Tíminn - 05.06.1951, Blaðsíða 5

122. blað.
TÍMINN, þriðjudaginn 5. júní 1951.
5.
Þegar dragbíturinn
fær f or ustuhlutverk
Öðru hvoru dettur það í
Mbl. að fara að hæla Sjálf-
stæðisflokknum af forustu-
hlutverki í landbúnaðarmál-
um. Nýlega hefir það flutt
eina slíka grein og var þar
jafnframt lagt illt til Fram-
sóknarmanna.
í þessu sambandi er rétt
að birta eins konar annáls-
brot úr búnaðarsögunni. Það
má benda Mbl. á nokkur
vörðu#Tot, sem vlsa leiðina.
Þegar jarðræktarlögin voru
sett í fyrstu veitti Mbl. því
máli lítið brautargengi. Þá
var það Tíminn ,sem birti rit
stjórnargreinar um málið,
þar sem hnekkt var hrópyrð-
um Mbl. Það var Mbl., sem
kallaði að jarðræktariögin
myndu gera bændur að „öl-
musulýð' og glata metnaði
þeirra. Þannig fór Mbl. að
því, að eiga höfuðþáttinn í
setningu j arðræktarlaganna.
Þegar afurðasölulögin voru
sett og komu til framkvæmda
1935 barðist Sjálfstæðisflokk
urinn gegn þeim af mikilli
hörku og Mbl. lét ekki sitt
eftir liggja. Það reyndi að
æsa og espa menn gegn lög-
unum, bæði bændur sjálfa
og neytendur. Og það hvatti
til þess, að menn gerðu verk
fall um mjólkurkaup. Þann-
ig var forustuhlutverk Sjálf-
stæðisflokksins í afurðasölu
málum landbúnaðarins.
Mbl. segir nú, að Sjálfstæð
ísráðherra hafi verið upp-
hafsmaður þeirrar stefnu, að
flytja inn landbúnaðarvél-
ar. Sannleikurinn er sá, að
þau einu tímamót, sem hægt
er að merkja glöggt í þeim
efnum, eru þegar Hermann
Jónasson landbúnaðarráð-
herra lét flytja inn skurð-
gröfurnar 1941. Það voru
fyrstu vélskóflur, sem komu í
eigu íslenzkra manna. Það
var landbúnaðarráðherra og
í'ramsóknarmaður, sem steig
það spor, en enginn annar,
— til dæmis ekki borgar-
stjórn Reykjavíkur, — enda
gláptu Reykvíkingar hópum
saman á þessi verkfæri, eftir
að þau fóru að vinna í þjón-
ustu landbúnaðarins. — Hins
vegar hafði Sjálfstæðisflokk
urinn forustu í „Nýsköpun-
arstjórninni“, þar sem land-
búnaöinum og rafmagnsmál-
uniun voru ætlaðar 50 millj-
ónir króna samtals, og svik-
in um verulegan hluta þess.
Þannig var forustufram-
kvæmd Sjálfstæðisráðhterr-
anna þá í þessum tveimur
örlagamálum íslendinga.
Það eru lögin um ræktun-
arsamþykktir, sem hið nýja
landnám og vélainnflutning-
ur byggist á. Framsóknar-
flokkurinn barðist fyrir
þeirri lagasetningu. Hún var
tafin í meðferð þingsins.
Sjálfstæðisflokkurinn hafði
þar forustuhlutverki að
gegna. Hann ályktaði 1934 í
bróðurlegri einingu með báð
um verkalýðsflokkunum, að
sléttun gömlu túnanna væri
alveg nóg 10 ára áætlun. Það
var Eiríkur Einarsson, þing-
maður Árnesinga, sem undir
SKrifaði þetta nefndarálit fyr
ir Sjálfstæðisflokkinn, en af-
greiðsla málsins og afstaða
ERLENT YFIRLIT: ‘
i.1
Maðurinn er verkfæri
Rúmeni frá Rukovinn bregður upp inynd
af herleiðing'u iiiitíiua ínanna í veldi Rússa.
