Tíminn - 28.11.1952, Blaðsíða 5

271. blað.
TÍMINN, föstudaginn 28. nóvember 1952.

5.
Lántökuheimildir
Wöstml. 28. ttór.
Réttarhöidin
í Prag.
Skúla Guðmundssonar o? Páls Þor-
í frumvarpi þessu, sem bor ,Nefndarálit
ið er fram af 3 hv þingm., er |
lagt tii, að ríkisstj órninni! stemssonar um frumvarp Sjalfstæðismanna um 15
millj. króna lántökuheimild vegna Iðnaðarbankans
Réttarhöldin í Prag hafa
nú um skeið gnæft yfir flest j þingi.
annað í heimsfréttunum.'
Tíminn hefir birt yfirlit um
játningar sakborninganna,
en allt er þetta mál þannig
vaxið, að ástæða er til að
hugleiða það á ýmsan veg.
Þessi réttarhöld eru nefni-
lega spegilmynd þess, sem
hiýtur að gerast í einræðis-
ríkjum.
Almeriningur úti á íslandi
hefir vitanlega enga aðstöðu
til að gera sér grein fyrir
því, hvað hæft kunni að vera
í því, sem sakborningarnir
játa á sig. Yfirleitt taka
menn ekki mark á því hvað
pólitískir fangar, sem hafa
verið marga mánuði í fang-
elsi í einræðisríki játa á sig
verði heimilað að taka lán,
15 milljónir króna, og endur-
lána það iðnaðarbankanum.
Fleiri þirigmannafrumvörp
um útvegun lánsfjár til ým-
issa stofnana og fram-
kvæmda liggja nú fyrir Al-
Þarinig hefir komið
fram þingmannafrumvarp
um byggingarsjóð kauptúna,
þar sem g'ert er ráð fyrir 5
millj. kr. ríkislántöku, annað
um 15 millj. kr. lán til raf-
orkuframkvæmda og eitt enn
um 30 millj. kr. lántöku vegna
íbúðarhúsabygginga í kaup-
túnum.
Ríkisstjórnin vinnur nú að
því að útvega lánsfé til þess
að ijúka þeim virkjunarfram
kvæmdum, sem unnið er að
við Sogið og Laxá og áburðar
verksmiðjunni. Er talið, að til
þess vanti enn um 70 millj.
króna. Þá mun ríkisstjórnin
hafa ákveðið að beita sér fyr
ir því, að sementsverksmiðj-
an verði byggð svo fljótt sem
gerir
borgarstjórinn
verði að nokkru bætt úr
brýnni þörf fyrir lánsfé til
íbúöarhúsabygginga í kaup-
stöðum, kauptúnum og sveit
um, og til ræktunarfram-
Það er vitað mál, að lier-
mönnum úr varnarliðinu eru
léigð herbergi og enda heilar
íbúðir í Reykjavík. Þessir
fé og engar horfur á því, að j staðir eru oft notaðir til
nc-tur takist til nú um sinn j stuttrar dvalar fyrir útlend-
en svo, að það heppnist. Fyrir j inga, sem eru að skemmta
þinginu liggja hins vegar,jsér í bænum, og
eins og áður segir,
íslenzkar
tillögur, lagskonur þeirra. Oft mun
kvæmda. Má gera ráð fyrir, j um margar nýjar og stórar!siíkt fólk leita á þessa staði
að þessi frumvörp verði sam- j lántökur til viðbótar áður I eftir aö það hefir setið á opin
þykkt nú á þinginu, og hefir nefndum 262 millj. króna. Þar Iberum skemmtistöðum bæj-
ríkisstjórnin lýst því yfir. að! sem málið liggur þannig fyrirjarins, þar sem lögreglustjór-
eða eru sagðir hafa játað á auðið er, en áætlað er, að til
sig. Hitt er líka aðalatriðið,
að þessir menn hafa tapað
hylli stjórnarinnar. Þeir eru
taldir stjórnarandstæðingar.
Það er þeirra dauðasök.
Þetta er í sjálfu sér ósköp
einfalt mál. í einræðisriki er
bannað að vera á móti stjóim
inni. Allur áróður gegn henni
er landráð og dauðasök.
í slíku þjóðfélagi er ekki
margra kosta völ. Annað
hvort verða menn að vera
fylgjandi stjórninni eða þá
að láta stjórnmál afskipta-
laus. Að skipta sér af stjórn-
málum og að vera á móti rík
isstjórninni er glæpur í slíku
landi.
Þetta er kjarni málsins.
