Tíminn - 07.12.1952, Blaðsíða 5

279. blað.
TÍMINN, sunnudaginn 7. desember 1952.
1
Sunnutl. 7. des.
SSæmar fyigfur
Þjóðviljinn hefir orðið und
arlega fáorður um réttarhöld
in og hengingarnar í Prag.
Það er rétt eins og ritstjórn
hans finnist þeir atburöir,
sem þar hafa verið að gerast,
annað hvort ómerkilegir eða
þá þannig vaxnir, að ekki
væri hagkvæmt að tala mik-
ið um þá.
Það sem geröist í Prag er
hvorki meira né minna en
það, að 11 þjóðkunnir stjórn-
málamenn eru dæmdir til
dauða. Þetta eru allt menn,
sem með ýmsum hætti hafa
starfað fyrir kommúnista-
flokkinn, sem enn fer með
völd í landinu. En þeim er
gefið það að sök, aö þeir hafi
ætlað sér að graía undan rík
isstjórn og þióðskipulaginu.
Það sem er merkilegast við
þessa atburði, er einmitt
ERLENT YFIRLIT:
Sættast Attlee og Bevan?
Stefna Bevanisia í iiiiiaiilaiaíismstlmii miklu
vinsæili en utanríkismálastefna þeirra
Þau tíðindi gerðust um mánaða-
mótin seinustu, að Aneurin Bevan
var kosinn í stjórn þingflokks Verka
mannaflokksins. í stjórn þingflokks
ins eiga 12 menn sæti og er það
hlutverk þeirra að móta stefnu þing
flokksins. Jafnframt eru þeir hi’.iir
yfirlýstu talsmenn flokksins í þing
inu og mega þar ekki túlka önnur
sjónarmiö en sjónarmið flokks-
stjórnarinnar. Þeir eiga sæti á
fremsta bekk stjórnarandstöðunn-
ar andspænis ráðherrum stjórnar-
benda til þess, að flokkurinn sé
ekki sigurstranglegur, ef deilurnar
innan hans halda áfram. Bevan er
líka vafalaust nógu slyngur reikn- j
ingsmaður til þess að gæta þess að
ganga ekki lengra en góðu hófi gegn '
ir. Það gerir honum miklu auð- j
veldara að draga úr ádeilum á
flokksstjórnina, að hann hefir ver-
ið valinn í stjórn þingflokksins. Það
hækkar hann í tign, en leggur hon
um jafnframt þá skyldu á herðar að
halda ekki fram sérskoðunum sín-
Bevan.
flokksins og er það tákn þess, að um í þinginu, þar eð hann sem einn malastefnuna I megindráttum. en j . . . , ‘ v k h k“k "n
Z____ stefnan Bevamsta mum í vaxandi serstaKiega, aö Kauphækkun
Fjölskyldumenn og
verðhækkun
Kröfur verkfallsmanna eru
rökstuddar með því, að f jöl-
skyldumenn eigi erfitt með
að lifa á verkamannalaun-
um. Það skal á engan hátt
dregið í efa, svo dýrt sem það
er nú að færa sig og sína
fram hér á landi. Hins vegar
er rétt að athuga, hvort al-
menn og alhliða kauphækk-
un muni hjálpa þeim heimil-
um, sem hér eru í vanda
stödd.
Það mun vera einróma álit,
sem ekki þarf að rökstyðja
þeir séu hinir opinberu talsmenn
stjórnarandstæðinga.
