Tíminn - 22.07.1953, Blaðsíða 4

TÍMINN, miðvikudaginn 22. júlí 1953.
162.:l)lað.
Háttvirta samkoma,
ÞaS eru nú 43 ár síðan
fyrst var ha.ldið héraösmót
hér í Þjórsártúni. Það var ár
:ið 1910. Síðan hafa þau verið
aaldin svo til hvert ár, svo að
óetta er hið 40 í röðinni. Ég
var barn uppi í Biskupstung
im.þegar fyrstu mótin voru
laldin. En ég man að um
Þjórsármótið var talað sem
íátíð og virðulega samkomu.
Þar komu ungir og gamlir,
irðulegir ráðsettir bændur
>g konur þeirra, ungir menn
>g ungar meyjar. Konur og
•itúlkur klæddust peysuföt-
im og upphlutum og karl-
nenn voru í sínum .beztu föt
im. Og allir komu ríðandi á
ögrum gæðingum jafnvel úr
ainum jarlægustu hreppum
oeggja megin Þjórsár. Hér
voru saman komin mörg
íundruð manna í hátíða-
<Kapi.
Ungmennafélögin voru þá
að hefja starf sitt að klæða
andið skógi. Hrifningin og
nttjarðarástin var þá vak-
indi og fór eldi um huga
æskumannanna í sveitinni.
ánn má víða sjá hér sunnan-
.ands leifarnar af fyrstu
,Kógræktargirðingum ung-
nennafélaganna, hríslurnar
3ru að vísu sumsstaðar krækl
jttar, en lifa þó. Kunnátt-
.ína vantaði þó að áhuginn
/æri nógur. íþróttaáhuginn
spratt upp í ungmennafélög-
jnum, íþróttamót voru hald-
in, þar sem háð var heil-
urigð keppni milli ungra
manna sem höfðu að orð-
cæki: „Heilbrigð sál í hraust-
nm líkama“, og gleymdu
ekki „heilbrigð sál“.
Þjórsármótin fyrr.
Upp úr þessum anda spratt
Þjórsármótið sem íþróttamót
jg hátið fyrir allt Suðurland.
Og það var stórviðburður
iem minnst var allt árið. Frá
jví komu holl áhrif á hug
æskunnar, og fólkið, bæði
.ingir og gamlir, sem það
sóttu, kom heim og sagði
:frá ræðum ræðusnillinganna,
,'iöng ættjarðarljóða, leikum
og afrekum íþróttamann-
anna. Ég man enn nöfn af-
reksmanna sem þá var tal-
að um: Gunnar á Selalæk,
!Helgi í Birtingaholti, nú á
Selfossi, Bjarni í Auðsholti:
:nú á Laugarvatni, Ásgeir Ei-
ríksson á Stokkseyri, sem
hlaut verðlaun fyrir fegurð- j
arglímu 17 ára á fyrsta mót-
.mu og lengi síðan, o. fl. o. fl.
Fólk skemmti sér við söngj
og dans langt fram á nótt og
þar var ekki fyrr en undir,
morgun, að unga fókið kom j
heim, þreytt og syfjað, enj
glatt og fullt af áhuga og
hrifningu á landi sínu og
þjóð og strengdi þess heit að.
vinna að heill ættjarðarinnar.;
Þá var sungið: „Ég vil elska
mitt land“. Og það var ekki
innantómt hjal eða gríma til
að hylja meiri ást sína á öðru
landi.
Ég kom á Þjórsármót í
fyrsta sinn fyrir réttum 30
árum 30. júní árið 1923, og þá
í bíl frá Reykjavík. En flest-
:ir innanhéraðsmenn ' voru
ríðandi og mátti líta hundr-
uð hesta bæði austan og vest
an árinnar. Og hér var sam-[
ankomið prútt fólk á öllum
aldri, konur og karlar, vel bú
ið að fyrri tíöar hætti, flest-
ar konur á íslenzkum bún-
ingi. Ekki man ég hverjir
héldu ræður, eða hverjir skör-
uöu fram úr í íþróttum, en
þessi dagur er mér þó minnis- ,
stæður sem mikil hátíð.
