Tíminn - 31.05.1952, Page 4

«.
TÍMINN, laug-ardaginn 31. maí 1952.
121. blað.
Benedikt Gíslason frá Hofteigi:
Orðið er frjálst
UM FORSETAKJÖRIÐ
íslendingum liefir borizt
;iýtt verkefni að höndum, nýr
/aridi að leysa, nýju máli að
skiþa og liggur hin dýpsta
merking í því orði — skipa —•
tsiehdingar eiga að koma
ikipan á val eða kjör þjóð-
aöfðingja, einn úr sínum
áópi, og er þetta afleiöing af
ojóðfélags og þjóðmálaþróun
— settu marki úr all fjar-
íægri fortíð, sem hiklaust hef!
r verið keppt að með fórn-
íúsu starfi, svo fögur dæmi
ná rekj a langa stund á ferli
pjóðarinnar. í ljósi þeirrar
iögu, og forðum frægrar tíð-
ii’, má glöggva sig á þessum
Tanda.
íslendingar fela aldrei ein-
im manni mikið eða algert
/ald. Konungsvald og kon-
ingsdæmi er óþekkt í sál-
fræði þjóðarinnar. Manns-
ougsjónin og mannsræðið er
j'rundvöllur íslenzkrar sögu og
órlaga. Það er sál hins ís-
enzka þjóðfélags. Þess vegna
íeíir það farið saman í sögu
ojoðarinnar; vanda þjóðfélags
ins hafa menn verið færir um
ið ieysa, og mönnum hefir
okki borið að höndum stærri
/andi en þeir gátu leyst. Þetta
or svipur hinnar gömlu lýð-
/eidissögu og það blikar á
aana i gegnum neyðar- og
rúgunarsögu þjóðarinnar, og
i sjálfstæðisbaráttusögu síð-
istu tíma, er þetta nærtækt
>g glöggt um öll dæmi. Þetta
■ii’ iíká það sem veldur því að
oessi litla þjóð hefir einhuga
reppt að sjálfstæði og treyst
sér i öllum vanda.sem á þeirri
leið hefir legið, ýmist augljós,
oða meira og minna hulin.
íslendingar hafa nú átt og
svatt einn forseta hins nýja
sjálfstæðis þjóðarinnar. Sá
r’orseti var kjörinn í hlutleysi
bess, að enn væri lítt búið aö
itta sig á því, hvaða stefnu
oeri að taka í þessu vanda-
nali, að velja þjóðhöfðingja
af þjóðarstofninum, og rætt-
ist vel úr um vandann. Nú
nefir þennan vanda borið að
höndum þjóðarinnar og nú
parf að leysa hann með hlið-
jjón af sögu og stíl í fram-
úðinni, sem eftir verður að
tara hvenær sem þennan
/anda ber að höndum, sem
pft verður, og einkanlega af
peim stíl, sem bezt verður að
jetja nú í upphafi á lausn
oessa vandamáls.
Forseti íslenzka þjóðveldis-
ins er valdalaus maður, að
nútíðar skipan þessa embætt
is. Hann getur ekki fengið
nein völd í hendur nema Al-
pingi sé óstarfhæft, og geti
okki gert skyldu sina. Fyrir
slíku á ekki að gera ráð,
pví þá er allur manndómur
islenzkrar sögu úr sögunni, og
hvorki til ríki, þing né forseti,
of svo fer fram. Forseti ís-
tenzka þjóðveldisins verður
/aldalaus maður, meðan þjóð
:in iifir á anda'sinnar sögu. í
því ljósi ber aö gera sér grein
fyrir þessu vandamáli og
mynda þann stíl og anda í
forsetakjöri á íslandi, sem
jafnan yrði farið eftir til
tryggingar heppilegu kjöri og
forðast ógöngur, sem stílleysi
og tækifærissinna, geta kom
ið þjóðinni í, óvörum og óvið-
oúinni.