Kosning Bevans i stjórn þing-
flokksins gerir það að verkum, að
hann getur ekki haldið uppi deil-
um í þinginu gegn keppinautum
sínum í Verkamannaflokknum, eins
og hann hefir gert á seinustu þing-
um, en hann hefir í mörgum þing-
ræðum sínum deilt öllu meira á
þá en íhaldsmenn. Hins vegar veitir
þátttaka hans í stjórninni honum
aðstöðu til að hafa aukin áhrif á
ákvarðanir hennar. Þess ber þó aö
hvernig þeir spegla þá stjórn sæta, að hann er þar einn liðs-
arhætti og réttvisi sem gild-
ir í „friðarríkjum“ kommún-
ista, þar sem þeir eigast ein-
ir við. Meðal samherjanna,
sem steypt hafa fyrri ríkis-
stjórn af stóli og komið á
kommúnistastj órn, kemur
manna sinna, en allir hinir flokks
stjórnarmennirnir eru fylgismenn
Attlees. Áhrif Bevans verða því
ekki mikil þar, ef hann lieldur
áfram andstöðunni gegn Attlee.
Aðvörun aukakosninganna.
. . ... _. Margir telja kjör Bevans í stjórn
upp emhver ágremmgur.Ems þingflokksins merki þess, að heid-
og títt er sýnist sitt hverjum.
Menn eru allir vissir um það,
að ein og sama stefnan sé í
öllu réttust. Og þá þarf það
að lcosta þaö, aö annar arm-
. ur flokksins lætur hengja
nokkra forustumenn úr hin-
um arminum.
Þannig er friðarríki hinna
austrænu stj órnarhátta. —
Þannig er „alþýöulýðræðið."
Þegar einhver ágreiningur
um aðferðir eða leiðir kemur
upp milli forustumanna í
kommúnistaríki endar oft
með dauða annars aðilans.
Það er engin tilviljun, held-
ur eðlileg afleiöing skipulags
ins.
Það kemur hvarvetna í Ijós,
þar sem málfrelsj er skert og
stjórnarandstaða bönnuð, að
stjórnarvöldin óttast mjög
undirróður og ólöglega starf-
semi. Af lögbanni því, sem
lagt er við að flytja gagnrýni
á stjórnarvöldin, leiðir það,
að allt slíkt verður að gerast
í leyni, ef í það er ráðist. —
Slíkt leiðir svo til tortryggni,
. sem erfitt er að gera sér grein
fyriiv í frjálsum löndum, þar
sem hverjum éinum er frjálst
að segja það, sem honum býr
í brjósti. Þess vegna verða
menn stundum grunaðir um
andstöðu við stjórnina, þó að
erfitt sé að sanna nokkuð á
þá. Umgengni og félagsskap-
ur viö vafasamar persónur
getur'spillt áliti manna, svo
að vissara þyki að hengja þá
en eiga þá yfir höfði sér.
íslendingar eiga erfitt með
að átta sig til fulls á því, hve
ægilegir stjórnarhættir ein-
ræðisríkjanna eru og ólíkir
því, sem frjálsar og friðsam
ar þjóðir-eiga viö að búa. —
Ekki þarf langt að leita til að
minnast ýmiskonar ágrein-
muni draga úr deilum innan
af hinum opinberu málsvörum
flokksins verður að túlka stefnu
þá, sem meirihlutinn hefir markað.
Málefnalegi ágreiningurinn.
Ágreiningurinn, sem verið hefir
innan Verkamannaflokksins, er
bæði málefnalegur og persónulegur.
Flest bendir til, að hinn málefna-
lega ágreining sé nokkuð auðvelt að
jafna, en talsvert öðru máli getur
gegnt með hinn persónulega ágrein
ing.
mæli marka stefnuna innanlands.
Eftirmaður Attlees.
Fyrir Verkamannaflokkinn getur
það orðið öllu erfiðara að jafna
hinn persónulega ágreining í flokkn
um en málefnalega ágreininginn.
Hinn persónulegi ágreiningur snýst
að miklu leyti um það, hver eigi
að vera eftirmaður Attlees. Meðan
Attlees nýtur við, mun hann verða
sjálfkjörinn foringi flokksins. Bevan
istar hafa ekki einu sinni treyst
Hinn málefnalegi ágreiningur sér til að ráðast persónulega gegn
snertir bæði utanríkismál og inn- honum og því varð hann sjálfkjör-
anlandsmál. Út á við hefir miklu inn formaður þingflokksins í haust.
meira verið rætt um þann þátt Hins vegar stiltu þeir Bevan gegn
ágreiningsins, er snertir utanríkis-
málin og oft verið gert öllu meira
úr honum en ástæða er til. í megin
atriðum er stefnan þar þó hin sama.
