Tíminn - 07.12.1952, Blaðsíða 4

ú.
TÍMINN, sunnudaginn 7. desember 1952.
279. blað.
Kristleifur Þorsteinsson
Stóra-Kroppi
Höfðinglegur, hár og þrekinn,
hönd fram rétti, gestinn frétti.
Bjartur yfir brún og enni,
brosiö milt og svarið stillta.
Andans glóð í augum vakti,
undraðist minni, hver við kynni.
Gestrisinn af gleði veitti,
glaður og reifur, en engan þreytti.

&»*■-
i ____
' ]$&***'
■■■
‘
HklHÆjt*.u
rv
'*mir.** '*'
1 Jó&Cb
UIS*. ,
f
Bar hann fram úr sagnasjóði
sígilt efni, þar ég nefni:
Ættfræði og ættasögur
af annarra munni vel hann kunni.
Lýsti hann ýmsu úr lífsins glímu,
ljóst hann skildi, hvað hver vildi.
Orðaforðinn öllum megin
alþýðumálsins gullmynt slegin.
Fræði og sagnir fram hann leiddi,
flestir heyra vildu meira.
Léttir glampar liðu um sali,
lifnaði fjör og bros á vörum.
Svo var áfeng áheyrendum
andans glóð og minnissjóður,
er lífi hann gæddi atvik, orðin,
og alltaf nægur sagnaforðinn.
Lærður vel í lífsins skóla
löngum hreystiverk hann leysti. v
Ungur stríð við Ægi þreytti
aflið hranna fékk að kanna.
Bóndans strit og búmannsraunir
bar með hreysti, góðu treysti.
Yrkti hann jörð og orkti kvæði,
afrek vann í sagnafræði.
Heimilið með háttum beztu,
hlynnti gestum mjög og hressti.
Heill þar vann að hárri elli
hversdagsglaður sagnamaður.
Vel hann unni — að verðleik sönnum
völdum konum1), dætrum, sonum.
Heima var hans hirð og ríki
og hann þar metinn konungslíki.
Syrgir hérað soninn góða,
sæmdarmanninn harmar granninn.
Vel hann allir virða og meta,
þeim valinkunna margir unna.
Óx hann upp í efstu byggöum,
innst við hjarta landsins bjarta.
Heiðasvanir, hefjið óðinn,
honum syngið kveðjuljóðin.
Ofar bláum, fríðum fjöllum,
fljúga svanir, leiðum vanir.
Bú þeir eiga hátt til heiða,
hverfa að sjó í vetrarsnjóum.
Syngja þeir og syrgja lengi,
svanamál ei blandast táli.
Þeim er lífsins rún og regin
ramlega í hjarta slegin.
Hver mun hlusta honum líkur?
Hver mun skilja og meta vilja
alþýöunnar orð og anda,
eygja sál í hversdagsmáli?
Ljúfir ómar líða í geiminn,
ljóma fjöll og brosir völlur,
og í anda sé ég sveininn,
sem hefur fundið óskasteininn.
Elín Vigfúsdóttir, Laxamýrf
*) Konur Kristleifs voru Andrína Einarsdóttir frá
Urriðafossi í Árnessýslu og Snjáfríður Pétursdóttir
frá Grund í Skorradal.
jRT .
<>
<>
o
o
o
o
o
o
o
BOKAMENN
Nú, þegar bók Gísla Brynjólfssonar „DAGBÓK í HÖFN,‘
er komin út, verður hver maður einnig að eiga
NORÐURFARA
sem Gísli Brynjólfsson gaf út með Jóni Thoroddsen og
Benedikt Gröndal í Kaupmannahöfn á árunum 1848—
1849. — Smekkleg útgáfa ljósprentuö er til hjá oss,
bundin og ébundin.
FJOLNIR
o
o
'er nú einnig til í fallegu handunnu skinnbandi, —
rauðu, brúnu og svörtu — auk ýmsra annarra merkis-
rita, sem ljósprentuð hafa veriö.
LITHOPREIVT
Sími 5210. LAUGAVEG 116. Rvík.
Fjórðungssjúkrahús
Sunnlendinga
Eins og áður hefir verið
skýrt frá, hefir Helgi Jónas-
son flutt frv. um það á Al-
þinf(i, að fjórðungsspítali
verði reistur á Suðurlands-
undirlendinu, en áður hefir
þingið samþykkt fjórðungs-
spítala á Vestfjörðum, Norð-
urlandi og Austurlandi.
