Tíminn - 22.03.1951, Blaðsíða 5

68. blaff.
TÍMINN, fimmtudag nn 22. marz 1851.
5.

Fimmtud. 22. marz
ii»0*-
ÞJÓDLEIKH ÚSIÐ
Heilög Jóhanna
Nylonsokkarnir og
Alþýðublaðið
Alþýðublaðið hefir nú mikl
ar áhyggjur, sem sprottnar
eru út af nylonsokkum.
Tilefni þeirra var upphaf-
lega það, að e nhver verzlun-
arfyrirtæki höfðu ætlað að
hagnast á því í skjóli báta-
gjaldeyrisins að selja nylon-
sokka á 90—96 krónur. Al-
þýðublaðið greip þetta sem
sönnun þess, hve háskalegt
þetta nýja fyr rkomulag væri,
og upplýsti í því sambandi,
að í stjórnartíð Stefáns
Jóhanns hefðu nylonsokkar
ekki kostað nema 60—70 kr.
á svarta markaðinum, en
annars staðar voru þeir þá
ekki fáanlegir. Var ekki ann-
að séð en að Alþýðublaðið
væri ánægt með það fyrir-
komulag og vildi halda því
áfram.
Þessi skrif Alþýðublaðsins
urðu til þess, að Tím'nn upp-
lýsti, að nylonsokkar, sem
væru keyptir frá Bretlandi,
þyrftu ekki að kosta nema 35
—45 kr., þótt lagt væri á
þá 50% álag vegna bátagjald
eyris ns. Var þetta byggt á
innkaupum, sem S.Í.S. hefir
nýlega geft. Hins vegar yrðu
sokkarnir vitanlega dýrar’, ef
þeir væru keyptir í vöruskipt
um, og samt lagt á þá fullt
álag. Það mun ekki heldur
ætlun útvegsmanna og má
því fastlega gera ráð fyrir,
að bráðlega-fá st hér nóg af
nylonsokkum fyrir 35—45 kr.
f samræmi við þetta, skor
aði Tíminn á neytendur að
kaupa ekki hina dýru sokka,
því að verðlag ð myndi brátt
lækka.
Það hefði mátt ætla, að
þessar upplýsingar hefðu
nægt til að sanza Alþýðublað
ið, ef hin upphaflegu skrif
þess hefðu stafað af he:l-
brigðum hvötum. En Alþýðu
blaðið hefir aldrei verð verra
en eftir þetta.
Af hverju stafar þessi reiði
Alþýðublaðsins? Ekki getur
hún verið sprottin af um-
hýggju fyrir neytendum, þar
sem augljóst er, að þetta
nýja fyr'rkomulag verður til
þess að lækka nylonsokkaverð
ið, þar sem nylonsokkar
máttu heita ófáanlegir nema
á svörtum markaði? Ekki
getur reiði Alþýðublaðsins
heldur verið sprott'n af um-
hyggju fyrir bátaútvegs-
mönnum, þar sem þessir að-
ilar fá nú nokkurn hluta
þess hagnaðar, sem svarta-
markaðsbraskararnir fengu
áður?
En svartamarkaðsbraskar-
arnir hafa ástæðu til þess
að vera reiðir. Þeir eru hér
sviptir miklum gróða, sem
þeir hafa notið frá stjórnar-
tímum Stefáns Jóhanns. Þeir
taka vissulega undir með Al-
þýðublaðinu: Þú góða, gamla
lið.
Jafnframt þvi, sem Alþýðu
blaðið samhryggist svarta
markaðsbröskurunum, lætur
það re ði sína bitna á Tím-
anum í tilefni af því, að hann
hefir skorað á neytendur að
kaupa ekki hina dýru nylon-
sokka, því að verðið myndi
falla, ef fólk keypti þá ekki.
Það telur þetta merki um
Enginn skyldi halda að
Bernhard Shaw hafi skrifað
sjónleikínn um heilaga Jó-
hönnu til þess, að lýsa ald-
arfari löngu liðinna tíma.