Báðir aðilar eru með vígbúnaði,
Morrison sem varaformannsefni.
Það, sem fyrir Bevanistum vakir,
er að hindra það, að Morrison verði
eftirmaður Attlees, lieldur hljóti
Bevan sætið. Ef til vill kemur þó
báðir eru fylgjandi Atlantshafs-! ekki til endanlegra átaka milli
bandalaginu og báðir eru fylgjandi Morrisons og Bevans, því að aldurs
því að leyfa bandarískar flugbæki- ! munur er litill á þeim Attle og
Verkamannaflokksins í náinni fram stöðvar í Bretlandi, eins og ástatt Morrison. Formannsefni hægri
t:ð. Bevan og fylgismenn haníKhafa j er. Deilan hefir einkum staðið um
beygt sig fyrir þeirri ákvörðun þing j það, hve mikill vígbúnaðurinn ætti
flokksins, að þeim sé óleyfilegt að j að vera. Bevan og menn hans hafa
halda sérstaka klíkufundi innan j talið vígbúnaðarframlögin of há og
þingflokksins, eins og þeir höfðu ’ þó einkum, ef farið hefði verið eftir
gert um skeið. í stað þess að taka j upphaflegum tillögum Verkamanna
þeirri ákvörðun illa, sóttu Bevan ! flokksstjórnarinnar. Jafnframt hafa
og nokkrir af fylgismönnum hans
um kosningu í stjórn þingflokks-
ins. Aðeins Bevan náði kosningu og
kann það að hafa stafað af því,
að meirihlutinn hefir viljað kom-
ast hjá, að Bevan héldi áfram árás
um gegn honum á þingfundum.
Sennilegt er líka, að Attlee hafi
stutt að þessu til þess að reyna að
lægja deilurnar.
Það, sem meira en nokkuð annað
er þó líklegt til að draga úr deil-
unum í Verkamannaflokknum, eru
úrslit seinustu aukakosninga. í
þeim aukakosningum, er farið hafa
fram undanfarið, hefir íhaldsflokk
urinn heldur unnið á gagnstætt
því, sem áður var. Ástæöan til
þess er ekki talin sú, að vegur
Churchill-stjórnarinnar hafi aukizt, lýðssamtakanna í haust voru sam-
heldur hafi álit Verkamannaflokks J þykktar tillögur frá Bevanistum _ a flokksþinginu í haust.
ins veikzt vegna átakanna i flokkn j um stóraukna þjóðnýtingu, þótt for
um og vegna þess, að Bevanisminn j vígismenn samtakanna beittu sér
virðist hafa eflzt innan hans. Meðal j gegn þeim. Hins vegar voru tillög-
óháðra kjósenda, sem ekki eru fast ur Bevanista um lægri framlög til
bundnir flokkunum, virðist ríkja j vígbúnaðarins kolfelldar. Svipuð
andstaða gegn Bevanismanum, eink saga átti sér stað á flokksþinginu.
Bevan og rnenn hans haldið uppi
hörðum ádeilum á utanríkisstefnu
Bandaríkjanna, en þó viðurkennt
að samvinna við þau væri nauðsyn
leg.
