Tíminn - 30.10.1951, Blaðsíða 5

245. blað.
Reykjavík, þriðjudaginn 30. október 1951.
5.
JÞriðjud. 3®. okt.
Tekjuafgangur rík-
isins og landbún-
aðurinn
Eins og kunnugt er, hefir
þingiö nýlega heimilað ríkis-
ERLENT YFIRLIT.
Samverkamenn Churchills
Helztu embættin í hluni nýjti stjóm Chtire-
hills eru skipuð reyndum uiöimima úr
stríðsstjórn hans
Churchill lét það ekki lengi lagi. Hann ofreyndi sig á stríðs-
dragast að mynda stjórn eftir árunum og var heilsuveill um
að kunnnugt var um kosninga- : skeið, en hefir nú náð sér aft-
sigur íhaldsmanna. Kosninga- ' ur. Ef þjóðstjórn væri mynduð í
úrslitin voru kunn síðari hluta Bretlandi, myndi sennilega
föstudagsins, en á laugardag- j nást bezt samkomulag um Eden |
inn bh'ti Chiurchill nöfn fyrstu sem utanríktsráðherrE'x Eden
ráðherranna, er skipa þýðing- í ferðaðist um Bandaríkin í sum
armestu embættin, Skipun ! ar og flutti þar margar ræður.
stjórninni að taka hjá Alþjóða manna í önnur ráðherraem-| Hann sagði samvinnu Breta og
taankanum lán, sem verði lát- j bætti verður sennilega birt í Bandaríkjamanna óhjákvæmi-
ið ganga til Búnaðarbanka ís fyrri hluta þessarar viku. | lega, en þó yrðu hvorir um. sig
lands, en ætlast er til, að
hann lánj það síðan til rækt
Allir þeir ráðherrar í stjórn að sýna hæfilega tilhliðrunar- ______________ ___________ _________
Churchills, sem þegar er kunn- ■ semi i samstarfinu og mættu td. ur uonum þó vafalaust hlut-
ANTHONY EDEN
líklegur til þess að verða eftir-
maður Churchills, en Eden verð
unarframkvæmda os húsbvee- uSt um- eru Þekktir menn °§ Bandaríkin ekki leggja óeðlileg-
unarrramjsvæmaa og nusbygg kQm útnefning þeirra þvi ekki; ar hömlur á verzlunarviðskipti
1 sveitum. nikiegt er, ^ óvart. Hins vegar er verka- milli Vestur-Evrópu og Sovét-
að lán þetta verði að upp- smpting nokkuð önnur en spáð ríkjanna. Eden er kunnur mörg
hafði verið. Einkurn gildir þetta um stjórnmáialeiðtogum Rússa
um embætti fjármálaráðherr-j og eru þeir taldir meta hann
ans og verkamálaráðherrans. j fyrir prúðmennsku og dreng-
. Það sýnir, að Churchill ætlar . skap.
Richard Butler mikinn frama, \ Ef heilsa Edens bregst ekki,
aö hann skuli fela honum em- j þykir hann sjálfsagður leiðtogi
bætti fjármálaráðherrans, sem íhaldsflokksins eftir Churc-
samkvæmt brezkum venjum er ' hill.
talið annað virðulegasta em- J
'bætti stjórnarinnar. Þá hafði Rirfiard A. Butler.
hæð 17—18 millj. króna.
Lán þetta mun m. a. verða
veitt af Alþjóðabankanum
með þeim skilyrðum, að það
gangi aðeins til' fram-
kvæmda, er unnar verða hér
eftir. Það ætti því að geta
bætt úr lánsfjárþörf, landbún
aöarins á komandi ári.
Af þessum ástæðum kem-
ur lán þetta ekki að notum
til að bæta úr lánsfjárskorti
landbúnaðarins á þessu ári.
Um nokkurt skeið gerðu
menn sér vonir um, að svo ríf
legt lán myndi fást hjá Alþj,-
bankanum að það myndi
nægja til þess að fullnægja
lánsþörf landbúnaðarins á
þessu árj og næsta ári. Sú
von hefir nú brugðist. í
trausti þess, að þetta myndi
rætast, hafa bændur stofnað
til mikilla framkvæmda í ár
og tekið vegna þeirra bráða-
birgðalán, er vonast var til að
síðar yrði hægt að breyta í
varanleg lán. Þeim munu og
hafa verið gefin fyrirheit um
það hjá lánstofnunum ^eirra,
að slik lán yrðu veitt.
Það mun láta nærri, að láns
stofnanir landbúnaðins þarfn
ist nú 15—20 millj. kr. til
þess að geta fullnægt þeirri
lánsþörf bænda, er skapast
hefir vegna framkvæmda
þeirra á þessu ári.
