Tíminn - 27.09.1951, Blaðsíða 5

Fimmtml. 27. sept.
Stefán Jóhann
Stefán Jóhann er nú kom-
inn heim frá Strassborg, en
þar hefir hann dvalið lengi
á kostnað ríkisins. Utanför
þessa átti hann núv. stjórn-
arflokkum að þakka og hefir
því veriö óspart hampað af
Þjóðviljanum, að stjórnin
hafi útvegað honum farar-
eyririnn í því augnamiði, að
tryggja sér hóflega andstöðu
Alþýðuflokksins á eftir. Ste-
fán hefir því talið sig þurfa
að reka þetta orð af sér og
hefir haldið ræðu í Alþýðu-
flokksfélagi Reykjavíkur, þar
sem hann sýnir viðleitni til
að deila á stjórnina. En ekki
stendur stjórnin þó neitt
bognari eftir en áður, enda
rnunu hogg Stefáns hvorki
reynast henni eða öðrum
hættuleg.
Svo er nefnilega mál með
vexti, að Stefán var forustu
maður .stjórnar þeirrar, sem
iór með völd næst á undan
núv. stjórn, því að engu skipt
ir um þann stutta tíma, er
flokksstjórn _ Sjálfstæðis-
manna sat sem bráðabirgða-
stjórn. Þegar stjórn Stefáns
skilaði af sér, mátti atvinnu-
reksturinn heita alveg stöðv-
aður og ríkið gjaldþrota. —
Þrátt fyrir stórfelldar nýjar
skattaálögur í stjórnartíð
hans, höfðu ríkisskuldirnar
aukist um hundrað millj. kr.
Framundan beið ekkert ann-
að en algert hrun að ó-
breyttri stj órnarstefnu.
Fyrir núv. stjórn var ekki
um annað að gera en að
gripa til róttækustu aðgerða,
eins og gengislækkunar, ef
ekki átti að láta alt stöðv-
ast og leiða atvinnuleysi og
skort yfir alþýðuheimilin. Sú
leið var líka valin. Þótt þessu
hafj fylgt nokkur kjaraskerð
ing-, er hún samt smávægileg
hjá því, ef óbreyttri stefnu
hefði verið haldið áfram og
allt látið stöðvast. í ræðu
sinni játar Stefán, að Alþýðu-
flokkurinn hafj þó ekki getað
boðið upp á annað úrræði. —
Ádeila Stefáns á aðgerðir nú-
verandi stjórnar fellur því um
sjálfa sig, þar sem hann við-
urkennir, að flokkur hans hafi
ekki getað boðið upp á ann-
að en það, sem var þó marg-
falít verra.
í ræðu sinni bölsótast Ste-
fán mjög yfir því ástandi, er
nú ríkir, en verður þó að
játa, að hann geti ekki bent
á neinar raunhæfar úrbæt-
ur. Hann reynir að afsaka sig
með því, að það sé hlutverk
stjörnarandstoðunnar að
gagnrýna, en ekki að benda á
úrræðin. Öðru hélt hins veg-
ar Attlee fram fyrir nokkrum
dögum, er hann deildi á Churc
hill fyrir stefnuleysi hans. —
Hann hélt því fram, að þjöð-
in gæti ekki treyst Churchill
meðan hann benti ekki á nein
úrræði til lausnar vandamál-
unum. Svipuð mun og skoðun
íslenzkra kjósenda. Framan-
greind gjaldþrotsyfirlýsing
Stefáns um stefnuleysj og úr-
ræðaleysi Alþýðuflokksins
mun því ekki auka veg og til-
trú þess flokks meðan hann
er undir forustu Stefáns.
