Tíminn - 02.03.1951, Qupperneq 4

TÍMINN, föstudaginn 2. marz 1951.
51.blaff.
lslen.dingajpættir
!«-
Dánarminning: Jónína Jónsdóttir
1 dag fer fram bálför frú
ónínu Jónsdóttur frá Æsu-
>töðum í Eyjafirði. Hún hafði
nælt svo fyrir, að lík sitt
.kyldi brennt og afbeðið
alómagjafir og alla viðhöfn.
tfún vildi að eldfórnin færi
ram í Kyrrþey.
Foreldrar Jónínu voru þau
ión bóndi á Æsustöðum og
ifilborg Pétursdóttir, kona
íans, ættuð frá Ánastöðum í
djaltastaðaþinghá á Héraði
tustur. En faðir Jóns á Æsu-
itöðum var Jón prestur að
Jxnafelli, sonur síra Jóns
æróa að Möðruvöllum, sem
/ar merkisprestur og lands-
íunnur a sinni tíð.
pau Jón og Vilborg settu
•aman oú að Hrísum í Eyja-
irði, en fluttust 1880 að Æsu
■töðum og bjuggu þar síðan
góðu búi, velmetin og vinsæl.
Jætur áttu þau tvær, Jónínu
»g Hólmfríði. Var Jónína
.ædd á Hrísum 23. maí 1873
•g sjo ára, er þau fluttust
jaðan. Þær systur voru fríð-
,r synum, einkar gjörfulegar
<g vel gefnar og þóttu hinir
/eztu kvenkostir. Jónína, sem
ar nokkrum árum eldri en
.ystir hennar, var snemma
ett til mennta 'í kvennaskól-
uin á Laugalandi. Var hún
jraoþroska og atkvæðamikil.
irio 1890 gekk hún að eiga
alma Jónsson, trésmið, fal-
nenni og hvers manns hug-
jUía. Þau Jónína munu fram
<.n af hafa búið á nokkrum
Uuta Æsustaða, en síðar, eft
i■ ao Jón bóndi féll frá, um
ima á allri jörðinni. Voru
»au Pálmi á Æsustöðum þang
.ó tii 1906, er þau fluttu til
.kureyrar, og þar dvöldust
jau tú ársins 1922, en hurfu
>á til Reykjavíkur og voru
<ar til dauðadags í sambýli
/ið Láru dóttur sína og mann
ænnar, Aðalstein Kristins-
on, framkvæmdastjóra. —
Jálíha, mann sinn, missti
ónína fyrir allmörgum ár-
m. —
í september 1947 fékk
onína he'lablæðingu og
,ftar en einu sinni errir það.
íáði hún sér þó að nokkru
nilli blæðinganna, hafði fóta
ist, las og skrifaði bréf og
ar furhu málhress. En með
dæðingunum fjaraði lif henn
<r ut meir og meir, og síðustu
aánuðina þrjá lá hún rúm-
óst, en las þó lengst af og
^at talað við vini sína. Hún
oiaaðist 25. febrúar s. 1„ 77
ra.
Með Jónínu frá Æsustöð-
im er merkiskona fallin í val
nn, eik, sem aldrei bognaði,
jótt iíkaminn yrði að láta
ndan og „bresta í bylnum
>tora seinast“. Andinn var æ
íinn sami, vinfestan, trygg-
yndið og umhyggjan fyrir
/anaamönnum og vinum
Jvakandi fram í dauðann. En
cveinan eða æðruorð yfir hin
im langvinnu og lamandi
/eikindum heyrðist aldrei.
Lún var frábærlega þrekmik
il kona, sjálfstæð, stjórnsöm
)g fór jafnan sínu fram. Ef
únhverjum kann að hafa
Jótt hún nokkuð einráð
ctundum, varð að viðurkenna
aítt, að sökum hæfileika
sinna og getu hafði hún oft
iðrum fremur rétt til þess.
'ún var ágætlega greind
kona, djúphyggin og ráð-
snjöll, og þótti mönnum gott
til hennar að leita, ef vand-
ræði einhvers konar bar að
höndum eða torsýnt þótti.
hvernig máli yrði bezt borg-
ið. Hún var fær um að standa
ein og vera öðrum athvarf,
enda mun hún hafa orðið
mörgum það á lífsleiðinni. Og
hvar sem hún átti heima, virt
ist það eins og sjálfsagt, að
menn leituðu styrks og stuðn
ings til hennar.