Eins og á málunum hefir
verið haldið af hálfu opin-
berra aðila, er það bein og ó-
tvíræð skylda, að bændum
verði tryggt þetta lánsfé.
Möguleikar eru nú fyrir
hendi til þess að bæta úr
þessu á tiltölulega auðveld-
an hátt. Vegna öruggrar fjár
stjórnar ríkisins mun verða
verulegur tekjuafgangur hjá
ríkinu á þessu ári, þótt enn sé
of snemmt að fullyrða um,
hve mikill hann verður. Víst
er það þó, aö hann mun verða
það mikill, að ríkið mun hafa
þar nóg fé aflögu til að bæta
úr umræddri lánsþörf bænda,
og rösklega það.
Það má telja víst, að marg-
ar tillögur munu koma fram
um skiptingu tekjuafgangs-
ins, því að viða er þörfin mik
II. Ríflegum hluta hans kann
og að þurfa að verja til að
greiða niður skuldir ríkisins.
Þegar litið er hinsvegar með
sanngirni á allar aðstæður,
er erfitt að færa rök að því,
að þessu fé verði til nokkurs
betur varið en til þess að efla
landbúnaðinn.
Það er kunnara en frá
þurfi aö segja, að landbúnað
urinn var mjög hafður útund
an meðan verið var að ráð
stafa stríðsgróðanum. Af
þeim 1200 millj. kr., sem þjóð
in átti inni erlendis í árslok
1944, fór sama og ekki neitt
skarpari. Að Eden frágenghum
hefir Butler hins vegar ekki
skæða keppinauta.
Það er sameiginlegt með þeim
Eden og Butler að ein ’ielzta
tómstundavinna þeirra er að
fást við ræktun.
Salisbury lávarffiur.
Salisbury lávarður, sem
er innsiglisvörður konungs í
(Framhald af 4. síðu)
Umbótaviljann
vatnaöi.
Nú getur verið, að þeir sem
Stj órnuðu viðskiptamálunum
á fyrrnefndu tímabili, reyni
að kenna gjalcLeyr.'sskortL um
ófremdarástandið í þeini rnál
um. Að visu var það svo, að
gjaldeyrisöflun landsmanna á
þeim árum var of litil, til þess
| að hægt væri að fullnægja
eftirspurninni eftir útlendum
'gjaldeyri og útlendum vörum.
En forráðamenn viðskiptamál
anna á þeim tíma. geta ekki
varið sig.og sitt framferði með
því, að halli haff verið á utan
ríkisviðskiptunum. Þrátt fyr-
ir takmörkun á innflutningi
var hægt, ef vilji var fyrir
hendi, að haga vöruskömmt-
uninni þannig, að fólk gæti
fengið vörur út á skömmtun-
armiðana; það var hægt, ef
viljl var til þesS, að veita
'fólki frelsr til að velja milli
vérzlana og kaupa vörurnav
þar, sem það óskaði helzt, og
það var hægt, ef viljann ekki
vantaði, að skipta innflutn-
ingum milli landshluta í hhvt
því almennt verið spáð, að Max-
well-Fyfe yrði verkamálaráð-
herra.
Richard Austin Butler fjár-
málaráðherra er 48 ára gamall.
Faðir hans var aðalsmaður, er
Hér á eftir verður lauslega ■ hafði mikU afskipti af Ind
sagt frá þeim mönnum, er iandsmálum og er Butler fædd
skipa átta helztu ráðherraem- ur f indlandi. Butler stundaði
bættin í stjórn Churchills.
Anthony Eden.
Anthony Eden er utanríkis-
ráðherra og aðalleiðtogi stjórn-
arinnar í neðri deild þingsins.
Eden er 53 ára garnall, og á
orðið langa stjórnmálasögu að
baki. Hann tók þátt í fyrri heims
styrjöldinni og varð þá yngsti
liðsforihginn í brezka hernum.
Á háskólaárum síirum lagði
hann stund á tungumál og fag-
urfræði. Hann var fyrst kosinn
á þing 1923 og hefir átt þar sæti
síðan. Vorið 1935 var hann skip
aður aðstoðarutanríkisráðherra
og seint á sama ári utanríkis-
ráðherra. Það starf lagði hann
niður í febrúar 1938 í mótmæla
skyni við undanlátsstefnu
Chamberlains. Hann varð her-
málaráðherra í þjóðstjórn
Churchills vorið 1940 og utan-
ríkisráðherra seint á sama ári.
Því starfi gegndi hann þangað
til Verkamannaflokkurinn vann
kosningasigur sinn sumarið
1945.
