Tíminn - 21.10.1951, Blaðsíða 4

TÍMINN. sunnudaginn 21. október 1951.
238. blað.
Breyting á fræðslulögum
Skúli Guðmundsson og Jón
Gíslason hafa lagt fram í
sameinuðu þingi svohljóðandi
tillögu til þingsályktunar
um undirbúning breytinga á
fræðslulöggjöfinni, og er til-
lagan birt á öðrum stað.
í greinargerð fyrir tillög-
unni segir svo:
„Árið 1946 voru sett lög um
fræðsluskyldu og sérstök lög
um fræðslu barna, gagnfræða
nám, húsmæðrafræðslu og
menntaskóla. Milliþinganefnd
í skólamálum, skipuð árið
1943, hefir undirbúið lagasetn
inguna. Ákveðið var, að lögin
skyldu koma til framkvæmda
á árunum 1947—1953.
Þó að ekki séu liðin nema
5 ár síðan þessi fræðslumála-
löggjöf öðlaðist gildi og hún
sé ekki komin til framkvæmda
að fullu, hefir þegar komið á-
þreifanlega í ljós, að enn þarf
að gera breytingar á lagafyr-
trmælum um fræðslumálin.
Einkum er þess brýn þörf að
gera fræðslu og nám frjáls-
legra en það er nú.
Samkvæmt lögunum um
fræðslu barna og um gagn-
fræðanám eru börn og ung-
lingar skólaskyld frá því að
þau eru 7 ára til 15 ára ald-
urs. Skólatíminn er ákveðinn
7—9 mánuðir ár hvert. Svo
langvarandi skólavist meiri
hluta ársins i 8 ár samfleytt er
of þvingandi fyrir fjölda ung-
menna á þessum aldri og
kemur ekki að þeim notum,
sem til er ætlazt. „Svo er
margt sinnið sem slýnnið“, og
því er ekki skynsamlegt að
ætla öllum jafnlangan náms-
tíma í skólum. Einn getur lok
ið því námi á fáeinum vikum,
sem öðrum er um megn að
ljúka á jafnmörgum mánuð-
um. Og margir þeir, sem hafa
takmarkaða löngun eða hæfi
leika til náms á skólabekkj-
um, geta orðið nýtir menn í
þjóðfélaginu, ef þeir fá þegar
á unga aldri að kynnast og
venjast þeim viðfangsefnum,
sem eru þeim geðþekkust.
í tillögu þessari er lagt til,
að skólaskylda í unglinga-
skólunum sé afnuminn, og
skyldunámstími í barnaskól-
um gerður skemmri en hann
er nú, en þó sé skylt að veita
börnum þá lágmarksfræðslu,
sem nú er krafizt við barna-
próf. Enginn vafi er á því, að
yfirleitt er hægt að veita börn
um þá uppfræðslu á skemmri
tíma en þeim er nú skylt að
verja til skólánáms, og engin
skynsamleg ástæða er til þess
fyrir löggjafarvaldið að skylda
börn til lengri skólavistar en
þeim er nauðsynleg til þess
að hljóta þessa fræðslu. Sum-
ir halda því hins vegar fram,
einkum kaupstaðabúar, að
langur skólatími sé börnun-
um nauðsynlegur, þvi að þau
skorti viðfangsefni að öðrum
kosti. Um þetta er það að
segja, að ef einhverjir forráða
menn barna telja þeim hollt
og gagnlegt að vera lengur
við nám í barnaskóla en skyld
an býður, ætti það að vera
mögulegt.
Þótt skólaskyldan í ung
lingaskólum verði afnumin,
eins og hér er lagt til, er eftir
sem áður þörf fyrir slíka skóla
sem veita þeim, er þess óska,
framhaldsfræðslu, eftir að
barnaprófi er lokið. Síðan
taka við gagnfræðaskólar, sér
skólar í ýmsum greinum,
menntaskólar og háskóli.