I ínestu kiigun Síberíu fylgir stjórnendun-
iiin óttinn við njósnir og hatur hinna
ánauðugu
Tíminn birtir hér grein úr [ Þannig komu heim í mína sveit
þau Saveta, dóttir Nikulásar
Sadavec, — hún hafði drepið
norska blaðinu Várt Land, þar
sem Rúmeníumaður nokkur seg
ir sögu sína. Það er eflaust ó- I föður sinn, — og brennuvargur
hætt að treysta því, að frásögn
hans er rétt mynd í megindrátt-
um af örlögum margra í hópi
nokkur. | STALIN,
Þau voru fyrstu kommúnistar stjórnar
í minni sveit, — hafa víst vonað,
þeirra þúsunda, sem lent hafa I að það leysti þau frá fangelsis
gegn vilja sínum í þjóðflutning
um þeim, sem fram hafa farið
á síðustu árum. Höfundur heitir
Nimigean Dumitru. Hann var
bóndi í Ragavtihéraðinu og var
6 ár í Síberíu í nauðungarvinnu
en er nú flóttamaður í Vestur-
Evrópu. — Hér hefst nú frásögn
Rúmenans.
Við trúðum því ekki, að Bess-
arabía og Bukovina yrðu fyrir
hernámi Rússa. Við héldum enn
áfram að skeggræða það, þegar
þeir voru allt í einu komnir.
Þeir skiptu hundruðum, mörgum
hundruðum. Mest voru það Asíu
menn í óhreinum einkennisbún
ingum, og með rauða stjörnu á
húfunni.
Rúmenski herinn hafði naum
ast tíma til að hverfa brott úr
þeim héruðum, sem féllu í hend
ur Rússum. Meginhluti hans var
umkringdur, herdeildirnar leyst
ar upp, liðsmenn flettir her-
klæðunum og fyrirmenn látnir
sæta ýmiskonar auðmýkingu.
Karl II. Rúmeníukonungur
fékk úrslitakosti frá Rússum ár
ið 1940. Þá var honum þröngvað
til að skipa Rúmeníuher að
hverfa úr Bukovinu og Bessara-
biu. Rússar héldu þó ekki samn
inginn og komu tveimur dögum
fyrr en um var samið, og af-
vopnuðu rúmenska herinn. Bess
arabía hefir samtals lotið rúss-
neskri stjórn í 100 ár í allri sinni
sögu, en Bukovina aldrei.
Bændur Bukovinu litu yfirleitt
á það, sem refsidóm hins al-
máttuga, og guðleysingjar sett-
ust að í héruðum okkar. Við
þurrkuðum okkur um augun og
héldum okkur sem mest heima
við. Hernámsmenn voru oftast
drukknir. Mikill munur var á
þessu liði og rúmenska hernum.
Við væntum þess, að reynslu-
tíminn yrði ekki langur og Rú-
menar kæmu bráðlega aftur.
Við litum með sérstakri fyrir-
litningu á þá, sem tekið höfðu
hernámsliðinu fagnandi. Þeir
voru fáir, og við hugsuðum, að
þeir fengju endurgjaldið innan
skamms.
Rússar slepptu föngum laus-
um til að vinna sér lýðhylli.
maðurinn, sem
þjóðfluíningunum
miklu
vist framar. Fangelsin voru og fjögur kíló af maís. Ef hjól
tóm í nokkra daga. Svo fór að brotnaði, mátti búast við fang-
reitast í þau aftur. Nú voru það
sjálfstæðustu bændurnir og á-
hugamenn um stjórnmál. Hver
heiðarlegur maður gekk til sæng
ur á hverju kvöldi með þann
ugg í huga, að hann yrði í
fangelsi næstu nótt.
Þá fór ég að skilja rússneska
máltækið: Til eru þrennskonar
borgarar í Rússlandi: Þeir, sem
hafa verið, þeir, sem eru, og
elsisvist fyrir skemmdarverk.
