Tíminn - 14.10.1951, Blaðsíða 5

332. biacV,
; TÍMINN, sunnndaginn 14. október 1951.
5.
Sunnud. 11. oíet.
Guðni Þórðarson:
9. grein úr Bandaríkjaför
Alabama — ríki baðmullarkónga
Oí
Keppni í vinnu-
brögðum
Á fundi sambandsráös Ung
mennafélags íslands, er hald
inn var fyrir nokkru, var
samþykkt ályktun, sem vert
er að veita sérstaka athygli.
Ályktun þessi fjallaði um fyr
irhugað landsmót ungmenna
félaganna að Eiðum næsta ár.
í ályktuninni er svo fyrir-
mælt, að „auk íþrótta skuli
keppa þar í nokkrum starfs-
greinum, t.d. dráttarvéla-
akstri, mjöltun og að leggja
á borð.“
Hér er vissulega hafizt
handa um merkilega ný-
breytni. Það er gott, að ung-
ir menn séu vel búnir að í-
þróttum, en hitt er þó meira
um vert, að þeir +r-éu góðir
verkmenn á þeim vettvangi,
sem þeir starfa. Slíku hefir,
verið alltof lítill gaumur gef
inn, heldur jafnvel frekar
litið niður á ýms störf. Það
er ekki óalgengt, að sagt sé,
að hann er bara bóndi eða
hann er bara verkamaður o.
s. -frv. Þennan skaðlega hugs
unarhátt veröur að uppræta.
Það verður að kenna þjóð-
hmi að meta framleiöslustörf
in og hvílíka þýðingu þau
hafa fyrir allt hennar líf og
afkomu. Það þarf að glæða
áhuga æskunnar alveg sér-
staklega fyrir þeim og sýna
henni, að það sé einhvers
metið að leysa þau vel af
hendi. Sú fyrirætlun ung-
mennafélaganná, sem sag't er
frá' hér aö framan, er rétt
spor í þá átt.
Þjóðin hefir eignazt mikið af
hvérskonar vélum að undan-
förnu. Tilgangurinn með véla
eigninni er að létta störfin og
auka afköstin. Reynslan ann
ars staðar frá sýnir hins vegar
glöggt, að vélaeignin ein er
síður en svo einhlít. Það skipt
ir mestu máli eftir sem áður,
að menn kunni vinnubrögðin.
í höndum verklagins og dug-
andi manns getur vélin áork-
að miklu, en í höndum klauf
ans og slóðans getur hún orð
ið til byrði. Og þannig mætti
halda áfram að nefna hlið-
stæð dæmi.
Það er líka staðreynd, að
sú þjóð, sem lengst er komin
í verktækni, Bandaríkja-
menn, leggur engan veginn
.Kða^láherzlu á aukna véla-
notkun, heldur öllu fremur á
bætt vinnubrögð. Þar fá verka
menn oft há verðlaun, ef
þeir geta bent á nýjar og
bættar vinnuaðferðir. Með
bættum vinnuaðferðum er
oft hægt að auka afköstin
svo furðu sætir. Það eitt get-
ur skipt ótrúlega miklu, hvern
ig handtakið er. Með því að
heita verölaunum fyrir bætt
ar vinnuaðferðir er áhugi
verkamannsins glæddur fyrir
starfinu og honum sýnt, að
fullt tillit sé tekið til hans
og ráða hans. Oft vill það
líka heppnast svo, að verka-
mennirnir verða fyrri til en
sérfræðingarnir að finna upp
ýmsar endurbætur.
í sveitum Bandaríkjanna
hefir um alllangt skeið starf
að æskulýðshreyfing, er vinn
ur á ekki ósvipaðann hátt.