Eden nýtur mikils álits sem
stjórnmálaleiðtogi. Hann er
glæsimenni í framkomu, samn-
ingamaður góður, en þá traust-
ur og öruggur, er á reynir. Sam
vizkusemi hans og heiðarleiki
nýtur almennrar viðurkenning-
ar. Hann er starfssamur í bezta
háskólanám í Oxford og lagði
einkum stund á sögu og nýju
málin. Hann hefir verið þing-
maður síðan 1929. Hann var
aðstoðarráðherra í Indlands-
málaráðuneytinu á árinu 1932—
37 og áöstoðarutanríkisráð-
herra á árunum 1938—41. Hann
var menntamálaráðherra á ár-
unum 1941—45 og kom fram all
róttækri skólalöggjöf. Hann var
verkamálaráðherra í flokks-
stjórn íhaldsmanna 1945.
Butler er talinn leiðtogi
þeirra yngri manna í flokknum,
sem hafa- beitt sér fyrir því, að
hann tæki upp umbótasinnaðri
stefnu og viðurkenndi nauðsyn
opinberra afskipta undir ýms-
um kringumstæðum. Butler og
samherjum hans hefir tekizt að
sveigja flokkinn talsvert inn á
þessa braut. Butler er sagður
mikill starfsmaður og greind-
ur i bezta lagi. Það hefir nokk-
uð hamlað gengi hans, að hann
var á sínum tíma fylgismaður
Chamberiains og varð aðstoðar
utanríkisráðherra, er Eden og
Salisbury lávarður sögðu af
sér. Churchill og Eden hafa átt
erfitt með að fyrirgefa honurn
þetta. Þessi afstaða Butlers er
ekki talin stafa af því, að hann
hafi verið hlynntur nazistum,
heldur af friðarvilja.
Butler hefir oft verið talinn
hinni nýju stjórn Churchills, faiii vig fólksfjölda og þarfir
hefir stundum verið talinn lík iancismanna þg ag ekki væri
legur til forustu eftir Churc-1 hægt að fullnægja allri þörf.
innj .En það vantaði viljann
til þess að haga framkvæmd-
hill, en það aftrar honurn frá i.
því, að hann á sæti í lávarða-
deildinni og á ekki afturkvæmt
þaðan meðan ríkjandi stjórn-
skipan helzt. Háttsettir aðals-
menn eins og hann eru útilokað
ir frá setu í neðri deildinni. Sal-
isbury lávarður er einn ættgöf-
ugasti maður Bretlands. Fáar
ættir hafa átt meira af mikil-
hæfum stjórnmálamönnum en
Salisbury- eða Cecilættin, eins
og hún er stundum nefnd.
Salisbury lávarður er 58 ára
gamall. Hann stundaði nám í
Eton og Oxford. Hann var þing
maður á árunum 1929—41 og
inni í samræmi við almanna-
hag — hitt var metið meira
að þjóna þeim prangaralýS,
sem hagnaðist á óstjórninni
gekk þá undir nafninu Cran-
borne lávarður. Hann tók sæti nlaiaraonerra a
í lávarðadeildinni 1941. Hann
var aðstoðarutanríkisráðherra á
árunum 1935—38, en hann
sagði af sér ásamt Eden yfir-
manni sínum vegna' undanláts-
stefnu Chamberlains. Þeir Eden
(Framhald á 6. siðu)
til landbúnaðarins. Þetta mis
rétti, sem landbúnaðurinn
var hér beittur, má telja ein
mestu fjármálaleg mis-
tök, er orðið hafa á landi hér,
enda sameiginlegt undrunar-
efni allra erlendra fræði-
manna, er kynnt hafa ser þró
un íslenzkra fjármála og at-
vinnumála hin síðari ár. Úr
þessum misrétti verður nú að
bæta eftir þvi, sem föng eru
á.
Það skiptir þó vitanlega
mestu máli, að glögglega sést
nú, að þjóðin þarf að
byggja afkomu sína á fleiri
stoðum en sj ávarútveginum
eins og ráðamennirnir þó
héldu á „nýsköpunar“-árun-
um. Sjávarútvegurinn er vissu
lega alls góðs maklegur, en
þjóðin getur aldrei treyst á
hann eingöngu. Hún þarf ekki
síður að styðjast við blómleg
an og vaxandi landbúnað.
Það er efnahagslegri afkomu
hennar óhjákvæmileg nauð-
syn,.Aðstaða hennar er nú
einnig slík, að henni er það
ekki síður nauðsynlegt af
menningarlegum ástæðum.
Eftir að íslenzka þjóðin er
komin í alfaraleið og þarf að
hafa meira og minna náið sam
býli við hinar stærstu þjóðir,
mun menning hennar ekki fá
staðist, nema þróttmikið at-
hafnalíf og menningarstarí-
semi geti dafnað í sveitum
landsins.