Stefán reynir að deila á
Framsóknarmenn fyrír sam-
■ vinnuna við SjálfstséðiSflokk
• inn. Þetta snýst í höndum
hans eins og annað. Fram-
ERLENT YFIRLIT:
BCommúnismi Tités
Hiu nýju i«$naðarlög Títós eiga afð sanna
að liann sé íneiri kommúnisti en Stalín
Tító marskálkur hefif nýlega
haldið eina af hinum miklu ræð
um sínum og deilt harðlega á
valdhafana í Kreml. Hann hélt
því fram, að þeir hefðu svikið
kommúnismann og tekið upp
yfirgangssama einræðis- og kúg
unarstefnu, er ekkert ætti skylt
við sannan sósíalisma. Jafn-
framt deildi hann harðlega á
yfirdrottnun Rússa í leppríkj-
unum í Austur-Evrópu og skoraði
á almenning þar að rísa gegn
núverandi valdhöfum, er væru
ekki annaö en peð Rússa.
Það er víst, að valdhöfum
Rússa er illa við þennan boð-’
skap Títós og telja sér stafa
hættu af honum. Hvað eftir ann
að hafa helztu valdamenn Rússa
lýst yfir því að undanförnu,
að fall Títós sé skammt undan.
Heima fyrir virðist Tító þó held
ur styrkjast í sessi, svo að Rúss-
ar hljóta 'að eiga við eitthvað
annað en að hann verði felld-
ur af löndum sínum, þegar þeir
eru- að boða pólitísk endalok
hans.
Sennilegast er, að valdhafar
Rússa ætli með þessum hótun
um að vara stjórnendur lepp-
ríkjanna við því, að fylgja for-
dæmi Títós. En endalaust geta
þeir ekki látið sér hótanir
nægja, ef þær eiga ekki að verða
marklausar.
Svik við kommúnismann.
Ástæðan til þess, að Rússar
óttast Tító,' er ekki aðeins sú,
að honum hefir tekizt að rísa
gegn fyrirmæíum þeirra og þann
ig gefið stjórnendum hinna lepp
ríkjanna hættulegt fordæmi.
Sú ástæðan er engu veigaminni,
að Tító telur sig fylgja hinum
rétta kommúnisma, en telur
stjórnendur Sovétríkjanna hafa
svikið hann. Samkvæmt kenn-
ingum Marx og Lenins hafi ein
ræðisskipulagið aðeins átt að
vera til bráðabirgða, eða á með
an verið væri að búa alþýðuna
undir það, að taka völdin í sín
ar hendur. Þróunin í Sovétríkj-
unum hafi hins vegar orðið
gagnstæð því sem Marx og Len
in kenndu. Einræðið hafi eflzt
þar stöðugt og styrkzt. Öll völd
í landinu séu í höndum fá-
mennrar klíku, en alþýðan sé
raunverulega áhrifalausari en
nokkru sinni fyrr. Valdhafarn
ir hafi alveg lagt hinn rétta
kommúnisma til hliðar, en ein-
beiti sér hins vegar að því, að
framfylgja hinni gömlu land-
vinningastefnu keisaranna og
geri það af enn meira skefja-
leysi og ofríki en keisararnir
hafi nokkru sinni gert. Þess
vegna heimti þeir algera undir-
gefni af öðrum kommúnista-
ríkjum, en unni þeim ekki
neinna áhrifa í samstarfinu.
Iðnaðarlöggjöf Títós.
Jafnframt heldur Tító því
fram, að það sé hann, er sé
fulltrúi hins sanna kommún-
isma. í Júgóslavíu sé þao kom
ið lengra á veg en nokkurs stað
ar annai’S staðar að framkvæma
kommúnismann, eins og Marx
og Lenin hafi hugsað sér hann.
I samræmi við þetta hefir stjórn
Títós nýlega lagt fram frum-
varp að nýrri iðnaðarlöggjöf,
sem á að ganga í gildi um ára-
mótin. Meginatriði þessara nýju
iðnaðarlaga eru þessi:
Yfirráðin yfir verksmiðjunum
er áður voru í höndum ríkis-
stjórnarinnar, verða lögð
að mestu leyti í hendur verka
mannaráða í hinum einstökum
verksmiðjum. Verkefni ríkis-.
stjórnarinnar verður aðal-
lega fólgið í því að semja heildar '
áætlun og tryggja hæfilegt stofn
fé til þess, að hún fáist staðizt.