Verður þá fræðslukerfið byggt
upp með svipuðu móti og nú
er, en námsmenn ættu að
eiga þess kost að hefja nám
Tfllaga uin afnám ssásnsskyldu í unglinga-
skóluin og styttri skyldiinámstíma í
barnaskólum
Tillaga Skúla Guðmundssonar og Jóns Gíslasonar er á
þessa leið:
„Álþingi ályktar að fela ríkisstjórninni'að undirbúa breyt
ingar á fræðslulöggjöfinni, þar sem m. a. sé ákveðið:
X. Námsskylda í unglingaskólum sé numin úr lögum og
árlegur skyldunámstími í barnaskólum styttur verulega, en
þó sé skylt að veita börnum þá lágmarksfræðslu, sem nú
er krafizt við barnapróf, og séu þau prófskyld frá 8 ára til
13 ára aldurs.
2. Állir eigi þess kost að ganga undir próf í bóklegum og
verklegum greinum og, ef þeir standast prófin, að hljóta
þau réttindi, sem þau veita, hvort sem þeir hafa búið sig
undir próf með námi í skóla eða á annan hátt.
I agafrumvörp um þessi efni séu lögð fyrir næsta reglu-
legt AIþingi.“
á hvaða skólastigi sem er, eft
ir því sem þekking þeirra eða
vankunnátta leyfir. Einkum
mun þörf að stefna að því, að
menn eigj kost á fjölbreytt-
ara námi í verklegum grein-
um.
Þess hefir þótt gæta mjög
í þjóðlífinu á síðustu áratug
um, að fólk leitaði frá hinum
erfiðari störfum, svo sem
framleiðsluvinnu á landi og
sjó, að öðrum, sem minni
líkamleg áreynsla fylgir, eink
um skrifstofuvinnu, margs
konar viðskiptum og fast-
launuðum störfum hjá opin-
berum stofnunum. Hér skal
á engan hátt gert lítið úr hin
um fjölbreytilegu viðfangsefn
um ríkisstarfsmanna, sem
þeir vinna að í þágu almenn
ings, eða nauðsynlegri þjón-
ustu í viðskiptalífinu. En vel
má nú sjá merki þess, að að-
dráttarafl þeirra starfsgreina
fari minnkandi og að margt
af því unga, þróttmikla fólki,,
sem er að vaxa upp í kaup-
stöðum og sveitum landsins,
muni fremur kjósa sér önnur
verkefni. Færra af ungu fólki
leitar nú burt úr sveitunum
en áður, og ýmsr þeir, sem áð
ur hafa flutt sig úr sveitum
til kaupstaða, vilja gjarnan
hverfa til baka og taka upp
fyrrj störf, sem mörg eru nú
auðveldari en áður vegna
nýrrar tækni og vélamenn-
ingar. Eitt af því, sem bendir
til slíkra straumhvarfa í þjóð
félaginu, er skoðanakönnun
sú, sem skátar í Reykjavík
stofnuðu til í haust í sam-
bandj við starfsgreinasýn-
ingu, er þeir héldu. Skoðana-
könnun þessj var þannig
framkvæmd, að spurningin:
„Hvað viltu verða?“ — var
lögð fyrir fjölda ungra höfuð
staðarbúa, sem yfirleitt voru
á aldrinum 7—17 ára. Rúm-
lega 1000 svöruðu spurning-
unni. Flestir kusu sér land-
búnað, en næstflestir sjó-
mennsku. Margfallt fleirj
vildu vinna við þessa gömlu
aðalatvinnuvegi þjóðarinnar
heldur en við verzlun, og
meira að segja bi'freiðar og
flugvélar, sem á síðari tímum
hafa dregið ti'l sín hugi
margra drengja, urðu hér að
þoka fyrir sveitabúskap og sjó
ferðum.
