Tíminn - 24.02.1953, Blaðsíða 5

44. blaff.
TÍMINiV, briffjudaginn 24. febrúar 1953.
5.
Stjórnarskrármálið
l»riSS§u(í. 24. febr.
Þegar Framsóknarmenn
gengu til samstarfs um núv.
ríkisstjörn, var þeim vissu-
lega fullljóst, að margir ann-
markar voru á samstarfi við
Sjálfstæðisflokkinn. Um ann-
að samstarf var hins vegar
ekki að velja eftir að verka-
lýðsflokkarnir báðir höfðu
skorizt úr leik, þ. e. kommún-
istar gert sig ósamstarfhæfa
vegna Moskvuþjónustunnar,
en Alþýðuflokkurinn neitað
öllu samstarfi. Allar líkur
benda til þess, að hér hefði
skapazt algert stjórnleysi, ef
samstarf Framsóknarflokks- | leit við mig s.l. sumar, að ég
ins og Sjálfstæðisflokksins tæki sæti í stjórnarskrár-
(Framh. af 4. síSu).
niðurstöðu, sem miðuð væri
við flokkslegan stundarhagn
að. Með slíkum hætti má
ekki setja stjórnarskrá.
Sé lengra litið til baka og
athugaðar breytingar, sem
gerðar voru á stjórnarskrá ísl.
1933 (uppbótarþingsæti upp-
tekin) og 1942 (hlutfalls-
kosningar í tvímenningskjör
dæmum upp teknar) sést
greinilega að augnabliks
hentisemi fyrir flokka, sem
þá áttu samleið, réði aðgerð-
um.
Við setningu stjórnarskrár
á að hafa hærri sjónarmið.
Stjórnlagabing.
Svo vildi til að stjórn Fram
sóknarflokksins fór þess á
hefði ekki tekizt. A slíku
stjórnleysi vildi Framsóknar-
flokkurinn ekki bera ábyrgð,
ef nokkur kostur væri á við-
unanlegu samstarfi. Þess
vegna kaus hann heldur að
prófa samstarf við Sjálfstæð-
isflokkinn en að stuðla að
þeirri upplausn, sem ella
blasti framundan.
Sú reynsla, sem nú er fyrir
hendi, virðist yfirleitt sanna
það, að þessi ákvörðun Fram-
sóknarflokksins hafi verið
rétt ráðin. Núverandi stjórn
hefir hingað til tekizt að
hindra þá stöðvun útflutnings
framleiðslunnar, er yfirvof-
andi var, þegar hún kom til
valda, og koma þannig i veg
fyrir stcrfellt atvinnuleysi.
Henni hefir tekizt að rétta við
fjárhag ríkisins og afstýra
því ríkisgjaldþroti, er yfirvof
andi var, ef hinum stórfellda
iiallarekstri næstu áranna á
undan hefði verið haldið
áfram. Þetta hefir m. a. gert
það mögulegt að tryggja fram
kvæmd hinna nýju orkuvera
og áburðarverksmiðjunnar.
Stjórnin hefir hrundið í fram
kvæmd stækkun fiskveiða-
landhelginnar, sem er stærsta
hagsmunamál bátaútvegsins
víða um land. Hún hefir stór
lega rétt hlut landbúnaðar-
íns og dregið úr fólksflóttan-
um úr sveitunum. Fleira
mætti telja, er hún hefir vel
gert.
Hinu ber svo ekki að neita,
að sitthvað hefir líka farið á
annan veg en æskilegt hefir
verið. Það var líka vitað fyrir-
fram að svo myndi fara, þeg-
ar gengið var til samstarfs
við Sjálfstæðisflokkinn. Mörg
ura þýðingarmiklum umbót-
um er ekki hægt að koma
fram í samvinnu við hann.
Þess vegna var líka samstarf-
jð við hann ekki hafið fyrr
en sýnt var, að aörar æski-
legri ieiðir voru útilokaðar.
Vegna áskorana í Mbl. hafa
undanfarið verið nefnd hér
nokkur mál, sem ekki er hægt
að koma fram í samvinnu við
Sjárfstæðisflokkinn, og hefir
Mbl. ekki getað borið á móti
því, að. Tíminn hafi rétt að
.máela,"
í fyrsta lagi hefir verið
nefnt frjálsræðið í innflutn-
.Ingsverzluninni. Sjálfstæðis-
flokkurinn hefir notað drott-
invald sitt yfir bönkunum til
að halda henni í föstum skorð
,um. Lánsfé þeirra hefir beinzt
úr hófi fram til þeirra heild-
sala, sem mestu ráða í Sjálf-
stæðisflokknum. Þannig hefir
. verið stöðvaður eðlilegur vöxt
ur samvinnuverzlunarinnar
og heilbrigðra einkaverzlana,
1 nefndinni í stað manns, er
hætti þar störfum. Ég taldi
mig ekki geta undan þessu
vikist.