Virkjum Þjórsa me
höndum fyrir ísiendin
Ræða eftir Esnar Magnússon, menntaskéSakennara, fiutt á samkomu
á Þjórsártúni sunnudaginn 5. júSi 1953
máls á hin síðari ár. Menníurð foss'ns’ sein. ^un var að
hafa enn ekki gert sér grein í ^arsa. Hun sagðist ekki mega
fyrir hversu örlagaþrungið.fl1 ^ess hugsa, að utlendir
þetta mál er fyrir f járhagslegt
sjálfstæði Islendinga og þjóð-
erni okkar á komandi tímum.
menn reistu borg við Gullfoss'
og að útlend tunga yrði töluð
á jörð feðra hennar og bíand-
aðist niðinum í fossinum, með
an hann enn fengi að renna.
Og Sigríður í Brattsholti er
sú hetja, sem yið megum öll
F?
Breyttur svipur matjurta og fóðurjurta, ann-
á Þjórsármótinu. arra en grass, mjög útundan,
Síðan liðu 23 ár. Árið 1946 svo að þar erum við ekki sjálf
átti ég hér leiö um í yndis- bjarga, en flytjum þær vörur
legu veðri síðari hluta dags. inn fyrir milljónir á milljónir
Þá var hér allt orðið um- ofan, enda þó að íslenzk mold
breytt. Meðfram veginum sé írjósöm, sé rétt með hana
báðum megin stóðu margir farið. En það stendur eflaust
bílar í löngum röðum. En til bóta með aukinni kunnáttu
hestar sáust fáir. Hér var fátt °S þekkingu.
af rosknu fólki mest ungling Já> allt er oröið breytt. Nú
ar undir tvítugu. Fáar eða fossarnir fögru í Soginu
engar stúlkur eða konur að hverfa í jarðgöng, svo að
voru hér í peysufötum með vatoið geti malaö ljós og afl
skrautleg slipsi eða fagurlit- handa okkur Reykvíkingum
aðar svuntur, eða í upphlut °S yhkur hér austan fjalls. Aö
með silfurmillur og silfurbelti, vísu er eftirsjá f feSurð °?
eða tvöfaldar fléttur niöur sónS fessanna, en þaö er þó
fyrir mitti. Flestar stúlkurn- hufun: að Sogsfossarmr
ar voru í siðum buxum eins ^ala Ijoss og afl handa lands
og karlrnenn og með stutt- ms "“"“.og 1 Þeirra ÞaSu
klippt hár. iSV0 tU emSongu.
Allur svipurinn yfir sam- En Þjórsá er enn óbreytt. .
komunni var annar en 1923, En þó að margt sé orðiö ekkl Vlðaðiataþað hggja. arð-
og sá andi sem sveif yfir breytt fyrir tilverknað mann- Iaust um aratugi.
þessu Þjórsármóti 1946 var anna, er þó fegurð fjalla- ínmn ö sem teldl sig íbúa þessa lands
allur annar en sá sem ég gerði hringsins hér enn hin sama. ‘unair veiKamanna aó koma? „„
lenzkar hendur, þo a<> Jjper
væru undir; stjóxn c-rlendra
sérfræðinga.
Hin þjóðernisíega hætta
sem okkur stafar af innfiutn-
ingi allskyns útlends verka-
lýðs, er stórkostlegri en við
getum gert okkur grein fyrir.
Fram á þetta sá Sigríður í
Brattholti, þegar hún bjarg-
aði Gullfossi úr klóm útlend-
ingana, sem með undirfefli
höfðu fengið eignarhald á hon
efni sem vakiö hefir verið um' hað_var ekki.aðeins feg-
Útlent fjármagn
og útlent verkafólk.
Hér er rætt um að flytja nta upp ’til.
inn erlent fjármagn, sem |
skiptir ekki tugum, heldur' . ... .. .
hundruðum eða þúsundum i Bor/ir ut,endinff ^ Þjovsa
milljóna. Hér er um það rœtt' Hugsið þlð ykkur þorp eða
að hefja slíkar stórvirkjanir á i horg utlendin?a Vlð ,umða-
örfáum árum, að til þeirra! Jff’ eða. 1 Þlorsardal eða í
þyrfti þúsundir og aftur þús-1Hlugaven' Borgir Þar sem ut“
undir verkafólks, ef þessar1 lendir lbuar’ karlar konur'
skiptu þusundum og væru
virkjanir ættu að komast
gagnið á skynsamlega stutt-
um tíma, en eigendur hins al-
þjóðlega fjármagns sætta sig
. miklu fleiri en allir íbúar nú
á Suðurlandsundirlendinu, —■
borgir þar sem töluö væri
smitandi útlend tunga, sem
j margir íslendinga kunna dá-
lítinn graut í? Útlent fólk,
en kynni ekki orð í íslenzku
mér í hugarlund á árunum Og þó að nú sé komin ný og', .^lð.Islen(lin8Ur erimi teep og þekkti ekki einu sinni
1910-1913 þegar ég heyrði voldug brú á Þjórsá er þó }5C' þusund að tolu. Nu þegar » •...