Kommúnistar náðu völdum
í Tékkóslóvakíu með ofbeldi.
Þeir sleppa þeim ekki aftur
nema nauðugir. Stjórn þeirra
verður ekki steypt af stóli
nema með valdi.
Þetta gerir það augljóst, að
hver sá, sem vill vinna að
stjórnarskiptum í Tékkósló-
vakíu á þess engan kost,
nema með leynilegum hætti.
Slíkt heitir undirróður, sam-
særi og landráð.
hún ætli sér að láta útvegun
fjár samkvæmt þessum heim
ildum sitja fyrir öðru.
Samkvæmt því, sem hér
hefir verið rakið, þarf erm að
útvega til stóru fyrirtækj-
anna þriggja, sem nú er unn-
ið að, til Byggingarsjöös og
Ræktunarsjóðs, smáíbúð-
anna og sementsverksmiðj-
unnar, samtals um 183 millj.
króna, og í lögum eru þar aö
auki, samkvæmt íraman-
sögðu', heimildir til lántöku
vegna riifþirkj unarfram-
kvæmda, að upphæð 79 millj.
króna. Samtals eru þá heim-
ildir í þeim lögum og frum-
þykir minni hluta nefndar
innar ekki tímabært að gera
upp á milli þeirra nýju til-
lagna um þessi efni, sem nú
liggja fyrir í þingmannafrum
vörpum.
Þá viljum við og taka fram,
að við teljum, að eðlilegt sé,
að ríkisstj órnin meti það á
hverjum tíma, í samráði við
þann þingmeirihluta, er hún
styðst við, í hvaða röð þau
verkefni eru leyst, sem ríkið
þarf að vinna að og lánsfé
þarf til, og að ríkisstjórnin
eigi að hafa forgöngu um út-
vegun lántökuheimilda, eða
tillögur um slíkar heimildir
þess þurfi að útvega a m.k.
75 millj. kr. að láni. Enn má
minna á það, að á tveim síð-
ustu þingum hafa verið sam-
þykkt heimildarlög um ný
raforkuver og rafveitur í ýms
um héruðum landsins og lán
tökuheimildir veittar vegna
þeirra framkvæmda. Nema
þær heimildir 79 millj. króna,
en þau lán hafa enn ekki ver
ið tekin og framkvæmdir ekki
hafnar á þe?sum stöðum
vegna þeirra stóru viðfangs-
efna, er setið hafa í fyrir-
rúmi. En fólkið, sem býr í
þeim héruðum, er hlut eiga
að máli, bíður eftir því að fá
rafmagn til heimilisnota.
Fyrir þetta þing hefir rík-
isstjórnin lagt frumvarp um
16 millj. króna lántökuheim-
iid vegna lánadeildar smáí-
búða og annað frumvarp um
22 mill. kr. lántöku handa
Ræktunarsjóði og byggingar
sjóði landbúnaðarins. Er til
þess ætlazt að með þessu
vörpum, sem hér hafa verið séu afgreiddar í samráði við
nefnd, fyrir lántökum að upp
hæð 262 millj. króna. Er því
vel ljóst, að ærið verkefni er
fram undan að útvega þetta
ríkisstjórnina. — Við leggj-
um því til að frumvarpi þessu
verði vísað til ríkisstjórnar-
innar.
Fjórar nýjar Norðra-
bækur komnar í búðir
Minningar frá öldinni horfnu.
„Langt inn í liðna tíð“ heit
ir safnrit, sem Kristmundur
Bjarnason hefir haft með
höndum ritstjórn á. Eru í
þeirri bók frásagnir af mönn
um og málefnum og atburð-
um og aldarfari eftir níu höf-
unda, Ara Arason, Böðvar
Magnússon á Laugarvatni,
Guðmund Björnsson, Ingivald
Nikulásson, ísleif Gíslason,
Stefaníu Ferdínandsdóttur,
Þorbjörn Þórðarson íækni,
Þorvald Sveinsson og Þóru G.
Guðmundsdóttur. Segir þar
bæði frá mönnum og háttum
á sjó og landi fyrir síðustu
aldamót.
„Göngur og réttir“.
inn hefir leyft að selja vín,
og stúlkurnar hafa orðið
nokkuð drukknar. Þá er fé-
lagsskapnum haldið áfram í
þessu leiguhúsnæði.
Hvað gerir borgarstjórinn í
Reykjavík til að stemma
stigu við þessum ófögnuði?