Innan þéss ramma verða völd-
in svo raunverulega í höndum
verkamannaráðanna. Áður
runnu mestallar tekjur verk-
smiðjanna í ríkissjóð, en eftir-
leiðis fær ríkið ekki nema lít-
inn hluta af þeim. Verkamanna
ráðin fá ráðstöfunarrétt yfir
mestum hluta teknanna.
Ríkið ákveður yfirleitt ekki
verð, nema á hráefnum og hálf
unnum vörum. Að öðru leyti
verður verðlagningin látin fara
eftir framboði og eftirspurn,
nema sérstakar ástæður geri í-
hlutun ríkisins nauðsynlega.
Tító og fylgismenn hans segja,
að óhjákvæmilegt sé að láta eft
irspurn og framboð ráða meiru
um framleiðsluna en undanfarið
hafi verið gert. Iðulega hafi
verið haldið áfram að framleiða
vörur eftir að markaðurinn var
orðinn yfirfullur, en aftur hafi
legið niðri framleiðsla á öðrum
nauðsynjavörum og skortur á
þeim valdið almenningi þung-
um búsifjum. Verkamannaráðin
sóknarfl. gekk ekki til sam-
starfs .við Sjálfstæðisflokkinn
fyrr en fullreynt var, að ekki
var hægt að ná samstarfi við
Alþýðuflokkinn og því var
ekki um annað að ræða en
núv. stjórnarsamvinnu eða
algert stjórnleysi. Af hálfu
Framsóknarflokksins var
gengislækkunin ekki gerð að
neinu skilyrði, heldur boðist
til að fallast á sérhvert ann-
að úrræði, sem Alþýðuflokk-
urinn gerði tillögu um og
kæmi útflutningsframleiðsl-
unni að sömu notum. Alþýðu
flokkurinn svaraði þessu til-
boði aldrei, heldur hélt á-
fram að neita samstarfinu.
Með þvi samstarfi hefði þó í-
haldið, sem Stefán Jóhann
þykist nú fordæma svo mjög,
verið útilokað frá stjórn lands
ins. Þau áhrif, sem íhaldið
hefir nú, getur það ekki sízt
þakkað þessari afstöðu Al-
þýðuflokksins.
Sannleikurinn er líka sá, að
Stefán Jóhann og sálufélagar
hans í Alþýðuflokknum
dreymir ekki um annað
meira en að endurnýja sam-
starfið við Sjálfstæðisflokk-
inn. Gremja þeirra í garð
Framsóknarflokksins um þess
ar mundir stafar ekki sízt af
TITO
verði að finna það sjálf á hverj
um tírna, hvar hin eölilegu mörk
liggi.
Völdin í hendur verkamanna.
Kjarninn í þessari iðnaðar-
löggjöf Títós er sá, að verksmiðj
urnar eru látnar í hendur verka
manna sjálfra. Þeim er falið að
stjórna þeim. Þeir eiga að fylgj
ast með því, að reksturinn bygg
ist á hagkvæmum og heilbrigð
um grundvelli og það er tap
þeirra sjálfra, ef illa gengur,
en gróðinn er líka þeirra, ef
reksturinn er í lagi. Aukin á-
byrgð og hagnaðarvon á að
hvetja þá til meiri afkasta og
áhuga fyrir starfinu. Hæfileg
samkeppni á að vera þeim hvatn
ing til þess að vanda framleiðsl
una og halda verðlaginu niðri.