^ hafa smavægilegar fram-
sem barn frá þvi sagt uppi Þjorsa sjalf enn su sama. Enn , ,_... .., .. , .
. , , 1 TT , . ... kvæmdir utlendmga her
í Biskupstungum og Hrepp- þa veltur hun fram a syslu-
eru fyrirhugaðar? ...
, Við erum stoltir af að sjá'morgum Menzfcum hœndasöa-
'nýju bændabýlin og nýrækt-jum og heendadætTum, sem
Njálu að nafninu til og kall-
aði Þríhyrning útlendu nafni.
• lanrií haft r^i^a hi-i?f hm,v Þetta fólk myndi ekki fara,
um. Hér var allt orðið breytt mörkunum aUt ofan úr Hofs-1 f = ’ p kk h,hn„ri mn„„«iÞeBar loklð væri að virkía
og þegar ég í dag lít hér yfir jökli til ósa, grá og bólgin og dreo.ið tn sín bað mikið af Þlórsa’ Þegar Urriðafoss væri
virðist mer svlpurinn hkur mikhúðleg ímörgum íoffum' mannafla að framleiðslu lands horfinn 1 ^öng og klapp-
og 1946. Her er saman kom- og fluömn Urriðafoss Buði, manna stafar verule hætta iruar 1 Trollkonuhlaupi væru
íð margt kornungt folk og Trollkonuhlaup og fjolmargir . „ , d, h- ~ þurrar orðnar. Það yrði her
fátt fullorðið. Tvær konur fieiri fossar syngja enn sinn' slíkar framkvæmdir; sem hér áfram th Þess að vinna við
hef ég séð hér á peysufötum. volduga song. En hversu pril fvi.ivh„0.!lfiar‘> j verksmiðjurnar, asamt fjol-
Þegar því íþróttamennirn-, lengi enn fær hún að flæða j
ir frá 1910—1913 sem þá' óhindruð um sanda eða bylt-
voru ungir menn, renna aug.ast í þrengslum eða renna í jna UandirTu'það sem íslenzk'yrðu að tala utlenda tmigii -við
um yfir þessa samkomu hægum þungum straumi til ar bændahendur hafa gert til da®leS störf sin og búa innan
munu þeir sjá þá gjörbreyt-1 strandar? - Já, hversu hmgi þesg aS bæta landið Qkkar og um útlendingana.
ingu sem orðin er á fókinu,ienn? í kjör landsins barna. En er'
hið ytra a. m. k. og ef til vill Stórvirkjun Þjórsár. j ekki hætta á að þeim höndum Tihæði við íslenzkt þjóðerni.
Ég býst við því, að flest ykk- myndi fækka, en hendurnar j Ég held, að þessi fyrirhug-
ar hafi séð í blöðum undan- ’ fremur réttar frarn eftir fljót- ada stói'icostiega. vii'kiun Þjórs
farið lauslega á það minnzt teknu gulli útlendinganna en ar 1 einu stóru átaki á örfáum
að ýmsir teldu það mikilsvert' seinteknum gróða jarðarinn-,arum °S bygging og rekstur
fyrir þjóðina að beizla afl j ar? Nú þegar eru í landi okk- j stórkostlegra verksmiðja, þar
Þjórsár nú þegar á næstunni, j ar, á berum og blásnum holt- sem þyrfti þúsundir útlendra
ekki aðeins einn og einn lít-, um Reykjanesskagans nokkur verkamanna, sem tækju sér
inn foss hér og þar, heldur hundruö óbreyttra útlendra her varanlega bólfestu, væri
allt hennar afl i einni stór- j verkamanna. Og svo segja ægilegt tilræði við íslenzkt
felldri röð stórkostlegra virkj - mér menn, sem þessum mál- sjálfstæði og íslenzkt þjóð-
ana. Það er talað um að um eru kunnugir, að það séu erni.
meö nokkrum söknuði.