Enginn vafi er á því, að
sýningar svipaðar þeirri, sem
hér hefi'r verið nefnd, geta
haft mikla þýðingu til að
veita ungu fólki fræðslu og
yfirsýn um þau fjölbreyttu
störf, sem völ er á. Jafnframt
þarf að veita unglingunum
möguleika til að afla sér kunn
áttu í þeim viðfangsefnum,
sem völ er á. Jafnframt þarf
að veita unglingunum mögu
leika tifl að afla sér kunn-
áttu í þeim viðfangsefnum,
sem þeir helzt kjósa að vinna
að, án þess að skylda þá til
skólavistar. Einnig þarf að
veita mönnum óskorað at-
hafnafrelsi við þau verk, sem
þeir eru færir til.þótt þeir hafj
ekki stundað skólanám. Lög
um iðnfræðslu og iðnaðarmál-
efnj eru nú svo úr garði gerð,
að enginn getur tekið próf í
smíðum, þótt listasmiður sé,
og fengið réttindj til að vinna
fyriT sér með smíðj á borðum,
stólum og öðrum húsgögnum,
nema hann hafi stundað nám
í iðnskóla og hjá meistara í
iðninnji árum saman. Svo er
þetta einnig í öðrum iðngrein
um. Hér þarf frelsj í stað ó-
eðlilegra hindrana. Hæfileika
menn þurfa að eiga þess kost
að ljúka prófi í hvaða grein
sem er án skólagöngu, ef þeir
eru til þess færir, og hljóta
þau réttindi, sem prófin veita.
Er að þessu vikið í 2. tölulið
tillögunnar.
Til þess að koma fræðslu-
málunum í það horf, sem hér
eru gerðar tillögur um, þarf
að gera þær breytingar á
mörgum lögúm. Kostar það
allmjikla undfrbúnfingsvinnu,
og telja því flutningsmenn
heppilegastj, áð ríkiffStjórn-
inni verði falið að láta semja
lagafrumvörp um breyting-
arnar fyrir næsta þing.
Þegar vart verður straum-
breytinga í þjóðlífinu getur
verið nauðsynlegt að gera
breytingar á fyrirkomulagi
fræðslu- og skólamála, til
þess að allar framkvæmdir í
þeim efnum verði í sem beztu
samræmi við þrár og þarfir
æskumanna og komi þeim að
sem fyllstum notum. Það er
því ekkert tiltökumál, þó að
oft þurfj að gera breytingar
á lögum um fræðslumál og til
högun þeirra. Með flutningi
þessarar tillögu er fyrst og
fremst stéfnt að því að gera
fræðslustarfsemina frjáls-
legri en hún er nú og um leið
þroskavænlegri fyrir það
unga fólk, sem á að erfa land
ið.
Skólalöggjöfin og fram-
kvæmd hennar á að miðast
við það, að börn, unglingar og
fulltíða menn geti notið þeirr
ar fræðslu og þess náms, sem
hugur þeirra stefnir til. En
hitt ætti að varast, að leggja
þvingandi fjötur skólaskyld-
unnar á þá ungu menn, sem
hafa ekki áhuga fyrir skóla-
námi, en dreymir alla daga og
nætur um víkingaferðir á höf
um úti eða fallega sveitabæi,
góðhesta, kindur og gróandi
jörð.
M.M. hefir sent mér pistil
þann, sem hér fer á eftir:
Eins og kunnugt er, eiga all-
ar byggingar í Reykjavík að
vera háðar ákveðnu skipulagi,
sem Skipulagsnefnd með skipu
lagsstjóra að formanni, ræður
mestu um. Allir vita, hvernig
tekizt hefir að skipuleggja t.d.
miðbæinn og verður seint bætt
fyrir sum megin afglöp, sem
þar hafa verið gerð. Nú skyldi
maður ætla, að eitthvað hafi
lærzt af þeirri reynslu, sem feng
in er á þessu sviði, en svo virð-
ist, sem þar hafi litlu um þok-
at, þegar litið er á það„ skemmd
arverk", sem nú er verið að
byrja á við enda Austurstrætis,
að vestan verðu.
— Fyrir mörgum árum var
töluvert talað um framlengingu
Austurstrætis upp í Garða-
stræti. Þá var verið að byggja
Garðastræti 17—19, og fannst
mörgum að með því væri mikið
glapræði framið gagnvart fram
tíðarútliti miðbæjarins. Vildu
margir að komið yrði í veg fyrir
að það hús yrði byggt, en þau
mótmæli voru ekki tekin til
greina af þeim, sem aðstöðu
höfðu til að ráða þar mestu um.
Áður hafði verið byggt hús í
sömu stefnu við Mjóstræti og
var að því fundið af sömu
ástæðum.