Af þessu verður Ijóst að for
setatign á íslandi verður eins
konar afreksmerki frá íþrótta
velli lífsins. Þjóðin kýs þá
;menn til þessarar tignar sem
skilað hafa dagsverki sínu
í afréksstíl, en eiga þó eftír
orku til meiri eða minni af-
reka. Með því móti vex for-
setinn af tigninni og þjóðin
af forseta sínum, en það er
hin eftirsótta mann- og sosíal
þróun, sem er takmark lífsins.
Það mundi því hinn fasti stíll
á forsetakjöri, að hann væri
aðstaöa, ætt, tengdir, auður,
peningavald, eða annað em-
bættisvald, yrði undirstaða
undir forsetatign, og um lang
an tíma hins sama manns.
Með kjöri þessa manns
mundi sá asni leiddur í ís-
ar við forsetakjörið:
„Margir kjósendur í Vest-
ur-ísafjarðarsýslu hafa við orð
lenzkar stjórnmálaherbúðir,! að kjósa nú Ásgeir Ásgeirsson í
og mundi hann áldrei láta, forsetaembættið.
Vestur-ísfirðingur ræðir hér, Tollreikningurinn var á þessa
um framboð Ásgeirs Ásgeirsson leið:
öðru vísi en óþriflega. Þess hef
aldrei yngri en 65 ára að ir orðið vart að nokkur hluti
aldri, og væri með því útilok-
Asgeir hefir á
framboðsfundum
undanförnum
við alþingis-
að að menn með allskonar að
stöðu færu á ungum eða miðj
um aldri að braska í forseta-
embætti. Er það ljóst mál að
meðal slíkra manna sker
aldrei úr um það hversu hæf-
ir þeir væfu til starfsins,
hversu hátt sem þeir gætu
iátið áróðurstækin gala um
ágæti sitt og er það einnig
víst mál að á þeim aldri á
þjóðin svo margt mikilhæfrá við hið fyrra
manna, að seint eða aldrei mundi framar
sker úr um það hver væri öðr valda eyðileggingu
um hæfari til að bera þessa j þýðingu
tign. Ber því allt að samajbæði í forsetavali og virð-
brunni um aldursmark for- | ingu embættisins. Þj óðin verð
seta íslands, og þann stíl sem1 ur að skilja það, að því að-
lagður yrði til grundvallar' eins hefir forsetaembættið
kjósenda vill nota þetta tæki kofmgar í sýslunni varað hátt
J * virta kjosendur við að kjosa
nýta menn á þing úr sýslunni
af því þeir mættu ekki missast
frá nytsömum störfum.
færi til þess að klekkja á
stjórn landsins, sem þeir
flokkar hafa myndað, sem
valdið hafa framboði eins for
setaefnisins, en þetta er líkal Nú vilja bæði flokksbræður
brasksjónarmið, sem ekki hlýð hans og fylgjendur frá alþing-
ir að hafa uppi í forsetakjöri iskosningum úr öðrum flokkum
og ber að jafna sakir við > sýshmni, endilega kjósa hann
...........1 .. . forseta, „svo þe>r losm við hann
stjormna a oðrum vettvangi. úr kjö;d’^mi^Ui þar sem hann
Er þetta brask þvi skaðlegra, ’ s£ aigerlega gagnslaus þingmað
sem það kemst í nánari tengsl ur- Kveða þeir sig þurfa að fá
braskið, og þingmann eins og Gísla á Barða
flestu öðru ströndinni, sem leggi vegi og
á stíl og brýr, því opinberar framkvæmd
forsetatignarinnar, ir sóu illa á vegi staddar frá
Asgeirstímabilinu.
Þetta eru trúir og einfaldir
lærisveinar meistara síns, sem
fyrir kjöri hans. Nú í þessu
forsetakjöri er eins og þjóðar
sálin hafi ratað þessa braut.
