Tíminn - 14.02.1951, Side 3

37. blað.
TÍMINN. miðvikudaginn 14. febrúar 1951.
3
'I
í slen.dingaþættir
Dánarminning: Guðrún Bjarnadóttir,
Hofsnesi
Guðrún Bjarnadóttir lézt ]
22 des. s. 1. að heimili sínu
Hofsnesi í Öræfum, 82 ára að
aldri. Hún var fædd í Skafta-
felli 23. júlí 1868 og var kom-
in af ætt þeirri, sem setið
heíir þann stað samfleytt a-
m. k. tólf mannsaldra. Guð-
rún var fjórði maður frá hin-
um nafntogaða hagleiks-
mann', Jónasi Einarssyni í
Skaftafelli. Á æskuárum vann
Guðrún að búi foreldra sinna
innan húss og utan og sýndi
hugrekki og þrek í glimunni
við hina stórbrotnu og ómildu
náttúruöfl. Hálfþrítug giftist
hún Sigurði Þorsteinssyni frá
Hnappavöllum. Settu þau sam
an bú á Hofsnesi og bjuggu
þar þrjátíu ár, unz Sigurður
féll frá í ársbyrjun 1922. Færð
ist þá forsjá heimilisins á
hendur barna þeirra, sem þá
voru fulltíða, en hjá þeim
átti Guðrún öruggt skjól til
æviloka. S'gurður og Guðrún
eignuðust tvo sonu og fjórar
dætur. Annar bróðirinn tók
við búi á föðurleifðinni. Þegar
hinn bróðirinn var um þrítugt
lagðist á hann þungbær sjúk
dómur, er leiddi hann til
Byggingar
Athugaseiml vlð Iiók frú
dóttur „f faðrnl
dauða hálffertugan. Tvær dæt
urnar eru húsíreyjur heima
í sveitinn5. en tvær hafa flutzt
til Reykjavíkur.
Um síðast 1 ðin aldamót var
högum þannig háttað, að |
hjón, sem voru að ala upp
barnahóp, gátu ekki leyft sér;
neinn munað og þá skorti
mörg þægindi, sem nú eru
talin sjálfsögð. Voru þau Sig-
urður og Guðrún að því leyti
börn síns tíma. Eigi aö síður
hefir verlð bjart yfir heinrlis
lífinu á Hofsnesi.
„Lærðist þar að unna, una,
á að trúa, voná, muna feg-
urð ykkar, líf og land“. Átti
húsfreyjan vissulega sinn
þátt í því að móta heimilið,
þar sem hún gekk um rann-
inn meira en hálfa öld, hóg-
lát í daglegri umgengni, hug-
rökk, þótt syrti að. Guðrún á
Hofsnesi lagði fram starfs-
krafta sína alla í sömu sveit-
inni og brást aldrei þeim skyld
um, sem á henni hvíldu. Þess
minnast sveitungar hennar
nú með hlýjum huga, þegar
leiðir skilja.
P. Þ.
á Mosfelli
Elínbor^ar Lárus-
sveitanna“
Nokkrir Grímsnesingar hafa!
bent mér á að lesa bls. 188 í
síðustu bók frú Elínborgar!
Lárusdóttur: í faðmi sveit-
anna, endurminningar Sigur-
jóns Gíslasonar. Þetta hefi ég
gert, og ég las einnig frá-1
söguna næstu á undan. Er þar j
gefið ýtarlegt yfirlit yfir bygg
ingaframkvæmdir síra Ingi-|
mars Jónssonar á Mosfelli, j
þau ár, sem hann var prestur. j
Þar segir svo: Enginn prest j
ur, sem sat á Stóra-Mosfelli
í minni tíð, gerði eins mikið
fyrir jörðina og síra Ingimar
.... Hann byggði stórt og
vandað íbúðarhús.... Stór j
heyhlaða var þar, en rétt eft-
ir að síra Ingimar kom, j
hrundi annar veggurinn, og
varð að byggja hann uppj
sama sumarið. Hann byggði
öll peningshús nema fjósið..
.. Eldiviðarkofa og skemmu
byggði hann upp. ...“
En á bls. 188 er sagt frá síra
Guðmundi Einarssyni ,er tók'
við Mosfelli af síra Ingimar j
vorið 1928. Um byggingar:
hans á jörðinni segir: „að!
hann byggði við íbúðarhús-!
ið og urðu þá fjögur herbergi'
til viðbótar. Miðstöð lét hann!
leggja í húsið....“ „Lítið varj
. nú samt gert að, peningshús-
um. Þau hafa smásagt af sér
og munu vera mjög léleg orð-
ín.“
Lesandinn ályktar, að úti-
húsbyggingar síra Ingimars
standi enn, hrörlegar og að
falli komnar eftir 20 ára van-
rækslu í tíð síra Guðmundar.
