Tíminn - 16.08.1951, Blaðsíða 5

183. blað.
TÍMINN, fimmtudaginn 16. ágúst 1951.
F
5.
4>
111
Fimmtud. 16. ágúst
Grímudansleik
Reykjavíkuríhalds-
ins lokið
Morgunblaðið er kyndugt á
svipinn þessa dagana. Lát-
bragðaleikur þess í aukaút-
svarsmálinu minnir á grín-
leikara, sem lengi hefir leik-
ið sama apakattarhlutverkið,
en hefir allt í einu misst grím
una og gleymir því við og við,
að gríman er fallin og við-
hefur sömu skrípaiætin eftir
sem áður grímulaus.
Morgunblaðið meö öllum
þvættingnum um glæsilega
fjármálastjórn »Reykjavíkur,
lygarnar um góða fjárstjórn,
sýndarfálmiö um nýjar fram-
kvæmdir fyrir kosningar, sem
stöðvaðar voru eftir kosning-
ar, bláu bækurnar um afreks
verk íhaldsins á pappírnum
og fimulfamb borgarstjóra á
bæjarstjórnarfundum hefir
verið sú gríma, sem Gunnar
Thoroddsen borgarstjóri og
?ið hans í bæjarstjórninni
hafði yfir sér í skrípaleikn-
um og sýndardansinum, sem
stjórn Reykjavíkur undanfar-
in ár hefir verið.
Þessi grímudansleikur var
orðinn annað eðli borgar-
stjórans og þeirra, sem þyrl-
að hafa upp rykinu um þessi
mál í Morgunblaðinu. En með
vordögunum síðustu mátti
sjá þess ýms merki, að grírnu
búningurinn væri orðinn slit-
inn og varla til frambúðar.
Þegar reikningar Reykjavíkur
bæjar síðasta ár voru birtir,
féll hettan af grímubúningn-
um, og íhaldið stóð sköllótt
eftir.
Þá sést, að ekkert fyrirtæki,
sem Reykjavíkurbær rekur,
hafði staðizt fjárhagsáætlun,
hvað þá heldur gefið arð,
nema kannske rafmagnsveit-
an og hitaveitan, þar sem
hægt er að mæta hinum sí-
auknu útgjöldum með síhækk
andi iðgjöldum. Rekstrarhall-
inn á stofnunum bæjarins
hafði vaxið gífurlega. Rekstr-
argjöldin farið rúmar átta
miUjónir fram úr fjárhags-
áætlun og mestallt það fé ver
ið greitt af hendi án heim-
ilda bæjarstjórnar. Skuldir
bæjarins höfðu vaxið um 17
millj., lausaskuldirnar voru
orðnar um 30 milljónir og
skuldirnar allar losuðu 40
milljónir.
En þótt hettan væri fallin
af grímubúningnum talaöi
Morgunblaðið með jafnmikl-
um fjálgleik um glæsibrag
fjármálastjórnarinnar í
Reýkjavík. Það hélt áfram
dansinum eins og það væri
enn í fullum skrúða, og borg-
arstjórinn hélt áfram skrípa-
látunum á bæjarstjórnar-
fundum og mundi ekki eftir
því, að hann var hettulaus.
Svo féll grímubúningurinn
alveg. Það var þegar íhaldið
bar fram tillögu sína um 10%
aukaniðurjöfnun eða að öðr-
um kosti samsvarandi ríkis-
styrk handa Reykjavík. En
þegar grímubúningurinn féll,
fcrá svo við, að ekkert var á
bak við hann. Borgarstjórinn,
sem borið hafði skrúðann á
báðum öxlum, var horfinn. —
Hann var flúinn til Tyrk-
ERLENT YFIRLIT:
Tafistaðs Stalins og
Mao Tse-tung
Þegar Mac Arthur varð að Iáta af herstiórn í Kóreu og Japan
olli það nokkrum deilum um utanríkisstefnu Bandaríkjanna,
einkum i viðhorfinu til Kína, eins og mönnum er kunnugt.
