegar rétt
’ mun ekki standa á Tímanum
| að segja frá þeirri niðurstöðu.
|Tíminn mun aldrei þegja um
brot þeirra fyrirtækja, sem
hann er hlynntur. því að það
, væri ekki heldur neinn greiði
við þau. Hins vegar hleypur
hann ekki með kviksögur um
þau fremur en þau fyrirtæki,
sem hann hefir minni mætur
á.
Þetta sama geta blöð íhalds
ins ekki sagt. Hvenær hafa
þau t. d. sagt frá faktúr-
unni í tunnunni? Og því mið-
| uð getur dómsmálaráðherra
Sjálfstæðisflokksins ekki held
ur sagt þetta sama. Hvað
lengi er hann t. d- búinn að
liggja á rannsókninni í máli
S. í. F.? Hann er a. m. k.
; búinn aö skipa margar rann-
sóknir og framhaldsrannsókn
ir í málum andstæðinga sinna
síöan honum bárust þau
plögg. Þótt umrædd vinnu-
brögð fari Mbl. illa, fara þau
dómsmálaráðherra landsins
enn verr.
Raddir nábúanna
Mbl. ræðir í forustugrein i
gær um hið ömurlega hlut-
skipti, sem Alþýðuflokkurinn
leikur nú. Mbl. segir:
„Alþýðuflokkurinn á íslandi
hefir leikið ömurlegt hlutverk
síðan að hann „dró sig út úr
pólitík" eftir nær þriggja ára
stjórnarforystu haustið 1949.
Hann neitaði þá allri þátttöku
í myndun ábyrgrar ríkisstjórn-
ar, sem reyndi að ráðast gegn
þeim erfiðleikum, er stöðugt
. höfðu orðið óviðráðanlegri í
stjórnartíð hans.
Hann sá, að við blasti at-
vinnuleysi, fjárhagsvandræði
ríkisins, vaxandi skortur og
þrengingar. Alþýðuflokkurinn
vildi engan þátt taka i barátt-
unni gegn þessum vandkvæð-
um, sem steðjuðu að íslenzku
þjóðinni. — Hann vildi vera
ábyrgðarlaus og „stikkfri".
Þessa afstöðu sína byggði
flokkurinn á þeirri staðreyr.d,
að hann hafði tapað miklu
fylgi við kosningarnar haust-
ið 1949. Hann taldi nú væn-
legast til þess að hressa upp
á það, að vilja hvergi nærri
koma þeim vanda, sem stjórn
hans og stefna hafði átt sinn
þátt í að skapa s. 1. 3 ár.
Þetta var ekki karlmannleg
afstaða. 1 henni fólst heldur
ekki mikill þegnskapur eðá
trúnaður við hagsmuni almenn
ings, sem horfðist í augu við
vandræði".
Mbl. segir, að áframhaldið
sé svo í samræmi við þetta.
Alþýðuflokkurinn hafi reynzt
úrræðalaus í stjórnarandstöð-
unni og tekið það til ráðs að
elta kommúnista. í nágranna
löndunum fari jafnaðar-
mannaflokkarnir öfugt að,
enda sé vegur þeirra annar.
Eftir hvaða
Bögum?
Þegar áfengislögin voru
lögð fyrir Alþingi árið 1934
var þessí grein í frumvarpinu,
svo sem hún er enn í lögum-
„Ekkert félag manna má
hafa um hönd í félagsskap
áfengisveitingar né heldnr
má áfengisnautn fara fram
í félagsherbergjum, hvort
sem þau eru í húsi félagsins
eða annarra, nema le^fi
iögreglustjóra komi til.“
Um þessa málsgrein segir
svo í greinargerð þeirri, sem
þá fylgdi frumvarpinu.
„Ákvæði’ð í 2. mgr. 18. gr.
er sett til að koma í veg
fyrir, að farið verði í kring-
um bann við veitingum á-
fengra drykkja með mála-
myndafélagsstofnunum,
sem auðvelt er að fá að-
gang að.“
Það var svo sem ekki ætlun
löggjafans, að þessi ákvæði
yrðu notuð til þess, að koma
á föstum vínveitingum fyrir
almenning í mörgum sam-
komuhúsum. Það var ekki gert
ráð fyrir að félög fengju leyfi
til að selja utanfélagsmönn-
\jm áfengi og hlutdeild lög-
reglustjóra átti að tryggia
það, að viðskiptamenn yrðu
ekki gerðir félagsmefln til
málamynda.
Tveir alþingismenn, kunn-
ir lögfræðingar úr Sjálfstæð-
isflokknum, vildu breyta
þeirri grein, sem ákveður að
dómsmálaráðherra megi veita
einu veitingahúsi i Reykjavík
vínveitingaleyfi. Þeir vildu
hafa þau ákvæði í því formi,
að þó að bann við vínveiting-
um væri almenn regla, mætti
dómsmálaráðherra veita ótil-
teknum fjölda veitingahúsa í
kaupstöðum undanþágu.
Um þessa breytingartillögu
sagði Gunnar Thoroddsen:
„Við teljum ekki rétt að
hlynna svo sérstaklega að
einu veítingahúsi hér í R-
vík, þegar fleiri slík hús
geta komið til mála. Enn-
fremur sjáum við ekki á-
stæðu til að í kaupstöðum
utan Rvíkur sé lagt blátt
bann við vínveitingum.“
Hér af má sjá, að Gunnar
Thoroddsen hefir talið að
blátt bann væri lagt við vín-
veitingum með lögunum alls
staðar nema í þessu eina veit
ingahúsi, þrátt fyrir ákvæðið
um rétt lögreglustjóra í 17 gr.
(18. grein i frv. eins og það
var lagt fram).
Þessum skilningi Gunnars
Thoroddsens mun aldrei hafa
verið mótmælt í umræðum á
Alþingi, þá né síðar.
Lögreglustjóri fæst nú ekki
til að svara þvi eftir hvaða
lögum hann hafi gert ýms fé-
lög að vínsölum fyrir almenn-
ing og þar með breytt ýmsum
samkomuhúsum í fastar
drykkjukrár eða því sem næst,
þó að áfengislögin leggi blátt
bann við slíku að skilningi
Gunnars Thoroddsenö cg eí-
laust margra annarra.
1 Það hefir verið kenr.t að
lögreglustjóri og dómsmála-
stjórn yfir honum væri til
þess að gæta laga og réttar,
en ekki til að ógilda lög í
! framkvæmd og stjórna siðan
eftir eigin geðþótta. Menn
kunna að nafa mismunandi
skilning á réttmæti einstakra
laga, en ef löggæzlumenn
hafa ekki samvizku til að
fylgja þeim fram, ættu þeir
að leita sér annarrar atvinnu,
en ekki taka sér löggjafar-
(Framhald á 6. síðu.)