Tíminn - 09.10.1951, Blaðsíða 4

TTMINN, þriðjudaginn 9. október 1951.
227. blað.
Framsögyræða fjármálaráðherra
(Framhald af 3. síðu)
aðar krónur 363.868 millj. eða
um 60 millj. hærri en í fjár-
lögum þessa árs. Gjöldin í fjár
lagafrumvarpinu á rekstrar-
reikningj eru hins vegar áætl
uð kr. 314.577 míillj. og á
eignahreyfingum eða 20. grein
er áætlaðar útborganir krón-
ur 45.196 millj. eða samtals
krónur 359.773 millj. og er
það um 57.160 millj. krónum
hærri útgjöld en í fjárlögum
yfirstandandi árs. Þetta er á
milli' 18 og 19% hækkun á út-
gjaldahlið fjárlaganna frá
því 1951 og veruleg hækkun
frá því, sem útgjöldin verða
í ár, þótt þau fari talsvert
fram úr fjárlögum.
Tekjuáætíunin.
Tekjuáætlun frv. eru gerð
töluverð skil í greinargerð-
inni fyrir frumvarpinu. Hér
vil ég benda á að þar hafa
fjárfr 1'i.ðir höfuð-þýð'i}n!gu:
tekju- og eignaskattur, verð
tollur, söluskattur og hagn-
aður af ríkisfyrirtækjum.
Tekju- og eignaskatts áætl
unin er hækkuð um 6 millj.
frá gildandi fjárlögum, og er
það full ílagt.
Verðtollurinn er áætlaður
20 millj. krónum hærrj en í
gildandi fjárlögum eða 93
millj. króna. Hann sýnist
ætla að verða í ár yfir 100
millj. króna, en með tilli'ti til
þess, sem ég hefi upplýst um
birgðasöfnun í ár og sérstak
ar tolltekjur af henni, getur
ekki komið til mála að áætla
verðtollinn hærri en gert er
í frumvarpinu.
Það er mjög örðugt að segja
um hvað söluskatturinn verð
ur endanlega á þessu ári, en
eins og segir í greinagerð
frumvarpsins, þá nam hann
fyrra helming ársins 37 millj.
króna. Ég geri samt ráð fyrir,
að hann verði eitthvað yfir
80 millj. króna á þessu ári.
Hann er áætlaður 77 millj.
króna í frumvarpinu, og er
það vel í lagt með tilliti til
þess, að vörukaup manna
hljóta að hafa verið á þessu
ári óvenjulega mikil fyrst í
stað. þegar slakað var á höft
unum og ýmsar vörur komu í
búðir, sem menn höfðu ekki
getað fengið lengi, og enn
fremur með tilliti til þeirra
upplýsinga um birgðaaukn-
ingu á þessu ári, sem ég gat
um í sambandi við verðtoll-
inn.
Hagnaður af Áfengis- og
Tóbakseinkasölum er áætlað
ur fyrir næsta ár samtals 79
millj. króna, og er það 10
millj. króna hærra en áætlað
er í fjárlögum yfirstandandi
árs. Hins vegar gefa þessar
einkasölur í tekjur á þessu
árj heldur meira en árið 1950
og aðeins ríflega þá fjárhæð,
sem hér er áætluð.
Samt sem áður er þessi á-
ætlun á tekjum af einkasölu
sett hærri en venja er til um
þá tekjuliði.
Tekjuáætlun fjárlaganna í
heild má áreiðanlega ekki
hærri vera, en hún er hér sett.
Auknar launagreiðslur.
Hækkun gjaldanna á fjár-
lagafrumvarpinu er mikil eins
og ég gat um áðan og má
ekki tæpara standa, að hægt
sé að gera ráð fyrir að undir
þeim verði staðið að óbreytt-
um sköttum og tollum, eins
og frumvarpið ber með sér,
þar sem greiðsluafgangur er
ekki áætlaður nema kr. 4.1
millj.
Kemur þá til skoðunar í
hverju þessi mikla hækkun á
útgjöldunum er fólgin og um
ástæður fyrir henni.
