Tíminn - 22.07.1953, Blaðsíða 5

162. bfcað.
TÍMINN, miðvikudaginn 22. júlí 1953.
5
ERLENT YFIRLIT,
fVliðvÉíkud. 22. júlí
Virkjun Þjórsár
Á öðrum stað í blaðinu í
dag er birt ræða eftir Einar
Magnússon menntaskóla-
kennara, þar sem hann ræð-
ir einkum um fyrirhugaða
virkjun Þjórsár. í ræðu þess-
ari bendir Einar á ýmsar
hættur, sem þvi gætu fylgt,
ef hafist væri handa um
virkjun Þjórsár, án þess að
gæta þess fyrirfram, að slík
stórfrámkvæmd reisi ekki
þjóðinni hurðarás um öxl
eða geri hana háðari erlendu
fjármagni en góðu hófi
gegnir.
Þótt blaðið sé Einari ekki
að öllu leyti sammála, hefir
það talið rétt og nauðsynlegt,
að ræöa hans kæmi fyrir al-
menningssjónir, svo að menn
gætu hugsað þessi mál og
rætt meira en hingað til hef
ir verið gert, en virkjun
Þjórsár hlýtur að vera eitt af
helztu stórmálum íslendinga
í náinni framtíð.
Eins og nú standa sakir,
eru ekki neinar teljandi lík-
ur fyrir því að hafnar verði
stórframkvæmdir í sambandi
við virkjun Þjórsár næstu ár
in og jafnvel ekki næstu ára-
tugi. Enn- er svo margt ó-
rannsakað og óathugað í sam
bandi við virkjun Þjórsár, að
það mun taka nokkur ár að
ganga frá rannsóknum og á-
ætiunum, sem hægt væri að
byggja meiriháttar fram-
kvæmdir á. Þetta rannsókn-
arstarf er hinsvegar nauð-
synlegt að hefja sem fyrst,
því að þjóðinni verður miklu
auðveldara að gera sér grein
fyrir því, hvernig bezt verður
að taka á þessu máli, þegar
niðurstaða slíkra rannsókna
liggur fyrir.
Þessvegna var nú tillagan
samþykkt á flokksþingi Fram
sóknarmanna í vetur, að
strax yrði hafist handa um
rannsóknir á virkjunarmögu
leikum Þjórsár og annara
stórfljóta landsins með til-
liti til aukins iðnaðar í land-
inu.
Það eitt er vitað á þessu
stigi, að virkjun Þjórsár
lcrefst mikils mannafla og
mikils fjármagns, þótt um
hvorugt verði hinsvegar full-
yrt til hlítar, án fullnægj-
andi rannsóknar. Mannafl-
ann eigum við og verðum við
að leggja til sjálfir og því
þarf þetta verk að vera unn-
ið á hæfilega löngum tíma.
Fjármagnið skortir okkur
b.nsvegar og því eru engar
líkur til þess, að Þjórsá verði
virkjuð á næstu áratugum,
nema okkur takist að fá er-
lent fjármagn til fram-
kvæmdanna.,
í því sambandi koma tvær
leiöir til greina. Önnur er sú
að við tökum lán, ef það £r
fáanlegt og gerum allar
framkvæmdir í sarnbandi við
virkjunina á eigin spýtur.
Hér yrði um svo mikið fjár-
magn að ræða, að örðugt
getur reynst smáþjóð, sem
ekki byggir á traustari fjár-
hagsgrunni en íslendingar
gera, að afla þess með góö-
um kostum. Hin leiðin er sú,
að í sambandi við virkjunina
yrði erlendum aðilum veitt
sérleyfi til viss iðnreksturs
um ákveöinn tíma, líkt og t.
d. Norðmenn hafa gert með
góðum árangri.
cOarthy verður íyr
Áhrif hans fara nú minnkandi. þóft
hann sé ekki af haki dcttínn
Ymsir atburðir, sem gerst þafa
seinustu vikurnar, benda til þess
j að stjarna. McCarthy fari nú
j lækkandi. Hann hefir orðið fyrir
hverju áfallinu eftir annað og
er talið, að'ékki geti hjá því far-
I ið, að þettá verði mjög til þess
! að draga úr viðgangi hans.
