Tíminn - 01.12.1951, Blaðsíða 3

273. blað.
TÍMINN, laugardaginn 1. desember 1951.
S.
/ slendingaþættir
Dánarminning: Sigurður Jónsson
Það dylst ekki, að fólk í sveit
um hefir gert stórmikið átak
til umbóta heima fyrir það sem
af er öldinni.
Hinu er minni gaumur gefinn,
að á sama tíma hafa sveitirn-
ar fætt og fóstrað þúsunda
tugi vaskra manna og kvenna,
sem síðan hafa lagt gjörva
hönd að hinni öru uppbygg-
ingu við sjávarsíðuna.
Þetta er þó eigi síður athygli
vert. Og aldrei verður í tölum
talið né til fjár metið starf
þeirra, er hurfu sveitunum á
fyrstu þroskaárum og helguðu
nýjum vettvöngum krafta
sína upp frá því. — Gildir það
jafnt um þá, sem fóru fyrir og
veruleg hreyfing fylgdi, sem
hina, er á hljóðlátan hátt unnu
hversdagsstörfin.
Með örfáum orðum vil ég nú
minnast eins þessara manna,
Sigurðar Jónssonar, Holti í Nes-
kaupstað.
Sigurður fæddist ,á Seyðis-
firði 31. marz 1875. Foreldrar
hans voru Jón Hjálmarsson frá
Brekku í Mjóafirði og kona
hans, Sigþrúður Ólafsdóttir frá
Austdal.
Á uppvaxtarárum Sigurðar
fluttust þau hjónin búferlum,
fyrst að Strandhöfn í Vopna-
firði og síðan til Mjóafjarðar.
Þar dó Jón árið 1896.
Sigurður réðist þá til föður-
bróður síns, Vilhjálms á Brekku
og var á vist með honum í tvö
ár.
Konráð Hjálmarsson rak um
þessar mundir allumfangs-
mikla verzlun og útgerð á Mjóa
firði, og siðar á Norðfirði. Hann
gerði þá út til fiskveiða lítið
gufuskip, er bar nafnið „Reyk-
ir“, seldi þa ðsvo og lét byggja
annað, „Súluna". Var Sigurður
háseti á þessum skipum í nokk-
ur ár. Vann einnig að byggingu
Súlunnar úti í Noregi. Eftir að
hann svo „kom í land“ var hann
löngum við sama útveg, sem
verkstjóri og verkamaður, unz
fyrirtæki Konráðs hætti störf-
um.
Sigurður vann marga vetur í
gerði hann út smábát frá Norð
verstöðvum syðra. Og um skeið
firði á sumrum ásamt elzta
syni sínum og seinna með öðr-
um.
En síðustu misserin vann
hann við Drátarbraut Neskaup-
staðar. Hafði þá umsjón í á-
haldahúsi og vörugeymslu.
Kvæntur var Sigurður Guð-
rúnu Gísladóttur frá Álftanesi.
Börn þeirra voru níu og eru
fjögur á lífi: Jón Svan, for-
stjóri Dráttarbrautarinnar h.f.,
á Neskaupstað, Valur, hótel-
stjóri þar, Sigþrúðúr og Her-
mann, búsettur í Reykjavík.
Sigurður lézt að heimili sínu
í Neskapstað 12. marz s.l.
Þessi er æviferill Sigurðar
Jónssonar í örfáum dráttum.
Það er ekki saga um mann á
skrifstofu með penna í hönd og
pappír á borði.
En það er saga um mann,
er handleikið hafði flest eða
öll þau tæki, sem íslenzkt fólk
í sveit og við sjó hefir borið
fyrir sig í harðri lífsbaráttu í
meira en hálfa öld, á undan og
samhliða vélanotkun síðustu
tíma, mann, sem fullur starfs-
gleði og áhuga vann hörðum
höndum langa ævi af frábæru
þreki og tfúmennsku.
Því þetta þrennt: Starfsgleð-
in, þrekið og trúmennskan, ætla
ég að hafi verið hvað sterkastir
eðlisþættir mannsins.
Heima í Mjóafirði lifa ævin- ’
týralegar sögur um ferðir Sig- (
urðar yfir fjallgarðinn milli
Mjóafjarðar og Seyðisfjarðar,;
þegar leita þurfti læknis eða
sækja lyf og tprleiði var á fjalli.