Á fundi þeim, sem haldinn
var í nefndinni eftir nýárið í
vetur, lagði ég fram til um-
ræðu tillögu ásamt stuttri
greinargerð. Tillagan var dá-
lítið rædd, en ekki hefir enn
verið tekin afstaða til henn-
ar af nefndinni frekar en til
iagna Sjálfstæðismanna.
Ég tel fétt að birta tillög-
una með greinargerðinni. —
Hún var á þessa leið:
enda, sem þjóðin — eíth að
hafa rætt stjórnarskrármál
iff eitt sér í þrjú ár — hefir
vaiið til framboffs viff stjórn
lagaþingskosningar, geti
haft landlista í kjöri og hlot
ið uppbótarþingsæti. Þann-
ig notist jöfnunarregia gild
and laga.
reglum og nú gilda um
floklta, sem bjóffa fram við
kosningar til Alþingis.
Stjórnlagaþingið starfi
samkv. reglum Alþingis eft
ir því sem við verffur komið.
Stjórnlagaþingið ljúki
störfum eigi síðar en 1958.
Greinargerð
1. Tillagan er byggff á
þeirri skoðun, að Alþingi,
sem fulltrúar eru kosnir til
vegna margháttaffra verk-
efna — sé ekki líklegt til að
ráffa setningu stjórnarskrár
jafn giftusamlega til lykta'
og síjórnlagaþing, sem eftir j
ýtarlegar umræður stjórn-;
arskrármálsins í blöðum og!
á mannfundum, væri sér- Nýmæli tillögunnar.
Langhundar Einars
um olíumálin
Einar Olgeirsson er nú
enn einu sinni byrjaður á
því aff fylla dálka Þjóffviljans
með langhundum um olíu-
málin. Eins og vænta mátti,
beinir hann einkum geiri
sínum gegn OIíufélaginu.Þaff
er bersýnilega slæmur fleinn
_ . í holdi Einars, aff vinir hans
P. Það er meginstefna til hjá g p og shell skuli ekki
lögunnar að þjóffin íai sem, iengur setja aff allri olíu-
bezt ráffrúm og aðstöðu til verzlun á íslandi.
þess að gera sér grein fyrir
því, hvernig liún vill hafa
lýðveldisstjórnarskrá sína
til frambúffar og hverjum
hún vill síðan fela umboð
til þess að ganga frá setn-
ingu hennar út af fyrir sig.“
staklega til þess eina verk-
efnis kosið. Enda hefir Al-
sér undan aff taka á málinu
í nálega áratug.
Oft hefir á undanförnum
, . . . , árum verið rætt í blöðum og
þmgi bemt og obemt v.kið . mannfundum
um þá til-
högun að afgreiða endurskoð
un stjórnarskrárinnar á sér-
2. Tillágan gerir ráð'stöku stjórnlagaþingi, sem
fyrir, að þjóffin fái þriggja kosið væri til þess eina verk-
ára tíma til þess aff ræða efnis. Sú hugmynd er ekkert
stjórnarskrárináliff og und- nýmæli. Margir hafa lýst'
irbúa val sitt á fulltrúum fy!gi við hana.
En hvernig á að kjósa til
stjórnlagaþingsins og hve
til stjórnlagaþingsins 1956.
3. Lagt er til, aff jafn-
marga menn? Um það hefir
margir menn eigi sæti á höfuðágreiningurinn risið
Tillögiir
„Alþingi sjálft geri þá
breytingu eina á stjórnar-
skránni, — aff sérstakt
stjórnlagaþing, skipað 52
fulltrúum, skuli endurskoða
núgildandi stjórnarskrá ís-
lands og setja lýffveldinu
nýja stjórnarskrá.
Kosningar til stjórnlaga-
þings verði á árinu 1956.
Kosningarnar fari fram
eftir ákvæðum stjórnar-
skrár og gildandi lögum um
kosningar til Alþingis.
Stjórnmálaflokkar, sem
fulltrúa eiga á Alþingi eða
hafa haft fulltrúa í kjöri til
Alþingis, megi ekki bjóffa
menn fram til stjórnlaga-
þings.
Samtök frambjóðenda til
stjórnlagaþings geti borið
fram landslista, og fgngiff I
jöfnunarsæti, eftir sömu 1
stjórnlagaþinginu og nú
eiga sæti á Alþingi, kosnir
í sömu kjördæmum og sam-
kvæmt sömu reglum og al-
þingismenn.
oft og einatt.