Þær deilur eiga sér enn stað. Tíminn birtir hér grein, er birtist
í bandariska tímaritinu Time, á sunnudaginn var, og virðist
hún túlka vel sjyónarmið þeirra manna í Bandaríkjunum, sem
hallast að utanríkisstefnu þeirri, sem við Mac Arthur er kennd.
Þegar liershöfðingjar (eða
stjórnmálamenn) eygja ekki
lengur neina leið til sigurs í
orrustu, hættir þeim til þess áð
setja allt sitt traust á þá von,
að veilur í liði óvinanna verði
þeim að falli. Það er einmitt
þess konar von, sem þeir, er
ráða stefnu Bandaríkjanna í
utanríkismáium, treysta á um
þessar mundir. Dean Acheson
utanríkisráðherra hefir látið
svo um mælt, að deila Títós við
Stalin sé sá atburður, er mest
hafi glætt sigurvonir vestur-
veldanna í kalda stríðin við
Rússa. Það, sem ráðherrann á
við, er, að Tító og þeir er kynnu
að fara að dæmi hans annars
staðar, sigri kommúnismann
fyrir Bandaríkin.
Þeir, sem ráða utanríkis-
stefnu Bandaríkjanna hafa
einkum dáð þá hugmynd, að
Mao Tse-tung feti í fótspor
Títós og dragi þar með að ein-
hverju leyti úr mesta ósigri,
sem vesturveldin hafa beðið á
20. öldinni, er þau horfðu að-
gerðarlaus á, að 450 milljónir
Kínverja gengu Moskvu á hönd.
En vesturveldin biðu þennan
ósigur mest megnis vegna þess,
hve utanríkisstefnan var hik-
andi og óákveðin.
f síðastliðinni viku fékk þessi
kenning um að Mao myndi
reynast annar Tító byr undir
báða vængi. Sé eitthvað hæft
í því, að í odda hafi skorizt
milli Peking-stjórnarinnar og
Stalins, eða séu einhverjar lík-
ur á að til ófriðar kunni að
draga með þessum tveimur að-
ilum, ætti stefna Bandaríkj-
anna vitanlega að miða að því
að ala eftir megni á þvi ósam-
lyndi. Hins vegar er hættan við
slíka stefnu fólgin í því, að
Bandaríkin slaki til við Mao,
án þss að hafa nokkrar sann-
anir fyrir því, að hann ætli að
losa sig undan yfirráðum Rússa.
Það, gæti haft í för með sér,
að gjörvöll Asía yrði kommún-
ismanum að bráð.
Eru nokkrar sannanir fyrir
því, að sletzt hafi up á vinskap-
inn hjá þeim Mao Ts-tung og
Stalin?
—O—
í síðastliðinni viku var þess-
ari spurningu svarað játandi af
tveimur áhrifamiklum aðilum.
í aðalbækistöðvum Ridgways
hershöfðingja í Tokyo var gefin
út yfirlýsingu, er miðaði að því
að sýna, að þa;-- Mao og Stalin
væru ekki jafngóðir vinir og
áður. Þar sagði, að Rússar
heföu att Kinverjum út í Kóreu
styrjöldina í því skyni að veikja
þá, vegna þess að Kreml hefði
ætíð óttazt öflugt Kína við suð-
urlandamærin. Kínverjar út-
heltu blóði sínu, Rússar horfðu
aðgerðarlausir á. Mao Tse-tung
getur varla talið það mikið vin-
áttubragð. Afleiðingin getur
orðið sú, að Kína feti um síðir
í fótspor Júgóslavíu. Undanfar-
ið hafa kommúnistarnir verið
svo önnum kafnir við að leita
að veilum í byggingu lýðræðis-
ríkjanna, að þeim hefir láðst
að líta sér nær. Þeir hafa ekki
veitt því athygli, að *mám sam-
an er að molna úr berginu, sem
þeir sitja sjálfir á, þein-a getur
ekki beðið nema tortíming."
