Tíminn - 22.07.1951, Blaðsíða 5

162. blað.
TÍMINN, sunnudaginn 22. júlí 1951.
S.
Sunnud. 22. júlí
Kaupgjaldsmálin í
Noregi
Á síðastl. hausti náðust
samningar um það milli
verkalýðsfélaganna og at-
♦vinnurekenda i Noregi, að
greidd skyldi vera ákveðin
dýrtíðaruppbót þangað til í
septembermánuði næstk.
Lengur vildu atvinnurekend-
ur ekki skuldbinda sig til að
greiða hinar umsömdu dýr-
tíðaruppbætur. Hinsvegar
náðist samkomulag um það,
að verkalýðsfélögin ættu rétt
til að krefjast endurskoöunar
á samningunum, ef vísitalan
hefði þá farið yfir víst mark
eða „rauða strikið“ svonefnda
Bæri slík endurskoðun ekki
árangur innan mánaðar,
hefðu verkalýðssamtökin rétt,
til uppsagnar á öllum núgild-
andi kaupsamningum.
Það er nú ljóst orðið, að vísi
talan verður komin talsvert
yfir „rauða strikið“ í septem-
ber og verður þá sennilega orð
in 128 stig eða 13 stigum
hærri en í fyrra. Sýnir þetta,
að dýrtíðin hefir ekki aukizt
óverulega í Noregi á siðastl.
ári, enda þótt ekki hafi verið
þar neinni gengislækkun til
að dreifa. Aðallega stafar
þessi aukning af verðhækk-
unum erlendis og hefir þó
verðlag innfluttra vara ekki
nærri eins mikil áhrif á dýr-
tíðina i Noregi og hér á landi,
þvf að innflutningur þangað
er tiltölulega miklu minni.
Það hefir komið fram af
hálfu atvinunrekenda og
einnig af hálfu ríkisstjórnar-
innar, sem er skipuð jafnað-
armönnum, að atvinnuvegun-
um muni ekki fært að greiða
kaupuppbót til að fullnægja
þessari dýrtíðaraukningu eft-
ir núgildandi uppbótarreglum.
Samkvæmt þeim myndi tíma-
kaupið eiga að hækka um 33
aura (norska) en láta mun
nærri, að það sé um 10%
kauphækkun. Meðal þeirra,
sem mjög ákveðið hafa látið
þessa skoðun uppi, er Ger-
hardsen forsætisráðherra.
í Noregi er starfandi nefnd,
sem heitir Det ökonomiske
samordningsrád. Hún er skip-
uð fulltrúum frá samtökum
bænda, verkamanna, hús-
mæðra, atvinurekenda o. fl.
Verkefni hennar er m. a. að
vera ráðgefandi um kaup-
gjaldsmál. Nefnd þessi hefir
nýlega tekið til meðferðar
hvernig bezt yrði hægt að
leysa launadeilu þá, sem þar
virðist vera i aðsigi. Álit
hennar er í stuttu máli þetta:
Það væri æskilegt, ef hægt
væri að koma á stöðvun eða
kaup- og verðfestingú um á-
kveðinn tíma, en vegna þess,
hve óvíst er um verðlag á
heimsmarkaðinum, treystir
nefndin sér ekki til þess að
mæla með slíku að sinni.
Nefndin vill heldur ekki mæla
með fullum dýrtiðarbótum
eða auknum framlögum úr
ríkissjóði til að greiða niður
verð neyzluvara. Helzta leiðin,
sem nefndin bendir á, er að
greiða sérstakan barnaupp-
eldisstyrk, sem næði til allra
barna og unglinga innan 16
ára aldurs. Með þeim hætti
fengju þeir, sem hefðu fyrir
Sumardagar á Norðurlandi I:
Meðan verksmiðjuvélarnar þruma
Niðurlag.
Slysahætta og öryggisgæzla.