í fjárlagafrumvarpinu er
gert ráð fyrir kaupgjaldsvísi-
tölunni 141 stig, sem líklegt
var talið, að yrði í ársbyrjun
1952. í júlímánuði þurft að
ákveða með hvaða vísitölu
! skyldi reikna og þótti þá lík-
. legt, að kaupgjaldsvísitalan
yrði nálægt þessu í ársbyrj-
un 1952, eftir að hausthækk
anir væru þar komnar til
| greina. Verður þetta tæplega
j nógu hátt. Ógerningur er að
jsegja, hvort vísitalan nemur
þar staðar eða ekki, sem hún
verður í ársbyrjun, en yfir-
leitt munu allar nú fyxúrsjá
anlegar hækkanir verða þá
komnar inn í vísitöluna, og
ætti hún þá ekki að hækka
úr því, nema utanaðkomandi
áhrifa gætj til hækkunar eða
nýjar ráðstafanir verði gerðar
innanlands, til þess að knýja
hana enn áfram.
Er raunar allt í óvissu um
það, hvernig fer um þetta mik
ilvæga atriði á næsta ári, og
er nauðsynlegt að hafa það í
huga við athugun frumvarps
ins á Alþingi og meðferð þess
alla, að svo gæti til tekizt,
að vísitalan hækkaði frá þessu
og þá aukast útgjöld ríkis-
sjóðs verulega við það.
Um hinar almennu ástæð-
ur fyi'ir hækkun á ríkisút-
gjöldunum er þetta helzt að
segja.
Mönnum telst svo til í fjár
málaráðuneytinu, að hækkun
á launum ríkisstarfsmanna
frá gildandi fjárlögum nemi
um 11 millj. króna í frumvarp
inu.
Erfitt er að sjá með ná-
kvæmni, hversu mikið af öðr
um hækkunum frumvarpsins
stafa beinlínis af launahækk
unum. Þar koma margir liðir
til greina, en við athugun á
ýmsum liðum fjárlaganna,
þar sem um er að ræða launa-
greiðslur til annara en fastra
starfsmanna, þá sýnist mönn
um ekki fjarri lagi að áætla
hækkun á frumvarpinu vegna
launagreiðslna til annara en
fastra starfsmanna um 7
millj. króna. Samtals mundu
þá launa og kaupgjaldshækk
anir nema um 18 millj. króna
til hækkunar á frumvarpinu
frá því sem er í gildandj fjár-
lögum. Hér er þó aðeins átt
við beinar vinnulaunagreiðsi
ur, en auðvitaö eiga margar
aðrar útgjaldahækkanir á
frumvai'pinu rætur. sínar að
rekja til hækkaðra launa og
kaupgjalds.
Aukinn kostnaður vegna
verðhækkana.
Matvörur og annar varning
ur, sem keyptur er í ýmsum
stofnunum til reksturs, hefir
stórlega hækkað. í áætíun
ríkisspítalanna t. d. er gert
ráð fyrir mikilli hækkun á
matvöru frá því, sem var í
fjárlögum þessa árs. Raf-
magnsverð í Reykjavík hefir
hækkað um 48%, og er það
víða verulegur liður. Hita-
kostnaður hefir hækkað stór
kostlega. Þá hefir húsaleiga
fyrir húsnæði til atvinnu-
rekstrar hækkað stórlega.
vegna þess að niður féllu á-
kvæði húsaleigulaganna urn
leigutakmarkanir á atvinnu-
og skrifstofuhúsnæði. Hefir
því orðið um að ræða all-
mikla hækkun á húsaleigu hjá
ríkisstofnunum, sem eru • í
___
leiguhúsnæði. í samræmi við
þetta hafa svo fjölda margir
aðrir liðir hækkað. Útgjöld til
heilbrigðismála, vegna hækk
aðra daggjalda á sjúkrahús-
um, útgjöld til trygginganna
vegna aukins kostnaðar við
tryggingar og hækkaðra ið-
gjalda.
Loks ér þess að geta að
nokkrir liðir fjárlaganna hafa
hækkað vegna þess að þeir
eru enn færðir til sannari veg
ar, heldur eix verið hefir í
fjárlögum undanfarið.
Aflciðing kaup- og
veiðhækkananna.
Á þessu sést, og þó raunar
enn betur á því, sem ég upp-
lýsj síðar um einstaka liði
frumvarpsins, að hækkun rík
isútgjaldanna stafar yfirleitt
af kaupgjalds- og verðlags-
hækkunum, sem orðið hafa
á þessu ái'i.
Hefðj verið hægt að komast
hjá þessum hækkunum, þá
hefðu að vísu tekjur ríkissjóðs
og tekjuvonir verið eitthvað
minni' en nú, en ríkisútgjöld
in á hinn bóginn verið svo
miklu lægri' en frumvarpið
sýnir nú, að hægt hefði ver
ið að lækka skatta og tolla
eitthvað og vera samt örugg
ur um afkomu ríkissjóðs.
