Tíminn - 29.09.1953, Blaðsíða 5

219. blað.
TÍMINN, þriðjudaginn 29. september 1953.
5
Þi'tðjtcd. 29. sept.
Alyktun Evrópu-
{íingsins
Evrópuþinginu í Strass-
borg lauk á laugardaghm
var. í lok þingsins var sam-
þykkt yfirlýsing um alþjóða-
mál og var aðalefni hennar
þetta:
Þingið lýsti sig fylgjandi
sérhverri raunhæfri til-
raun, sem miðaði að því að
draga úr átökunum milli
austurs og vesturs. Það lýsti
sig í framhaldi af því ein-
dregið fylgjandi tilboði
vesturveldanna til Sovét-
ríkjanna um stórveldaráð-
stefnu, sem haldin yrði í
næsta mánuði. Fyrsta dag-
skrármál þessarar ráð-
stefnu ætti að vera Þýzka-
landsmálin og friðarsamn-
ingar við Austurríki, en síð
an mætti taka önnur á-
greiningsmál til umræðu.
Þingið lýsti því jafnhliða
yfir, að ekki mætti draga
úr vörnum lýðræðisríkj-
anna fyrr en sýnt væri, að
Sovétríkin vildu draga úr
vígbúnaði. Þingið lét það á
lit í Ijós, að stefna Sovét-
ríkjanna væri enn óbreytt,
þótt nokkuð hefði verið
breytt um vinnuaðferðir, en
takmark hehnar væru yfir-
ráð kommúnismans í lieim
inum.
Þingið hvatti til þess að
gerður yrði öryggissátt-
máli milli Sovétríkjanna,
Bandaríkjanna, Bretlands
og ríkja þeirra, sem stæðu
að hinum fyrirhugaða
Evrópuher. Þannig yrði
dregið úr þeim ugg, sem
Rússar kynnu að hafa
vegna varnaraðgerða vest-
urveldanna.
Þingið taldi, að hraða
bæri stofnun Evrópuhers
og tryggja þannig þátttöku
Þjóðverja í vörnum Vestur-
Evrópu. Það taldi að lausn
Þýzkalandsmálanna yrði að
byggjast á því, að frjálsar
kosningar færu fram í öllu
Þýzkalandi og jrrði síðan
mynduð á grundvelli þeirra
stjórn, sem hefði fullt um-
boð til samninga fyrir
þýzku þjóðina.
Ályktun Evrópuþingsins
um alþjóðamálin var sam-
þykkt með atkvæðum allra
viðstaddra fulltrúa, nema
fulltrúa þýzkra og enskra
jafnaðarmanna. Þýzku full-
trúarnir greiddu atkvæði
gegn tillögunni, þar sem þeir
vilja ekki að svo stöddu fall-
ast á þátttöku Þjóðverja í
Evrópuhernum. Brezku full-
trúarnir sátu .hjá og færðu
þau rök fyrir afstöðu sinni,
að þeir vildu ekki fallast á
vígbúnað Þýzkalands fyrr en
að fullreyndar hefðu verið
allar leiðir til samkomulags
milli austurg og vesturs. Full
trúar annarra jafnaðar-
mannaflokka greiddu at-
kvæði með ályktuninni, m. a.
allra jafnaðarmannaflokka á
Norðurlöndum. Sá maður,
sem átti einna mestan þátt
í að móta ályktunina, var
Heni'i Spaak, formaður belg-
íska jafnaðarmannaflokks-
ins.
Á Evrópuþinginu sátu full-
trúar 15 þjóðþinga i Evrópu.
Þingið hafði staðið síðan
snemma í september. Alþjóða
ERLENT YFIRLIT:
Nýr varnarsamningur
Samningnr Spáinerja og lSaiidaríkja>
maima styrkir varnir Yestiir-Evrópa
Þau tíðindi bárust frá Madrid á
laugardaginn var, að þar hefði ver-
ið undírrjtaður varnarsamningur
milli Spánar og Bandaríkjanna.
Það er nú komið nokkuð á þriðja
ár síðan Úmræður um slíka samn-
inga hófust milli Spánar og Banda-
ríkjanna. Tildrögin voru þau, að
hernaðarsérfræðingar töldu nauð-
synlegt vegna varna Vestur-Evr-
ópu, að vesturvelciin réðu yfir her-
stöðvum á Spáni. Hins vegar voru
mörg ríki.í Atlantshafsbandalaginu
andvíg þátttöku Spánar í því vegna
enræðisstjórnar Francós. Niðurstað
an varð því sú, að Bandaríkin
skyldu reyna að gera sérsamninga
að efla og treysta spánska herinn
(alls konar vopnaútbúnaður, skrið-
drekar, flugvélar o. s. frv.) en 85
millj. dollarar fara til ýmsra fram-
kvæmda, er snerta varnir landsins
ófceint, eins og flugvalla, hafna o.
s. frv. Auk þess kemur svo kostn-
aður Bandaríkjanna við eigin fram
kvæmdir, þ. e. byggingu þeirra hern
aðarstöðva, er þeir fá til afnota.