Eyjafjörður og Eyfirðingar
áttu hauk í horni þar sem
Jónína var. Bar hún mikla
hughlýju til þeirra og var al-
búin þess að bera fyr r þá
skjöld og draga vopn úr slíðr
um, ef henni þótti á þá hall-
að: Mun hún hafa saknað
margs úr sveitalífinu og með-
al annars reiðhestanna í
Eyjafirði, sem þá voru til all
margir, er hún var þar í
blóma lífs ns. Hafði hún átt
einn eða fleiri gæðinga, hafði
hið mesta yndi af þeim og
kunni vel að fara með þá.
Og fram á allra síðustu ár n
var sem nýtt líf og fjör færð
ist um hana, ef góðhestasög-
ur bar á góma. Kunni hún
allmargt slíkra sagna og
sagði þær manna bezt. Gat
hún af eigin reynd og heil-
um huga gert þessi orð Ein-
ars Ben. að sínum:
„Sá drekkur hvern gleðinn-
ar dropa i grunn,
sem dansar á fáksspon yfir,
grund.
í mannsbarminn streymir,1
sem aðfalls unn
af afli hestsins og göfugu
lund.—!
Jónína var hjálpfús mjög
og raungóð og tók um skeið,
að minnsta kosti, þátt í líkn-
arstarfsemi, en flest þess kon
ar starfa mun af hennar
hálfu hafa ver ð gert svo lít-
ið bar á. En af opinberum
málum og félagslifi skipti
hún sér lít'.ð. Starfssvið henn
ar var fyrst og fremst á heim
il nu. Hún unni mjög börn-
um sínum og barnabörnum
og bar hina mestu umhyggju
fyrir þeim. Hún hafði mikla
ánægju af hvers konar hann
yrðum og mætur á góðum
bókum og las miklð á seinhi
árum, er meiri tími vannst
til þess. Síra Matthías og Ein !
ar Benediktsson voru henni
kærast'r íslenzkra skálda,
Trúkona var Jónína mikil,
þótt hún hefði hvorki mörg
orð um það né vitnaði í heyr
anda hljóði. En traustið 11
Alföður og sigurs hins bezta,
sem lífið vekur hið innra eða
b'rt'r hið ytra, svo að allir
mega skynja, var eigi að síð
ur stöðugt.
Það sópaði að Jónínu á
Æsustöðum, hvar sem hún
var. Hún var há vexti og vel
á sig komin, prúð, örugg og
höfðingleg í framkomu og
fas’, svo að af bar. Og svo
var hún jafnan til hinztu
stundar.
Jakob Kristinsson.
Gerlst áskrífendnr aff
ZJímanum
Áskriftarsími 2323
Tamningastöð fyrir
vmnuhesta
Eftir Hjört Hjálmarsson
kennara á Flateyri.
Ég var i dag að lesa í
Tímanum útdrátt úr ræðu
landbúnaðarráðherra, er
hann flutti vlð setn'ngu bún-
aðarþings.
Þar víkur ráðherra að nauð
syn þess að komið verði upp
tamningastöð fyr r dráttar-
hesta.
Þetta er mál, sem ég tel að
of litill gaumur hafi verið gef
:;nn af forráðamönnum bún-
aðarsamtakanna. Allur þorri
búa hér á landi er of lítill til
þess að bera notkun aflvéla
til búnaðarstarfa.
Það er of dýrt að nota afl-
vél, sem kostar 20—30 þús. kr.,
á bú', sem gefur álíka miklar
árstekjur og vélin kostar. Auk
þess verður viðhald vélanna
iðulega of dýrt, meðfram
vegna þess, hve bændur
þekkja lít'ð til byggingar og
meðfei'ðar vélarinnar. Ég
hygg, að það sé ekki óalgengt
í því efni, að þekking'n sé
takmörkuð við það, hvernig
vélin er sett í gang og stöðv-
uð. Þá má á það líta, að öll
eyðsla og viðhald vélarinnar,
verður að gre’ðast í erlendum
gjaldeyri. Við erum þar að
gre ða erlendum verkamönn-
um laun meðan nægt starfs-
fólk er í landinu. Þó eru stöð-
ugt uppi auknar kröfur um
innflutning slíkra véla, og ég
skal viðurkenna að nokkur
rök eru til þess, og vil ég þá
einkum nefna tvennt, sem
mér virðist mest bera á.þegar
um þessi mál er rætt.
