Tíminn - 26.08.1951, Blaðsíða 3

Tíminn - 26.08.1951, Blaðsíða 3
192. blað. TÍMINN sunnudaginn 26. ágúst 1951. 3 Jesús og nútíminn Eftir sóra Arelíus IVírlssou Mér dettur oft í hug, hvort fólk telur sig yfirleitt hafa nokkuð með Jesús og kristin- dóm að gera. Hvað táknar Jesús í vitund nútímakonunnar eða hins skólagengna manns um miðja 20. öld hér á íslandi? Kon- unnar, sem stendur fyrir framan spegilinn á morgn- ana málar varirnar, með katt mjúkum armhreyfingum, kippir nokkrum óþarfa hár- um brott yzt í augnabrúnun um, lagar hárið og flýtir sér í búðina eða á skrifstofuna, eftir að hafa framkvæmt þessa signingu? og hvers virði er hann manninum, sem gengur nýrakaður og ilmandi að kaffibollanum sínum, hvort heldur við borðstofu- borðið heima hjá sér eða á Hressingarskálanum, þar sem hann situr með kunningjum sínum, rabbar og les blöðín, bölvar síldarleysinu og kveik ir sér i sígarettu? Hve oft ætli þeim detti í hug, hvort ísland er talið kristið eða ekki á einhverri blaðsíðu í landafræðinni? eða að sú fullyrðing kalli á nokkurn hátt til, svonefndrar ábyrgðartilfinningar í brjóst um fólks? Og þó er hver dagur, hver stund, hvert atvik á margvís legan hátt mótað af þeirri staðreynd, að þessi Jesús, sem flestum er fjarlægt nafn á spjöldum sögunnar talaði og starfaði örfá ár fyrir nær tveim þúsundum ára. „Já, það getur verið, ef miðað er við guðsþjónustur og jarðar- farir“, hugsar fjöldinn, „en mætti ég biðja um skýringu". En sú skýring segir, að það sé fleira en sálmar og prédik anir, sem tilheyra þessu nafni hins gleymda meistara. Nú- tímamaðurinn leggur mikið upp úr frjálsri hugsun. En hvar er í raun og veru upp- haf þeirrar lífsstefnu, sem byggir allar framfarir á frjálsri hugsun? Lítum til hinnar stöðnuðu eða útkuln uðu menningar í Austurlönd um, eða svokölluðum heiðn- um löndum. Berum saman í huganum. Við erum svo lærð og víðsýn hvort sem er. Allt er býsna ólíkt. Gæti Svona er Lífið III. Nokkrir þankar um kvenfrelsið Konan er í eðli sínu meiri persóna. Ég er ekki áhugamaður um kvenfrelsi, og ég bið forláts á þeirri framhleypni minni að skrifa um það. Konur hafa staðið i réttindabaráttu sinni um nokkurn tíma og víða um lönd náð lagalegum jafnrétti daglegt líf fólksins að mestu á vjg karlmenn, en ég býst án skóla, trygginga, sjúkra- ; vjð að lengra sé ekki hægt að samlaga, sjúkrahúsa, fátækra komast meg málrófsstarfsemi hjálpar, barnaverndar, sem einni_ Konan er hins Vegar sagt við værum án alls, sem enn þa tagihnýtingur manns tryggir einstaklingi mann- ins um flestar framkvæmdir, sæmandi tilveru efnalega, fé 0g hefir Sjai(jan fengið að lagslega og þó umfram allt láta ljés sitt skina; annars andlega. * staðar en í mannúðarfélögum Þvi að án þess anda lífs og ýmiskonar, og þar hefir hún gróandi, sem rikt hefir að með undraverðri þrautseigju boðum Jesú í vestrænni sið- komið ýmsu til leiðar. Með menn'ngu væri engin von um öðrum orðum: konan hefir blessun af þróun vísinda og enn ekki öðlazt annað en bók tækni. staf fyrir réttindum sínum, til Það er þvi sannarlega tími viðbótar dagsláttu mannúðar til kominn að hinir vestrænu innar, en