Deilan varðandi innanlandsmál-
in snýst að miklu leyti um það,
hve langt skuli gengið í
því að draga úr einkarekstri og
auka atvinnurekstur á grundvelli
þjóðnýtingar, sameiningar og sam-
vinnu. Fylgismenn Attlees eru yfir-
leitt hægfara í þessum efnum og
þó einkum Morrison. Bevanistar
ásaka þá um íhaldssemi, er fyrr eða
síðar muni eyðileggja flokkinn. í
þeim átökum, sem hafa átt sér
staö um þessi mál, virðist Bevan-
istum veita betur. Á þingi verka-
arkröfur þær, sem fram eru
komnar, séu svo víðtækar að
líta megi á þær, sem upphaf
eða fyrri hluta a/'.lsherjar
launahækkunar í landinu. —
Vitarifegra hlýtur dýrtíð að
vaxa við almenna launahækk
un. Framfærslukostnaðurinn
verður meiri.
Segrjum nú til dæmis, að
kaup hækkaði um 15% en
framfærslukostnaður yxi um
5%. Þá hefir einhleypur 10
krónur meira afgangs frá
framfærslukostnaði sínum
fyrir hverjar 15 krónur, sem
kaup hans hækkar. Sá, sem
hefir þrjá á framfæri sínu,
stendur í sömu sporum. Sá,
sem hefir 5 manna fjölskyldu
fram að færa tapar hins veg
ar 10 krónum á þessari breyt
ingu fyrir hverjar 15 krónur,
sem kaup hans hækkar.
Almenn kauphækkun mið-
ar þannig að því, að breikka
bilið milli einhleypra manna
og f jölskyldumanna. Ein-
hleypir menn hagnast á
henni á kostnað fjölskyldu-
manna.
Slíkar aðgerðir eru til alls
annars fallnar en leiðrétta
þjóðfélagsmálin eða hjálpa
þeim, sem hjálpar þurfa
helzt við.
Hækkun dýrtíðarinnar er
hættulegust og erfiðust fyrir
verkamann og fyrrverandi nýlendu 1 fjölskyldumennina og þess
málaráðherra, sem líklegan eftir- J vegna er það þeirra hagur að
mann Attlees, en hann er manna unnið sé gegn aukinni dýrtíð.
vinsælastur í flokknum, eins og J Þess vegna ættu fjölskyldu-
m. a. má sjá á því, að hann var j nlenn öðrum fremur að sjá
manna verður þá sennilega Hugh
Gaitskell, er Attlee gerði að fjár-
málaráðherra, er Bevan taldi sig
eiga rétt á embættinu. MilliJBevans
og Gaitskells ríkir fullur fjandskap
ur og er hætt- við klofningi, ef
annar hvor hlýtur formannsstöð-
una. Margt bendir því til þess, að
Verkamannaflokkurinn muni reyna
að jafna þennan ágreining á svip-
aðan hátt og þegar hann kaus
Attlee formann flokksins í fyrsta
sinn. Attlee var þá valinn vegna
þess, að hann stóð utan við deil-
ur í flokknum. Menn, sem þóttu
sjálfsagðari til formannsstarfs, voru
því settir til hliðar. Þess vegna er
nú líka talsvert farið að ræða um
James Griffiths, gamlan námu-
eini fylgismaður Attlees, sem Bevan
það, að önnur úrræði eru
um þó varðandi utanríkismálin.
Það má telja vafalaust, að for-
ingjar Verkamannaflokksins hafi
dregið ákveðnar ályktanir af úr-
slitum aukakosninganna. Þau
Þessi niðurstaða á þingum flokks
samtakanna virðist benda til þess,
að málefnalegt samkomulag innan
flokksins muni byggjast á því, að
stefna Attleesmanna móti utanríkis
snúa baki viö öllum stjórn-
málaafskiptum eftir eigin
geðþótta. Allt þetta geta
menn gert hér, sem frjálsir
menn með fullum réttindum.
