Tíminn - 22.07.1951, Blaðsíða 8

85. árgangur.
Reykjavík,
21. júlí 1951.
162. blaff.
Vísindin í þágu atviimuvegamia II.:
Nýtt og verðmætt fóður framleitt
úr fiskúrgangi, sem nú erfleygt
Minnist gamalla daga
frá björgunarstarfinu
Wittrup skipst jwri á björgunarskipinii Goir
staddur hór á landi ■ stuttri heimswkn
Athyglisverðar tilraunir Gísla Þorkolsson-
ar. efnafræðings, moð sýringu fiskúrg'angs
í öllum h’num smærri vorstöðvum orj jaínvel nokkrum
hinna stærri fara árlega forgörðum mikil verðmæti vegna
þess, að ekkj er hægt aff hagnýta fiskúrgangmn, sem fer
vaxandj með aukinní tækn’. við fiskiveiðar og fiskiðnað.
Að undanförnu hefir Gíslj Þorkelsson elnafræðlngur á iðn-
aðardeild Atv.innudeildar Háskólans, un i ð að at'.iygl s-
verðum tilraunum, som geta haft mikla hagnýta þýðingu
fyrir nýtingu þessara verðmæta, sem nú er hent í stór-
um stíl. ' 1
geí'a fóðurkrít með við fóðrun
ina. Hin aðferðin er að sýra
með maurasýru. Er hún nokk-
uð dýrari, en minna þarf af
henni og þá ekki þörf að gefa
fóðurkrít við fóðrun. Hyggur
Gísli að sú hin síðari aðferðin
rr.uni henta íullt svo vel hér á
landi.
Fóðurgildi hins sýrða fisk-
úrgangs hefir reynzt þannig,
að tæplega hálft annað kíló
íari í fóðureiningu.
G,sli Þorkelsson er hér í Atvinnudeild Háskólans að ákveða
sýruna í sambandi við fóðurrannsóknir þær, sem sagt er frá
í blaðinu í dag. (LJósm. Guðni Þórðarson)
Með þeim fiskverkunarað
ferðum, som nú eru algeng
astar hér á landi, fara ár-
lega forgörðum um 4300
smálestir af f:skúrgangi,
sem annars mætti vinna í
fiskimjölsverksmiðju, en
ekkj verður hagnýttur
vegna þess að verstöðvarn
ar eru svo smáar, að ekki
er unnt að koma þar á fót
fiskimjölvinnslu.
Tilraunir á
Stöðvarfirði.
í suinar hefir Gíslj Þor-
kelsson gert tilraunir með
sýringu fiskúrgangs á Stöðv-
arfirði og hafa þær tilraunir
gefið ágæta raun. Malaði
hann talsvert magn af fiskúr
gangi frá flökura og sýrði
með brennisteinssýru. Fý’rir
tveimur vikum var einnig
sýrt slóg úr fiski og virðist
þessi geymsluaðferð á honum
einnig ætla að takast vel.
Gísli, sem er ötull og dug-
legur efnafræðingur, hefir
um nokkurt skeið haft mikinn
áhuga á þvi að reyna þessar
verkunaraðferðir á fiskúr-
gangi einmitt á Austfjörðum,
þar sem einna mest verð-
mæti fara forgörðum vegna
Sýrumagnið ákveðiö.
Tilraunir Gísla við sýringu
fiskiúrgangsins eru aðallega
enn sem komið er bundnar við
að finna það sýrustig, sem
hentar geymslunni bezt við
mismunandi aðferðir og
geymsluþol.
Aðferðinrar við sýringuna
sem til greina koma eru aðal-
Almennur áhugi fyrir
tilraununum.
Þessar tilraunir Gísla Þor-
kelssonar eru fyllilega þess
virði, að þeim sé gaumur gef-
inn, enda er svo, að mikill á-
hugi ef ríkjandi fyrir fram-
vindu þessarar hagnýtingar í
hinum smærri verstöðvum.
Ef þessi hagnýting fiskiúr-
gangsins hefði til dæmis ver-
ið komin til skjalanna í fyrra-
(Framhald á 2. síðu.)