þá dagsláttu hafði menningarfrömuðir endur- hún raunar helgað sér fyrir skoði afstöðu sína til Jesú, sem er andi og inntak krist- innar lífsstefnu. Sannarlega er ástæða til, að karlar og konur hinnar fág uðu yfirborðstízku geri sér þess grein, hvaðan uppspretta lífsþægindanna - streymir fram. Og sú kynslóð, sem ætl ar sér að loka fyrir uppsprett una, en sitja samt að sval- andi veigum lindarinnar, er sannarlega dálitið grunn- hyggin. Hver er Jesús í huga nútímamannsins? Er hann þér nafnið tómt? Eða er hann þér lífið, sæla þess, huggun og von? Hugsaðu málið herra minn eða frú. Öll framtíð veraldar innar er háð þínu mildilega svari. Eyrarbakka 21. ág. 1951. löngu. Konan er í eðli sínu meiri persóna en maðurinn, enda hefir hún meiri veg og vanda af lífinu, en hann. Hlutverk konunnar er grjóskumeira og ábyrgðarfyllra, og hjá þeim má finna manngöfgi, er ekki finnst hjá mönnum almennt, þó einstaklingar af báðum kynjum geti verið undantekn ingar. Konuríkið. Það er ekki þar með sagt, að konur yrðu betri viðfangs, en karlmenn, fengju þær öllu að ráða, og að líkindum yrðu þær alveg eins. Löngum hafa sög ur verið á kreiki um konurík ið, eins og sjá má á uppbygg- ingu margra amerískra kvik- mynda. Einkum hefir hinn víðlendi, en næstum ókany Falsiaust bræðralag Þeir menn, sem með lifi sinu og starfi lögðu grundvöll að nýrri heimsmenningu, eins og t.d. Páll postuli, voru ekki hræddir við að tala til tilfinn inga manna. Hann ávarpaði safnaðarbörn sín á þessa leið: „mínir elskuðu og eftirþráðu bræður, gleði mín og kóróna, standið fastir í samfélagi við drottinn.“ Það skiptir miklu við hvað menn hafa samfélag, hvort það er við sígarettu, áfengis- i flösku, reyfara, Hollywood og | siðspillandi kvikmyndir, eða við hinn mikla og eilífa anda I alls réttlætis, sannleika og A , kærleika. Annars vegar er hin Þ.að átt sér stað að jafnvel neikvæga og mannskemmandi TnJÍ °g í- ^ °g veraldarhyggja, hins vegar raftseki, vélar og skipulag og hin jákvæða og gofgandi guðs annað sem vestræn mennmg hyggja samfélagið við hið miklast af, gæti átt upptok );góða> fagra og funicomna,-*, hjá farandprédikaranum frá hinnj fyrirlitnu Nazaret. Gæti það verið að lífsstefna sú, frjálsræði og samtakamáttur, sem hann innrætti mönnum, gæti hafa mótað þræðina í hrærivélinni eða vélina í bíln um? Jú, hugsið þið bara? Og svarið verður jákvætt. Án frjálsrar hugsunar værum við enn í svartnætti lífsþæginda leysis og vesaldómi þröngra, óhollra og óhreinna húsa- kynna, umsetin hjátrú og kyrrstöðu. Og án þeirrar lifsskoðunar, sem byggir upp félagslíf á samtökum og einingu, væri við allt sem er satt, rétt, hei- lagt og hreint, hinn háleiti, djarfmannlegi og frjálsi hugs unarháttur, sem ævinlega fæð ir af sér sigursælt líf. Aðeins þannig feðraðir and lega, í tilbeiðslu hins eina og sama föður, geta menhirnir verið sannir og falslausir bræður. Annars er hitt inn- antómt orðagjálfur. En í „samfélaginu við drottinn,“ í þessu hreina andrúmslofti, hita göfgandi trúar og brennandi áhuga, verða menn „karlmannleg- ir og styrkir." Þar sam- einast hin volduga auð- mýkt og hógværð, ofurhug