Skáldið átti ekkert vantalað
við samtíðarmenn Jeanne
d’Arc. Við sína eigin samtíð-
armenn vildi hann tala og
sýná þeim í spegil. Þess vegna
er Heilög Jóhanna leikur um
viðhorf líðandi stundar. En
hann er sögulegur, viður-
kenndar persónur eru hafð-
ar þar með viðurkenndum
einkennum, líkt og þegar
Tryggvi Sveinbjörnsson skrif
aði Jón biskup Arason. Og
höfundurinn fylgir raunar
hinum viðurkennda sögu-
þræði að mestu leyti.
í stuttu máli sagt, er Heilög
Jóhanna "alvarleg og bitur á-
deila óg efnið svo mikið, að
úr því niætti gera marga sjón
leiki. Ef til vill má segja, að
þetta sé einkum leikur um
þýðingarleysi ofbeldisins, sig
ur píslarvættisins yfir kúg-
uninni 'ög lýsing á viðleitni
manna “til að halda fram
þeim stöfnunum, sem vernda
forréttmdi þeirra sjálfra.
Þetta jr alvarlégt efni en
Bernhard Shaw kann allra
manna bezt að gera leiðin-
lega hluti skemmtilega. —
Hann drégur fram spaugi-
legar hlioar manna, lætur
skiptast IPhnittni og skringi-
leg viðbrogð og tilsvör, svo
að einfaidir menn halda jafn
vel, að hin bitrasta ádeila sé
ekkert áhnað en léttur skop-
leikur.
Þjóðleíkhúsið hafði frum-
sýningu á Heilagri Jóhönnu
slðastliðið sunnudagskvöld
við ágætar undirtektir. Sú
sýning vaÝ sigur íyrir Þjóð-
leikhúsið’ "
Anna Éörg leikur aðalhlut-
verkið og^éina kvenhlutverk-
ið, sem hfutverk getur kall-
ast. Þett’á' er vandmeðfarið
hlutverk/ Höfundur hefir lát
ið stúlkuná halda „sögulega“
réttum éínkennum. Þetta er
óspillt svéitastúlka, hjartan-
Jungfrúin krýpur í k rkjunni í Reims.
íneð verður leikur nennar
sannur og áhrifamikill. Hún
hefir hér fengið hlutverk,
sem fyllilega er samboðið list
liennar og það er ástæða til að
gieðjast og þakka þess vegna.
En það eru margar ágætar,
sigildar persónur aðrar i þess
um sjónleik og sumar þeirra
leiknar af mikilli prýði.
Lárus Pálsson leikur Karl
prins cg siðar konung. Prins-
inn hefir fengið heldur leið-
inlegt eftirmæli í sögunni, og
höfundur hefir haft hans
full not án þess að hrófla við
því. Einnig þar fylgir hann
þræðinum. Konungsson hefir
verið brýndur til dáða í nafni
ættar sinnar. Hann er eng-
inn styrjaldarmaður og fær
strax í æsku óbeit á hern-
aði og hermönnum, líkt og
skólastrákur, sem barinn er
lega sanfffærð um að hún sé,til bókar en vill stjórna vél,
á bókmenntum og
bókamönnum. Hin innri sjálfs
vörn Karls snýst upp i trú
á hentuga samninga auk þess,
sem hann hefir alltaf þörf
fyrir að skýra hlutina sér í
hag, eins og aðrir. Hann veit,
að hann er hvorki Karl vitri,
Karl djarfi, né Karl góði, en
hann segist þó! hafa gert
minna illt en beztu og mestu
mennirnir. Honum er það upp
reisn, að jungfrúin skákar
Möfðingjunum í orði, þeir
átíu það skilið fyrir lítilsvirð-
ingu sína á honum. Frá höf-
kölluð af guði, eigi sér það fær óbeit
hlutverk' *!”að berjast fyrir'
Frakklanð og Frakkar eigi
sitt land sjálfir. í aðra rönd-
ina er stúikan barnslega ein-
föld og saklaus, en það er
eitt af þVf; sem dásamlegast
er við þ'ehnan sjónleik, hvern
ig hin sánna speki er lögð á
varir þesSarar ómenntuðu
sveitastúlkú, svo að öll ver-
aldarvizká menntamann-
anna fölriar fyrir henni. En
það er nökkur vandi að sam-
ræma einkenni jungfrúar-
innar, 'gera trúarhetjuna
mannlegá, striðshetjuna undarins hendi er Karl VII.