Stjórnmálaforusta tveggja
flokka hefir valdiö framboði
sjötugs manns, sem gengt
hefir erfiðu embætti meö
hinni mestu prýði frá vígslu-
aldri á ungum dögum til síð-
asta árs. Og óháðir áhuga-
menn hafa farið sömu braut
og valdið framboði annars
sjötugs manns, sem á merki-
lega sögu úr embættis- og
stjórnmálalífi þjóðarinnar og
það því betri, sem hún er rak
in betur til upphafs síns.
Þetta er merkilegast um
þetta forsetakjör hvað undir-
búninginn snertir og vísar ó-
tvírætt um stefnu þjóðarinn-
ar í því, að mynda stíl á kjöri
forsetans og forsetaembætt-
inu á ísland, en án þessa stils
veröur aldrei kosinn forseti á
íslandi með fullri tryggingu
fyrir virðuleik embættisins.
Milli þessara tveggja manna
sker ekki úr annað en per-
sónulegur hugðarmunur kjós
endanna, og er það hið rétta
kjör í þetta embætti.
En hér er einnig hinn
þriðji maður í skákinni, sem
þar er kominn af öðrum stíl
og anda en hinir tveir, sem
nefndir hafa verið. Þetta er
maður enn á góðum starfs-
aldri.bankastjóri og alþingis-
maður og hefir því „aðstöðu“
sem hinir tveir hafa ekki.
Það er þessi stíll á forseta-
kjöri, sem þjóðin verður að
varast, og kveða niður strax
í upphafi. Þetta er mikilhæf-
ur maður og mundi sjálfur
hafa hóglyndi til að viður-
kenna það að fjöldi íslend-
inga á hans reki væru honum
jafnsnjallir til þessarar tign-
ar, og sést í því hversu skað-
legt þaö er, ef hægt er á
hverjum tíma að braska í að-
stöðu til að hljóta þessa tign.
Þetta er því hörmulegra um
þennan rnann, sem hann á
sínu skeiði mundi flestum fyrr
sjást á íslenzkum sjónarhóli
til þessarar tignar. Hefir fram
boð hans nú orðið til að inn-
leiða þá háttu i forsetakjöri,
sem flestum háttum er skað-
legri fyrir virðingum embætt-
isins og þýðingu þess sem
þjóðartákns, inn á við og út á
við. Mætti þjóðin leiða hug að
því, hvar það vildi lenla, ef
þýðingu fyrir hana, inn á við
og út á við, aö hún kunni sið
lega háttu í forsetakjöri.
Árbok . . .
(Framhald af 3. síðu.)
ar, en hann skiptist í eftú-far-
andi undirkafla: Sameiginlegur
rekstur, Slysatryggingadeild,
Sj úkratryggingadeild, Ellitrygg-
ingadeild (ellilaun og örorku-
bætur eg Lífeyrissjóður íslands)
sérstakir lífeyrissjóSir (Lífeyr-
issjóður embættismanna, sem
nú heitir Lífeyrissjóður starfs-
manna ríkisins, Lífeyrissjóður
barnakennara, Lífeyrissjóður
ljósmæðra og Lífeyrissjóður
hjúkrunarkvenna). Annar kafli
fjallar um orsakir örorku á fs-
landi. Er þetta mikil og fróð-
leg ritgerð, en hana hefir Jó-
hann Sæmundsson prófessor
ritað. 1 þriðjá og síðasta kafl-
anum eru fylgiskjöl, listar yfir
lög um alþýðutryggingar og lög
í nánu sambandi við þau, og
loks reikningar Tryggingastofn
unar ríkisins árin 1943 til 1946.
í bókinni er mikill fjöldi
skýrslna, töflur ög línurit. Er
þetta hin fróðlegasta bók. Bók-
ina samdi Sölvi Blöndal hag-
fræðingur í samráði við for-
stjóra og starfsmenn Trygginga
stofnunarinnar, hVern á sínu
sviði.
hafa lært boðorðið
samkvæmt því.
og breyta
Ef draumur þessara sálna
yrði að veruleika, myndu
tvenns konar hugtök Ásgeirs-
unnenda í sýslunni, verða efst
á baugi, en þau mætti túlka
með orðunum: „Lausn í náð“
og „Verði þinn vilji“.