I Áföll þau, sem McCarthy hefir
' oröið fyrir, stafa að nokkru leyti
' af því, að andstæðingar hans
. hafa hafið meiri áróður en áður
, gegn steínu hans og starfsað-
' ferðum. í þann hóp hafa svo
i bætzt ýms frjálsíynd samtök, er
! ekki láta sig stjórnmál neinu
! skipta, en vinna hins vegar gegn
I sérhverri viðleitni, er þau telja
jlíkleg til að skaða hina frjálsu
1 stjórnarhætti Bandaríkjanna. —
M. a. hafa ýms kii-kjufélögin lát-
ið þetta mál til sín taka. Að öðru
leyti stafa svo áföll þau, sem
McCarthy þefir orðið fyrir, af
því, að Eisenhower og stjórn
hans haía, þeitt sér meira gegn
McCarthy en áður, Þaö var allt
af þúist við því, að til árekstra1
myndi koma milli þeirra Mc
Carthy og Eisenhower, en Eisen- !
hower myndi hins vegar draga1
það þangað til hann teldi sig
hafa hentugt tækifæri til þess. j
Eisenhower virðist nú álíta, að,
thni og tækifæri sé fyrir hendi,
til að hamla meira en áður gegn
starfsaðferðum McCarthys.
hvort hafa bætandi áhrif á Mc
Carthy eða afhjúpa svo vinnu-
aðierðir hans, að hann myndi
gera sjálfum sér mestan skaða.
McCaríhy heldur áfram
fyrri iðju.
Það kom fljótt í ljós, að hin
aukna ábyrgð haiði ekki bætadi
áhrif á McCarthy. í stað þess að
leita eftir upplýsingum, er gátu
reynst stjórn Trumans hættu-
legar, t. d. varðar.di fjármál, hélt
hann sig fyrst og fremst við bá
fyrri iðju sína að reyna að koma
kommúni’stastimpli á ýmsa and-
stæðinga sína. Aðallega hefir
þessi starfsemi beinst að upplýs-
ingaþjónustu Bandaríkjanna. —
Sérstaklega hafa þær deildir
hennar, sem sjá um útvarp til
útlanda og amerísk bókasöfn er-
lendis, oróið fyrir barðinu á Mc
Carthy. Afleiðingarnar af þess-
ari iðju hans urðu m. a. þær, aö
í nokkrum amerískum bókasöfn-
um erlendis voru fjarlægðar
bækur eftir kommúnistíska höf-
unda, þótt þær fjölluðu um ópóli
tísk efni. Eftir að amerísk blöð
með New York Times í farar-
broddi tóku að gagnrýna þetta
háttalag, var þessu hætt. Eisen-
hower hafði líka í ræðu, sem
hann hélt, óbeint fordæmt þetta
háttalag.
Matthews-deilan.
Framferði McCarthy í þessum
efnum vakti ekki aðeins gremju
’ andstæðinga hans, heldur einh-
ig í flokki hans, er taldi hann
nota vald sitt ilia til að afla upp-
! lýsinga um misjafna starfshætti
t Trumansstjórnarinnar. McCar-
, thy lét sér þó ekki segjast. Þann
22. júní síðastl. réði hann sem
framkvæmdastjóra nefndarinn-
j ar J. B. Matthev/s, er hafði verið
framkvæmdastjóri óamerísku
\ nefndarinnar á árinu 1938—45
j og var kunnur sem mikill fylgi-
[ fiskur McCarthys. Tveimur vik-
um áður hafði Matthews birt
grein í ,,The American Mercury“
1 um kommúnista og kirkjuna, en
þar hélt hann því m. a. fram,
að prestar mótmælakirkjunnar
! væru fjölmennasta stéttin í
j Bandaríkjunum, er styddu
kommúnismann. Vegna þessara
Formennska McCarthys
í eftirlitsnefndinni.
j Eins og kunnugt er, var Mc
Carthy gerður í vetur formaður
þingnefndar þeirrar, sem á að
hafa eftirlit með rekstri ríkis-
stofnana. Nefnd þessi hefir vald
til að afla hvers konar upplýs-
inga. Oft hefir hlotist ágætur
árangur af störfum hennar og
hún skapað embættismönnum
nauðsynlegt aðhald. Stundum
hefir starf hennar líka snúist
um smámuni og aukaatriði.
I Það vakti nokkra undrun ut-
an Bandaríkjanna, þegar Mc
Carthy var gerður formaður
þessarar néfndar. Til þess lágu
hins vegar þær ástæður, að
republikanir vildu láta þessa
nefnd afla upplýsinga, er gætu
verið óþægilegar fyrir fráfar-
andi stjórn. Afturhaldsmenn í
flokknum töldu McCarthy fær-
astan til þess starfs. Eisenhower
taldi ekki rétt að hefja deilur út
af þessu, þar sem meirihluti
republikana er mjög veikur í öld
ungadeildinni og hann hefir
lagt kapp á að halda flokknum j til, að formaður nefndarinnar
j saman. Auk þess töldu ýmsir ! hefði rétt til að ráða starfsmenn
stuðningsmenn hans, að hin ' hennar. Þannig stóðu málin, unz
‘ aukna ábyrgð myndi annað Eisenhower skarst- í leikinn og
ummæla Matthews heimtaði
meirihluti þingnefndarinnar —
þrír demokratar og einn repu-
blikani, — að ráðning Matthews
sem framkvæmdastjóra hennar
yrði ógilt. McCarthy svaraði því
Ef slíkt sérleyfi yrði veitt,
yrði það aö sjálfsögðu frum-
skilyrðið af hálfu íslendinga,
að sérleyfishafinn útvegaði
lán til virkjunarinnar, sem
! yrði strax íslenzk eign og
' gerð af íslendingum, en lán-
j ið yrði svo greitt með þeim
j hluta raforkunnar, er færi
til fyrirtækis sérlyfishafans.