barnslega ög barnalega. Þetta ágæt en vandmeðfarín per-
tekst Önrtu Borg vel og þar sóna. Það þarf hárfina ná-
hræsni ög íhaldsmennsku hjá
Tímanum. Hinu getur það þó
ekki neitað, að sé hér um
hræsni og ihaldsemi að ræða,
hef'r enska verkamanna-
stjórnin gert sig enn sekari
um þessar ódyggðir. í fyrra-
vor, þegar fiskurinn hækk-
aði óeðldega í Bretlandi eft-
ir að hámarksverðið var af-
numið og verðmyndunin lát-
in frjáls, skoraði stjórn'n á
neytendur að draga úr inn-
kaupum og knýja þannig
fram verðlækkun. Þetta bar
tilætlaðan árangur og verðið
varð fljótlega mun lægra en
meðan hámarksverðið og verð
lagshömlurnar voru í g'ldi.
Alþýðublaðið getur svo haft
um það eins stór orð og það
vill, að það sé hræsni og í-
haldsemi að fylgja þessu for-
dæmi brezkra jafnaðar-
manna. Það getur líka hald-
kvæmnl til þess að þetta
konunglega mæðustrá fái not
ið sín, en Lárus Pálsson sýnir
þar hin ágætustu listatök.
Rúrik Haraldsson leikur
bastarðinn af Orleans.
fremsta heríoringja Frakka,
sem dáist að jungfrúnni, en
finnst þó alltaf.að hann hafi
sigrað Englendinga. Þetta er
vörpulegur maður, sanngjarn
og viðfelldinn. Það hallar
hvergi á trú eða kraftaverk
í þessum leik, án þess að
nokkrum sé boðið að trúa
því, að náttúrulögmálum sé
haggað. Jungfrúin viðurkenn
ir sjálf, að boðin frá guði
berist um vitund og ímyndun
okkár sjálfra. Poulengay seg-
iv, að stúlkan sjálf sé alls
ekki lítið kraftaverk. Þannig
er Shaw. Hann viðurkennir
undur lífsins og kraftaverk
þess, án þess að ganga lengra
Bastarðurinn viðurkennir á-
hrif jungfrúarinnar á herinn
en hann viðurkennir engin
kraftaverk í hernaði og segir
að guð sé æfinlega með stór-
fylkjunum.
Gestur Pálsson leikur erki-
biskupinn af Reims, rólegan
og hygginn veraldlegan kirkju
höfðingja, sem ekur seglum
eftir vindi en vill þó ekki
láta neitt af sínu.
Valur Gíslason leikur ann-
an biskup, Pétur af Beauvais,
þann sem dæmdi jungfrúna.
Valur er ágætur kirkjuhCfð-
ir.gi.
Jón Aðils leikur jarlinn af
Warwick, rólyndan brezkan
stjórnmálamann, sannan
dánumann (gentleman) að
brezkri háttvísi og prúð-
mennsku. Þátturinn í tjald-
inu brezka, þar sem jarlinn
talar við Pétur biskup og séra
Jón Stogumber, sem Indriði
Waage leikur, er ágæt sam-
koma. Þar er því lýst, hver
dauðaorsök jungfrúarinnar
ið áfram að samhryggjast
svartamarkaðsbröskurunum. jer. Hún er á móti öllu þjóð-
Hvort tveggja sýn r, að það skipulagi kristinna manna.
eru ekki hagsmunir almenn-
ings, sem þetta veslings blað
ber fyrir brjósti, heldur hef-
ir því hér eins og endranær
misheppnast hin „miskunn-
arlausa" barátta, sem formað
ur Alþýðuflokksins hefir fyr-
irskipaði því að heyja.