Með því að taka upp þetta
fyrirkomulag telur Tító sig vera
að framkvæma hinn sanna
kommúnisma, er sé fólginn í
því að leggja völdin í hendur
verkamanna. Hitt sé falskomm
únismi, er Stalin sé að fram-
kvæma, að gera ríkisvaldið al-
máttugt á öllum sviðum og
byggja þannig upp skrifstofu-
bákn, er eyðileggi nauðsynlegt
tFramhald á 7. síðu)
því, aö þeim finnist hann vera
í bóli Sínu. Hafi nokkur mað-
ur hrökklast nauðugur úr
flatsæng, þá var það Stefán,
er hann var dreginn úr sæng-
inni hjá Jóhanni Þ. og Bjarna
Ben. Það sýnir bezt, að enn
liggja sterkir leyniþræð'ir
milli þessara fornvina, áð
þegar Bjarni Ben. tók nýlega
ákvörðun í landhelgismálinu,
er vel má deila um, þá gekk
Alþýðublaðið fram fyrir
skjöldu til að verja hann og
var það gert eftir fyrirskip-
un frá Stefáni Jóhanni.
Það er lika fullkominn leik-
araskapur hins „leikna stjórn
málamanns“ yfir þeirri stjórn
arandstöðu Stefáns Jóhanns,
er snýr að Sjálfstæðisflokkn-
um. Þangað stefnir hugur
hans og Ásgeirs nú sem fyrr.
Meðal óbreyttra Alþýðuflokks
manna á sú skoðun hins veg-
ar vaxandi fylgi að fagna, að
umbótaöfl landsins eigi að
taka höndum saman gegn í-
haldi og kommúnisma. Þessi
stefna mun sigra í Alþýðu-
jflokknum og annars staðar,
íþótt Stefánarnir og Ásgeir
j reyni að hindra hana með þvi
jað beina aðalárásum Alþýðu-
. blaðsins gégn Frámsóknar-
flbkknum. —
Raddir nábtíanna
í forustugrein Mbl. í gær. er
rætt um ræðu, sem Stefán
Jóhann hélt nýlega og Alþýðu
blaðið gerir mikið veður út
af. í ræðu þessari segir Stefán
m. a., að Alþýðuflokkurinn
hafi viljað halda stöðvunar-
leiðinni áfram, er stjórn hans
fór frá. Um þetta segir Mbl.:
„En athugum nú lítillega,
hvernig þessi „stöðvunarleið"
hafði gefizt.
„Fyrsta stjórn“ Alþýðuflokks
ins, sem Stefán Jóhann veitti
forstöðu, sat að völdum í tæp
3 ár. Skal það engan veginn
dregið í efa að hún hafi viljað
ráða vandamálum þjóðarinnar
til lykta á sem hagkvæmastan
hátt fyrir allan almenning. En
það er engu að síður staðreynd,
að á stjórnartímabili Stefáns
Jóhanns voru skattar hækkað
ir um mikið á annað hundrað
millj. kr. á þjóðinni. En þrátt
fyrir þessa gífurlegu þyngingu
skattanna varð greiðsluhalli
ríkissjóðs þessi sömu ár um
180 millj. kr.
Verst af öllu var þó það, að
þrátt fyrir heiðarlega viðleitni
til þess að stöðva dýrtíðina, þá
jókst hún stórkostlega. Niður-
staðan varð því sú, að þegar
Stefán Jóhann hrökklaðist frá
völdum var allt atvinnulíf þjóð
arinnar að stöðvast og keyr-
ast í kaf í verðbólgu og dýrtíð.
Stefáni Jóhanni hafði því mið
ur ekki tekizt að stöðva vöx.t
verðbólgunnar. Það voru þvert
á móti atvinnutækin, sem af-
koma fólksins byggist á, sem
voru að stöðvast".
Þrátt fyrir þessa reynslu,
segir Mbl., hafði Alþýðuflokk
urinn ekki upp á annað að
bjóða en áframhald „stöðvun
arleiðarinnar." Ekki mun
Stefán auka fylgi Alþýðu-
flokksins með þessari játn-
ingu.