Þá var það, sem hundrað
bændur réyndu að halda hóp-
inn yfir landamærin til að
losna undan þessari ánauð. Af
leiðing þeirrar tilraunar .var sú,
að þeir, sem eftir voru í sveit-
inni, voru fluttir til Síberíu.
Meðan þetta gerðist fóru Þjóð
verjar þeir, sem í landinu voru,
heim til sín, en kommúnistar
þeir, sem munu verða í fangelsi. settust í þeirra húsnæði. Flest
Á þremur mánuðum urðu fang voru það njósnarar, sem höfðu
elsin of lítil. Þá bættu þeir skól
unum við og hermannaskálun-
um.
Þannig hurfu beztu mennirnir
smám saman.
Landamæranna var alltaf
gætt betur og betur meðan á
þessu stóð. Þar var alltaf varðlið
með sporhunda og þar var kom
ið upp gaddavírsgirðingum. Kíló
metra breitt svæði var haft ó-
ræktað og tíu metra ræma var
mulið og rakað moldarbeð, svo
að finna mætti hvert fótspor,
ef þar væri stigið niður. Þeir,
sem áttu heima nálægt landa-
mærunum, voru undir sérstöku
eftirliti og alls staðar voru leyni
legir rannsóknarmenn á ferð.
Þegar öruggt þótti, að enginn
gæti flúið, hófust fjöldahand-
tökur. Þá sá margur, sem haft
hafði samúð með Rússum, eftir
því hvaða afstöðu hann hafði
tekið.
Allír lifðu í kvíða og öryggis-
leysi. Um miðjar nætur komu
fjórir eða fimm vopnaðir her-
menn inn á heimili manna í
fylgd með leynilögreglumönn-
um. Heimamaður varð að klæða
sig við bjarmann af vasaljósi
lögreglumannsins og fylgjast
með gestunum, án þess að taka
nokkuð með sér að heiman. Svo
hvarf hann og enginn vissi neitt
um hann framar fremur en
hvers vegna hann var tekinn.
Menn voru neyddir til að
höggva í skóginum eða viryia
þar með hest og kerru fyrir 18
rúblur á viku en það var sama
það hlutverk
glugga manna
kæra þá, sem
skoðun.
að hlusta við
í myrkri og á-
voru á annarri
Eg var tekinn í júní 1941 og
öll fjölskylda mín.
Úr lestinni, sem flutti okkur,
sá ég Rússland í sinni réttu
mynd. Mér fannst áróður Göbb-
els fölna hjá hinum rússneska
áróðri.
Ég sá kvennaflokka við vinnu.
Verkstjórinn var á hestbaki, reið
á milli kvennanna og ógnaði
þeim með reiddu keyri.
Ég sá barnaheimili verkafólks
ins, þar sem tötrum klæddur
barnahópur var hálfsoltinn und
ir eftirliti tveggja eða þriggja
roskinna kvenna.
Konur, sem unnu á járnbraut
arstöð sögðu mér, að menn
þeirra hefðu fyrir meira en ári,
Raddir nábúanna
flokksins í heild var í sam-
ræmi við þetta. Þannig var
stórhugur, framsýni og for-
usta Sj álf stæðisflokksins í
ræktunarmálunum á þeirri
tíð.
Allir vita, að undanfarið
hefir það verið nokkrum erf
iðleikum háð, að útvega bygg
ingarsjóði og ræktunarsjóði
Búnaðarbankans fjármagn
til starfsemi sinnar, en allar
framkvæmdir í sveitum eru
mjög við það bundnar. Sjálf
stæðisflokkurinn hefir aldrei
gegnt þar neinu forustuhlut-
verki. Eins og sakir standa
verður sú saga ekki rakin
hér, en Timinn mun ekki láta
sitt eftir liggja í þeim um-
ræðum, ef Mbl. stofnar til
þeirra frekar.