Það er að segja: Hún viður-
kennir manninn og guð, geng
ur fram hjá kirkju og léns-
herrum. Bæði aðallinn og
kirkjan, allir flokkar og stofn
anir, sem eiga að vernda sér-
hagsmuni eru i hættu. Þvi
verða kardínálar og haronar
að skjóta deilumálunum á
frest meðan þeir sigrast á
sameiginlegum óvini. Og séra
Jón mótmælir andstöðu henn
ar við brezka heimsveldið.er
hún neyti fremstu þjóðum um
rétt til að stjórna málum
hinna, sem skemmra eru á
veg komnar. Það er eins og
fleira, tuttugustu aldar rök,
felld af miklum hagleik inn
i ramma fimmtándu aldar-
innar. — En þátturinn i tjald
inu er undirbúningur eftir-
leiksins.
Valdimar Helgason leikur
hirðstjóra prinsins. Sumir eru
orðnir þreyttir á þvi, hvað
Valdimar liggur oft hátt róm-
ur á leiksviði og þvi er það
ef til vill ekki heppilegt, að
nú verður hann að Jeika hinn
mesta hávaðamann, sem
prinsinn segir að heyrist til
um allan kastalann og skuli
reka Englendingana burt með
hávaðanum. Hirðstjórinn
þarf að vera heimskur há-
váðamaður í skrautklæðum.
Þóra Borg er kona hans,
glæsileg tignarkena í sjón,
samboðin bónda sinum að
anölegu atgjörvi.
Haukur Óskarsson leikur
ðalsmanninn „Bláskegg,“
sjálfumglaðan oflátun.g, sem
fyllir mynd þá, sem gerð er
af höfðingjunum til að sýna
andstæðu heilbrigðrar alþýðu.
Jón Sigurbjörnsson fær það
hlutverk, að sýna aðdáun hins
hverflynda, óbreytta stríðs-
manns og trú hans á jung-
frúnni. Jón er hermannleg-
ur á velli og gerir þessu hlut
verki góð skil. En flest eru
þessi hlutvcrk þannig vaxin,
að þau gefa skilyrði til lista-
taka af mestu snilld, og því
er seint hægt aö segja, að
þeim séu gerð full skil. Hitt
er mest um vert, að ekkert
hlutverkið virðisc hafa verið
misskilið.
Brynj úlf ur J óhannesson
ieikur höfuðsmann þann.sem
fyrstur leyfði jungfrúnni að
fara á fund prinsins og fekk
henni föruneyti. Klemens
Jónsscn lcikur ráðsmann hóf
uösmannsins forkostulega,
bræddan þræl hjá dramb-
sömum ofstopamanni og Þor-
grímur Einarsson Poulengay
þann, sem fyrr er nefndur.
Höfuðsmaðurinn er enginn
trúmaður, fyrr en hænurnar
hans hafa verpt, og eru allir
þessir menn skemmtilegir
fulltrúar til að fylla myr.dina.
Enn eru ýmsir leikendur ó-
taldir þó að fljótt verði nú að
fara yfir sögu. Ævar Kvaran
leikur virðulegan rannsókn-
ardómara í Rúðu, Baldvin
Halldórsson saksóknara, Stein
dór Hjörleifsson kanúka og
eru þeir báðir ofstækisfullir
ádeilumenn gegn jungfrúnni.
Róbert Arnfinnsson leikur
svartmunk, bróður Martein,
sem er eini kirkjunnar mað-
ur, sem reynir að hafa mild-
andi áhrif og vill jafnvel
bjarga jungfrúnni. Karl Sig-
urðsson leikur böðulinn. Enn
koma við sögu sveinar tign-
armanna, meðdómendur i
rannsóknarrétti, böðulsþjón-
ar (sem leikskráin kallar
knekti) verðir, hermenn og
annað fólk.
Eftirleikurinn er vitrun I
svefnherbergi Karls konungs
VII. árið 1456, 25 árum eftir
brennuna, þegar páfalegur
dómstóll hefir dæmt jung-
frúna saklausa, og er rétt að
minna menn á, að þá hefir
Karl VII. samkvæmt verald-
arsögunni sjálfur hrakið Eng
lendinga úr landi og samið
frið við þá. Þessi eftirleikur
er einskonar uppgjör ofbeld-
(Framhald á 7. síðu.)