Við fárra daga dvöl hér í
kaupstaðnum hefir mér virzt
einu ábótavant. Það er örygg-
isgæzla í sambandj við verk-
smiðjurnar. Þá daga, sem ég
hefi verið hér, hefir til dæm-
is staðið opin steinþró rétt við
gangbraut, þar sem vatn og
grútur sýður og kraumar á
brennheitum pípum. Hlerinn,
sem á að vera yfir, lá þarna
hjá. Ég hefi líka séð lítil börn
flækjast fylgdarlaust uppi á
þrónum, og hér um daginn
datt eitt ofan í stokkinn, sem
flytur síldina frá löndunar-
bryggjunni, en var bjargað á
síðustu stundu, áður en það
lenti í einni síldarþrónni.
Verksmiðjum sem þessum
fylgir ávallt slysahætta, og
þar þarf sérstakrar varúðar.
Það er auðvitað víðar en hér
pottur brotinn, hvað öryggis-
gæzlu hjá okkur snertir, en
mér finnst, í fyllstu vinsemd
sagt, að forráðamenn verk-
smiðjanna ættu að setja
strangar reglur til þess að
koma í veg fyrir slys og sjá um
að þeim sé vandlega fram-
fylgt. Það verður alls staðar
affarasælast.
í frystihúsi kaupfélagsins.
Önnur vinnustöð í Höfða-
kaupstað um þessar mundir
er hraðfrystihús Kaupfélags
Skagastrendinga. — Nokkrir
trillubátar stunda fiskveiðar í
flóanum, og afli þeirra hefir
nú glæðzt. í vetur stunduðu
þilbátar sjó frá Höfðakaup-
stað, en aflatregða var lengst
af og raunar nær aflaleysi.
Afli trillubátanna er unn-
inn í frystihúsi kaupfélagsins,
sem er vel og snyrtilega um-
gengið. Frystihússtjóri er þar
Hróflur Jakobsson.
Hörgull á umbúðum tor-
veldar þó nokkuð vinnuna og
veldur tvíverknaði og aukn-
um kostnaði.
V
Bær á tímamótum.
Höfðakaupstaður er bær á
vaxtarskeiði. Sögu gömlu torf-
bæjanna er lokið, og mörg ný
og stór hús eru risin upp, en
önnur í smíðum. En hér bland
ast þó saman kaupstaðarbrag
Eftir Jón Holgasoi!
ur og sveitasvipur. Á kyrrum
sumarkvöldum reka börnin
heim kýrnar, og árla morguns
hljómar hvellt hanagal við
hús. Á flestum lóðum eru lítil
gripahús og lágreistar hlöður,
gjarna mykjuhaugur við
stafn. En undir suðurhliðinni
er kannske lítill blómareitur,
sem efnt hefir verið til í vor
eða í fyrra, með lerkiplöntu
eða sitkagreni í miðju. Höfða-
kaupstaður er bær á tímamót-
um.
Fjöldi fólks hefir flutzt hing
að síðustu árin — flest vestan
af Ströndum, dugmikið fólk,
sem vonandi fær hér nóg
starfssvið.
Höfuðvandinn er að skapa
fólkinu viðunandi vetrar-
vinnu, ef fiskileysi verður í
flóanum og vélbátaútgerðin
staðnar. Togarakaup kaup-
staðarins áttu að leysa þann
vanda. En því miður fékkst
ekki nema gamall togari.
Ýmsum þykir nú orðið full
þörf á því, að fá læknir í kaup
staðinn, a. m. k. að sumrinu.
Það er þó ekki orðið enn. En
tveir læknar eru á Blönduósi
og koma þrisvar í viku og hafa
ærnum verkefnum að sinna.
— Einhver hreyfing mun einn
ig uppi um það, að prestsetrið
verði flutt frá Höskuldsstöð-
um á Skagaströnd í kaupstað-
inn.
Enn hafa menn fullan hug
á því að komast i flugsam-
band, og er helzt til athugun-
ar að gera flugvöll á melunum
teningsmetra, en þá allt, sem
uop kom, flutt út á sjó og
sökkt þar.
Kyrrð yfir öllu.
Meðan verksmiðjuvélarnar
þruma og spúa gufu og
svækju, er stóriðjusnið á öllu.