Hún gefur unglingum kost á
að vinna sjálfstætt við land-
Stiilkur og' piltar á hvítum sandi Mexicoflóitiis — MeSfraiai Siökk-
suii Misísisippi — ISitiun og vandaniál daglegs Isfs. — BiökkiiKieim.
sem smíða vatnskraisa í ísleuzk eldluis — S»ar seisi legandf síáltð
lýsir uisji stórhorg'ina
Það var eins og að koma
inn í gufubaðstofu úr gleri.
Sólargeislarnir flóðu í kring-
um mann, þegar stigið -var
út úr flugvélinni, eftir þægi-
legt flug upp í lofti. Hitinn
lagðist að líkamanum, gegn-
um fötin, eins og vatn í vel
heitu baði. Það gekk hita-
hylgja yfir suðurríki Banda-
rikjanna þessa daga og hit-
inn var um 40 stig í skuggan- '
um dag eftir dag.
Stúlkurnar sem bíða á
hvítum sandinum.
Ferðin hafði gengið að
óskum frá Kentucky, að vísu
hafðf hvirfilvSindur verið á
leið okkar, en hinn snjalli
f lugstj óri Capt. Mandley
kunni ráð við öll og líka hvirf
ilvindum og stýrði framhjá
honurn, niður með Missisippi
fljótinu á leiðinni suður und
ir gylltar strendur Mexico-
flóans, þar sem heitar hita-
beltisbylgjurnar byltast upp
á hvítan sandinn. Þar bíða
ungu stúlkurnar brúnar á
hörund í baðfötum úr kóngu
lóarvefsmynztri eftir ævintýr
um lífs síns, auðugum mönn
um noröan úr New York, eða
sunnan frá Ríó. Kannske
endar sumarleyfisævintýri
þeirra verr en áhorfði, bara
með strák úr borginni heima,
sem vinnur í næstu götu og
hjónabandi í haust. Brúnir
líkamar, undir suðrænni sól
og grænum og gulum sól-
tjöldum, milli pálmatrjánna
á þessum endalausa hvíta
sandi.
Meöfram bökkurn
Missisippi.
En Mandley flugstjóri
beindi flugvél sinni gegnum
óveðursþykknið yfir mórauð-
um árstraumi hinnar miklu
elfu Missisippi, þar sem raun-
ar er engin straumur, heldur
lyngt stórfljót, sem liðast
gegnum borgir og sveitir. Um
hafnarhverfi stórborganna
inni í landi og milli skógar-
þykkna á vatnsbökkunum,
Guði Þórðarson blaðamaður ræðir við blökkumenn um kjör
þeirra og aðstöðu á vinnustað í stórverksmiðju Stockhams
í 'ðnaðarmiðstöð Suðurríkjanna í Alabama. (Ljósm.
Faulkner: Birmingham News) -
þar sem mannshöndin hefir
ennþá ekkj verið teljandi að
verki.
Alabama er eitt af þeim
ríkjum, sem eru endamörk
Bandaríkj anna í suðri, þar
sem hvít sandströndin horfir
móti suðri yfir Mexicoflóann
til Suður-Ameríku. Þetta er
suðlægur staður á jörðinni
eða á svipuðum slóðum, þann
ig séð, og Tokyo, Abadan,
Jerusalem og Algier.
Hitinn þarf því engum að
koma á óvart, ekki sízt, þeg-
ar verið er á ferð í heitasta
mánuði ársins.
Spánverji í Ieit að
hamingjunni.
Alabama á að baki sér fjöl-
breyttari og ævintýraríkari
sögu en flest önnur ríki
Bandaríkjanna. Upphaflega
voru það Spánverjar, sem
slógu eign sinni á landið, um
miðja sextándu öld. Fyrsti
búnaðinn. Þeir fá sína á-
kveönu reiti tiL að hugsa um
og síöan fá þeir, sem beztum
árangri ná, sérstök verðlaun
og viðurkenningu. Þetta vekur
ekki aöeins áhuga þeirra fyrir
landbúnaðinum, heldur jafn-
framt fyrir gildi hagnýtra
v.'nnubragða. Þetta hefir
mjög stutt að því að ala upp
áhugasama og hagsýna
bændastétt.