ur, viljaþrek og trúartraust Vaxtartakmarkið er guðs- mynd siðgæðiskenninga Krists og kærleikur hans sá guðsblær, sem gerir allt félagslíf manna hlýtt og bjart og frjálsmannlegt. Slíkir menn flytja fagn- aðarboðskap, en ekki ofsa- fenginn áróður til þess að spana einn upp gegn öðr- um, eða ævafornar sértrú- ar bábiljur, sem verða mönnum eins konar deyfi- lyf og fjötur' um fót til andlegs þroska og víð- sýni. í hinu falslausa bræðralagi, í „samféiaginu við drottinn,“ verður allt „i kærleika gert.“ Þar er sannleikurinn ástundaður í kærleika, i stað þess, að menn ástunda oft sam- bland af lygi og sannleika í mannhatri, en skreyta sig samt háleitum játn- ingum. — í göfgandi sam- félagi . verða menn samein ingarmenn og þj óðhollir menn. (Eining). Gerist áskrifendur að JjCmanum Áskriftarsíml 2323 aði frumskógur í kringum Amazonfljótið, orðið fyrir val inu, sem staður, þar sem slikt ríki viðhéldist. En þar munu vera nokkrir smáir þjóðflokk ar, sem menn hafa vitneskju um, og þvi tilvalið að ætla, að þar finnist jafn sjaldgæft fyr irbrigði og konuríki. Þessar sagnir hljóða flestar upp á það sama. Þar eiga konurnar að sækja til vígaferla og stunda veiðar, en maðurinn að sjóða grautinn og vera kon unní undirgefinn í hvivetna. Sem dæmi upp á röggsama stjórn í konuríki einu, á eyju í Suðurhöfum, er þessi saga og mun hún vera sönn: „Eitt sinn sem oftar lögðust konur i hernað og komu heim með töluvert af föngum, sem allt voru konur. Voru kvenfang- ar þessir látnir vinna ö’l ó- æðri verk, ásamt þeim karl- mönnum, sem konuríkið hafði á að skipa. Fór svo að lokum að kailmenirnir tóku að girn ast kvenfangana og uröu úr þvi slík vandræði, að stjórn- endur konuríkisins létu drepa alla kvenfangana og suma karlmennina, þá sem talið var að hefðu brotið mest af sér“. Þetta var að vísu frumstætt þjóðfélag og á lágu menning- arstigi, ’en sagan sýnir samt, að konur geta verið harðar í horn að taka, ef þeirn fmnst brotið á móti sér. í öllum menningariöndum heimsins á konuríkið. að lik- indum, langt í land, og það mun vera næstum því eins langur vegur til hins marg um talaða og marglofaða jafn- réttis. Og það er konunni sjálfri að kenna. Giftingin er konunni fjötur. Þegar karlmaðurinn giftir sig, fer hann fyrst að líta á sig, sem ábyrgan þegn i þjóð félaginu, og það líður sjaldan langur tími, þar til hann í'er að verða dreissugur við konu sína, og nái hann ekki tak- markalausu hrifningarvaldi yfir henni, innan tíðar, fer hann að gera ýmiskonar hjá- kátlegar tilraunir, til að sýna henni hverskonar ofurmenni hún hafi gefið hönd sína. Allt verkar þetta á meðalgreinda konu, eins og lakur skrípa- leikur, sem hún vill gjarna losna við, en getur það sjald an, enda venjulegast orðin börnum bundin og öllu því amstri, er því fylgir. Á hinu leytinu er metnaður margra giftra kvenna fólginn i því að fylgja manni sínum að málum, bæði pólitískum og al mennum, virðist þá, sem unn in sé fyrir gíg öll tilraun til kvenfrelsis, enda enn við líði hin gamla og góða kenning, að maður og kona séu eitt. Munvþað eiga að vera tákn- rænt um gagnkvæma aðstoð í lífsbaráttunni, en ekki