En þó að hin ytri ásýnd
þessara samkomu sé nú orð-
in öll önnur en hún var fyr-
ir 30—40 árum vonum við
þó að hið andlega innihald
hennar sé hið sama og þá.
Við vonum að þessi samkoma
geti nú eins og þá tendrað
eldinn í hjörtum og ástina á
á landinu okkar og orðið afl
vaki til góðs ásetnings og há-
leitra heitstrenginga.
Breyttur svipur
í ásýnd landsins.
Já, það er margt
breytt hin síðustu ár, og
ekki aðeins búningur fólks-
ins heldur lika margt í á-
sýnd sjálfs landsins. Gömlu
bæirnir eru horfnir og reisu
leg hús komin í staðinn. Þorp
eru nú þar sem áður voru
einstök hús. Og þúfurnar eru
horfnar úr túnunum og tún
eru nú, þar sem áður voru
mýrar og móar, og iðagræn-
ir vellir, þar sem áður voru
svartir sandar. Það er stór-
fellt átak, sem gert hefir ver
ið í ræktun landsins hér í
sýslum hin síöustu ár og
gleðileg merki þess, að rán-
yrkja fyrri alda sé að víkja
fyrir ræktun. Hinu ber ekki
að neita að okkur kaupstað-
arbúum, sem ekki höfum vit
á þessum málum, þykir um
of stefnt að einhæfri rækt-
un grass, svo að nú er þegar
orðin offramleiðsla á mjólk í
þessum sýslum, til stórskaða
fyrir alla landsmenn, en allt
tal um útflutning mjólkuraf
urða teljum við barnalegt tal.
En aftur á móti er ræktun
byggja stíflur í óbyggðum og þessir agalausu útlendu verka
mynda þar stórt stöðuvatn. menn, sem helzt valda vand-
Hér er ekki um að ræða smá ræðum ásamt íslenzku vand-
raforkustöð eins og nýju virkj ræðafólki, miklu fremur en
unina við Sogið. Sú raforku- hermennirnir, sem eru ungir
orðið stöð er miðuð við þarfir okkar piltar undir heraga og koma
íslendinganna eingöngu og og fara hver um sig eftir fárra
miðuð við okkar getu. i mánaða dvöl.
Nei, það er talað um að j Og úr því að það þarf aö
virkja í Þjórsá 700 þús. hest- flytja inn útlenda verkamenn
öfl á fáeinum árum. : til þess.að reisa fáein hús í
Og til hvers? i litlu þorpi, hversu miklu meiri
Til þess að vinna aluminíum yrði ekki þörfin fyrir þá til
úr hráefni sem yrði flutt hing þess að virkja alla Þjórsá í
að langt utan úr heimi og síð- einu átaki frá upptökum til
an flutt út íullunnið.
Og hverjum að gagni fyrst
og fremst?
Útlendingum.
Og fyrir hverra fé á að gera
þessi stórkostlegu mannvirki?
Útlendinga. Og undir
hverra stjórn? Útlendinga!
Það hefir aðeins verið
minnzt á þetta mál lauslega í
blöðum, það hefir litla athygli
vakið og litlar umræður orðið
um það hjá þeim, sem mark
er tekið á. Og í kosningunum
um daginn var svo til ekki á
það minnzt a. m. k. ekki í
Reykjavík.
Örlagaríkt fyrir þjóðerni
íslendinga.
En þó er þetta að mínu viti
eitthvert mikilvægasta mál-
ósa? Til þess nægöu ekki ís-
Og til hvers ættum við að
leggja okkur í þessa hættu?
Til þess eins að veita út-
lendingum afl úr íslenzku
fljóti tii þeirra þarfa fyrst og
fremst. Ef til vill fengjum við
að njóta leifanna.
Og ef til vill myndu margir
íslendingar njóta stundar-
hagnaðar af þessu, smnir mik
ils sem væru innundir hjá
liinum voldugu útlendingum,
og sumir lítils.
En er það þannig sem hin
upprennandi kynslóð íslend-
(Framhald 6 7. b!í5u>.
W.V.V.VV.V.V.V.V.’.V.V.V.W.V.V/.’.V.VAV.V.'AVA
í
Gólfdúkur
í mörgum litum.
Póstsendum.
í
5

Laugavegi 62, sími 3858.
VAVWW.’WW.W.W.V.V.VAV.V.V.WWW.W.VVWJ