Þá er það ekki úr vegi, að
tala uni forustuhlutverk Sjálf
stæðisflokks(ins og væntan-
lega Mbls. í samvinnumálum
bændanna, en samvinnu-
stefnan og samvinnuhreyf-
ingin er svo nátengd og sam-
fléttuð menningu sveitanna
og framför landbúnaðarins,
að þar verður ekki á milli
greint. Mbl. hefir jafnan
sýnt samvinnuhreyfingunni
andúð og aldrei staðið með
henni, þegar hún hefir átt
hendur sínar að verja.
Þessi vörðubrot ættu að
nægja. Um hvert eitt þess-
ara atriða mætti skrifa sér-
stakan kapítula, þó að það
bíði. En hvenær hefir það
komið fyrir, í samningum um
samstarf flokka, að það væri
ekki Framsóknarflokkurinn,
sem bar hagsmunamál bænd
anna fyrir brjósti? Hvenær
átti Sjálfstæðisflokkurinn
þar undir högg að sækja
Sjálfstæðisflokkurinn hef-
ir verið dragbítur á framför
landbúnaðarins og Framsókn
arflokkurinn hefir alla sína
tíð þurft að eiga í togstreytu
við hann og sérstaklega að
þurrka út áhrif Mbls. til þess
aö þoka málefnum landbún
aðarins áleiðis.
verið fluttir burtu á fjarlæga
vinnustöð.
Þannig skyldi ég, að í ríki kom
múnistans er maðurinn aðeins
verkfæri.
Hjá þeim er fjölskyldan einsk
isvirði.
Ég sá rússneska samyrkju-
bændur, sem bjuggu í kofum,
þar sem hálmur var hafður til
skjóls.
Ég sá hvergi kirkju, sem hélt
krossmerki sinu. Þeim hafði ver
ið breytt í kvikmyndahús eða
kornhlöður og verið merktar
með rauðri stjörnu.
Seinna hefi ég orðið þess var,
að síðan 1944 hafa verið byggðar
nokkrar kirkjur til að sýna er-
lendum gestum.
Við spurðum Rússa, sem við
gátum talað við, hvort þeir tryðu
á guð. Þeir litu til himins. og
þrýstu vörunum saman með
fingrum sínum. Það þýddi, að
þeir væru ekki frjálsir að því að
trúa á guð.
Ákvöröunarstaður okkar var
héraðið Kasakstan. Þar er veðr
áttan köld og hörð, og lífskjör
slæm. Alltaf blása þar vindar. Á
sumrin eru sandbyljar, — kaf-
aldshríðar á vetrum. Frostið
verður allt að því 50 stig á
Celsíus.
í þessu héraði búa menn af
ýmsum uppruna. Árið 1936 voru
fluttir þangað m»nn frá Vladi-
vostok. Þeir voru andvígir kom- .
múnistum, svo að ekki þótti ó-
hætt að hafa þá í hemum. Árið
1940 voru tvær milljónir Pól-
verja fluttur hingað, 1941 um
60 þúsund frá Bukovinu og Bess
arabíu. Ég var einn af þeim.
Árið 1942 bættust við Kákasus
búar, sem höfðu þegið þýzk fall
hlífavopn til að berjast gegn
kommúnistum.
Þessar milljónir unnu í Kasak-
stan. Fólkið hrundi niður í stór
um stíl. Þar bjuggu menn í jarð
•hellum og lifðu hellisbúalífi.
Mennirnir frá Vladivastok
voru sakaðir um að reka njósn
ir fyrir Japani, Pólverjarnir
áttu að vera að njósna fyrir
Breta. Við vorum sakaðir um að
vera andkommúnistar. Allir
kvöldumst við i þessu rauða víti.
Jörðin var sendln og ófrjó og
alltaf þurrkur. Allir voru horað-
ir, fátækir og illa klæddir. —
Kornið, sem við áttum að af-
henda.ríkinu, var yfirleitt meira
en uppskeran.
