Tíminn - 03.07.1952, Blaðsíða 5

146. blað.
TÍMINN, fimmtudaginn 3. júií 1952.
Fimmtud. 3. júlí
RarLnveig ÞorsteinsdóttLr:
Skýr úrskurður
Evrópuþingið í Strassbori
Þjóðiu vbII póBi-
tískars forseta
I I kosningabaráttunni, er
J báð var í sámbandi við for-
J setakjörið, gætti sérstaklega
(Framliald) | undanfarandi starfað sérstök, kunna að verða ýmsir erfiðieik tveggja vígorð'a hjá aðalfylk-
AUK TRYGGINGARMÁLANNA,1 frekar fámenn nefnd að þessu ar á því. En þrátt fyrir það, þótt ingunum. Fylgísmenn séra
sem áður er getið um, voru á
verkefni og var núna bætt í Evrópuþingið gerði sér Ijóst, að. Bjarna sögðu: Stjórnmála-
Urslitin í forsetakosningun
um á sunnudaginn má telja
til stærri viðburða í íslenzk-
um stjórnmálum. Þau eru lík-
leg til þess að hafa mikil og
varanleg áhrif á skipun æðstu j tillögurnar svo nefndu.
stjórnar landsins.I Pólitískt bandalag Evrópu. Edens-tillögurnar eru í stuttu , , .
Samkvæmt þeirri stjórnar- Mál Þessi voru að mestu leyti i svmakjot ogkeppaa heimsmark máli þess efnis, að þau ríki, sem þekkja
f rfpriu aarn hó nð pfnahno-q aðmum undir merkjunum donsk x „ , .’ stjornmalanna og vera stjorn
tilhogun, sem buið hefir venð|rædcl meö oöru> Þ° að eínahags^^_______________________standa að Schuman samband- ; __
dagskrá þingsins eftirtalin mál* ■lrarra floiii fulltiúum til þess að iangt vseri míili undirskriftar maður a ckki að skspa forseta
Efnahagssamvinna Evrópu. I skapa breiðári starfsgrundvöll. samnings og staðfestingar hans embættið, því að slíkur
Varnarbandalag Evrópu í Ðanlnn Federspiel sagði í um- og síðan- framkvæmdar, þá fögn maður á að vera á Alþingi, cn
Brezku tillögurnar eða Edens ræSunum eitthvað á þessa leið: u'5u menn almennt þeim árangri, ekki á Bessastöðum. Fylgis-
......... ... ..í ..Hvers vpprm picnim viff Evrnnn spm hpp-pr bafrVi I mprrn Ásirpirí:
„Hvers vegna eigum við Evrópu sem þegar hafði náðzt.
í menn að vera að framleiða
i.
: menn
sögðu:
Ásgeirs Asgeirssonar
Forsetinn verður að
til í völundarhúsi’
við, er ætlazt til þess að for-
setinn sé eins konar einingar-
merki og sáttasemjari, sem
standi ofan og utan við hin-
ar pólitísku deilur. Undir
venjulegum kringumstæðumj ráðherranefndarinnar,
er honum ætlað lítið vald og hann er formaður i
da;_ | framleiðsla, hollenzk framleiðsla
ínu og varnarbandalagi Evrópu
málin væru fyrst sér
skránni. \ s* frv* 1 f.flnn fyrlr aö hafa Qg öðrum slíkum samtökum> sem ,
Á fyrsta degi þingsins flutti eitt framleiðslumerki a svma- stofnuð kunni að verða myndi
utanríkisráðherra Belgíu, van kjotl okkar> sem heti Evropu- með ser lnnan Evrópuráðsins sér
Zeeland ,firlitsræ5u nm störf tmtlmtm-. |stök samtök, sem verdi eins kon ;heflr ^ Staðls ,
MÐ KOM HVAÐ eftfr aonaí 'aö"liau'ríttTem(elal‘n" »» “
I málamaður.