Hvað gerir hann til að
sporna við því, að íbúðarhús
næði sé tekið frá þurfandi
Reykvíkingum og gert að
vafasömum skemmtistöðum
fyrir útlendinga? Hefir
Reykjavík ráð á aö bera sín
eigin börn út á götuna til að
geta látiö slík „sæluhús“
standa opin fyrir útlend-
inga?
Það er vitað, að í Reykja-
víkurbæ eru um þúsund
manns í bráðri hættu vegna
áfengisnautnar sjálfra sín
og hafa leitað læknisráða af
þeim sökum. Borgarstjórinn
hefir flutt frumvarp um
minnkað fjárframlag til að
reisa drykkjumannahæli.
Hann leggur til, að hluti bæj
arfélaganna til þeirra mála
verði felldur niður og ríkis-
sjóður einn beri allan kostn-
að. Hins vegar gerir hann
ekkert til þess, að Reykjavík
urbær noti sér tvær milljón-
ir króna, sem ríkissjóður
kenni á uppeldi kommún-
ismans, að menn eigi að meta
öll frændsemisbönd minna
Hafi sakborningarnir 14 tal en flokkinn og stefnuna.
ið heppilegt að breyta um Börnin . eiga að eiska Stalír.
stjórnarstefnu, og til þess meira eri föður sinn og móð-
gátu þeir haft margar ástæð- ( þVj ag hann er þeim miklu
ur, var þess enginn kostur meira virði en foreldrarnir.
Onnur bókin er fjórða bind geymir í þessu skyni þar til
ið af „Göngum og réttum“! eitthvert bæjarfélag býður
fyrir þá að vinna aö slíku,
nema í fullu lögbanni og með
því að taka á sig þunga sök
ef uppvíst yrði.
I samræmi við þetta segja
blöð kommúnistalandanna
stundum hetjusögur af börn-
um, sem ákæra foreldra sína
I þessu tilfélli er það ekki fyrir eina og aðra vítaverða
stjórnmálastefnan inn á við, hluti, svo sem ótrúmennsku
sem verður þyngst á metum, 'og óliollustu við stjórnina.
heldúr utanríkismálin. Hinir siík börn eru fyrirmyndir í
seku menn eru Títóistar. Það kommúnistaríki. Sonurinn,
þýðir, að þeir vilja búa í sem krefst dauða föður síns
börn afneita þeim. Og svo
skyldu öll börn og allir ást-
vinir snúast við Títóistum og
landráðamönnum, sem svo
langt ganga í ósvífni sinni að
elska Stalín ekki. Þetta er
það,-sem útvarpið í Prag vill
leggja áherzlu á, þegar það
segir frá kröfu hins unga
manns. Og það er í fullu sam
ræmi við uppeldisaðferðir
kommúnista.
Sjálfsagt er það rétt, að
þeim Slansky og Clementis og
félögum þeiri’a hafi þótt Gott
wald heldur flatur fyrir
Moskvumönnum og talið
æskilegt að ríkisstjórn Tékkó
kommúrustáríki, sem er sjálf (f Prag, er ejtt af þessum óska | slóvakíu yrði þar óháðari.
stætt og óháð Rússum eins og
Júgóslaivía,
sök þeirra.
Títóistar
eru
börnum og þjóðhetjum | Víst var þeim tiltrúandi til
kommúnista. að bera saman ráð sín og hug
Vera má, að þessi sonur, sé leiða hverjar leiðir væru til-
marxistar i úngur maður, sem á heimili j tækiiegastar til að skipta um
Þaj5 er dauðjá
engu síður en sjálfur Stalín sitt, atvinnu sína, frelsi og jstjórn. Og þá þarf ekki frekar
og erkienglar hans. En þeir,fjör undir stjórnarvöldunum,; vitnanna við. Þar með voru
eru svo ósvífnir, að þeir rneta j og telji sig tilneyddan að ,þeir komnir út á braut land-
sjálfstæði lands síns og þjóð|taka afstöðu eins og stjórnin jráða og glæpa, réttdræpir
ar meira en hinn elskaða vill. Vera má, að eitthvað • menn, af því þeir eru stjórn-
annað en tilfinningar hans arandstæðingar.
sjálfs búi bak við kröfu hans.
Líka gæti verið, að þáttur
hans í þessu máli sé meöfram
Stalín. Það er þeirra glæp-
ur og dauðasök.