í yfirlýsingu þessari er ekki
greint frá staðreyndum, því sem
er að gerast, því ástandi, sem
nú ríkir. Þar er einungis látin
í ljós von. Og yfirlýsingin öll
er þannig úr garði gerð, að engu
er líkara en að þeir, sem hafa
samið hana, séu með einhverj-
um annarlegum aðferðum að
reyna að skapa deilu milli
tveggja aðila, sem eru hjartan-
lega sammála.
—O—
Hinn aðilinn, sem svaraði ját-
andi spurningunni um það,
hvort tekin væri að kólna sam-
búð þeirra Mao Tse-tung og
Stalins, voru blaðamennirnir
Joseph og Stewart Alsop. Þeir
hafa ætíð stutt dyggilega stefnu
utanríkisráðuneytisins banda-
ríska. Þeir skrifa daglega dálka
í New York Herald Tribune og
nær 200 önnur bandarísk blöð.
Og það, sem þeir höfðu að segja
um málið var af öðrum og raun
hæfari toga spunnið en yfirlýs-
ingar Ridgway. Sannanirnar,
sem þeir töldu vera fyrir því,
að til „alvarlegs ágreinings",
hefði nú komið á milli Mao og
Stalins voru þessar:
í ræðum kínverskra komm- J
únistaleiðtoga og blaðagreinum
er nafn félaga Stalins nefnt
miklu sjaldnar en nafn félaga
Maos.
í blaðagreinum, er kínverskir .
kommúnistaleiðtogar hafa ritað
að undanförnu, er m. a. rætt
um, að Mao sé brautryðjandi,
kommúnistabylting sú, er hann
hafi gert í Kína, eigi engan
sinn líka í veraldarsögunni.
Bylting Maos sé „nýtt framlag
til Marxismans og Leninismans
Hfinauðsyn
„Sjálfstæðismenn vita,
að hér er um að ræða ILLA
NAUÐSYN til þess að forð-
ast greiðsluhalla og veikja
þar með fjárhag bæjarfé-
lagsins.“
Ofangreind ummæli eru
tekin úr ritstjórnargr. í Mbl.
á þriðjudaginn, þar sem blað-
ið ræðir um aukaniðurjöfnun
útsvara í Reykjavík og stjórn
Sjálfstæðismanna á bæjar-
félaginu. Er þá komið á það
stig með stjórn bæjarins og
fjárreiður, að Sjálfstæðis-
menn geta ekki lengur ha!d-
ið öllu gangandi, nema að
grípa til þess, sem Mbl. kall-
ar ILLA NAUÐSYN.
Mbl. hefir oft verið ská-
hallara við götur sannleikans,
því hér þræddi það snilldær-
lega þröngp veginn. Það «r
einmitt ill nauðsyn, sem rek-
ur íhaldið til aukaniðurjöfn.
En þessj illa nauðsyn er
ekki neitt sérstakt náttúm-
fyrirbrigði, sem verði til án
orsaka. Hún á langan aðdrag-
anda, sem hefir smáþróast og
aukist undir handarjaðri nú-
verandi stjórnenda bæjarins.
Þeir hafa ráðið öllu einir, án
I*IAO jlöE- jTU'flG
.... Hið sígilda dæmi um bylt-
ingu í auðvaldsrikj um 'er októ-
ber-byltingin í Rússlandi. Hið
sigilda dæmi um byitingu í ný-
lenduríkjunum, eða rikjum, sem
að einhverju leyti eru nýlendu-
ríki, er kinverska byltingin."