í samræmi við þessi vígorð,
. var svo haldið fram kostum
, frambjóðendanna. Liðsmenn
Bjarna sögðu: Séra
sem
Ræddi
hann þau mál, sem þingið hafði' fram í umræðunum og síðar í standa u’tan þessara samtaka, hePPlleSur sem einmgar-
0
lltil afskipti. Á vissum augna- j---~~~ 1-----------r—----------- utau pcööcti a öhtmtcUAci, I íiYcir»#*Tir» /t
blikum, t. d. þegar Alþingiget.til meðferðar og hvatti m. a. J ályktun,* sem samþykkt var, að eins og t. d. Bretland og Norffur ^ðn. 4“°: V ” As|e,rs
ur ekki myndað meirihluta- j tU þess að taka afstöðu til til-jkola- og stálframleiðsla Evrópu iöndin verði eins konar auka- “ T . ð*10
stjórn, er hins vegar lagt lagna brezku stjörnarinnar og væri henni allra þýðingarmest féiagar í gegnum Evrópuráðið,1, t PV ■ - S , P „
meira vald í hendur hans en! gera ráðstafanir til þess að gera ' og þar á eftir landbúnaðarfram- ' og fylgist með ollu> sem fram 1 sru stjornma.iwnonnum Moð
nokkurs manns annars. Hann Þær að veruleika. j leiðslan, einkum til þess að koma fer, án þess að hafa nokkur völd ,* rlann mun PV1 Kunna
getur þá falið einum flokki að Ráðherrann taldi, að þau þrjú (lagi á greiðslujöfnuðinn gagn- ; f þelm málum, sem eingöngu j j V '
mynda minnihlutastjórn eða atriði, sem kæmu mest til greina
myndað sjálfur utanþings- til þess að reisa Evrópu við aft-
stjórn eða rofið þing. Vegna ur til síns fyrra veldis, væri
þessa valds hans, er miklu get Schuman-sambandið, varnar-
ur skipt fyrir flokkana, hvern bandalag Evrópu og aukinn
ig beitt er, hefir þótt hlýða styrkur Evrópuráðsins.
vart Bandaríkjunum. í nefndri snerta samningsríkin.
ályktun er það og tekið fram,
að höfuð-viðfangsefnið í efna-
hagsmálum Evrópu sé það nú í1
ÞESSAR TILLÖGUR
andmælum gegn þeim
'Ásgeiri og Bjarna kom þetta
j Iíka glöggt í Ijós. Bjarna-
brezku menn sögðu: Við viljum ekki
dag að finna leið til þess að stJ°rnarinnar hafa margfaldan Asgeir vegna þess, að hann
skapa greiðslújöfnuð þjóða á
tilgang. Þær stefna tvímæla- hefir verið framarlega í stjórn
_ , laust að því að halda við þeim málum og slíkum manni fylg
að hann stæði utan við eriur Dr. Stikker utanríkisráðherra * milli til þess að hægt sé raun- , ,
og átök þeirra. HoHands, sem er formaður Efna' veruiega að gera verzlunina tengslum> sem bmda saman ir þvi alltaf v.ss tortryggm Qg
Það var í samræmi við þenn hagssamvmnu Evropuþjoðanna,; frjalsa meðal Evropuþjoðanna. ■ B * annars að vera
an ramma og tilgang forseta- flutti þinginu skýrslu um efna-, í sambandi við þetta hefir oft s y
embættisins, er flokk. komu hagsmálin.
verið hreyft því, að koma upp
stofnanir,
veg fyrir það, að
sem raunverulega Ásgeírs-menn
sögðu: Séra
eru til orðnar fyrir frumkvæði Bjarni er ekki fær um að vera
sér-saman um Svein Biörns- í þinglökin voru. svo gerðar sérstökum banka eða gera aðrar , . . . . , , „ ,. , , .
x„ *„J Evropuraðsms vaxi fra því og forset. vegna þess, að hann
, hætti að hafa samstöðu með því. er ókunnugur stjórnmálum.