Nú er það nýmæli í tillög-
unni, að kosið verði til stjórn
lagaþingsins eftir lögunum
Iir iíneff því núgildandi um kosningar til Alþingis og
52 menn, eins og til Alþingis.
Með þeirri tilhögun getur
enginn sagt, að öðrum sé
(Framb. á 6. níðu).
venjum haldið, og engum
mönnum, er haft hafa sam
stööu um kosningar til AJ-
þingis, gert hærra en cffruin
undir höfði við þessar kosn
ingar heldur en við hinar.
4. Lagt er til, aff þeir
stjórnmálaflokkar, sem full
trúa eiga á Alþingi — effa
haft menn í kjöri við Alþing
iskosningar — megi ekki
bjóffa fram til stjórnlaga-
þings. Er það ákvæði rétt-
mætt og nauffsynlegt, til
þess að þjóðin fái tækifæri
til aff losa stiórnarskrármál
ið úr fléttu viff önnur mál-
efni, sem ílolikarnir hafa
meff höndum en ekki koma
stjórnarskrá sérstaklega við.
Flokkaskiptingu þjóðarinn-
ar um kosningar til alþing-
is er ekki þar með raskað.
5. Bandalag frambjóff-
Sundhailarsaga Mbl.
isflokksins. Af þessum ástæð-
um vantar nægilega sam-
keppni í innflutningsverzlun-
inni og hún er landsmönnum
miklu óhagstæðari en hún
þarf að vera.
í öðru lagi er það svo skipu-
lag útflutningsverzlunarinn-
ar. Einn af ráðherrum Sjálf-
stæðisflokksins ræður yfir
veitingu útflutningsleyfa og
beitir því þannig, að fiskverzl
unin er meira og minna ein-
okuð. Af þeim ástæðum vant-
ar nú nægilegt framtak við
sölu afurðanna, þótt ekkert
sé þjóðinni nú meira áríðandi
en að fyllstu atorku og ár-
vekni sé gætt við öflun nýrra
markaða. Helztu gæðingar
Sjálfstæðisflokksins njóta
góðs af þessu einokunarkerfi
og því stendur flokkurinn um
það traustari vörð en nokkuð
annað, þótt það tvímælalaust
stórskaði þjóðina.
í þriðja lagi er svo skipulag
milliliðastarfseminnar í sam-
bandi við sjávarútveginn.
Ýmsir aðilar (t. d. stóru frysti
húsin, veiðarfæraverzlanir,
viðgerðastöðvar o. s. frv.)
er ekki njóta náðar Sjálfstæð hagnast nú óeðlilega á kostn-
að fiskimanna og útvegs-
manna. Hér eiga í hlut ýmsir
helztu gæðingar Sjálfstæðis-
flokksins og þess vegna er
hann ófáanlegur til að vinna
hér að nauðsynlegum endur-
bótum.
Yfirleitt gildir þessi af-
staða Sjálfstæðisflokksins
ekki aðeins um framannefnd
mál, heldur yfirleitt allar þær
ráðstafanir, er eitthvað
skerða hagsmuni hinna stóru
milliliða. Það er lika eðlilegt,
því að hann er stofnaður og
starfræktur af þeim, þótt
hann í blekkingaskyni kalli
sig flokk allra stétta.
En þess ber þó jafnframt
að gæta, að það er ekki sök
Sjálfstæðisflokksins eins, að
þessar umbætur komast ekki
fram. Sökin er ekki siður
verkalýðsflokkanna svo
nefndu, er ýmist hafa gert
sig ósamstarfshæfa eða dreg-
ið sig í hlé í von um að hagn-
ast á stjórnarandstöðu á erf-
iðum tímum, og þannig gert
samstarf við Sjálfstæðisflokk
inn óhjákvæmilegt. Ólíklegt
er því, að þeir græði á þeirri
1 afstöðu.
Morgunblaðið hefir nú loks
orðið við þeirri áskorun Tím-
ans að birta sögu Sundhallar-
innar.
Eins og Mbl. segir þessa
sögu, hafa Sjálfstæðismenn
haft alla forgöngu um málið
og hrundið því fram, en Fram
sóknarmenn sýnt því ýmist
tómlæti eða andúö. Bæjar-
stjórn Reykjavíkur, þar sem
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
haft meirihluta, á að hafa tek
i ið Sundhallarmálið upp og
komið því fram en ríkisvaldið,
sem Framsóknarmenn réðu
oftast yfir á þessum tíma, á
frekar að hafa tafið fyrir mál
inu en hið gagnstæða.