Það hefir vakið athygli í
sambandi við þessi mál í
Prag, að sonur eins af sak-
borningunum hefir krafizt
dauðarefsingar yfir föður|Vita, að í Prag er sagt opin-
sinn. Frá þessu skýrir útvarp . berlega frá, kröfu hans til að
ið í Prag. Við þetta þarf eng j gera hlut sakborninganna
inn að bregða sér. Það er ein 1 verri. Jafnvel þeirra eigin
Þetta allt mega Islendingar
hugleiða og ráða þaö við sig,
hvort það muni falla vel að
auglýsingabrella eða uppeldis i hugmyndum þeirra um frelsi
meðal, því að þaö mega menn j mannsins og réttindi eða ís-
lenzkri friðarhugsjón, að
færa stjórnarhætti landsins
nær áhrifavaldi þeirra afla,
sem drottna nú í Prag.
með forspjalli eftir Ásgeir'
Jónsson frá Gottorp. Útgáfun
annast Bragi Sigurjónsson.
Efni bókarinnar er um Þver-
árréttarupprekstra eftir Guð-
jón Jónsson, Afréttarlönd Kol
hreppinga og Breiðvíkinga eft
ir Magnús Jónsson, Georg Ás
mundsson og Finnboga Lárus
son, Úr Dölum eftir Geir Sig
urðdjson, Guðjón Ásgeirsson
og Halldór Guðmundsson, Af
I Vestfjörðum eftir Kristján
1 Guðmundsson, Pál Pálsson og
Ásgeir Guðmundsson, Strand
ir eftir Matthías Helgason og
Magnús Steingrímsson, Afrétt
ir Mýrdæla eftir Eyjólf Guð-
mundsson og Sigurjón Run-
ólfsson, Hvolhreppur eftir
Bergstein Kristjánsson, Holta
mannaafréttur og Þóristung
ur eftir Guðjón Jónsson og
Þorstein Þorsteinsson, Afrétt-
ur Hrunamannahrepp^-. eftir
Helga Haraldsson og Magnús
Sigurðsson, Hrunamanna- og
Tungnamannaafréttir eftir
Þórð Kárason, Afréttir Laug-
dæla, Grímsnesinga og Þing-
vellinga eftir Böövar Magnús
son, ÚrGrafningi og Ölfusi eft
ir Þorgeir Magnússon, Þ. Sig
urðsson og Kolbein Guð-
mundsson og Úr Vestmanna-
eyjum eftir Sigfús Johnsen.
„Austurland".
Fjórða bindi „Austurlands"
er að meginuppistööu eftir
Halldór Stefánsson, fyrrver-
andi alþingismann, þættir úr
sögu Austurlands á 19. öld.
En auk þess er þáttur um Jón
Markússon og Valgerði Ólafs
dóttur í Eskifelli eftir Eirík
Sigurðsson.
fram fé á móti. Þó á Reykja-
víkurbær jörð og bú, sem
hann getur lagt fram sem
stofnfé sitt, þar sem eru
Korpólfsstaðir.
Ætlar borgarstjórinn í
Reykjavík að láta það verða
sitt eina verk í þessu sam-
bandi, að leggja til að fjár-
framlög til hælis fyrir þetta
bágstadda fólk, sem svo
margt er af í bæjarfélagi
hans, verði minnkaö?
Hér er minnt á tvö aðkall-
andi verkefni fyrir borgar-
stjórann.
1. Að losa allt íbúðarhús-
næði, sem nú er í liershönd-
um í Reykjavík.
2. Að koma drykkjumanna
hæli á fót á Korpólfsstöðum
strax í vor.
Hermenn varnarliösins
munu að sjálfsögðu skilja,
að ekki er nema eðlilegt að
nokkur sjálsafneitun fvlgi
hcrmennsku og ekki er sæmi
legt, að reka menn út svo
sem nú er gert, svo að þeir
geti skemmt sér innan húss
í hinni íslenzku höfuðborg. í
öðrum tilgangi var þeim ætl-
að kcana hingað.
Því verður eflaust veitt at-
hygli hverja forgöngu borg-
arstjórinn í Reykjavík hefir í
þessum málum. O-J-Z.
Aukin verkmenning.
Loks er ritið „Hugur
og
hönd“ eftir Paul Bahnsen,
þýdd af dr. Brodda Jóhánnes-
syni, og á sú bók fyrst og
fremst ,.gott erindi til allra,
er segja fyrir verkum og ráða
fyrir mönnum". Fjallar bók
þessi um námsgetu manna,
forsögn verka, vísindalega
verktækni, þreytu, öryggi,
vinnugjleði og vinnuleiða,
samskipti manna og hópsálar
fræði.