Joseph og Stewart Alsop
draga þá ályktun af ummælum
þessum, að Mao Tse-tung líti á
sig sem jafningja Stalins, og
telji sig jafnvel standa honum
framar að sumu leýti. Enn frem þess að taka mál og tillögur
ur að Kínverjar muni ekki þola annarra til greina. Fyrir síð-
n1- le’^dar af.vera fvlgi" ustu bæjarstjórnarkosningar
nki Ráðstjornarrikjanna. Mao „iáifsállt heirra svn tak
hafi með þessu í raun réttri var s3Ullsalit Þeirra svo tak-
sagt Stalin, að hann geti átt mar.-talaust, að hinn annars
Evrópu en hann skuli hypja sig ; vcnjulega dagfarsprúði borg-
brott frá Asíu þvi að „Asia til- arstjóri, lýsti yfir i áhevrn
heyrir mér.“ J alþjóðar, í ríkisútvarpið. að
Joseph og Stewart Alsop sér dytti ekki í hug, að vera
segja enn fremur: „Reynið að borgarstjóri, ef hann þyrfti
gera ykkur í hugarlund, hvaða ■ uokkurt tlUÍt að taka tifann
afleiðingar það myndi hafa, ef ; a„a í!okka-
lands. Hann hafði ekki treyst
sér til að standa án grlmu-
búningsins frammi fyrir bæj-
arfulltrúum eða mæta þeirri
gagnrýni, sem hlaut að fylgja
I kjölfar þessara aðgeröa. —
Eftir stóð Jóhann Hafstein
einn ,og hann fór sannarlega
út af sporinu, þegar hann var
orðinn einn og grímulaus.
Hann gerði hinar undarleg-
ustu játningar, sem menn eru
ekki vanir að heyra úr þeirri
átt, um það, að ýmislegt færi
nú aflaga í stjórn bæjarins,
og það væri sannarlega ekki
gott 1 efni að verða að grípa
til þessa óyndisúrræðis .
Morgunblaðið og Vísir héldu
játningunum áfram næstu
daga, ýmist með þögn og ves-
aldómi, sem lýsti sér í því að
þora ekki að segja hreinlega
írá samþykkt aukaniðurjöfn-
unarinnar, eða með beinum
játningum um það í nvert ó-
efni væri komið.
En við og við gleymir Mbl.
því, að gríman er fallin og
grímudansleiknum lokið, þar
á meðal í gær og fyrradag. —
Það tekur sporið af gömlum
vana, gleymif játningum sín-
um og fullyrðir ,að stjórn bæj
arins sé með ágætum. Það
getur þó ekki haldið sporinu
neina hcila grein á enda, því
að grímubúninginn vantar, og
játningarnar koma alltaf við
og við. Morgunblaðið er aumk
unarvert í nekt sinni.
En eitt er víst, hvað sem
síðar verður um stjórn Rvíkur.
Grimudansleik íhaldsstjórn-
arinnar á Reykjavík er lok-
ið. Gríman er fallin ,og grímu
búningurinn, sem gerður var
úr moldviðrinu og þvættingn-
um um glæsibraginn á fjár-
srjórn Reykjavíkur, verður
aldrei ballfær á ný.
Gottwald kommúnistaforseti
fylgiríkisins Tékkóslóvakíu tæki
sig allt í einu til og lýsti yfir
því, að hann hefði gert bylt-
ingu sem væri stórkostlegasta
framlag til Marxismans, síðan
Lenin leið?“
Enginn vestan járntjaldsins
getur sagt um það með neinni
vissu á hverju gengur í her-
búðum kommúnista. En það
eru fyrir hendi bæði staðreyndir
og líkur, er mæla algerlega gegn
Alsops-kenningunni.