Vélin er handhæg að gripa
til hennar, og vélin er örugg
að því leyti, að hún hleypur
engin gönuskeið, fælist ekk',
jafnvel þó að barn stjórni
henni. Lítum svo á hestinn i
þessu sambandi.
Þar sem fátt er hrossa, og
ekkert stóð, er mjög einfalt
mál að tjóðra vinnuhesta.
Það háir þe'm ekkert, ef þess
er gætt, að sleppa þeim eða
taka þá í hús í hrakviðrum,
og sjá svo um, að þeir hafi
jafnan næga beit og vatn í
tjóðrinu. Sé þetta gert, má
heita að jafn fljótlegt sé að
grípa til hests'ns og vélarinn-
ar.
Þá er það hitt atriðið, að
hesturinn sé stilltur. Slíkt hef
ir viljað bregðast til beggja
vona um þá hesta, sem bænd
ur hafa fengið. En þar kem-
ur t:l verksviðs tamninga-
stöðvarinnar. Á tamninga-
stöðiýii þarf að ala upp hesta
af góðum vinnuhestakynjum,
og úrvals maður, eða menn,
þurfa að sjá um tamningu
þeirra. Það er eðlilegt, að
bændur ve^gri sér við notkun
hesta, ef þeir eiga að kaupa
óreynd ungviði og hending
ræður um efnivið og tamn-
ingu. Því það verður að segj-
ast, þó leitt sé, að of fáir
bændur kunna full tök á að
fara með v'nnuhestinn sinn,
einkum í fyrstu gerð, en að
henni býr lengi. Hesturinn,
„hin lifandi vél“, er viðkvæm
ur engu síður en hin dauða
vél, og ekki hvað sízt þeir,
sem oftast er mestur og bezt-
ur efniviðurinn í, skaphest-
arn'r. Þá er hægt að eyði-
leggja á einum degi.
Nú er þessum málum svo
komið að illgerlegt er að fá
sæmilegan vinnuhest. í vetur
leitaðist ég fyrir um það í
einu helzta hrossahéraði
landsins, Skagafirði, en fékk
(Framhald á 5. siðuj
Biðstofugestur sendir hér hug
leiðingu, sem er byggð á reynslu
hans og athugunum í biðstof-
um læknanna. Hann segir svo:
„Vegna heilsufarslegra að-
stæðna á undangengnum miss-
erum hefi ég oft verið einn
þeirra mörgu, sem beðið hafa á
ýmsum lækna-biðstofum hér í
Reykjavík.
Hef ég því af eigin raun
kynnzt lífinu þar, og þeim að-
stæðum, er biðstofugestir hafa
við að búa. Flestir munu mér
verða sammála um það, að bið-
tímar þessir séu ekki skemmti-
legir, svo að ekki sé meira sagt.
Oftast eru þeir einn óslitinn
„þegjandaleikur".
En flestum okkar, ekki sízt
konum, er óeiginlegt að sitja
eða standa steinþegjandi, og
halda að sér höndunum, stund-
um svo klukkutímum skiptir.
Oft eru það blessuð börnin,
sem valda þægilegri tilbreytingu
með sínum einföldu, en oft at-
hyglisverðu spurningum, hispurs
lausum tilsvörum og margvís-
legum athugasemdum. Mér
finnst oft, að framkoma þeirra
geti gefið nokkra hugmynd um
heimili þeirra og uppeldi.
Á biðstofunni má segja, að sé
fólk á öllum aldri, af öllum stétt
um þjóðfélagsins. Af látbragði
þess, klæðaburði, hreyfingum
og ýmsum háttum, fer maður
óafvitandi í þegjendaleiknum,
að skapa sér ýmsar myndir af
persónuleika, stöðu og heimilis-
háttum hvers og eins, sem inni
er. En það er önnur saga. Það
er eftirtektarvert, að konur eru
í miklum meirihluta þeirra, sem
læknanna vitja. Ætti það að
vera ærið rannsóknarefni karl-
mannanna á miðri hinni marg-
rómuðu kjarnorku- og kvenrétt-
indaöld.
Stundum kemur það fyrir, að
einhver skerst úr leik, og rýfur
þögnina.
Einu sinni varð það til þess,
að farið var að ræða um björg-
unina við Látrabjarg. Kom þá á
daginn, að einn biðstofugest-
anna hafði tekið þátt í björgun
arstarfinu.