Að þessu sinni skal aðeins
minnzt á nokkra-snögga bletti
í „sögu“ Mbl. Það segir, að
bæjarstjórnin hafi fyrst rætt
um málið 1920. Þegar stjórn
Framsóknarflokksins kemur
til valda sumarið 1927, hefir
samt ekkert gerzt í því, þrátt
fyrir meirihluta Sjálfstæðis-
flokksins í bæjarstjórn og á
Alþingi næstu fjögur árin á
undan. Eftir það bregður svo
skyndilega við, að fram-
kvæmdir hefjast. Þegar íhald
ið kemst svo aftur i stjórn
1932—34 stöðvast framkvæmd
ir að nýju og Sundhöllin
bíður hálfgerð allan þann
tíma. Eftir að Framsóknar-
menn taka við stjórninni aft
ur 1934 hefjast framkvæmd-
ir aftur og Sundhöllin kemst
endanlega upp.
Þetta litla yfirlit sýnir vel,
hvernig þessu máli muni var-
ið. En þessi saga mun þó rak
in miklu betur síðar. Hún er
nefnilega svo góð sönnun
þess, hvernig íhaldið reynir
að hnupla málum, er það hef
ir barizt á móti meðan það
gat og þorði.
Einar reynir mjög aff ó-
frægja Olíufélagið með dómi
þeim, sem verðlagsdómstóll-
inn í Reykjavík hefir kveðið
upp í málinu, er Bjarni Ben.
lét höfða gegn félaginu. Hér
skal ekki rætt nánar um dóm
þennan, því aff eftir er aff sjá,
hvort hann stenzt mat Hæsta
réttar. Það er líka öldungis
vist, aff þeir starfsmenn Olíu-
fél., er um það mál fjöll-
uffu, gerðu þaff í góðri trú,
aff verk þeirra væru fullkom
lega lögmæt, enda skipti það
hag félagsms engu, hvort
hinn umdeildi gengisgróffi fór
strax til verfflækkunar effa
var greiddur sem uppbót til
viðskiptamanna um áramót,
eíns og gert var. Tilraun Ein-
ars til þess að draga Vilhjálm
Þór inn í þetta mál, er álíka
f jarstæða og ef reynt væri aff
eigna stjórnarformanni Kron
verk einhverra starfsmanna
þess, sem honum væri þó full
komlega ókunnugt um fyrr
en eftir á.
Einar þegir aff sjálfsögðu
vandlega um þaff, aff með
stofnun og starfsemi Olíufé-
lagsins hófst hér samkeppni
á ýmsum sviðum olíuverzlun
arinnar, er ekki hafði þekkst
hér áffur. Þessfi samkeppni
hefir alveg sérstaklega orðið
útgerðinni til mikilla hags-
bóta. Þessi samkeppni hefir
orffið til að stórlækka verð á
smurningsolíum og enn selur
Olíufélagiff þær ódýrara en
aðrir hérlendir affilar. Einar
er ekki aff spyrja um, hvaff
hafi valdiff því, aff affrir að-
ilar hafa selt smurningsolíur
grunsamlega háu verði, þótt
þaff væri þó enn meira áber-
andi áffur en Olíufélagið kom
til sögunnar. Þetta er þó
skiljanlegt, þegar athuguð er
forsaga Einars í oliumálum
og sambönd hans viff viss olíu
fyrirtæki.
Sú saga, sem Einar lætur
alltaf ósagða, er þáttur sjálfs
hans í olíumálunum. Sú var
tíffin, að Einar þóttist ætla
að gera mikið þrekvirki á
sviffi olíuverzlunarinnar með
rússneskri aðstoð. Hann ætl-
aði aff sanna yfirburffi hins
kommúnistiska skipulags
með því að selja hér rúss-
neska olíu á miklu lægra
verði en var á enskri eða
amerískri olíu. í þessum til-
gangi stofnaffi Einar sérstakt
olíufélag. Af ástæffum, sem
Einar hefir ekki rakiff, varff
lítið úr hinum rússnesku við-
skiptum. Hinnar ódýru rúss-
nesku olíu varð aldrei vart
hér á landi. Endalokin á olíu
verzlun Einars urðu þau, aff
hann og félagar hans seldu
öðrum olíuhringnum hér, B.
1*., hlutabréf. sín meff allt aff
tíföldu verffi fyrir nokkrum
árum síffan. Einar hafði því
góðan hagnaff af olíuverzlun
sinni, þar sem hann mun
líka hvergi nærri hafa taliff
hann allan fram á skatt-
skýrslum. Hagnaður neytenda
af fyrirtæki hans varö hins
vegar enginn.
En síðan þessi hlutabréfa-
Framliald á 7. siöu.