Er talið, að þau muni alltaf nema
um 90 millj. dollara á umræddu
f járhagsári.
Um það er ekki fullsamið, hver
tilsvarandi framlög Bandaríkjanna
verða siðar meir, enda mun það
vafalaust fara áð verulegu leyti
við Spánarstjórn um herstöðvar á ; eftir útliti í alþjóðamálum.
í samningnum sjálfum eru ekki
j nefndir þeir staðir, þar sem Banda ^ samningi Spánverja og Bandaríkja
manna og telja rússnesk blöð hann
áðalflokkar Bandaríkj- j ríkin fá leyfi til að hafa hernaöar- !
Spáni. Samningar um þetta hafa
nú loks tekjst.
*Báðir
anna voru því sammála í upphafi, j legar bækistöðvar. Fullvíst þykir
að reynt yrði að gera varnarsamn- j þó, að aðalflotastöð þeirra veröi í
ing við Spán. í samræmi við það , Cadiz, en auk þess fái þeir flota-
hóf Dean Acheson samningavið-; stöðvar í Cartagena og Coranna.
ræður suiíiarið 1951. Hvað eftir
annaö hafa borizt fregnir um, að
samkomulagi væri náð, en undir-
ritun samningsins hefir þó alltaf
dregist þangað til nú.
Með samningi þessum hverfa
Spánverjar endanlega frá hlutleys
isstefnuiihi, sem þeir fylgdu í
tveimur seinustu heimsstyrjöldum.
Bæði ítalii' og Þjóðverjar reyndu
mjög til þéss í seinustu heimsstyrj-
öld að fá Spánverja til liðs við sig,
en Frapcostjórnin hafnaði öllum
slíkum tilreiælum, þrátt fyrir þann
Stuðning, er Hitler og Moussolini
veittu lienni í borgarastyrjöldinni.
Margir telja nú, að þessi afstaða
Spánverja 'hafi haft nægilega þýð-
ingu fyrir úrslit styrjaldarinnar,
þar sem • möndulveldunum hefði
reynst auðVelt að loka Miðjarðar-
hafinu og hertaka nýlendur Frakka
í Norður-Aíríku, ef Spánverjar
hefðu gengið til liðs við þau. Þá
er og næsta líklegt, að möndulveld-
in hefðu getað náð Egyptalandi og
Arabalöndunum í Asíu.
Efni samningsins.
Varnarsámningurinn milli Spán-
ar og Baödaríkjanna, sem var und
irritaður í Madrid á laugardaginn,
gildir til 20 ára, en möguleikar eru
j þó til uppsagnar á tímabilinu. Efn-
(islega skiptist samningurinn í
þrjú meginatriði:
1. Bandaríkin fá rétt til aö
byggja og reka hernaðarlegar bæki
stöðvar á Spáni.
2. Bandaríkin veita Spánverjum
efnahagslega aðstoð.
3. Bandaríkin veita Spánverjum
styrk til vígbúnaðar.
Samkvæmt tveimur áðurnefnd-
um atriðum veita Bandaríkin Spán
verjuin 226 millj. dollara framlag
á fjárhagsárinu 1. júlí 1953 — 30.
júní 1954. Af þessu framlagi verð-
ur 141 millj. dollara varið til þess
( Þá er taliö líklegt, að þeir fái flug-
bækistöðvar í Sevilla, Barcelona,
Albacate, Madrid og Burgos. Lík-
legt þykir, að herlið Bandaríkjanna
á Spáni muni skipta tugum þús-
unda þegar samningurinn er kom-
inn til framkvæmda.
Svæði þau, sem ameríski herinn
fær til umráða, verða áfram undir
spánskri dómsmálastjórn.
Styrkir varnir
Vestur-Evrópu.
Það er álit hernaðarlegra sér-
fræöinga, að varnarsamningur j
Bandaríkjanna og Spánar styrki
verulega varnir Vestur-Evrópu. —
Ekki sízt er samningurinn talinn
hafa þýðingu með tilliti til þess,
að Rússar eru taldir hafa minni
möguleika til þess eftir en áður
að ná öllu meginlandi Evrópu und-
ir sig með skyndiárás. Banda-
menn eru nú líklegri til þess en
áður að geta stöðvað þá við
Pyrenafjöll, ef svo illa fer að þeir
missi bæði Þýzkaland og Frakk-
land. Það skapar þeim jafnframt
aðstöðu til þess að hefja aftur
gagnsókn frá Spáni og losna þann-
ig við að gera dýrkeypta innrás.
Vitneskjan um þetta þykir líkleg
til þess að draga úr freistingu, sem
Rússar kunna að hafa til árásar
á Vestur-Evrópu.