En þe'gar ég tók við Mos-
felli eftir lát síra Guðmundar
Einarsson, vorið 1948, mun
ekki hafa fylgt jörðinni einn
kofi, líklega ekki einn vegg-
ur, er síra Ingimar hafði látið
byggja, nema íbúðarhúsið. —
Síra Guðmundur gaf ekki
byggingum síra Ingimars mik
inn tíma til að smásegja af
sér, því að hann reif þær til
grunna og byggði aðrar veg-
legri og varanlegri, og nýtur
þeirra enn. Tveimur árum eft
ir að hann. tók við Mosfelli
byggði hann þar nýtízku fjós
yfir 14—16 nautgripi. Er þar
sjálfbrynning, haughús og
for. Heyhlöðu byggði hann
fyrir c. a. 600 hestburði af
heyi og stórt geymsluhús með
sal til vélageymslu. geymslu-
herbergjum og geymslulofti.
Allt er þetta, hlaða, fjós og
geymsluhús, ein samfelld
bygging og blasir við af þjóð-
veginum. Sauðahús og hlöðu
lét hann helluleggja og hlóð
upp veggi meöfram því, og
sléttaði gönilu bæjarrústirn-
ar. Ýmsar torfbyggingar, sem
ekki fylgja jörðinni nú, end-
urbyggði hann eða byggði
nýjar, og standa sumar enn.
Þá gerðu þau hjónin, sira
Guðmundur og frú Anna Þor
kelsdóttir, fagran trjágarð og
blómagarð, sem til mikillar
prýði er Mosfellsstað. Síra
Guðmundur lét einnig mjög
lagfæra kirkjugarðinn og
beitti sér fyrir því, að kirkj-
an var endurbætt og gerð sem
ný fyrir aldarafmæli henn-
ar. Var smíðavinnu að mestu
lokið, er síra Guðmundur féll
frá. Þá stórbætti síra Guðm.
íbúðarhúsið á margan hátt.
Einnig gerði hann nokkrar
jarðarbætur, túnasléttur og
framræslu. — Af þessu er
ljóst, að þau Sigurjón sál. á
Kringlu og frú Elinborg hafa
villst æðilangt frá veruleik-
Sáðmaður Suðurnesja
Eftis* Ilinrik ívarsson. Merkinesi
litan úr heimi
Sauðfjáreign í heiminum.
Talið er að í fyrra hafi verið
til 750 milljónir sauðfjár í
heiminum og hefir fé fjölgað
á síðustu árum. I Ástralíu er
nú talið að séu 114 milljónir
fjár en fyrir þremur árum voru
þar 94 milljónir. Búizt er við,
að fé fjölgi þar enn.
Þar í landi eru nú tekin til
fjárbeitar víðlend svæði, sem
strútar og kengúrur hafa ver-
ið ein um að nytja til þessa.
Þar eru nú gróðursettar jurtir,
sem þykja góð beitargrös og
auk þess stuðla að miklum
ullarvexti. Jafnframt'þessu er
reynt að gæta þess, að beitar-
þoli landsins sé ekki ofboðið.
Það er hið háa ullarverð,
sem .knýr Ástralíumenn til að
fjölga fé sínu.
★
Kanínuplágan í Ástralíu.
Talið er að ef Ástralíumönn
um tæk,ist að útrýma kanínum
bæri land þeirra 15—20 milljón
um fleira af sauðfé. Ennþá
hefir þó gengið illa að fækka
þeim. Meðal annars hefir ver-
ið reynt að sýkja kanínurnar
með hættuiegum lúsum, en
þær, sem heilbrigðar eru, þola
ekki samneyti hinna, sem lús-
ugar eru, en taka þær og
henda þeim út, ef þær koma í
bæli til heilbrigðra.
★
Vill ekki nýtt
Stokkhólmsávarp.
Samkvæmt frásögn í „Stock
holms Tidningen“ hefir
sænska stjórnin nýlega neitað
12 þekktum kommúnistaleið-
togum frá Austur-Evrópu og
Kina um leyfi til að koma til
Svíþjóðar. Stjórnin hafði grun
um, að erindi þeirra til Sví-
þjóðar væri að setja einhverja
svokailaða „friðarráðstefnu",
sem ætti að ganga frá nýju
Stokkhólmsávarpi. Svíar óska
ekki eftir því, að kommúnistar
kenni fleiri friðarávörp sín við
Stokkhólm eða aðra staði þar
í landi.
★
Hótunarbréf til
Trumans forseta.