Verulegur hluti orkunnar
færi þó strax til að raflýsa ná
læg byggðarlög og koma þar
fótum undir ýmiskonar iðn-
! rekstur.
Hvort heldur sem lántöku
leiðin eða sérleyfisleiðin
verður farin, verður það að
vera ófrávíkjanleg stefna,
að orkuverið sjálft verði ís-
lenzk eign og að öllu leyti
undir stjórn íslendinga. Er-
lendir aðilar mega aldrei fá
rétt til vaínsvirkjana í land
inu, þótt þeir kunni að fá
tímabundið sérleyfi til viss
atvinnureksturs í sambandi
við þær.
I A þessu stigi liggur ekkert
{fyrir um, hvort hægt er að
fá fjánnagn til virkjunar
Þjórsár í náinni framtíð.
Slíkt hefir heldur ekki verið
athugað, því að þetta mál er
enn fullkomlega á frumstigi,
þar sem nauðsynlegar undir
búningsrannsóknir vantar.
Ef íslendingum fjölgar
jafn ört og seinustu árin,
munu núverandi atvinnuveg
ir ekki til frambúðar geta séð
fyrir atvinnuþörfinni, . enda
þarf að hleypa fleiri stoðum
undir afkomuöryggi þj óðar-
innar. Virkjun Þjórsár gæti
vissulega orðið ein slík stoð.
Þessvegna er þar um að ræða
eitt af meiriháttar framtíð-
j armálum þ j óðarinnar.
| Happasæl lausn þess gæti
stórum styrkt hag þjóðarinn
! ar og afkomu. . Þessvegna
I þarf að fara aö vinna að und
irbúningi og framgangi þess
j máls með festu og fram-
* sýni.
IVJcCARTHY
lýsti andúð sinni á ummælum
Matthews. Þá fyrst tók McCar-
thy lausnarbeiðni Matthews til
greina. Jafnhliða fékk hann
samflokksmenn sína í nefndinni
til að samþykkja það, að hann
hefði einn rétt til að ráða starfs-
menn hennar. f mótmælaskyni
neituðu hinir þrír fulltrúar
demokrata í nefndinni að starfa
áfram í henni, nema þessari á-
kvörðun yrði breytt. Þingflokk-
ur demokrata í öidungadeildinni
hefir lýst sig fylgjandi þeirri á-
kvörðun þeirra. Meðal þeirra,
sem einna ákveðnast hafa for-
dæmt umrædd skrif Matthews
er einn afturhaldssamasti leið-
togi demokrata, Byrd öldunga-
deildarmaður, en hann neitaði
að styðja Stevenson í forseta-
kosningunum síðastl. haust.
Bundy-málið.
McCarthy hugðist að hefna
þessara ófara með því að snúa
sér mest að einni deild leyniþjón
ustunnar, sem nefnd er Central
Inteiligence Agency, en einn af
starfsmönnum hennar, William
P. Bundy, hafði verið hækkaður
í tign. í tilefni af því kvaðst
MeCarthy ætla að kalla hann til
yfirheyrslu. Ástæðan var sú, að
Bundy er tengdasonur Dean
Achesons, fyrrv. utanríkisráð-
herra, og hafði jafnframt verið
góðkunningi Alger Hiss, er hafði
orðið uppvís að njósnum. M. a.
hafði Bundy tekið þátt í sam-
skotum til þess að tryggja Hiss,
aö hann gæti látið verja máí
sitt. McCarthy taldi sig hér fá
tækifæri til að ná til þess manns,
er hann hefir rægt meira en
nokkurn annan, en það er Dean
Acheson.
Þessar fyrirætlanir McCarthys
náðu þó ekki fram að ganga.