Af þessum ástæðum öllum
verður að telja það eðlilegt og
sjálfsagt, að þingið verði við
því, að ríflegum hluta af tekju
afgangi ríkisins i ár verði var
ið til að ráða bót á brýnustu
lánsþörf bænda að þessu
sinni. Það er ekki neitt sér-
mál bænda, heldur sameigin
legt hagsmunamál allrar þjóð
arinnar, aö fólkið sé ekki
hrakið úr sveitunum, heldur
sé þar sköpuð aðstaða til
nauðsynlegra framfara. Þann
ig verður bezt unnið að því
að tryggja efnaiega afkomu
,og mennmgu þjóðarinnar.
Raddir nábúanna
Alþýðublaðið gerir það að
umtalsefni, að kommúnistar
ráðast af mikilli hörku gegn
Alþýðuflokknum og þó eink-
um eftir að hann flutti verð-
lagsfrumvarpið. Það segir m.
a,:
„Þeir, sem undrast þessa af-
stöðu kommúnista, hafa enn
ekki gert sér nægilega grein
fyrir því, hverskonar fyrirbæri
þeir eru. Það er gömul og ný
kenning konnnúnista, að Al-
þýðuflokkurinn sé höfuðand-
stæðingurinn....
Sjálfsagt stafar þetta að
verulegu leyti af takmarka-
lausu og ólæknandi hatri kom
múnista i garð Alþýðuflokks-
ins. En skyldi ekki orsökin
meðfram vera sú, að kommún
istar hafa undanfarið stofnað
þrjár heildsölur og flokkur
þeirra og málgagn auðgazt á
því, að fluttar hafa verið inn
og seldar hér vörur frá lepp-
ríkjum Rússa við hærra verði
en þær fást annars staðar,
þrátt fyrir minni gæði?“
Vissulega er það nokkuð
kynlegt, hve lítið Þjóðviljinn
hefir gert úr okri heildsal-
anna og reynt að beina um-
ræðunum um það að ýmsu
öðru, eins og t. d. söluskatt-
inum, er hann sagði um í
einní grein, að væri miklu
verri en heildsalaokrið. Þjóð-
viljinn virðist telja pening-
ana betur komna i pyngju
heildsalanna en í sameigin-
legan sjóð þjóðarinnar.
Breyttir verzlunarhættir
Ég hefi lýst hér nokkuð
þeim verzlunarháttum, sem
landsmenn áttu við að búa
fyrir 2—3 árum, þegar tveir
af flm. frumvarpsins, sem
hér liggur fyrir, voru og hétu
forsætisráðherra og viðskipta
íslandi. En
hvaða, breytingar eru nú á
orðnar í þessum efnum? í
stað þess, að áður þurfti inn-
flutnings- og gjaldeyrisleyfi
fyrir öllum innfluttum vörum,
er nú frjáls innflutningur á
meira en helmingi af þeim
verzlunarvörum, sem keyptav
eru til landsins. Þannig er um
kornvörur, kaffi og sykur,
nauösynlegustu vefnaðarvör-
ur og margar aðrar vörur, sem
almenningur þarf að nota
svo og flestar helztu rekstrar
vörur til atvinnuveganna.
Þessar vörur getur hver sam
er flutt til landsins, án af-
skipta yfirvaldanna. Menn
geta því fengið þessar frjálsu
vörur hjá þeim verzlunum,
sem þeir telja sér hagkvæm-
ast að skipta við. Þeir, sem
vilja hafa viðskipti sín hjá
kaupfélögunum, af því að
þeir telja sér hagkvæmast að
hafa vörukaup og vörusölu
þannig hjá sínum eigin fyrir
tækjum, geta nú fengið þess
ar vörur þar. Og hinir, sem
kjósa að skipta við kaup-
mannaverzlanir, geta keypt
vörurnar þar. Þetta frjáls-
ræði í viðskiptum þurfa menn
að hafa. Þeir, sem vilja hafa
viðskipti sín hjá kaupmönn-
um, eiga að hafa frelsi til
þess að verzla við þá. Hinir,
sem vilja vera þátttakendur
í kaupfélögum og hafa við-
skipti sín þar, eiga lika að
hafa frelsi til þess, óáreittir
af yfirvöldum og öllum öðrum
Það er ekki eingöngu fjár-
hagslegt hagsmunamál fyrir
menn að njóta slíks frelsis, —
það er einnig og ekki siður
mannréttindamál.
Það eru mikil viðbrigði fyr
ir menn að njóta nú þessa
frelsis i -viðskiptalífinu, við
kaup á mörgum helztu nauð-
(Framhald á 6. siðu)