Daglega berast Truman for-
seta þúsundir bréfa um hin
ólíkustu efni. Sum þeirra eru
hótunarbréf, þar sem forsetan-
um er hótað líkamlegum meið
ingum, ef hann geri ekki hitt
eða þetta. Árið 1949 bárust
forsetanum 1900 slík bréf, en
allmiklu fleiri á s. 1. ári.
*
Vilja fækka íbúum .
Moskvu.
Samkvæmt frásögn norsku
skáldkonunnar, Lise Lindbæck
er nýlega var á ferð í Moskvu,
vinna Rússar nú kappsam-
lega að því að fækka íbúum
í Moskvu. fbúatala borgarinn-
ar jókst mjög á stríðsárun-
um og er nú um sex mllljón-
ir. Rússneska stjórnin vill
helzt ekki hafa þar fleiri íbúa
en 5 milljónir. Mikill áróð-
ur er því rekin í því augna-
miði, að Moskvabúar flytji til
þeirra staða, þar sem Rússar
eru að reisa nýjar borgir og
iðjuver. Engar nýjar verk-
smiðjur hafa verið byggðar í
Moskvu seinustu árin, en þó
hafa byggingaframkvæmdir
verið þar miklar, einkum á
seinasta ári.
anum, er þau vildu gefa mynd
af framkvæmdum síra Guð-
mundar Einarssonar á Stóra-
Mosfelli.
Þetta leiðrétti ég hér með,
svo sem mér er skylt. En leið-
rétting í blaði gleymist fljótt,
og bókin heldur áfram að
bera fram hið ósanna. Vill
ekki höfundur láta prenta á
smámiða athugasemd við bls.
188 og festa inn í þau eintök
bókarinnar, sem enn kunna
að vera óseld af upplaginu?
Ingólfur Ástmarsson,
sóknarprestur, Mosfelli.
Laugardaginn 20. jan. þ. á.
er í „Tímanum" viðtal við
„Suðurnesjamann“ í þættin-
um „Á förnum vegi,“ sem ég
get með engu móti látið hjá
líða,- að mótmæla að nokkru,
og að öðru leyti leiðrétta,
hundavaðsfrásögn, sem þar
kemur fram. Ég harma það,
að nafns þessa Suðurnesja-
manns er ekki getið og ef til
vill er það heppilegast fyrir
hann að dyljast sem bezt, því
hér um slóðir hefir fleirum
en mér sárnað vegna þeirrar
svívirðilegu aðdróttunar um
slæma meðferð á sauðfé á
Suðurnesjum, sem frám kem
ur í nefndu viðtali.
Greinin hefst með því, að
talið er sennilegt, að allt fé
verði skorið niður haustið
1951 „frá Botnsá í Hvalfirði,
austur um sveitir." Það er
tæpast vansalaust af J. H.
að bera fyrir lesendur eins víð
lesnasta dagblaðs, og þó sér-
staklega í sveitum landsins
svona ónákvæma frásögn af
jafnmiklu stórmáli, og þó sér
staklega að verða til þess um
leið að dreifa út óhróðri á
hendur okkar Suðurnesja-
manna, sem þessi skoðana-
auðgi sveitungi okkar hefir
frætt hann á. Vona ég, að J.
H. hafi ekki birt þetta af sér-
stakri óvild til okkar „Suður-
nesjamanna" — heldur af
fljótfærni, eða tímaskorti til
að leita sér upplýsinga um
sannleiksgildi orða þessarar
sögusmettu.
Jú; fjárskipti eiga að fara
fram haustið 1951 eða öllu
heldur niðurskurður frá Botns
á að vestan, að Þjórsá að
austan. Fulltrúar úr öllum
hreppum úr báðum sýslum
komu saman á fund við Sel-
foss, og ríkti þar algjör ein-
ing um, að öllu fé í báðum
sýslum yrði fargað 1951 og
svæðið látið vera fjárlaust 1
ár en haustið 1952 yrði flutt
inn fé á svæðið aö nýju. Ég
tek fram, að mér er ekki kunn
ugt um neinar breytingar á
þessum samþykktum. Nú seg
ir „Suðurnesjamaður“ að:
„það er eindregin skoðun mín,
að á þessu fjárskiptasvæði
eigi alls ekki að hafa neitt
sauðfé í framtíðinni." Á hann
þar við Reykjanesskagann, og
vill hann draga línur úr Ell-
iðaárvogum, í Herdísarvík eða
Selvog, ekki svo „nauið“ hvor
línan er. Síðan færir hann
fram rök fyrir þessari ein-
dregnu skoðun sinni, Reykja-
nesskaginn sé allur hraun-
runnið land méð ,.þó nokkru
gróöurlagi“, en sé „uppurið
af beit útigangsfénaðar um
margar aldir.“ Hann segir að
„sauðfjárbúskapur hafi verifr
rekinn þar með þeim hætti,
aö láta það ganga úti í hraun
unum — lifa þar og deyja eft-
ir því, hvort mildi guðs og
veðurlagsins leyfði,“ og und-
anskilur ekki að svo sé enn
í dag.