Það er augljóst af þeim
upplýsingum, sem nú hafa
verið gefnar, að ætli menn
að stefna enn að greiðslu-
hallalausum ríkisbúskap rík
issjóðs, sem er e’tt meginat
riði í stefnu núverandi ríkis
stjórnar, þá er ekki hægt að
Jækka skatta né tolltekjur,
nema með því að lækka ríkis
útgjöldin frá því, sem þau
eru fyrirhuguð í þessu frum
varpi, eða öllu heldur í gild-
andi löggjöf.
Yfirlit um helztu
útgjaldahækkanir.
í fjái'málaráðuneytinu hefir
verið tekin saman skrá um
hækkun á nokkrum útgjalda
liðum í fjárlagafrumvarpinu
miðað við gildandi frumvarp,
og ætla ég að lesa þessa skrá:
hefi nefnt nema samtals kr.
54.939.915, en heildar hækk-
un á frunxvarpinu nemur kr.
57.134.950,—
HÆKKANIR A ÝMSUM LIÐUM FRÁ FJÁRLÖGUM 1951.
1. Dómgæzla og lögreglustjórn 12.366.460 2.113.245
2. L andheigisgæzla 9.259.000 3.259.000
3. Innheimta skatta og tolla 8.562.945 1.687.335
4. Simi, burðargjöld og pappír 2.250.000 700.000
5. Falli sjúkrahúsanna 8.464.106 2.231.173
C. Berklavarnir 4.484.041 682.963
7. Styrkur v/langvarandi sjúkdóma 5.600.000 1.640.000
3. Viðhaid þjóðvega 17.500.000 3.700.000
9. Strandferðir 3.620.000 1.838.000
10. Reksturskcstnaður vitanna 1.750.000 290.000
13. Flugmál 3.582.617 1.354.470
12. Kirkjumál 5.491.442 1.074.201
13. Kostnaður við framhaldsskóla 6.218.506 936.840
14. Gagnfræðamenntun 12.419.876 2.845.054
15. Barrafræðslan 21.901.782 5.070.787
16. Atvinnudeild Háskólans 2.360.754 527.775
17. Jarðræktarstyrkir 8.755.226 3.560.226
18. Saixdgræðslan 816.127 215.052
19. Skógræktir. 1.619.180 459.794
20. Fjárskiptj og sauðfjárveikivarnir 14.940.000 4.945.000
21. Tryggingarstofnun ríkisins 22.800.000 3.950.000
22. Sj úkrasamlögin 7.500.000 . 2.500.000
23. EftirJ.a u.n 3.660.000 654.000
24. Áætlað fyrir ábyrgðartöpxxm 7.000.000 1.500.000
Samtals kr. 193.922.062 47.734.915
Hækkanir vegna
framkvæmda.
Langmest af þeim hækk-
unum, sem hér eru taldar,
stafa af þeim almeixnu ástæð
um, sem ég hefi þegar gert
greiix fyrir, launa- og verð-
lagshækkunum o. s. frv, en
um einstaka liðj er þó þessa
að geta: Landhelgisgæzlu-
kostnaður hækkar einnig
vegna þess, að nýju skipi er
bætt við flotann. Var þó gert
ráð fyrir því í gildandi fjár-
lögum, að hið nýja skip starf-
aði hálft þetta ár. Innheimtu
kostnaður skatta og tolla
hækkar einnig vegxxa þess, að
þar ei' áætluniix nú söixixu íxær
en verið hefir. Styrkir vegna
langvarandi sjúkdóma hækka
einnig vegna reglugerðarbreyt
ingar frá síðasta ári. Kostn-
aður við flugmál hækkar
einnig vegna aukins kostixað-
ar á Keflavíkurflugvelli vegna
nýrrar skipunar þar. Kostn-
aður við fjárskipti og sauð-
fjárveikivarnir hækkar vegna
þess, að sífellt er færst meira
og meira í fang og stækkuð
þau svæði, sem fé er fellt á.
Er þetta gert til þess að flýta
því verki. Áætlun fyrir á-
byrgðartöpum er hækkuð
vegna fenginnar reynslu og
eru nú áætlaðar 7 milljónir
til þess að mæta þessunx á-
íöllum.
Um aðra liði í frumvarpinu
er þess helzt að geta, að sett
er inn fjárveiting til kaupa
á vatnsréttindum í Þjórsá kr.