Steingrímur Arason, Aðal-
steinn Sigmundsson og fleiri
áhugamenn unnu að því á
sínum tíma að vekja athygli
á þessari æskulýðsstarfsemi í
Bandaríkjunum, en það fekk
ekkj undirtektir þá. Það væri
í réttu áframhaldi af þeirri
ályktun sambandsráðs UMFÍ,
sem að framan getur, að ung
mennafélögin tækju til athug
unar, hvort ekki væri nú aö-
staða til að hefjast handa í
samræmi við þessa fyrirmynd.
Þess mA vel geta, að Rússar
hafa mjög tekið það til fyrir
myndar, hvernig Bandaríkja
menn hafa unnið að þvi að
glæða almennan áhuga fyrir
hagnýtum og bættum vinnu-
brögðum.
íslenzka þjóðin er fámenn.
en land hennar stórt. Eigi að
nýta það vel, krefst það mikill
ar atorku af þjóðinni. Fyrir
fáar þjóðir gildir það því
fremur en íslendinga, aö hér
sé unnið vel. Lengd vinnutím
ans er ekki aðalatriði i þvi
sambandi, helduj- að beitt sé
réttum vinnuaðferðum. Þaö
þarf að hefja markvissa sókn
til að kenna þjóöinni að meta
rétt þátt framleiðslustarf-
anna og sýna þeim, sem þau
vinna, að það sé að einhverju
metið, ef þau eru vel og rétt
af hendj leyst. Ef til vill er
þetta nú stærsta mál þjóðar-
innar, því að án aukinnar
framleiðslu og bættra afkasta,
er það næsta tvísýnt, hvort
henni tekst að tryggja frelsi
sitt og sæmilega afkomu.
hvíti maðurinn, sem þangað
kom meö liösafla sinn var
Spánverjinn De Soto. Hann
var í leit að auðævum í hin
um nýja og þó lítt kannaða
heimi.
En síöan hafa sex þjóðfán
ar blakt yfir þessu suðlæga
ríki Bandaríkjanna. Eftir
fjögurra alda yfirráö Spán-
verja fóru nýlenduríki Breta
óg Frakkar að berj-
ast þar um yfirráðin og réðu
þar báðir um nokkurn tíma.
Síðan var ríkið sjálfstætt að
kalla, en hlaut endanlegan
skilnað frá nýlenduþjóðunum
er Bandaríkin fengu frelsi sitt
og þaö féll inn í Bandaríkin
í þeirra núverandi mynd.
Indíánabyggð var mikil
þarna suðurí Alabama, og er
til saga um fyrstu kynni Indí
ánanna af landinu, sem Ala-
bamabúar hafa gaman af að
segja.
Alamaba er indíánamál.
Nafnið er nefnilega komið
beint úr indíánamáli, og varö
til, er fyrstu Indíánarnir
komu. Þeir uröu undrandi og
hrifnir að koma þar í skóg-
ana, þar sem allsnægtir voru
allt í kring og loftslagið hlýtt
og notalegt fyrir þá sem ekki
þurfa mikiö að hafa fyrir
stafni. Alamaba þýðir: „Þetta
er okkar heimaland. Við skul
um hreinsa til og sá fræjum
okkar, hér hvilum við okkur“.
Þetta var sagan um Indí-
ánana. En nú eru þeir að
kalla horfnir. Hvítir land-
námsmenn fluttu með sér mik
ið af svertingjum til Ala-
bama og til skamms tíma
hafa þeir veriö fleiri þar, en
víðast hvar annarstaðar í
Bandaríkjunum að tiltölu við
fólksfjölda. Fá ríki stóðu eins
fast gegn afnámi þrælahalds
ins og áttu hinir umfangs-
miklu atvinnurekendur þar
hagsmuna að gæta, sem þeir
héldu í eins lengi og fært var.