þess að fiskimjölsverksmiðj- jega tvær. Onnur er sýring
ur eru ekki til í hinum smærri með brennisteinssýru (50%
verstöðvum.
Arsenlausri) og þarf þá að
Slógið inniheldur verðmæt
fæðnefni.
Tilraunina með slógið gerði
hann ineðal annars vegna
reynslu þeirrar, sem Vilhjálm
ur Stefánsson, landkönnuður,
fékk af næringargildi þessa
hlutar lisksins í heimskauta-
leiðöngrum sínum og liggur
einkennileg saga á bak við þá
uppgötvun landkönnuðarins.
Hann hafði lagt upp í mikið
ferðalag norður í heimskauta-
löndin og var búinn að vera
meira en ár illa nestaður, svo
að ekkert hafði frá honum
heyrzt c g var almennt talinn
af.
Gufuþrýstingurinn
þrjár lestir á kl.st.
Gengur seisiá að hora giifuholima í IVáiiia-
skarði og' holau aöeins oröin 30 m. djúp
Það gengur erfiðltíga og seint að bora gufuholuna, sem
verið er við á breínniste<nssvæöinu á Námaskarði við Mý-
vatn. Holan er ekk; orð n nema 39 metrar á dýpt enn, sagði
Baldur Líndal verkfræðingur, sem dvelst við rannsóknir á
brennisteinssvæðinu uin þessar mundir, þegar biað'.ð átti
En Vilhjálmur hélt því
fram, að hvítir menn gætu
eins og Eskimóar og Indíánar
lifað á fiskinum einmn saixian
cg ætlaði nú að reyna, hvað
hæft væri í þeirri kenningu
sinni. L<úð honum fyrst illa af
hinu einhæfa fæði. En Vil-
hjálmur tók eftir því, að frum
byggjarnir átu innmatinn úr
fiskinum af sérstökum ákafa.
og fór hann þvi að venjast á
að borða hann líka. Við það
gjörbreyttist líðan hans, svo
að hanri kom aftur eftir eins
árs útivist hraustur og heil-
brigður.
tal við hann f gær.
Gufan veltíur
erfiðleikum
Það sem mestum effiðleik-
um veldur, sagði Baldur, er
gufuþrýstingurinn í holunni.
Vegna hans erækki hægt að
hreinsa holuna nægilega og
jarðlögin, sem verið er að
bora í gegnum eru mjög erfið.
Þrjár lestir af gufu
á klukkustund.
Úr holunni kemur nú jafn
straumur af gufu og er gufan,
sem fæst um þrjár lestir á
klukkustund. Fyrst í stað var
um gufugos að ræða, en nú er
straumurinu jafn. Reynt verð.
ur aö Balda áffaih með þessa
holu allt niour í 2C0 metra, en
verði þ?.ð ókleift verður að
byrja á nýrri hoiu.
Vinna að rannsóknum.
Baldur Líndal og Þorsteinn
Thorstemsson verkfræðingar
dvelja nú við rannsóknir á
brennisteinssvæðinu. Rann-
saka þeir gufuna mjög ná-
kvæmiega, ákvarða jarðlög
o.fl. Munu þeir dveljast þarna
út þennan mánuð.
N. J. Wittrup, sk:pherra hjá björgunarfélaginu Em. Z
Svitzer í Kaupmannahöfn, dvelst nú hér í bænum, en hann
var skipstjóri á hinu kunna björgunarskipí „Geir“, sem fé-
lagið hafði hér í mörg ár, og er hann hér mörgum að góðu
kunnur.
Nokkrir vin’r Wittrups skip
herra komu sér saman um að
bjóða honum i stutta íslands
ferð og mánaðardvöl hér.
Skipherrann tók boði þessu
með mikilli ánægju, enda á
hann hér margs að minnast
frá hinu mikla starfi hér. 40
ár eru síðan hann hóf starf
hér, en hann fór héðan alfar
inn með skip sitt 1925.
Björganarskipið „Geir“ var
aðalviðgerðarstöðin og eina
björgunarskipið hér við land
í þá daga.
Undirritaður átti samtal
við skipherrann á Hótel Borg,
en þar íór hann mörgum og
fögrum orðum um dugnað og
framtakssemi íslendinga, og
þau undraverðu umskipti,
sem orðið hafa á höfuðstað
landsins, en þar telur hann
hitaveituna einna merkileg-
asta.