: Ef tillögur þessar koma til fram j Hér hefir þá í aðaldráttum
son sem forseta á sínum tíma. ályktanir um öll framangreind þær ráðstafanir, sem auðveldi
Hann hafði staðið hæfilega mál. j viðskipti
lengi utan við átök og deilur H-vert af þessum málum og um.
á peningamarkaðin-
flokkanna, svo að ekki hvíldi umræðurnar um þau gætu orð- j Þá kom það og fram, að það ,
á honum nein sérstök tor- ið efni í mörg útvarpserindi, en væri sameiginlegt hagsmunamál ■
kvæmda, geta líka ríki, sem j veriö dregin upp mynd af því,
ekki standa að hinum ýmsu sem mest setti svip sinn á
. „ „ ., . , „ , ,, . _ . , samningum, „en sem hljóta þó kosningabaráttuna, mest var
tryggm. Þaö var 1 samræmi eg ætla þo að reyna með or- , al ra Evropunkjanna að hvert ■ &g hafa ha að gæta j deiit um og úrskurður kjós-
við þessa stefnu, sem allir að- faum orðum að skyra þau ofur- , eitt af þeim hefði goða afkomuj sambandi við framkvæmd endanna snerist fyrst og
Uar virtust -telja sjálfsagt, að hhö, en bið fynr- og fjarhagslegt jafnvægi og að haft þar hond f bagga fremst um.
reynt yrði að ná samkomulagi fram afsokunar a þvi, að það þvi bæn greiðslubandalagi Ev- , meB f f me„ því sem 1 úrskurðurínn liggur nú fyr
---------- — eftirmann- hlytur að vanta mikið 1 svo lit- ropu að lita eftir að slikúr j #„ „llIr Ijós og, óumdeilanlegur.
flokkanna. um
hans. Sú tilraun mistókst eins ið yfirlit, eins og ég gef hér.
og kunnugt er. Stjórnarflokk j hendi og styðja ríkin í viðleitni
arnir vildu samt freista þess,1 ÞAÐ KOM greinilega fram í sinni til þess að halda honum.
að forsetaembættinu yrði umræðunum, að stjórnmála-! AÐALUMRÆÐUEFNI ÞINGS-
haldið áfram á þessum grund mennirnir voru mjög uggandi INS og það, sem störf
velli. Þess vegna sameinuðust um hag Evrópu vegna þess, að þess að mestu leyti sner-
þeir um framboð mikils sæmd hún hefir ekki getað aukið fram ust um, voru brezku
armanns, er hafði staðið utan leiðslumagn sitt svo sem nauð- tillögurnar eða Edens-tillögurn-
við hinar pólitísku. deilur og synlegt er, ef takast á að koma ar eins og þær eru kallaðar, en
frarn fer, auk þess, sem Evrópu- ir
sjáílft fengi ’viö þá fram- Þeir, sem börðust fyrir því, að
kvæmd málanna, sem til- til forsetastarfa ætti að velja
lögurnar gera ráð fyrri, mikið mann, er stæð! utan við deil
og verðugt verkefni. jur og erjur flokkanna, hafa
J óumdeilanlega tapað. Þeir,
: sem vilja, að forsetínn sé val
a þinginu inn ur ftópi stjórnmálamanna
snerust mjög mikið um þessar og, fi0kksforingja, hafa unnið
tillögur og voru þær yfirleitt augljósan sigur.