Ekkert bendir til þess, að
Stalin hafi í hyggju að beita
Mao Tse-tung sömu aðferðum
og Gottwald, eða líta á Kína
sem Tékkóslóvakíu. Það gegnir
allt öðru máli um Kína, ekki
einungis vegna þess að landið
er mörgum sinnum stærra,
heldur hafa Kínverjar og’sinn
eigin her og lögreglu. Það get-
ur auðvitað orðið til þess, að
Kínverjar brjótist undan yfir-
ráðum Moskvu, eins og Tito anum, er engin stefnubreyt-
gerði. En sú staðreynd gerir ing enn. Þótt erfiðlega hafi
emnig að verkum, að Stalin geng-g að greiða reikningá,
verður nú halfu varkarari i dð- þurft hafi að taka sér frest
skiptum smum við Kmverja,
Greindum manni, sem hlust
aði á þessi einræðiskenndu og
lííið djúphyggnu umrnæli,
varð að orði, að vegir forsjón
arinnar væru stundum órann-
sakanlegir og dagur kæmi
eftir þennan dag.
Og nú er kominn nýr dag-
ur. Og nú er tekið að halla
undan fæti. 111 nauðsyn rekur
þessa menn til að krefjast
meira fjár. Það hryktir í
þeirra eigin flokki. Menn
skilja mál útsvarsseðilsins.
Þar eru engin blíðumæli.
En menn hafa skapað sér
þessa stjórn og verða til-
neyddir að bergja á þeim bik-
ar, sem hún útdeilir. En nokk
uð mun mörgum þykja drykk-
urinn beiskur um það er kom
ið er til botns.
Því það mega menn vita,
að þótt tómahljóð sé í kass-
svo að sagan endurtaki sig ekki
Allt bendir til þess, að Stalin
til næsta dags eða viku, er
yfirbyggingin aukin með nýj-
hafi einmitt alið á þeirri skoð- «m embættum. ferðareisum
un meðal kínverskra kommún-
istaleiðtoga, að afstaða Kina til
Rússlands sé önnur og betri en
annarra kommúnistaríkja, og að
hann hafi gefið Pekingstjórn-
inni allmikið frjálsræði.
Bylting Maos í Kina er í raun
og sannleika ný tegund af bylt-
ingum, ef svo mætti að orði
kveða, sérstaklega ætluð Asíu-
löndunum. 1 löndum, sem dreg-
izt hafa aftur úr og þar sem
iðnaður er lítill, verða komm-
únistar að vopna bændurnar og
skipuleggja sveitir þeirra til
sigurs, segir Mao. Hann barðist
fyrir þessari skoðun sinni frá
1927 til 1930, gegn Li Li-san, er
vildi fara aðrar leiðir. Mao
sigraði ,því að Stalin var á hans
bandi.
—O—
Þá benda allar likur til þess
að Stalin sé fús til þess að gera
Mao að eins konar varaforseta
hins mikla kommúnistaríkis, og
skuli hann hafa á hendi Asíu-
málin — þ. e. a. s. á meðan Mao
ekki dettur í hug að hefja fram
kvæmdir á eigin spítur. Stalin
(Framhald á 6. síðu)
og fínum veizlum. Ef svo verð
ur haldið stefnunni stér-
hækka útsvörin aftur n. ár.
Þetta er ekki bæjarmál
Reykjavíkur eingöngu, held-
ur allrar þjóðarinnar. Þær
stórblekkingar, að fjármála-
stjórnin í Reykjavík væri fyr-
irmynd, er mál, sem allir
landsmenn þurfa að kynnast
og skilja. Þangað er enga fyr
irmynd að sækja fyrtr þjóð-
arbúið. Þess vegna er eins og
að koma við kviku, þegar fjár
reiður Reykjavíkur nú. eru
bornar saman við ríkisbúskap
inn. En hér er éþarfa við-
kvæmni hjá blöðum bæjarstj.
meirihlutans. Seinna verður
ill nauðsyn fyrir þau að við-
urkenna þetta.
Mbl. er þegar byrjað á játn-
ingunum. Það hefir játað, að
hækkun útsvaranna sé ill
nauðsyn. En allflestir aðrir
en Mbl. skilja, að ill nauðsyn
er rökrétt afleiðing af ógæti-
legri og illri stjórn. X.