„Bærinn hefir auðvitað
stækkað mikið á þessum 25
árum,“ segir Wittrup skip-
herra. ,,Nú er allt fullt af
þessum dásamlegu einbýlis-
húsum, sem eru svo falleg, að
maður þreytist aldrei á að
horfa á það“.
Miklar breytingar.
„Þér hafði auðvitað skoð-
að höfnina".
„Já, og þar er mikil breyt-
ing á orðin. Allt fuilt af ný
tízku vélum, og mennirnir við
höfnina vinna svo eðlilega
með þeim — íslendingar virð
ast elska vélar. Og þá eru
það skip’n, stór og falleg og
svo einstaklega vel við hald-
ið. Strandferða og mililanda-
skipin virðast mér hreinustu
lúxusskip, allt svo hreint og
fágað.
„Þér hafði auðvitað haft
tíma til að sjá aðrar nýjung-
ar, sem hér eru“?
„Já, ég hefi farið víða. Séð
lýsisverlcsmiðju Bernhards
Petersens — stórmerkilegt
fyrirtæki. Ég hefi /séð sand-
græðsluna ykkar og er mjög
hrifinn af. Stórstigastar hafa
framfarirnar kannske orðið í
sambandi við hin stóru býli
og jarðvinnslu með nýtízku
vélum.
B.iör gu: mr starf ið
in'milssíætt.
‘ „Ilvað er yður minnisstæð-.
I ast frá d.völ yðar hér?“
j , Það er auðvitaö frá björg-
unarstarfinu, því að oft vor-
j um við kallaðir til aðstoðar
bátum, sem voru með bilað-
ar vélar — vélarnar voru ekki
eins öruggar í þá daga eins
og nú. Ein slík björgun var
v'ð sandana. Ég held, að það
liafj verið árið 1923. Vélbátur
inn Ilulda var að berast upp
í brimgarðinn og talið mjög
hæpið, að björgun yrði við
komið. Þegar við komum þar
að, sást báturinn ekki fyrir
sjórokj og brimi. Þegar drátt
Wittrup skipstjóri.
artaugin, eftir nokkrar til-
raunir, var orðin föst, skall
ólag yfir bátinn og tók menn
ina með sér aftur eftir bátn-
um. Héldum við, að þeim
hefði skolað út, en svo var þó
ekki, og allt fór vel. Drógum
(Framhald á 7. síðu).
t
Fjórir íslendingar
fá nárasstyrki í
Bandaríkjunum
Utanríkisráðuneytið í Wash
ington hefir nú úthlutað fjór-
um námsstyrkjum til íslend-
inga, og A'u styrkirnir veittir
af Bandaríkjastjórn. Fengu
þessir styrkina:
Tómas Árnason, Akureyri,
til náms í lögfr. við Harvard
háskóla í Cambridge, Massa-
chusetts.
Hólmfríður Jónsdóttir, ísa-
firði, til náms í uppeldisfræði
og ensku við Ohioháskóla, Col
umbus, Ohio.
Stefán Júlíusson, Hafnar-
firði, til náms í enskum bók-
menntum við Cornell háskóla
í Ithaca, New York.
Þórir Kr. Þórðarson, Reykja
vík, til náms í semestískum
málum við Chicagoháskóla,
Chicago, Illinois.
Styrkir þessir eru ókeypis
far frani og aftur til Banda-
ríkjanna, skólagjöld, fæði og
húsnæði auk bókakostnaðar.
Styrkír bessir voru veittir ís
lendingum 1 sambandi við við
tæk stúdentaskipti, sem Inter
national Institute of Educa-
tion og American Scandina-
vian Foundation gangast fyr-
ir. Íslenzk-ameríska félagið
annaðist val umsækjenda hér.
Þrír þessara námsmanna,
Tómas, Hólmfríður og Þórir,
fara héðan flugleiðis 25. júlí,
en Stefán fer 5. september.
Munu þau taka sex vikna
kynningarnámskeið í, huast i
Bard College, University of
Illinois og Yale University.
(Frá ísl.-ameríska-félaginu).