Við nánari athugun kom
mönnum saman um, að þetta
hús yrði hvorki svo vandað né
dýrt, að ekki yrði viðráðanlegt
að rífa það niður, þegar fram-
lenging Austurstrætis væri
tímabær af öðrum ástæðum. Þá
var húsaröðin vestanvert við
Aðalstræti óbreytt og húsið nr.
6 ekki ljótara en mörg önnur
við þessa rangnefndu og óglæsi
legu götu.
Síðan hafa margir skipulags-
uppdrættir verið gerðir og end-
urgerðir, og m.a. um húsaskip-
un í þessum bæjarhluta. Og a.
m.k. tvisvar hefir allt Aðalstræti
verið „flutt“ af þeim vísu mönn
um, sem um þetta fjalla.
Nú fyrir nokkru var Aðal-
stræti 6 rifið til grunna í mik-
illi skyndingu, og sást þá fyrst
greinilega hve mikill fegurðar-
auki hefði verið að Austurstræti
hefði það haldið áfram beint af
augum upp Garðastræti. — Vest
anvert við Garðastræti hefði síð
an átt að „loka“ því með fall-
1 egri stórbyggingu. — Það mátti
öllum verða ljóst, að þetta yrði
til slíkrar bæjarprýði, að mið-
bærinn hefði breytt svo um
’ svip, að hann hefði orðið allt
annar en hann nú er, — og
verður.
Þegar Austurstræti „opnað-
ist“ nokkra daga við niðurrif
j Aðalstrætis 6, var lauslega að
I þessu vikið í einu blaði bæjar-
J ins. En hvort tveggja var, að
; snör handtök voru viðhöfð að
loka aftur eðlilegri útsýn upp
brekkuna og þarna áttu þeir
aðilar í hlut, sem mikið mega
sín og hafa áhrifa-aðstöðu til
að koma vilja sínum fram og
girða fyrir eðlilega gagnrýni á
störfum Skipulagsnefndar, a.
m. k. hvað viðvíkur þessum
hluta bæjarins. — Hlutlaus dóm
greind fólksins var hér, eins og
oftar, að vettugi virt.
Nú held ég, að allir, sem ekki
hafa nein sérstök hagsmuna-
sjónarmið, hljóti að viðurkenna,
að framlenging Austurstrætis
upp í Garðastræti sé svo sjálf-
sögð skipulagsbreyting á mið-
bænum, að ekkert mætti gera
sem torveldaði svo sjálfsagða
framkvæmd og jafn augljósan
fegurðarauka.
Einhverjir munu segja, að nú
sé of seint að tala um þessa
hluti, þar sem lokun Austur-
strætis sé ákveðin „þarna
neðra“ og bygging þegar hafin.
En slíkt er mikill misskilningur.
Enn er tími til að koma í veg
fyrir það „skemmdarverk“, sem
þarna á að framkvæma. Það
kostar auðvitað nokkurt fé, en
í það má ekki horfa, þegar jafn
mikið er í húfi og hér er í raun
og veru. En þegar húsið er kom-
ið upp á þeim stað, sem því
er ætlað nú, er ofseint að koma
í veg fyrir þau bæjarspjöll, sem
þarna á að fremja. Og þá er
ómögulegt að bæta fyrir þessi
afglöp um ófyrirsjáanlega langa
framtíð.“
Verður svo Iátið útrætt' um
þetta mál að sinni.
Starkaður.

I r
Avallt fyrirliggjandi
í heildsölu:
Mysnostnr, Smjörlíkl,
30% ostur, Kökufeitf,
40 % ostur. Kokossmjör.
♦ Nýmjólkurduft ♦ IJndanrennuduft
HERÐUBREIÐ
Sírai 2678,
[.W.VV.W.V.V.VAV.VV.V.V.W.V.VáV.V.’AiVrtWVW
Vélritunarstúlka
\
j. óskast. Þarf að hafa mikla æfingu og vera von reikn
inga- og skýrslugerð. Jí
£ Umsóknir ásamt upplýsingum um nám og fyrri störfS
:« sendist skrifstofu vorri, Hverfisgötu 8—10. f
í í
.■ Tryggingastofnun ríkisins. «:
.«
w:
!■■■■■■■■■«!
!■■■■■■■■
*■*■*■ I
■V