1570 þús. íslendiixgar verða
að eiga vatnsréttindi sín
sjálfir og hafa tekist samix-
ingar við erlexxda eigendur
þessara réttiixda um sölu á
þeim fyrir þetta verð. Fram-
lag til hlutabréfakaupa í Á-
burðarverksmiðjunni er hækk
að um kr. 1,5 millj. Veitt er
til sementsverksmiðjunhar kr.
1 millj. Loftvarnarkostnaður
er hækkaður unx 500 þús. kr.
upp í l.millj. og fjárveitiixg-
ar til verklegra framkvæmda
eru yfirleitt hækkaðar um 10
% frá því, sem þær eru í gild-
andi fjárlögum. Loks er rétt
að geta emx um tvo nýja liði.
Fjárveitingu til þess að
koma upp kynbótabúi naut-
gripa á Suðurlaixdi, 225 þús.,
fyrrj fjárvpiting af tveimur,
og framlag til kaupa á sér-
stökum raixnsóknartækjum
fyi'ir Fiskifélag íslands 358
þús.
Ailar lxækkaixir, sem ég xxú
Sérstök ástæða er til að
benda á, að vaxtagreiðslur
ríkissjóðs hækka enn frá því,
sem verið hefir.
Eru vaxtaútgjöld nú áætl-
uö kr. 3.783.000.00, en voru fyr
ir tveinxur árum tæpar 8 millj.
króixa. Er ekki gert ráð fyrir
neiixum lausaskuldavöxtum á
næsta ári, og er þetta sum-
part vegna þess, að ríkissjóö-
ur nýtur Mótvirðissjóðsins,
sem stendur í Landsbankan-
unx, en sunxpart vegna þess,
að rikissjóður hefir af tekjum
sínunx lækkað þær skuldir,
sem hann stendur straunx af
á árinu 1950 og þó eiixkum
nú á þessu ári.
Ríkisútgjöldin raunveru-
lega Iægri en 1949.
Fróðlegt er að athuga,
hvernig ríkisútgjöldin eru
fyrirhuguð á næsta ári sam-
anborið við það, sem þau voru
fyrir gengislækkunina áriö
1949.
Árið 1949 voru öll útgjöld
ríkisins á rekstrarreikningi
og þau útgjöld á 20. grein,
sem sambærileg eru við
það, sem sett er í fjárlög,
samtals kr. 336 millj., en eru
nú áætluð, eins og ég hefi
áður getið um, kr. 360 millj.
Útgjöldin eru því á næsta ári
áætluð um 24 millj. krónum
hærrj en þau voru 1949, fyrir
gengislækkunina, eða um
7% hærri.
Er það ekki mikil hækkun,
þegar dæmið er sett upp þann
ig, miðað við þær hækkanir,
sem yfirleitt hafa orðið á
þeim tíma, bæði að sjálfsögðu
nokkuð af völdum . gengis^
lækkunarinnar og þó ekki síð
ur af völdum hinna almemxu
verðhækkana í heiminum, og
kaupgj aldshækkuixum, sem
eru gengislækkuninni óvið-
komandi. Eix við þetta er þá
einnig það að athuga, að 1949
voru dýrtíðarútgjöld svoköll-
uð 48 millj. krónum hærri en
þau eru áætluð á frumvarp-
inu 1952. En þá ber einnig
þess að geta, að ef borin eru
saman launaútgjöld ,ríkisins
árið 1949 og áætlaðar launa-
greiðslur næsta ár, bæði
launagreiöslur til opinberra
starfsmanna og kaupgjalds-
greiðslur vegna ýmiskonar
starfrækslu ríkisins, þá mun
það ekki fjarri lagi, að áætla
að þær greiðslur einar séu nú
kr. 40 millj. hærri en þær voru
1949.
Aðstaðan til sparnaðar.
Raunverulega hafa útgjöld
ríkisins lækkað stórkostlega
frá 1949, þegar tillit er tekið
til hins breytta verðgildis
peningaixna.
Möixnum þykja há ríkisút-
gjöldiix, og er það að von-
um og mikiö er og hefir veriö
rætt um möguleika til sparn-
aðar og lækkuixar á ríkisút-
gjöldunum.
Ég hefi ætíð við þær um-
ræður bent á, að þótt þaö væri
sjálfsagt að leita eftir mögu-
leikum til þess að spara í
mannhaldi og skrifstofukostn
aði hjá ríkinu og það væri
bæði fjárhags- og menning-
aratriðj aö halda ekki í þjón-
ustu ónauðsynlegu starfsliði
eða þola óeðlilega eyðslu, þá
yrðu meixn sanxt sem áður að
gera sér Ijóst, að þótt fullri
(Franxhald á 5. síðu)