Mikil athygli beinist nú að
alþjóðadómstólnum í Haag
vegna málflutningsins í land
helgisþrætu Norðmanna og
Breta, en hann hófst síðastl.
þriðjudag. Fyrir margar þjóð-
ir getur úrskurðui’ uómsh s í
þcssií máli Lu-.t klíiá
þýðingu.
Alþjóðadómstóllinn í Haag
rekur eiginlega sögu sína til
1889, en þá komu allmörg ríki
sér saman um að efna til
gerðadóms, er skyldi skera úr
ýmsum deilumálum þeirra. —
Eftir fyrri heimsstyrjöldina
komst hann í tengsli við
Þjóðabandlagið og varð fastur
dómsíóll, sem skyldi hafa úr-
skurðarvald í margskonar
milliríkjadeilum. Fyrst eftir
síðari heimsstyrjöldina starf-
aði hann eftir óbreyttum regl
um, en með stofnun Samein-
uðu þjóðanna var hann færð-
ur á nýjan grundvöll. Starfs-
reglur hans voru tengdar við
sáttmála Sameinuðu þjóð-
anna og það m.a. ákveðið, að
hann skyldi kosinn af alls-
herjarþingi þeirri og örygg-
isráðinu í sameiningu. Jafn-
framt var ákveðið, að hann
skyldi skipaður 15 dómurum
og hefir verið reynt að velja
þá eftir búsetu, líkt og full-
trúana í öryggisráðinu. Dóm-
urinn er því skipaður mönn-
um víðsvegar að úr heimin-
um og er þannig hindrað, að
einstök stórveldi eða heimsálf
ur hafi þar ekki óeðlilegan
meirihluta.
Fyrir smáþjóðirnar er það
miklu mikilsverðara en stór-
veldin, að til skuli vera dóm-
stóll eins og alþjóðadómstóll-
inn í Haag. í deilum sínum
máttarmqiri efga
þær oft ekki annars úrkosta
en að reyna að Ieita réttar
sins að lögum. Þess hefir ekki
verið kostur fyrr en Haagdóm
stóllinn kom til sögunnar. —
Það sýnir vissulega, að ís-
lenzkir kommúnistar hirða
ekki mikið um að tryggja
rétt smáþjóðanna, er þeir
reyna eftir megni að óvirða
Haagdómstólinn og hvetja ís-
lenzk stjórnarvöld til þess að
sniðganga hann og hafa hann
áð engu. Þær aðstæður gætu
þó hæglega skapást, að ís-
lendingar teldu sig miklu
varða að geta leitað til hans.
Frá sjónarmiði íslendinga er
vissule^a fátt æskilegra en
að sú hefð styrktist, að al-
þjóðlegur og óháður dóm-
stóll úrskurðaði um deilu-
málin, en að sama skapi sé
skert aðstaða stórveldanna
til þess að taka sér sjálfdæmi
skjóli máttar síns.
Versta níð
í Alþýðublaðinu er komist
svo að orði nýlega, að þjóð-
in búi nú við öngþveiti í við-
skiptamálum sínum, en hafi
búið við skipulag í þeim mál-
um, er stjórn Stefáns Jóhanns
fór meö völd.
Sáiínleikúrinn er sá, að
þótt sitthvað megi að núv.
ástandi finna, munu fáir
telja það breytingu til bóta
að hverfa aftur til svarta
markaðsins, hinna ranglátu
verzlunarf jötra og hins gagns
lausa vérðlagseftirlits, er ein-
kenndi stjórnartímabil Ste-
fáns. Álþýðublaðið getur ekki
sagt meira níð um skipulags-
stefnu jafnaðarmanna en að
halda því fram, að hún hafi
ríkt hér í stjórnartíð Stefáns
Jóhanús, þegar Sjálfstæðis-
flokkurinn markaði alla fram
kvæmd þessara mála.