Þurfti til fyllstu karlmennsku,
því fjallaskörð þessi eru hin
verstu yfirferðar, há brött og
snjóþung. Snjóflóðahættan er
mikil, einnig er geigvænlegt, er
fara þarf á glæra hjarni um
klettarákir og hengiflug.
En Sigurð skorti hvorki þrek
né áræði, og þó e.t.v. enn síður
þá fórnarlund, er til þarf að
knýja fram fyllstu afköst þegar
á liggur.
Hann var ungur að árum, þeg
ar þessu fór fram. Þolið og dugn
aðurinn entist honum langt
fram eftir aldri. En áhuginn og
ósérhlífnin til æviloka.
Við Sigurður vorum lítið
kunnugir. En mér er það eink-
ar hugstæð minning úr fjöl-
mörgum ferðum mínum til
Norðfjarðar, er ég mætti hon-
um á götu: Vinnuklæddur aldr-
aður maður, hærugrár, þéttur
á velli, sviphýr og ávarpsgóð-
ur.
— Því það er nú einu sinni
svona: Þú mætir manni á veg-
ferð þinni. — Hlýtt handtak,
vingjarnlegt viðmót. — Og þú
minnist hans ekki án þakklætis.
Sigurður Jónsson, Siggi
frændi, eins og hann var svo
oft nefndur, hefir nú kvatt
þetta umhverfi.
Vettvangur dags hans var
vaxarrdi byggð vaskra manna
á vori íslenzks athafnalífs. Og
hann lá ekki á liði sínu.
Hvort mun hann ekki enn á
ný hafa verið kvadur til starfs
í morgunsári komandi dags?
Eitt er víst: Honum fylgja
hlýjar kveðjur og óskir sam-
ferðafólksins yfir á hinn nýja
vettvang. Og þar mun hann
vissulega vinum mæta.
Vilhjálmur á Brekku.
Anna í Grænuhlíð
Anna í Grænuhlíð eftir E.
M. Montgomery. Axel Guð-
mundsson íslenzkaði. Draupn-
isútgáfan.
Það eru nú næstum tuttugu
ár síðan sagan af Önnu í Grænu
hlíð kom út hér á landi. Hún
seldist fljótlega upp og náði
miklum vinsældum.
Lesandinn mun fyrst kynn-
ast Önnu í Grænuhlíð á braut-
arstöðinni, þar sem hún bíður
komu Matthíasar. Þetta er lít-
il stúlka, að koma af munaðar-
leysingjahæli og hún er í þröng
um kjól úr ljótu efni, sem kaup
maðurinn hefir að líkindum gef
ið til hælisins, af því að engin
viðskiptavina hans mun hafa
talið sér fært að ganga í svo
Ijótu klæði. En það er ekki í
rauninni aðalatriðið með kjól-
inn, heldur hitt, að Anna átti
að vera strákur. Matthías hafði
með öðrum orðum óskað eftir að
fá sendan dreng frá munaðar-
leysingjahælinu, og hann kemst
eölilega í vanda, þegar rauð-
hærð og freknótt stelputáta
bíður hans á brautarstöðinni.'
Og það situr fyrst í honum að
senda hana til baka, þangað
sem kaupmaðurinn gefur efni
í ljóta kjóla, en þegar þau fara
að ræðast við, seitlar inní hann
sú skoðun, að hún Anna litla
sé hreint ekki svo galin, jafn-
vel þó hún sé ekki strákur og
eigi þar af leiðandi ekki gott
með að hjálpa honum á akrin-
um. Og það verður úr, að Anna
heldur heim að Grænuhlíð með
Matthíasi og ílendist þar. Les-
andanum fer eins og Matthíasi,
að honum finnst hún Anna litla
hreint ekki svo galin. Hún Anna
með rauða hárið og freknurn-
ar, sem geta orðið tilefni til
móðgana þegar minnst varir.
En í gegnum allt er Anna litla
glaðlynd og hún kemur beinni
í baki út úr hverri raun. Sagan
segir oss frá því, hvernig hún
vex upp í Grænuhlíð og verður
þeim systkinum til æ meiri á-
nægju og að síðustu stolt þeirra
og sómi og síðast en ekki sízt,
styrkur.
Að mínu viti er Anna í Grænu
hlíð mjög góð bók handa telp-
um og unglingsstúlkum, og
hver, sem kynnist fólkinu í
Grænuhlíð, kemur þaðan nýr
og betri maður.
Frágangur bókarinnar er all
ur með ágætum. Prófarkarlest-
ur góður og málið vandað og
hreint. G.