RÆÐUR MANNA
hafði öll skilyrði til þess að í veg fyrir atvinnuleysi og þær voru í vetur af brezku stjórn j einhuga studdar. Brezku íhalds . úrskurður þjóðarinnar sýn
geta orðið einingartákn og þrengri lífskjör almennings. • inni lagðar fyrir ráðherranefnd-J þingmennirnir mæitu fyrst og ir það ajveg ótvírætt að hún
sáttasemjari þjóðarinnar. j Fulltrúarnir bundu miklar ina og hun lagði þær aftur fyrir fremst fyrir þeim og þingmenn viil að fors<Ttinn sé stjórnmála
Úrslitin urðu þau, að þessi vonir við framkvæmd Schuman þingið.
frambjóðandi stjórnarflokk- áætlunarinnar, en á grundvelli J Nú stóð þannig á, eins og
anna féll, þrátt fyrir yfirgnæf hennar hafa 6 ríki Mið- og Suð- ; menn ef til vill muna, að á sama | við þær. Hinir sambandssinn- heldu þvi fram, heldur einnig
__j? r>_. 1 • 1 • r • 1 __ t—1_'__ ___i ___ f.. _ _ .. ■t- . I*Tn_____r___I V_1____i- , . lA , 1 *T\ íT* I *A T71 TTI' y—, 11 r„llr>.ísr, „ -í* Á,
. nu luisLuini ac ai/juiiuiiíuop
jafnaðaimannaflokksins brezka magurj þvi að það voj-u ekki
lýstu yfir stuðningi sins flokks aðeins fylgísmenn Ásgeirs, er
fylgismenn Gisla Sveinssonar.
Af þessu leiðir það einnig,
að þjóðin vill hafa forsetann
pólitískan, því að ópólitískur
stjórnmálamaöur er ekki til.
andi fylgi þeirra í seinustu ur-Evrópu gert með sér samn- tíma og þing Evrópuráðsins sat, »ðu Mið-Evrópu-fulltrúar fögn-
þingkosningum. Þau úrslit ing um kola- og stálframleiðslu í Strassborg var í París undir- J uðu tillögunum, þar sem þeir
verða ekki talin persónulegur sína og er vonazt eftir, að fram ritaður af 6 Evrópuríkjum, þeim sáu í þeim spor i áttina að því,
ósigur hans, því að gegn hon- kvæmdir á grundvelli þess samn sömu, -er stóou að Scþuman- J sem þeir óska sér, þótt ekki sé
um var ekki hægt að færa ings hef jist mjög bráðlega. ; planinu, samningur um varnar- J það nema innan vissra tak-
nein frambærileg. mótmæli og j Talsvert er rætt um að reyna bandalag Evrópu. Eins og með marka. Norðurlandafulltrúarnir j jyjeð þvi að velja stjórnmálv.
framkoma hans í kosn-ingabar að koma á svipuðum samning- kola- og stál-samninginn, kem (töldu einnig að samþykkja bærijmann r forsetaembættið, verð
áttunni var með þeim hætti, um í fleiri franileiðslugreinum,' ur þessi samningur ekki til fram tillögurnar. Fulltrúi íslands, Jó- ur forsetakjörið lika undir
að hún styrkti enn traust t. d. með landbúnaðarvörur, og . kvæmda fyrr en eftir að hann ^ hann Þ. Jósefsson, sagði í ræðu,; langflestnm kringuinstæðum
jiað, er menn bera til hans. er mikill undirbúningur að því hefir verið staðfestur af þjóð-'. að hann hefði á sínum tíma j gert póhtískt, því að þann
Ósigur hans er fólginn í því, á vegum Evrópuráðsins. Hefir I þingunum heima fyrir, og það stutt Schuman-áætlunina, J stjórnmálamann er sjaldan
að hann var merkisberi þeirr
er stefnu, sem stjórnarflokk- j
arnir höfðu komið sér saman son. Það liggur því fyrir, að
um að berjast fyrir og mótað kjósendurnir hafa fellt þann
hefir starfssvið forsetaem- dóm, eins ljóst og verða má,
bættisins hingað til, þ. e. að að forsetinn eigi að vera
það sé skipað óháðum og ópóli stj órnmálamaður og pólitísk-j inu á hinum fyrra grundvelli
tískum manni, er hefir staðið Ur. . Meirihluti kjósendanna j sínum sem einingartákni og
utan við deilurnar. leggur meira upp úr því að sáttasemjarastarfi. í stað
Sigurvegarinn í forsetakosn hafa forsetann pólitiskan leið Sveins Björnssonar, er öll
ingunum er maður, sem hefir sögumann en einingartákn og
staðið framarlega í hinni póli sáttasemjara.