Yfirmaður CIA, Allen Dulles,
sem er bróðir Dulles utanríkis-
ráðherra, gaf undirmönnum sín
um þau fyrirmæli, að enginn
þeirra mætti láta þingnefnd Mc
Carthy yfirheyra sig. Þessi fyrir-
mæli voru síðan staðfest af Eis-
enhower sjálfum. Nixon vara-
forseti var jafnframt látinnjiafa
tal af republikönum þeim, sem
eru í þingnefndinni með Mc
Carthy, og féllust þeir á þá ósk
hans, að nefndin gerði ekki til-
raun til þess að fá starfsmenn
CIA til yfirheyrslu. McCarthy
stóð þannig einn uppi og varð að
láta málið gegn Bundy niður
íalla.
McCarthy ekki af
baki dottinn.
Bæði Matthewrsmálið og
Bundymálið eru talin rnikill ó-
sigur fyrir McCarthy. Þó þykir
(Framh. á 6. slðu).
Há ritlaun
Ameríska vikublaðið „Sat-
urdy Evening Post“ hefir
boði hertogafrúnni af Wind-
sor 150 þús. dollara fyrir end-
urminningar sínar. Til sam-
anburðar má geta þess, að
„Life“ borgaði Truman ný-
ega 600 þús. dollara fyrir end
urminningar hans, en á sín-
um tíma borgaði það Chur-
chill eina milj. dollara fyrir
stríðssögu hans.
. !
Á víðavangi
Hvað' er að gerast
í Sovétríkjunum?
Enskt blað kemst nýlega
svo að orði, að það sé svip-
uð þraut að glöggva sig á
rússneskum síjórnmálum
og það sé fyrir fornleyfa-
fræðinga að skýra sögu
ýmissa fornminja. Sumt
vita þeir með vissu, en ann-
að verði þeir að gizka á.
Rússnesk stjórnmál séu
hjúpuð svipaðri hulu. Þess-
vegna sé erfitt að átta sig
á því, hvað sé að gerast
raunverulega í Rússaveldi
um þessar mundir og hvað
muni verða þar ofan á í ná-
inni framtíð.
Það má óhætt segja, að
ekki sé nú beðið eftir öðru
með meiri eftirvæntingu en
því, sem gerast kann i mál
um Sovétríkjanna næstu
nánuðina. Tvímælalaust
hefir ýmislegt gerst þar,
sem spáir góðu. Fyrst og
fremst ber þó að nefna það,
að framleiðsla neysluvara
virðist hafa verið aukin og
hafist hefir verið handa um
aukin skipti við aðrar þjóð-
ir. Ef framhald verður á
þessu, gefur það vísbendingu
um, að hinir nýju valdamenn
Sovétríkjanna kjósi friðsam
legri vinnubrögð en fylgt
hefir verið um skeið.
Af hálfu vestrænna
þjóða er ekki annað að gera
en bíða átekta og sjá hverju
vindur fram austur þar.
Það kemur til með að ráða
mestu um það, hvort frið-
vænlegra verður í heimin-
um. Meðan óvissan helzt,
geta vestrænu þjóðirnar
vitanlega ekki dregið úr
vörnum sínum, en þær eiga
hinsvegar að sýna fullan
vilja til samstarfs og sam-
komulags og reyna þannig
að glæða friðarviljan aust-
ur frá, ef hann skyldi vera
fyrir hendi eftir fráfall
Stalins.
Samstarf þjóðanna.
Þeiin áróðri hefir verið
haldið upp af kommúnist-
um, að ákjósanlegasta leið-
in til friðar sé sú, að fimm
stórveldi (Bandaríkin, Bret
land, Frakkland, Sovétrík-
in og Kína) haldi með sér
fund og komi sér saman
um skipan heimsmálanna.
Þessi stórveldi hafa þó ekki
umboð til samninga nema
fyrir rúman þriðjung mann
kynsins. Réttlæti getur það
ekki talist, að þau taki sér
vald til að segja tveimur
þriðju hlutum mannkyns-
ins fyrir verkum. Framtíð-
arstefnan í alþjóðamálum
hlýtur að verða sú, að reynt
sé að sporna sem mest gegn
ofmiklu valdi einstakra stór
velda, en málin leyst á grund
velli alþjóðlegra samtaka,
eins og t. d. S. Þ. Til þess aö
svo geti orðið þurfa vitan-
lega allar þjóðir að geta
fengið inngöngu þar. Því er
það rangt að meina Kínverj
um að hafa fulltrúa þar.
Það er líka á sama hátt
rangt að meina Japönum, t
tölum, Þjóðverjum og Spán
verjum að taka þátt í starfi
S. Þ.
Áhugann vantaði.
Þjóðviljinn þykist nú full-
ur áhuga á byggingarmálum
kaupstaðanna. Þennan á-
huga skorti kommúnista
(Framh. á 6. 6Íðu).