AMPER H.F.
Raftækjavinnustofa
Þingholtstrætj 21
Sími 81556.
Raflagnir — Viðgerðir
Raflagnaefni
♦♦♦♦
Músaf erðin
Músaferðin eftir Vil. Han-
sen í þýðingu Freysteins
Gunnarssonar skólastjóra. —
Draupnisútgáf an.
Þetta er þriðja prentun Músa
ferðarinnar og mun sagan vera
ein með allra vinsælustu smá-
barnabókum, sem út hafa komið
hér á landi. Bókin hefur mál
sitt á því, að segja oss frá Músa
mömmu og Músapabba, sem eru
hin ágætustu hjón. Þau búa i
osthleif, sem er auðvitaö hin
hreinasta paradís. En fólkið,
sem átti ostinn fékk sér kött
og þar með var draumurinn
búinn. Síðan fluttu þau til músa
frænda í sveitinni og þar kynn-
ast þau ýmsu merkilegu. Kom-
ast meðal annars í tæri við
Rebba Rebbason og hann er
enginn venjulegur, en alltaf fer
vel að lokum. Bókin er nlynd-
skreytt og myndirnar eru með
þeim beztu sl(nnar tegundar.
Mál bókarinnar er prýðisgott,
enda nafn Freysteins Gunnars-
sonar gild trygging fyrir slíku.
G.
Nýjar bækur frá Norðra
Norðri hefir nýverið sent sex
nýjar bækur á markaðinn, tvær
íslenzkar skáldsögur, eitt leik-
rit, fræðirit um stefnumark
mannkynsins, og tvær fyrir
börn og unglinga. Frágangur
allra þessara bóka er hinn prýði |
legasti og verðinu mjög í hóf
stillt, ög er það mikið atriði,
núna í dýrtiðinni.
Verður bókanna getið hér á
eftir.
Anna María heitir nýjasta
bók Elínborgar Lárusdóttur, og
kom hún út í tilefni af sextugs
afmæli skáldkonunnar. Þetta er
seyjánda bók Elínborgar. Anna
María fjallar um nemendur á
kvennaskóla. Það er brugðið
upp skýrum myndum af lífinu
í skólanum, en frásögnin snýst
einkum um Önnu Maríu. Sögu-
þráðurinn er spennandi og við-
burðaríkur, og mun saga þessi
njóta sömu vinsælda og aðrar
bækur skáldkonunnar, enda er
hún prýðilega skrifuð eins og
vænta mátti.
Eins og maðurinn sáir heitir
skáldsaga eftir Kristján Sig.
Kristjánsson. Saga þessi er
jnjög athyglisverð og einstök í
sinni röð, því að höfundur fer
algerlega nýjar leiðir. Boð-
skapur hennar er í samræmi
við hið göfugasta í lífinu og
settur fram á aðlaðandi hátt.
Sagan er mjög viðburðarík og
spennandi með jöfnum stig-
anda til síðustu síðu, þar sem
Vandamálin eru leyst á nýstár-
legan hátt, eftir hörð átök and-
stæðra hugsjóna.
Draumur Dalastúlkunnar heit
ir leikrit, sem Þorbjörg Árna-
dóttir hefir samið,-en bók henn
ar, Sveitin okkar, sem kom út
fyrir tveimur árum náði mikl-
um vinsældum eldri og yngri.
Þetta leikrit er byggt á sann-
sögulegum viðburðum og hefir
öll hin beztu einkenni fyrri bók
ar höf. Hið erfiða form sjón-
leiksins hefir henni tekizt ágæt
lega, svo að maður gæti haldið,
að þetta væri ekki frumsmíð
á þessu sviði. Bókin er prýdd
ágætum myndum eftir Halldór
Pétursson.
Þá eru tvær bækur fyrir yngri
kynslóðina.
Riddararnir sjö er drengja-
saga eftir Kára Tryggvason og
myndskreytt af Oddi Björns-
syni. Þetta er- skemmtileg og
viðburðarík saga um göngur og
smalamennsku á öræfum, m.a.
í sjálfu Ódáðahrauni. Öllum
röskum drengjum mun þykja
gaman að þessari bók, og óska
sér að vera með þessum göngu-
görpum og taka þátt í ævin-
týrum þeirra.