Ég hefi verið búsettur „Suð
ur með sjó“ síðastliðin 16 ár,
og vil ég taka skýrt fram, að
aðbúð við sauðfé hefir verið
mjög góð síðan ég kom hing-
að, hús virðast góð, og sum
staðar ágæt. Frá því tíð harðn
ar er fé hýst og gefið, en
fjörubeit er að sjálfsögðu not
uð þegar veður leyfir, eins og
aðrir bændur í sveitum
landsins, nota sér þá beit,
sem þeir hafa yfir að ráða.
Ekki vil ég láta áviröingar
forfeðra „Suðurnesjamanns"
koma í koll okkur, sem nú eig
um sauðfé hér um slóðir, því
við teljum okkur sóma í að
fara sem bezt með það, auk
heldur þar sem það gefur
betri afurðir.
Einhvernveginn grunar mig
að þessi „Suðurnesjamaður“
sé einn þeirra mörgu, sem
horfið hefir frá framleiðsl-
unni, og sezt að í einhverjum
bæ eða þorpi, hafi þar lítinn
blett kringum hús sitt, og
vakti ef köttur gengur um
lóð hans, heimtandi dauða og
tortímingu yfir allt, sem fer-
fætt er af því hann hefir eitt
hvað annað til að lifa á, og
má segja, að við „Suðurnes-
ingar“ höfum einum of margt
af svoleiðis piltum. Hitt er
annað mál, ef skírskotað er
til föðurlandsástar okkar,
hvort við viljum ekki græða
og klæða landið og sjá stórar
spildur skógi vaxnar, þá býst
ég við aö flestir okkar mynd-
um við vilja það, en — því
miður er því svo varið, að við
mettum ekki maga barna
okkar og kvenna, að ógleymd
um sjálfum okkur, — á hug-
sjónunum einum saman. —
Skulum við nú athuga þetta
ofurlítiö nánar af fyllstu sann
girni.
Fyrir alllöngu hafa heyrzt
raddir um þetta mál, — þótt
enginn hafi getað hent reið-
ur fyrir víst hvaðan þessar
raddir hafa komið — að skóg
rækt ætti að hefjast á sauð-
landi Suðurnesja, en sauðfé
og hross ættu að hverfa með
öllu. Skógræktarfélög rísa
upp og er ekki nema ánægju-
legt til þess að vita ef þau
eiga land fyrir starfsemi sína.
Eitt slíkt hefir verið stofnað
hér á Suðurnesjum, en mér
vitanlega á það ekkert land
til að rækta í skóg nema má-
ske fáir menn innan félags-
ins, sem er auðvitað þeirra
einkaeign en ekki félagsins,
en þannig er mál með vexti,
að flestar jarðir hér á Suður-
nesjum hafa aðeins landa-
merki fyrir ræktuðu landi eða
rúmlega það, en beitarland er
sameign. jarðanna, sem einn
hefir ekki frekar ákvörðunar-
rétt yfír en aðrir jarðeigend-
ur, og eins þótt hans jörð sé
talin fleiri hundruð að dýr-
leika en annarra. Hitt er satt,
sem „Suðurnesjamaður“ seg-
ir, að slægjulönd séu engin
og erfitt um ræktun til hey-
tekju, enda er sauðfjáreign
stillt í hóf við heyfeng.
Nú má Suðurnesjamanni
vera það ljóst, að jarðir þess-
ar eru okkar óvéfengjanleg
eign, sem við álítum að við
höfum rétt til að nytja á
hvern Jbann hátt, sem við höf
um framfæri af fyrir fjöl-
skyldur okkar, án íhlutunar
annarra, svo framarlega við
yfirtroðum ekki almenn lands
lög. Ef sá háttur verður upp
tekinn, að taka af okkur
löndin til hags eöa unaðsbóta
öðrum, og okkur sem gaman
og gagn höfum af kindum,
verður meinað að eiga þær,
án þess að fullar bætur komi
fyrir á einn eða annan hátt,
þá veröum við að álíta það
fyllsta brot á almennu lýð-
ræði og alls ekki í anda yfir-
lýstrar stefnu þeirra stjórn-
málaflokka, sem nú fara með
völd, eöa dagblaða þeirra.
Við, sem jarðir eigum hér
á Suðurnesjum, munum biða
átekta og sýna andstöðu og
I Fraw.hald d 4. sVSu)