að konan skuli lúta manni sínum í einu og öllu og vera honum skilyrðislaust undirgefin. Sést þar meðal annars, að maðurinn hefir lagt undir sig kristinn dóm, misskilið hann og gert misskilningin að reglu sinni. Karlmannsígildi. Ekki er það meining min að óvirða svo mjög manninn með skrifi mínu um þessi mál, enda má virða honum til vork unnar, að konur hafa aldrei gert neina tilraun til uppreisn ar, að likindum mest fyrir það, að aldrei er að vita, hvar bezt muni vera að hasla slíkri uppreisn baráttustað. Þar sem þær ráða í rauninni mestu, er svo illt til aðsóknar á báða bóga, og liggur svo mikið við að allt fari vel fram, að eng- in von er til vopnaburðar milli kynja í menningarlöndum vor um á næstunni. Sumar konur eru karl- mannsígildi að öllum burðum og lítt kvenlegar í tiltektum. Ganga þær þá stundum klædd ar sem karlmenn, vegna verka sinna. Þær konur hafa oft verið nefndar sem tákn kven- frelsis, því til hnjóðs, og ekki er að tala um, hafi þessar sömu konur örlítinn skegg- hýjung á efri vör, eða ull á höku. Hins vegar vill gleym- ast, að þessar konur eru í flestu hinar mestu kempur og öllum þeim málefnum til sóma, sem við þær eru kennd. Má í þvi efni minnast sagna af Þuríði formanni og Látra- Björgu, en þær unnu óbeint að kvenréttindum allt sitt líf, með þvi að sýna að í þeim bjó sterkari töggur en í flest um manninum. Friðilstak. Lagabókstafur er í sjálfu sér góður, en útilokunar-að- ferðin reynist honum oft giftu drýgri, sem og hefir sýnt sig, varðandi kvenréttindabarátt- una á undangengnum tímum. Og konum hefir ekkert miðað áfram upp á síðkastið, enda ef til vill baráttunni lokið og allt í bezta gengi. Máske er næsta skrefið, að giftar konur segi mönnum sínum strið á hendur, af því þeir hafi brot ið á þeim lagabókstafinn um jafnréttið (þrítugasta og átt- unda breiddarbauginn þeirra). í allflestum tilfellum hag ar þvi svo til, að hjón hafa sömu skoðanir á ýmsu þvi, er ber á góma, þannig, að eigin maðurinn setur fram sína meiningu um málið og konan samþykkir, sé hún spurð. Oft ast nær er látið svo, sem hana varði ekki um neitt, nema mat argerð og þjónustubrögð. Meðan konan unir við þann ig lagaða háttvisi af bónda sínum er engin von til, að kvenfrelsi nái fram að ganga, Ógiftar konur eru að nafninu; til frjálsar manneskjur, en uppskrúfuð háttvísi þeirra gagnvart andstæðu kyni, ger ir þær að þeim óhugnanlegu mannverum, sem láta sigrast. Og á meðan kvenfólk nútím- ans er haldið því gamla og leiða rómantíska fyrirbrigði; (sem hvergi á heima nema í skáldsögum af lélegu tagi) að láta sigrast, er ekki um nein kvenréttindi að tala. Aftur á móti býst ég við að gegndi öðru máli, ef þær mönnuðu sig upp í að taka karlmenn friðilstaki, almennt. Ýmsar merkar kvenréttinda konur hafa haldið því fram, að mikið væri fengið með al- mennri menntun kvenna, þar í talin sérmenntun á ýmsum sviðum, og þetta er rétt að mörgu leyti. En menntun er ekki allt, og þarna liggja miklu stærri hlutir til grund- vallar, svo stórir, að þeir verða ekki til lykta leiddir á næstu mannsöldrum. Don Quixote.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.