Sögur Múnchhausens. Þetta
er gamall kunningi í nýjum
búningi. Úrval úr sögum þess-
um hefir að vísu komið út á ís-
lenzku fyrir mörgum árum, en
þetta er fyrsta útgáfan hér á
landi, þar sem hinar heims-
frægu sögur eru birtar í heild
eftir frumritinu. Sögurnar eru
prýddar myndum eftir hinn
heimsfræga franska málara,
Gustave Doré.
Síðasta bókin, sem hér verður
getið, er af nokkuð öðru tagi.
Hún fjallar um stefnumið mann
kynsins og nýjar leiðir út úr
ógöngum nútímans. Nefnist
hún Stefnumark mannkynsins
og er skrifuð af heimsfrægum
frönskum vísindamanni, Le-
comte du Noúy. í bókinni er rak
in saga mannkynsins frá upp-
hafi og þróun mannshugans er
eins konar saga mannsandans
gegnum aldirnar. Þó að efni
þetta sé í rauninni erfitt við-
fangs, er framsetningin svo
Ijós, að allir geta notið bókar-
innar. Hin ágæta þýðing Jakobs
Kristinssonar á sinn þátt í því.
Þetta er í fáum orðum sagt
merkisrit.
Fyrirspurnum um Tryggingar-
stofnunina svarað
S.l. miðvikudag svaraði for-
sætis- og félagsmálaráðherra á
fundi í sameinuðu Alþingi fyr-
irspurnuni frá Skúla Guðmunds
syni um kostnað og iðgjaldainn
heimtu hjá Tryggmgarstofnun
ríkisins. Kom þar m.a. fram
það, sem hér greinir:
Árið 1950 voru launagreiðslur
aðalskrifstofu Tryggingarstofn-
unarinnar í Reykjavík til starfs
manna hennar þar 982 þús. kr.
Annar kostnaður við aðalskrif-
stofuna var 493 þús. kr„ eða
kostnaður skrifstofunnar alls
um 1 y2 milljón kr. En allur
kostnaður við tryggingarstofn-
unina árið 1950 var um 2,6 millj.
króna.
Stofnunin borgaði bæjarfó-
getum og sýslumönnum rúml.
258 þús kr. í innheimtulaun og
umboðsþóknun s.l. ár, og um
435 þús. kr. í umboðslaun til
sjúkrasamlaga í kaupstöðum.
Innheimta iðgjalda til trygg
íngarstofnunarinnar géngur
misjafnlega í tryggingaumdæm
um. Um síðustu áramót voru
óinnheimt iðgjöld frá árinu
1950 um 4 millj. 130 þús. kr„ og
frá fyrri árum nálægt 1,4 millj.
kr. Mest var óinnheimt í Reykja
vík, eða 2 millj. 251 þús. kr. frá
1950 og 680 þús. kr. frá fyrri
árum, en þó var hlutfallslega
meira óinnheimt í sumum öðr-
um umdæmum, miðað við heild
arupphæð iðgjaldanna. En yfir
leitt er iðgjaldainnheimtan
miklu betri í sveitahéruðum
heldur en í kaupstöðum. í
tveimur tryggingaumdæmum,
Skaftafðllssýslum og Rangár-
vallasýslu, var ekkert óinn-
heimt af iðgjöldum frá 1950 í
lok ársins, og í sumum öðrum
sýslum var hlutfallslega mjög
lítið óinnheimt af iðgjöldum.
Skúli Guðmundsson benti á
það í lok umræðunnar um fyrir
spurnirnar, að innheimtan á
tekjum tryggingarstofnunar-
innar þyrfti að komast í full-
komnara lag, því að fólkið í
þeim héruðum, þar sem inn-
heimtan er í góðu lagi, raundi
ekki jafn fúslega standa i skil-
um eftirleiðis, ef menn á öðr-
um stöðum gætu sloppið við
greiðslu á tryggingargjöldun-
um.
Smábarnabækur
Tvær smábarnabækur hafa
mér borizt. Önnur þeirra heitir
Músin Peres. Útgefandi Litrof.
Þar segir m.a. að Bubbi Spán-
arkóngur hafi aðeins verið sex
ára gamall, þegar hann sett-
ist í valdastólinn. Og eina nótt-
ina kom músin Peres til hans
og rak Ioðið skottið upp í nef
hans, svo Bubbi Spánarkóngur
fékk heldur en ekki hnerra, en
við það breyttist hann í mús
og gat nú farið í ferðalag með
Peres, en það ferðalag var með
ýmsum ólíkindum. Bókina
prýða margar litprentaðar
myndir. G.