tísku baráttu í rúm 30 ár og ÞaÖ hlýtur eðlilega að vera
stendur enn í fylkingarbrjósti öllum ljóst, aö eftir að sú
eins stjórnmálaflokksins. Liðs stefna hefir verið mótuö, aö
menn hans héldu því fram, að forsetinn sé stjórnmálamaður
forseti þyrfti að vera stjórn- og pólitískur, er forsetaem-
málamaður og vel kunn- bættið komið á pólitískan
ugur í „völundarhúsi stjórn- grundvöll. Hér eftir mun því
málanna“, eins og þeir verða háð um það pólitísk bar
orðuðu það. Þetta var ein átta á svipuðum grundvelli og
helzta röksemd þeirra. Þetta önnur embætti, sem pólitísk
var og ein helzta röksemd völd fylgja.
þeirra, er studdu Gísla Sveins1 Þetta er hinn þýðingarmikli
úrskurður forsetakj örsins,
Þess vegna biðu stjórnarflokk
arnir ósigur í þeirri viðleitni
sinni að halda forsetaembætt
þjóðin stóð um, er kominn
pólitískur minnihlutaforseti.
Forsetaembættið hefir óum-
deilanlega breytt um svip.
Þaö hefir verið fært inn á nýj
an grundvöll. Vel má vera, áð
hann geti reynzt vel. En hvort
sem mönnum likar þetta bet-
ur eða ver, þá tjáir ekki ann-
að en að beygja sig fyrir þess-
um úrskurði þjóðarinnar og
þeim breytingum á æðstu
stjórninni, er hann hlýtur að
hafa í för með sér.
vegna þess, að með framkvæmd j hægf að finna, sem allir geta
hennar væri á friðsaman hátt, sameinazt Um.
komið á samvinnu um eitthvert
þýðingarmesta vandamál Ev-
rópu og með henni væri unn-
ið'Vð friði um mál, sem bcfðu
Þessi þróun er í fullu sam-
ræmí við það, sem annars stað
ar heffl- gerzt. Þar hafa for-
setakjörin alls staðar orðið
valdið tortryggni og jafnvel leitt | þolitiskt og politiskir menn
til styrjalda. Hann sagði, að sem verig valdir til forsetastarfa.
fuiltrúi þjóðar, er ekki hefði hc.r, j ^ þa er ekki heldur litið sem
gæti hann aðeins vonað, að það | ejningart^kllj heldur sem
vaniarbandalag, sem íxú væri að
verða að veruleika, gæti orðið
til þess að bægja skelfingum
flokksmenn.
Stjórnarflokkarnir freist-
uðu þess að hxilda forsetaem-
stríðsins frá okkur öllum. Jó- ; hættinij a sínum upprunalega
hann sagðist vona að brezku til- jgrundvelli sem einihgartákni,
lögurnar yrðu samþykktar vegna , er vævi í höndum óháðs
þess aö samþykkt þeirra myndi j manns. sú tilraun misiókst
leiða til aukins samstarfs milii: hrapalega. Þjóðin víll annað
þjóða Evrópuráðsins, bæði í fyrirkomulag. Hún vill hafa
fjárhagslegu, stjórnarfarslegu
og menningarlegu tilliti. Voru
þessi ummæli i samræmi við
það, sem sagt hefir verið af full
(Framhald á 6. síðu).
stjórnmálamann í forsetasæt
inu, þótt því fylgi óhjákvæmi-
Iega pólitiskur styr um for-
setann og pólitískt forseta-
(Framhald á 6. síðu). ,