Svartur heimur
og hvííur.
Enn þann dag í dag, er
Alabama það ríki Bandáríkj-
anna, sem heldur uppi ná-
kvæmustum aðskilnaði hvítra
manna og svartra. Þar er
bannað með lögum, að fólk
af mismunandi litarhætti
giftist, hvít börn leika sér
ekki með svörtum, strætis-
vagnar, járnbrautir, áætlunar
bílar og sporvagnar eru sund
urhólfaðir fyrir hvíta og
svarta og það varðar við lög
að brjóta þær reglur, sem þar
eru. settar. Hvítir menn og
svartir hafa samkomustaði,
veitingahús, kvikmyndahús
og skóla, hvorir fyrir sig.
Alabama hefir oft verið
kallað baðmullarkonungur
Bandaríkjanna og bar það
nafn með réttu áður íyrr.
Breytt tækni hefir á síöari
árum skapað ný viðhorf í
oaðmullarræktinni, svo að
hún hefir færzt til annara
ríkja Ameríku. En Alabama
hefir orðið miðstöð annars
mikilvægs iðnaðar í Suður-
ríkjunum. Það er þungaiðn-
aður, námugröftur, stál og
j árnf ramleiðsla.
í gegnum Alabama liggur
50 kílómetra breitt belti, þar
sem úr jörðu eru unnin flest
þau hráefni sem notuð eru í
þungaiðnaði nútímans, svo
sem kol og hin ýmsu s'tein-
efni sem notuð eru til stál og
j árnger ðar, sementsgerðar
og alumínium.
Iðnaöarborgin í suðri.
Borgin Birmingham er mif
stöð þessa iðnaðar og mesta
iðnaðarborg í Suðurríkj un-
um. Fyrir þremur aldarfjórð-
úngúm var hún ekki til en hú
telur hún hálfa milljón ibúa.
Á þessu svæði, hagar ser-
staklega vel til um stáliðv.aö,
þar sem allar tegundir ‘ hrá-
efnisins eru þar til á eiri'um
og sama stað. Annarsstaðar,
þar sem stál er unnið, þarf
að flytja eitthvað af hráefn-
3nu langar leiðir að. Það eru
miklir og dýrir flutningar.
Það er ekki sízt af þessum
sökum að Birmingham heíir
risið upp, sem mikil ionaðar-
borg í suðri.
Umhverfi borgarinnar er
fagurt, þó ekki sé það stör-
brotið á fjallalantds visu. Hlý-
legar skógiklæddar hlíðar
eru vinalegar í viðmóti og
frá húsarööunum, sem hæst
standa, er fagurt útsýni yfir
stórbyggingarnar og víöátt-
una, handan hennar, reykj-
andi turnar stál og járnverk-
smiðjanna blása dimmum
kolareyknum til himins.
Þar Ioga eldar í ofnum.
í mörgum þessum verk-
smiðjum vinna þúsundir og
tugþúsundir karla og kvenna.
Ef við komum inn fyrir bæjar
dyrnar á einum af þessum
eld spúandi verksmiðjum, má
sjá þar annríki dagsins i full
um gangi. Stritandi vélar og
starfsmenn við logandi elda.
í röra- og pípuverksmiöju
Stockhams vinna um 3 þús.
manns. Á degi hverjum koma
þangaö margar lestir með hrá
efni til iðnaðarins, kol, ýmsar
tegundir af járni og sandi,
sem allt er tekið úr jörðu í
Alabama.
Öll þungavinna gengur
fyrir sig með hjálp vélanna,
hráefni eru flutt til meö vél?
afli og færibönd flytja verk-
efnin á milli starfsfólksins.
Hver einstaklingur gerir ná-*
kvæmlega sama handtakið
við hvern hlut, en síðan geng
ur hann til þess næsta.
(Framhald á 7. síðu)