Þá er hér bréf frá V. G.:
Þegar ég kom frá Bretlandi
á dögunum, hafði ég með mér
þaðan pakka, sem í var smá-
vegis glervara til notkunar í eld
húsi. Hafði ég keypt það þar
ytra fyrir fjögur sterlingspund.
Pakkinn fór í tollbúðina í
Reykjavík og greiddi ég þar
nokkru seinna af þessari glas-
vöru hinn lögákveðna toll.
Þungatollur af 10 kg. kr. 0,70
Álag á það — 1,75
Verðtollur 30% — 54,00
Verðtollsálag 45% — 24,30
Álag á verðið og
tollinn 7,7% — 20,08
Tollur alls kr. 100,83
Þegar ég sá, hve mikið verk
var fyrir tollþjóninn að marg-
reikna út þessa upphæð (fimm
útreikningar), hafði ég á orði,
hve þetta væri vandræðalegt
fyrirkomulag á tollheimtunni
og margfallt erfiði að óþörfu
(álika er v>ð skattheimtuna).
Kvað tollþjónninn það rétt, en
venjulega væri tollútreikningur
inn margfaldur við þetta, þegar
fleiri vörutegundir væru í sömu
vörusendingunni og væru allar
sitt í hvorum tollflokki.
Þá margfaldaðist útreikning-
urinn við sundurgreiningu var-
anna og reikninganna. Væri oft
meira erfiði fyrir tíu menn við
þetta fyrirkomulag, sem nú er,
heldur en einn, ef tollareglurn-
ar væru gerðar eins einfaldar
og óbrotnar eins og þær ættu
að vera.
Þessi litla spegilmynd sýnir
nokkuð hvernig okkar litla þjóð
félag er rekið á ýmsum sviðum.
Eigi þjóðin ekki að verða að
bráð erlendum öfgastefnum, þá
hefir hið svokallaða lýðræði
fyrst og fremst skyldur við þjóð
félagið, að gera það svo einfalt
og óbrotið, að í því sé líft fyi’ir
sjálfstæða, hugsandi menn, án
óþrjótandi skriffinnsku, flækna
og ráðleysis, sem haldið er uppi
með okurtollum og ránsköttum
á þá, sem ennþá þrá að lifa
sjálfstæðu lífi, án styrkja eða
ölmusu."
Fleiri taka ekki til máls í dag.
Starkaður.
'.V.V.VAV.V.’.V.V.V.V.V.V.VV.V.V.V.V.V.V.V.V.V.Vi
€sso

Sundmót . . .
(Framhald af 3. síðu.)
drykkju og þar flutti form. sam
bandsing, Sigurður Greipsson,
ræðu og afhenti verðlaun.
Umf. Ölfusinga vann mótið
og hlaut 21 stig, Umf. Biskups-
tungna fékk 13>/2 stig, Umf.
Laugdæla 11stig og Umf.
Skeiðamanna 3 stig.
Þessi stig reiknast svo með
vinningum félaganna á frjáls-
íþróttamóti Skarphéðins, sem
háð verður í Þjórsártúni í júní
mánuði.
Að lokum var dansleikur í
samkomuhúsi Umf. Hruna-
manna á Flúðum.
Stálframlciðsla
(Framhald af 3. síðu.)
stálmagn til landvarna Vestur-
Evrópu, sem um munar og naúð
synlegt er.
Kostnaðuirinn við aukningu
framleiðslunnar upp í 20 railjón
tonn á ári er áætlaður hér um
bil 2,5 miljarðar þýzkra marka,
eða 600 milljónir döllara.
Bifreiðalyftan
V HAFNARSTRÆTI. 23, V
:* er opin frá kl. 8 f. h. til 11 e. h. **
í í
.■ Laugardaga kl. 8—12 á hádegi.
■/.■.■.■.V’.VVVV’.’.VVVVVV’.VVVVV’.VVV.V.VV.V.V.VV.V.V.Vy
Áskriftarsími Tímans er 2323