En þetta er annað og meira
en einræðisskipulagið getur
leyft sér. Það hefir ekki ráð
á því, aö gefa mönnum svona
lausan tauminn. Það lætur
þá ekki ganga lausa, sem
vinna gegn flokksforustunni
ings innan stjórnmálaflokk- ] og ríkisstjórninni.
anna hér, hvar sem menn
bera niður. Ekkert er heldur
eölilegra eða eiginlegra frjáls
urn mönnum. Hér geta menn
leyft sér þaö, að gagnrýna
forustumenn í flokki sínum,
vinna gegn þeim innan flokks J
ins og ganga síðan úr sínum
gamla flokki og taka aö berj
ast -gegn honum eða bara
Það var barnaskapur af
stjórninni í Moskvu að láta
það viðgangast að henging-
arnar í Prag væru auglýstar
einmitt nú, þegar samfylk-
ingarlína Stalíns er boðuö af
miklum fjálgleik á Vestur-
löndúm. Gottwald hefði ef-
laust getáö látið kála þessum
gömlu sámherjum sínum aug
lýsingalaust. Þessir kommún
istar, sem flokksbræöurnir
sjálfir leiddu í gálgann og
festu upp eru ekki þar með
úr sögunni. Svipir þeirra
fylgja kommúnistaflokknum.
í öllum frjálsum löndum birt
ast vofur hinna hengdu
manna í Prag, hvar sem tals
menn hins rússneska einræð-
is flytja áróður sinn, enda
þótt þeir tali mest um friö og
þjóðlega samfylkingu. Og
þaö mun sýna sig hér sem
oftar, að sá, sem gengur með
sigurbros böðulsins á vör
frá aftökustaönum, á þó eft
ir að tapa viðureigninni við
fórnarlömb sín. Skuggar
hinna dæmdu og hengdu
þjóna og samherja fylgja
þeim og kunna að eiga sinn
þátt í úrslitaátökunum.
istar felldu ekki frá kosningu sem1, , ,
miðstjórnarfulltrúa flokksfélaganna heppilegn en almenn kaup-
hækkun, sem ekki getur lag-
að neitt, sem laga þarf.
Það eru ýmsar leiðir, sem
til greina geta komið til að
rétta hlut fjölskyldumanna.
Þjóðfélagið íslenzka hefir þeg
ar stigið fyrstu sporin á
þeirri braut með beinum
framlögum af almannafé,
þar sem eru fjölskyldubæt-
urnar. Eitt af því, sem at-
huga verður til að leysa þetta
verkfall er einmitt það, hvort
ekki sé tiltækilegt að feta sig
lengra áleiðis í þeim efnum
á einhvern hátt.
Fulltrúar verkalýðsfélag-
Afengismáiin
erlendis
NÝJA-SJALAND.
Þúsund leiðtogar og fulltrú
ar Maori-kynþáttarins komu
saman í Tauranganui P., Tua-
kau, til þess að skora á stjórn
Nýja-Sjálands að breyta til
um stefnu í áfengismálunum.
Þar á meðal var konungur anna háfa lýst því yfir, að
þeirra og einnig æðsti maður, þeim sé þaö ijóst, að almenn
Waikato og Maniopoto-kyn-
þáttarins.
Stjórnin hafði verið óspör
á að úthluta útsöluleyfum og
„afleiðingar þess voru slíkar“,
sagði höfðingi Maorimanna,
„að því fengju engin orð lýst.
Áfengisneyzlan hafði daglega
í för með sér ófarnað og eymd
fremur öllu öðru. Hún eyði-
legði framgang kristindóms-
ins og menningar, leiddi til
smánar og niðurlægingar, og
lamaði siðferðisþrekið“.
Prinsessa Te Puea Herangi
(Framhald á 6. síðu.)
kauphækkun sé neyðarúr-
ræði og þeir óski fremur ann
arra aðgeröa. Þess vegna
vænta menn þess, að verk-
fallið leysist með samkomu-
lagi um einhverjar þær að-
gerðir, sem verið geta tekju-
lágum f jölskyldumönnum
raunveruleg tekjubót, sem
ekki leiðir til almennrar geng
islækkunar í neinu formi og
fellur ekki sem refsivöndur
af margföldum þunga yfir
heimili barnamanna, svo sem
almenn verðhækkun alltaf
gerir. Ö+Z