Góðar horfur eru nú á því,
að frv. þetta verði samþykkt
Heilbrigðisnefnd n.d. hefir
mælt óskipt með frumvarp-
inu og landlæknir gefið því
meðmæli sitt. Segir svo í áliti
landlæknis:
„Samkvæmt lögum eru
sjúkrahúsbyggingar sveitar-
félaga nú styrktar sem hér
segir:
1. Læknisbústaðir og sjúkra-
skýli í sveitum % kostn.
2. Sjúkrahús í kaupstöðum
% kostnaðar.
nema viðurkennd séu
fjórðungssjúkrahús, þá %
kostnaðar.
Hingað til hefir ekki verið
gert ráð fyrir því, að svo köll-
uð fjórðungssjúkrahús (þ. e.
sjúkrahús, er fullnægt gætu
að verulegu leyti almennri
sjúkrahúsþörf í heilum fjórð
ungi) risu annars staðar en
í aðalkaupstöðum hvers fjórð
ungs, og fyrir þvi hefir Sunn
lendingafjórðungur til þessa
ekki verið nefndur í því sam-
bandi, að þar hefir um eng-
an slíkan kaupstað verið aö
ræða annan en Reykjavík,
sem hefir þú sérstöðu í sj úkra
húsmálum, að þar eru rekin
ýmis sjúkrahús, þ. á. m. lands
spítali, sem Sunnlendingar
eiga öðrum fjórðungum
fremur auðvelt með að
sækja.
Sú hugmynd, að þrjú sýslu
félög standi saman um eitt
sjúkrahús, er og nýmæli. —
Sjúkrahús stærstu kaupstað-
anna eru hvert um sig fyrir-
tækj hlutaðeigandi kaupstaö
ar. Önnur sjúkrahús og lækn
isbústaðir eru fyrirtæki eins
eða fleiri hreppsfélaga, er
stundum ná yfir heilt lækn-
ishérað, í nokkrum tilfellum
heils sýslufélags. Má því segja
að hið fyrirhugaða sjúkrahús
Sunnlendinga falli utan
ramma sjúkrahúslaganna,
með tilliti til þess, hvers
byggingarstyrks það ætti að
njóta, a. m. k. eins og lögin
eru hugsuð. En mjög svo eðli
legt virðist að skipa því ein-
nvitt í flokk hinna svokölluðu
fjóröungssjúkrahúsa. Ef úr
fyrirhuguðum framkvæmd-
um verður, og að öðru ó-
breyttu, yrði þetta sjúkra-
hús í reyndinni eina fjórð-
ungssjúkrahúsið á landinu,
þar sem það yrði ekki aðeins
notað heldur rekið af „lands-
fjórðungi,“ og mætti það vísa
leiðina um það, hvernig
standa bæri aö rekstrí ann-
arra fjórðungssjúkrahúsa,
sem rekstrarlega hvíla á mjög
ótryggum grunni.
Umfram önnur sjúkrahús
njóta fjórðungssjúkrahús að
lögum nokkurs rekstrarstyrks
sem hingað til .hefir verið
mjög óverulegur. Mundi ekki
ástæða til að telja slíkan
styrk eftir sjúkrahúsi Sunn-
lendinga fremur en öðrum
sambærilegum sjúkrahúsum."
Heni'ik Thorlacius er hér á ferð starf við skip óg tæki þess, víra
og vill komast að með svar við
umsögn um heiti bókarinnar „Verk
leg sjóvinna" í íslenzkuþætti ríkis-
útvarpsins 20. nóv. 1952:
„Sú var tíðin hér á landi, að ekki
þótti sæmilegt að liggja í launsát
fyrir öðrum. Þjóðin kunni góð skil
og kaðla, svo og skipið sjálft, en
um þá hlið sjóvinnunnár fjallar
bókin og dregur af því heiti sitt.
Og víst er það, að- andlegt starf er
ekki síður til á sjó en á landi. En
það er einmitt á skilgreiningu þess
ara starfa, sem spyrjandinn flask-
ar. Hann virðist ekki vita, að þau
á slíkum mönnum og gaf þeim störf, sem unnin eru með höndun-
samboöin heiti.
Einn slíkra manna vegur að heiti
nytjabókar sjómanna „Verkleg sjó
vinna" i fyrirspurn til íslenzkuþátt
ar ríkisútvarpsins og fer þess á
leit við Halldór Halldórsson, dósent,
er annaðist þáttinn 20. þ. m„ að
hann skammi höfunda bókarinnar
fyrir heiti hennar.
um, eru kölluð verkleg, en þau,
sem unnin eru með huganum, eru
kölluð andleg. Bókin leiðbeinir
mönnum í þeim störfum, sem unn
in eru með höndunum, þess vegna
er hið rétta heiti hennar „Verkleg
sjóvinna".