Nú er verksmiðjan þögnuð —
vonandi aðeins í bili. Samt eru
síðustu fréttirnar ekki efni-
legar. Nokkur síldarskip eru
þó á Húnaflóa og síld hefir
sézt á flóanum. Bátarnir kall-
ast á, og það var dauft í þeim
hljóðið í gærkvöldi. Einn hafði
kastað hvað eftir annað og
aðeins fengið fáar tunnur af
síld. „Það er eins og það sé
ekki annað en þessi kvikindi,
sem eru ofan á,“ segir annar.
Sá þriðji hafði ekki séð ann-
að kvikt en hrefnur og hnísur.
En þó lifir vonin um síld —
síld. Það var blæjalogn í gær-
kvöldi og víkin innan við höfð
ann spegilslétt. Utan við hafn
argarðinn er sjórinn en skol-
litaður langt út af blóðvatni
frá verksmiðjunum, og æðar-
fuglinn má vara sig á þvi að
hætta sér inn í brákina, sem
þar flýtur. Hún lendir í fiðr-
inu og dregur hann til dauða.
Þetta er síldarveður, ef eitt-
hvað væri í þessum augum,
sem sjást við Selsker. Sú var
tíðin, að Kveldúlfstogararnir
fylltu sig, svo sem fimm mín-
útna siglingu frá Höfðakaup-
stað, og köll karlanna í bát-
unum heyrðust í land. Þá var
ekki verksmiðja í Höfðakaup-
stað. Nú er hiin þar og bíður
síldar. Kemur hún? Fá Villa
og Sigga meiri síld að salta?
Fær verksmiðjan meiri sild að
bræða? Það er spurning dags-
ins. J. H.
Örn Clausen setti met
í 110 m. grindahlaupi
Bandaríkjameniiirnir solíu mestan svip á
Meistaramót Reykjavíknr í frjálsí|»róttnm
Meistaramót Reykjavíkur í frjálsum íþróttum hófst á
föstudag, en þátttakendur I mótinu eru fimm frægir ame-
rískir frjálsíþróttamenn ásamt beztu íslenzku íþróttamönn-
unum. Erlendur Ó. Pétursson setti mótið með stuttri ræðu,
en Garðar S. Gíslason, formaður FRÍ, kynnti erlendu íþrótta-
mennina, en þeir settu mestan svip á mótið og unnu fimm
greinar af sex, sem þeir kepptu í.
Nýtt met hjá Erni.
Glæsilegasti keppandinn í
neðanvið Kjalarland, skammt; mótinu var samt Örn Clausen,
innán við kaupstaðinn. °S má fyrst og fremst segja að
hann hafi verið „maður móts -
Höfnin ins<<- ®rn bætti met sitt í 110
Höfn'in er enn í sköpun eins m- grmdahlaupi úr 15 sek. í
og flest annað. í undirbúningi 14 8, eftir mi°g glæsilegt
er að dæla sandi upp úr höfn- hlauP- °rn hefir glæsilegan
inni nú i sumar, og verður stil yfir °8 milli gffdanna. og
’vinna við það sennilega hafin j er þegar kommn i fremstu roð
innan skamms. Ætlar óskar I gnndaWaupara í Evropu
Ingi Þorsteinsson keppti við
Halldórsson að sjá um það
verk. Mun hann fá tuttugu
krónur fyrir hvern tenings-
metra, sem upp er dælt, enda
skili hann tveim þriðju í upp-
fyllingar. Síðast er Grettir
vann að uppgreftri kostaði 23
' krónur að dæla upp hverjum
börnum að sjá, dýrtíðina að
mestu leyti bætta. Þetta yrði
þó ekki varanleg ráðstöfun,
nema samið yrði um það síðar.
Af nefndarmönnum var það
tekið fram, að meðmæli þeirra
með umræddri tillögu, væru
því skilyrði bundin ,að hlut-
aðeigandi stéttarsamtök
samþykktu það. Einkum var
þetta áréttað eindregið af
fulltrúum verkamanna.
Það er vitað mál, að Ger-
hardsen forsætisráðherra er
hlynntur þessari lausn og
sennilega öll ríkisstjórnin.
Hins vegar er enn talið ó-
víst, að verkalýðssamtökin
fallist á hana. í málgagni
verkamannaflokksins hefir
verið ymprað á þeirri mála-
miðlun, að fallist yrði á tak-
markaða launauppbót og
barnastyrkurinn hafður þeim
mun lægri.