Hinn langi biðtími leið nú
óðar en varði við umræður og
frásagnir frá þeim sögulega og
merkilega atburði, sem björgun
in var, en sögumaður var kvadd
ur með hlýhug og þakklæti.
Ég get þessa til þess að benda
á, að ég tel það enga dauðasynd,
þótt brugðið sé út af þeim vana,
að steinþegja á öllum lækna-
biðstofum.
En þó skyldu menn og konur
varast, að ræða um veikinda-
ástand sitt, eða annað skylt.
Hugirnir eru víst nógu bundnir
við það á slíkum stöðum. —
Takið upp léttara hjal.
Ég held, að of lítið sé gert til
þess að standa á móti áhrifum
hins kaldrifjaða hversdagsleika.
Það þarf að glæða betur en
orðið er, þá heilbrigðu hrifni,
og fjölga þeim tækifærum, er
henni valda, svo sem er við mæt
um fagnandi félögum, hlýju í
viðmóti og viðræðu, er við kom
um inn á fagurt en formfast
heimili; auganu mætir stíl-
hreinn húsbúnaður, hagræn
snyrtimennska, smekkleg um-
gengni í hvívetna o. s. frv. Aldr-
ei er jafngott að verða fyrir
slíkum hughrifum, og þá, er
eitthvað angrar mann, hvort
það er vanheilsa eða annað.
Við gerum okkur ekki ávallt
ljóst, hversu náið samband er
á milli hins andlega ástands
og líkamlegrar líðanar, eða van-
líðanar. — Hvernig er nú ástatt í
þessum efnum, þegar við kom
um inn á læknabiðstofuna í
dag? Að mínum dómi, vantar
þar víðast hvar, mikið á, að
æskilegt tillit sé tekið til þeirra,
sem þar þurfa að dvelja. Oftast
er þar þröngt, fá sæti, rykfallin
ljósastæði, lítið um blöð og bæk-
ur, nema þá helzt margra mán-
aða eða ára gömul útlend mynda
blöð; hvað þá að þar finnist
nokkuð, sem létt gæti hug og
sinni og orðið til dægrastytting-
ar.
Sumir reyna að bæta hér úr
sjálfir. Konurnar hafa prjón-
ana eða lítinn dúk með sér, aðr-
ir stinga á sig Vísi eða Mogg-
anum. Það er þreytandi fyrir
störfum hlaðna húsmóður, sem
verður að fara með vanheilt
barnið sitt til læknis, eða þreytt
an verkamann, sem kemur frá
vinnu, að verða e. t. v. að standa
steinþegjandi og aðgerðalaus í
marga tíma, áður en afgreiðsla
fæst.
Mér er ljóst, að nokkrir ann-
markar munu vera á því, að
bæta hér verulega um, sérstak-
lega hvað viðkemur húsrúminu.
Ég freistast þó að lokum að
beina nokkrum tilmælum til
réttra aðila, sem ég vona að
verði tekin til vinsamlegrar at-
hugunar.
Væri ekki hægt að hafa allar
biðstofur hlýjar, hreinar og
bjartar? Helzt málaðar litum,
sem verkuðu þægilega á augað.
Blóm ættu að vera í gluggum. Á
veggjum smekklegar myndir. —
Mikið af nýjum blöðum og tíma
ritum. — „Spegilinn" má hvergi
vanta. Þar eiga að vera barna-
myndabækur — og sögur.
Gjarnan taflborð, spil og létt-
ar gestaþrautir.
Að minnsta kosti eitthvað af
þessu, en umfram allt, eins
mörg sæti og mögulega rúmast
í stofunni“.
Fleira kemst ekki að í dag.
Starkaður gamli.
Frá verðgæzlustjóra
Kaupendur að rósóttu bómullarefni (Cretonnss),sem
selt var i Barnafataverzluninni, Laugaveg 22, á kr. 27,
20 pr. m., 24. f.m. og síðar, eru vinsamlega beðnir að
hafa samband við skrifstofuna sem allra fyrst.
Það skal tekið fram, að enda þótt verðið væri of
hátt, var það eigi sök nefndrar smásöluverzlunar, og
því ekki um að ræða verðlagsbrot af hennar hálfu.
Reykjavík, 1. marz 1951.
Frestið ekki lengur, að gerast
áskrifendur TÍMANS