Geta má þess til samanburðar,
að heiti hliðstæðrar bókar danskrar
Halldór mun hafa reynzt vand-! er „Praktisk sömandskab". Danir
aðskilja þessa hlið sjómennskunn-
ar með því að setja orðið praktisk
anum vaxinn að taka á málum svo
sem menntuðum manni sæmir.
Hann leiðir það hjá sér að skamma
höfundana, en skýrir málið frá
sjónarmiði málfræðingsins, fellir
sinn dóm og telur nafnið ósmekk-
legt.
Dósentinn tók það fram, að heitið
„Verkleg sjóvinna“ væri ósmekk-
legt eða öllu heldur vandræðalegt
og bæri þess menjar að vera ekki
hugsað á íslenzku. Það væri tvi-
tugga (tautologi). Hins vegar kvaðst
fyrir framan. Þrátt fyrir þetta heiti
dönsku bókarinnar dettur víst eng
um dönskum málfræðing í hug að
neitt það sé til, er heiti „Upraktisk
sömandskab", svo að orðinu
„praktisk" sé þarna ofaukið i bókar
heitinu, því að „Praktisk sörnand-
skab" þýðir sjóvinna, eins og hún
er framkvæmd í verki.
Orðið sömandskab er jafn víð-
tækt í dönsku eins og sjóvinna er
hann ófáanlegur til þess að skamm ! í íslenzku, og verður því að skil-
ast yfir því. Hann kvaðst ekki hafa J greina það nánar, þegar átt cr við
lesið bókina og vel gæti hún verið , hina verklegu hlið þess, og er þá
’ merkisgripur. Og vel skyldu menn J notaö orðið praktisk. Þetta skilja
' athuga, að efni bókarinnar skipti, Danir vel á sínu rnáli og hvorki
miklu meira máli en heiti hennar.
Sjónarmið þetta er sjónarmið mál
fræðings, án tillits til eðlis sjó-
vinnunnar, sem Halldór ber vænt-
anlega allmiklu minni kennsl á en
íslenzkt mál.
Nú ber að athuga það, sem Hall-
dór veit auðvitað mæta vel, að
j tungur þjóðanna hafa ekki mynd-
i az;t viö menntaarin málfræðinganna
heldur í lífi þjóðanna og starfi,
þannig er og með þetta heiti „Verk
leg sjóvinna“.
Viðhorf Halldórs er sem sé ein-
göngu málfræðilegs eðlis, en ekki
j starfslegs, og er vitanlega ekkert við
l því að segja. Verður ekki frekar
rætt um hans þátt í þessu máli,
enda ekki ástæða til.
Skal nú hugtakið „Verkleg sjó-
vinna“ skýrt, enda þótt slíks ætti
ekki að vera þörf fyrir hugsandi
fólk. Einnig verður nokkrum orð-
um eytt að fyrirspyrjandanum, sem
fer af stað með slíkum fítonsanda.
Sjómannsstarfið er margþætt og
má skipta því m. a. í hið andlega
starf, skipsstjórn og forsjá skips
og manna, og svo hið verklega
abbast við, hártoga né misskilja.
Hér má geta þess, að bókinni var
valið heiti að hugsuðu máli.
Væntanlega hefðu ýrnis heiti önn
ur getað komið til greina, svo sem
undirheiti bókarinnar „Handbók
sjómanna og útvegsmanna“, en
vegna eðlis málsins var þó horfið
að þvi ráði að gefa bókinni það
heiti, sem hún nú ber.
Annars er þao ef til vill ekki
ómerkilegt tákn tímanna að ráðizt
sé svo að heiti sjómannabókarinn-
ar, sem nú hefir raun á oröið í
eyru alþjóöar.
íslenzkir sjómenn hafa jafnan
átt fáa formælendur. Þessir menn,
sem byggja upp stærsta atvinnuveg
þjóðarinnar og hafa mest megnis
byggt upp þetta land, hafa oft verið
settir skör lægra en höfundum bck-
arinnar þykir réttmætt.
Það er því engin furða, þótt bók
þeirra, „Verkleg sjóvinna", hljóti
aðkast lítiisigldra manna, eins og
fyrirspyrjandans, sem geta ekkert
annað gert eða betra fyrir hina ís-
lenzku sjómannastétt“.
Starkaður gamli.
!
Vegna úthlutunar
arðs úr stofnsjóð, eru félagsmenn áminntir um að
senda oss arönótur sínar fyrir árið 1951 í síðasta lagi
fyrir næstkomandi áramót.
Kaupfélag Kjalarnesþings í

<>
i::
Símanúmer okkar verður framvegis
8-22-15
Bifvélaverkstæði, Borgartúni 25.
I