Það er áreiðanlega vel þess
vert fyrir íslendinga að fylgj-
ast með því, sem gerist í Nor-
egi í þessum málum. Það sýn-
ir glöggt, að dýrtíðin veldur
víðar miklum erfiðleikum en
hér á landi. Fyrir íslenzka
verkamenn er heldur ekki ó-
Orn í grindahlaupinu, en
tókst ekki að halda í við hinn
fljóta og stílhreina keppinaut
sinn. Ingi hljóp á 15.5. Því
miður gat Gaylord Bryan ekki
tekið þátt í hlaupinu, en senni
lega hefði orðið skemmtilegt
einvígi milli hans og Arnar og
tíminn því orðið enn betri.
Skemmtilegar undanrásir
fróðlegt að fylgjast með því, i 100 m.
hvernig stéttarbræður þeirra
taka á umræddum málum.
Það virðist og vera vel at-
hugandi, hvort ekki væri rétt
að koma hér upp svipaðri
samstarfsnefnd stéttarfélaga
og starfandi er í Noregi. Slíkt
fyrirkomulag stuðlar áreiðan-
lega að því, að málin fái hlut
lausa athugun áður en kom-
ið er út i harða deilu og get-
ur áreiðanlega á margan hátt
stutt að betra samkomulagi
en ella.
í umræddu nefndaráliti er
lögð áherzla á að framtiðar-
markið sé að koma á einskon-
ar festingu kaupgjalds og
verðlags, er byggist á frjálsu
samkomulagi, þótt slíkt sé
ekki framkvæmanlegt i bili
vegna óvissu í alþjóðamálum.
Slíks er vitanlega ekki síður
þörf hér. Byrjunarsporin í þá
átt á að stíga með þvi að láta
fulltrúa stéttanna bera saman
ráð sín og athuga möguleika
til samkomulags.
Undanrásirnar í 100 metra
hlaupinu voru mjög skemmti-
legar. Að vísu þurftu Banda-
ríkjamennirnir, McKenley,
hljóp á 10.7 sek. og Bryan,
hljóp á 10.8 sek., ekki að
leggja hart að sér til að kom-
ast í úrslit, en það sem mest
kom á óvart var, að báðir
landsliðsmennirnir Haukur
Clausen og Hörður Haralds-
son komust ekki í úrslit. Má
fyrst og fremst kenna hinni
erfiðu keppnisför þeirra um
Norðurlönd og England um
það, og sama er að segja um
Torfa, Húseby og Guðmund.
Ásmundur vann Hauk, en
Finnbjörn vann Hörð og
keppa þeir því til úrslita viö
Bandaríkj amennina.
Skúli sá eini sem vann.
Skúli Guðmundsson vann
Bryan í hástökkinu, en þeir
stukku báðir 1.85. Bryan sigr-
aði aftur á móti í langstökk-
inu, stökk 7.26 metra, sem hlýt
Örn Clausen.
ur að vera nýtt vallarmet, þó
að Finnbjörn hafi stokkið
lengra, 7.35 m. við allt of hag-
stæð skilyrði. Torfi hefir aft-
ur á móti stokkið lengst 7.24
m. hér á vellinum. Bandaríkja
maðurinn Held sigraði í spjót
kasti, en hann fékk þar litla
sem enga keppni. Þá sigraöi
Capozzoli í 3000 m. hlaupi á
ágætum tíma.
Einvigi i S00 m.
Keppnin í 800 m. hlaupinu
var skemmtileg milli Guð-
mundar Lárussonar og Banda
rikjamannsins Chambers, sem
komst í úrslit á síðustu Ólym-
píuleikum. Hraðinn fyrri
hringinn var ekki nógu góður
til þess að góður árangur næð
ist í hlaupinu, en þeir hlupu
á 59 sek. Guðmundur hafði
forustuna fyrstu 300 m„ en þá
tók Chambers við, en þegar
100 m. voru eftir reyndi Guð-
mundur að komast framúr, en
tókst ekki, en lítill munur var
á þeim i markinu. Hinir tveir
keppendurnir í hlaupinu
féllu i skuggann fyrir hinum
Of’ramhald & ö. siðu.),