Að formi til er mönnum á
svona samyrkjubúi heimilt að
eiga sína kú, tvær til þrjár
kindur, grís eða hænsni. En
þetta geta fáir, enda yrðu þeir
sakaðir um borgaral. sjónarmið.
Að morgni er hringt klukku
og safnast þá allir að skrifstofu
formannsins. Þaðan fara riðil-
stjórarnir með þá til ýmsra
verka. Á kvöldin geta menn
unnið á lóðinni heima hjá sér,
ef þeir eru ekki of þreyttir til
þess. En skylt er að láta rikið
hafa hlutdeild af lauk eða jarð-
eplum, sem þar eru ræktuð.
Oft eru fjölskyldufeður send-
ir í vinnu annars staðar, svo að
konan verður að vinna heima
fyrir. Eigi fjölskyldan kú, fær
ríkið sinn toll af mjólkinni. —•
Deyi kýrin fær ríkið húðina.
Það fær líka húsaleigu, sem mið
ast við herbergjafjölda.
Á járnbrautarstöð, þar sem ég
vann, hitti ég konu frá Bess-
arabíu. Hún hét Anna Kirilovitj.
Hún hafði fengið 14 daga orlof
til að hitta mann sinn, sem hún
vissi hvar vann. Hún þekkti verk
stjórann. Þau hjónin fengu að
talast við í hálftíma undir eft-
irliti tveggja hermanna, en þau
urðu að tala saman á rúss-
nesku. Maðurinn sagði henni,
að 1800 manns frá Bessarabíu
hefðu komiö þar. 1500 væru
farnir aftur. Svo benti hann
fingri til jarðar til að gefa til
kynna, hvar þeir væru. Hann
sagðist vera þrotinn að kröft-
um og leyfði henni að giftast
öðrum.
Þó að þessi frásögn sé skrifuð
af andúð á kommúnistum er
hún í aðaldráttum samkvæm
því, sem vitað er að átt hefir sér
Alþbl. segir i forustugrein
um sjómannadaginn eftir að
hafa rætt um verðleika og
hróður sjómannastéttarinn-
ar:
„Um þetta eru allir sammála
á sjómannadaginn. Þá er í
ræðu og riti talað um „hetjur
hafsins". En þeir, sem fagur-
legast tala við það tækifæri,
eru oft fljótir að breyta um
skoðun á sjómannastéttinni,
þegar hátíðisdagur hennar er
liðinn hjá. Aðdáunin er horf-'
in, þegar þeir setjast að samn-
ingaborði sem fulltrúar at-
vinnurekenda til að semja um
kaup og kjör sjómannanna. Og
ekki er hljóðbreytingin í sum-
um blöðunum okkar minni.
En þetta er aðeins afstaða
fárra einstaklinga. Þjóðin er
hins vegar sömu skoðunar á
sjómannastéttinni, hvort sem
hún gleðst með henni á hátíðis
degi hennar eða hugsar til
fiskimannanna og farmann-
anna að störfum á hafi úti.
Hún veit og viðurkennir, að
þeir eiga drýgstan þátt í að
leggja grundvöll að afkomu
hennar og velferð. Hún man
hetjudáðirnar, sem íslenzk sjó
mannastétt vann á stríðsárun
um, þegar hún bauð hættun-
um byrginn við að draga björg
ina í bú þjóðarinnar. Henni er
ekkert álitamál, hvort sjó-
mannastéttin skuli njóta viðun
anlegra kjara og hæfilegs hvíld
artíma. Hún telur sjálfsagt, að
sjómannastéttinni sé sýnt í
verki, að íslendingar vilja veg
hennar sem mestan".
Þessu mætti Alþbl. gjarnan
fylgja eftir meS notom hug er
leiðingum um hlutde,ld sjalfs heldnr «kkl anna5 en ,)afl
sín í baráttunni fyrir réttlátri
aðild hlutasjómanna að þjóð
artekjum á íslandi.
er eðlileg afleiðing þess, að lit-
ið er á manninn sem verkfærl
og ekkert annað en verkfæri.