Þá telja hernaðarlegir sérfræð-
ingar, að verulegur styrkur sé p*
spánska hernum. Hann telur nú
um 30 herfylki. Eins og stendur er
lrann illa búinn vopnum og vart
nægilega þjálfaður, en einn tilgang
ur varnarsamningsins er að bæta
úr hvoru tveggja. Þykir líklegt, að
spánski herinn geti orðið talsvert
öflugur, ef hann verður betur búinn
og þjálfun hans bætt. Hann eigi
þá vel að geta varið víglínu við
Pyrenafjöll, þar sem varnarskilyrði
Bygging banka-
stjórans
Þegar fréttin barst út um
leiguna á Sveinbirni Hannes-
syni og sveinum hans til aS
aðstoða við byggingu Jó-
hanns Hafsteins í Öskjuhlíð-
inni, brugðu Sjálfstæðismenn
við skjótt og kölluðu saman
fund ýmsra trúnaðarmanna
til ráðagerða um svör og að-
gerðir. Var ákveðið, að yfir-
verkfræðingur skyldi gefa
yfirlýsingu, en jafnhliða
skyldi aukin útleiga á vinnu-
vélum og helzt vinnuflokkum
j einnig.
I Sannaöist þá, að þetta
séu þar mjög góð frá náttúrunnar ' fengj u fleirí fjörmenni lands
hendi’ en bankastjórinn.
Jafnhliða stóð bankastjór-
inn í hringingum út um bæ
og veitti þungar ákúrur
mönnum, sem ekki höfðu
skrifað einn stafkrók í Tím-
bera merki um árásarfyrirætlanir ann um má,lið.
hinna siðarnefndu. Kommúnistar Nú m& lesa'um j Mbl., a3
um viða veröld hafa svo að sjalf- . .__o„Ai«wa™
sögðu tekið undir þennan aroður. . J
Það er þó ekki talið líklegt, að Hunnesson með ollu uthaldi
hann hafi veruleg áhrif í lýðræð- i til að grafa fyrir fleiri hús-
islöndunum. Samningurinn ber það ’ um. Kom engum sem til þekk
svo augijósiega með sér, að hér er ir þetta á óvart, enda er nú
um varnarsamning að ræða og að ekki þagað yfir þessari fram-
hann kemur ekki til með að hafa ' taHssemÍ Sjálfstæðismanna.
verulega þýðingu nema Þýzkaland Eru þetta ekki ómerkileg„
og Frakkland hafi aður venð logð j frétíjr be„ar bferinn tek_
undir andstæðinga Spánverja og,ar ír®ttir, þegar bærinn tek
Bandaríkjamanna og Spáni sé j ur ^PP Þjonustu Vlð lbu-
þannig ógnað með innrás. j áha og tekur að sér að fram-
Áróður kommúnista gæti hins kvæma ýmsa vinnu. Er það
vegar haft nokkur áhrif, ef samn- útvíkkun á stefnm Sjálfstæð-
Andstaða kommúnista.
Af hálfu Rússa liefir þegar verið
hafinn mikill áróður gegn varnar-
ingurinn væri talinn undanfari
þess, að Bandarikin reyndu að
tryggja Spánverjum þátttöku í ]
Atlantshafsbandalaginu og Samein
Uðu þjóðunum, því að Franco-
stjórnin er enn óvinsæl meðal •
margra vinstri flokka í Vestur- j hægt að neita öðrum, þegar
Evrópu. Stafa þær óvinsældir frá ; kunnugt varð um hjálpina
tímum borgarastyrjaldarinnar. Af yið bankastjórann.
ismanna. Getur Mbl., á næstu
mán., birt margar lofgreinar
aö þessu tilefni.
En það eru þó smáóhrein-
indi í mysunni: — Varla var
málin og horfur í þeim höfðu
verið helzta umræðuefnið.
Segja má, að framangreind
ar tillögur séu mjög mótaðar
af sjónarmiði brezku stjórn-
arinnar. í meginatriöum
falla þær í sama farveg og
hin fræga ræða, sem Churc-
hill flutti um alþjóðamál á s.
1. vori og mest hefir verið
hrósað. Meginstefnan er sú,
aö halda öllum leiðum til sam
komulags opnum, en slaka þó
ekki neitt til á nauðsynleg-
um varnaraðgerðum meðan
Rússar fylgja óbreyttri
stefnu, en niðurstaða þings-
ins virtist einróma sú, að
stefna Rússa hefði ekki neitt
breytzt að undanförnu, þótt
breyting hefði orðið á starfs
aðferðum.
Sú ejning, sem bersýnilega
hefir ríkt um meginstefnuna
á Evrópuþinginu, ætti vissu-
lega að gera Rússum það
ljóst, að samheldni vest-
rænu lýðræðisþj óðanna verð
ur ekki rofin né dregið úr
varnarhug þeirra, þótt breytt
sé til um starfsaðferðir í
Moskvu. Rússar þurfa að
breyta raunverulega um
stefnu. Þá mun ekki standa
á vestrænu lýðræöisríkj un-
um að koma til móts við þá,
en fyrr getur það ekki orðið.
Sitthvað bendir til þess nú
seinustu dagana, að breyting
sé að verða á afstöðu Banda-
ríkjanna í utanríkismálum til
samræmis við sjónarmið Vest
ur-Evrópuþj óðanna. Þannig
var
hálfu bandaríska utanrikisráðuneyt
isins hefir því þess vegna verið lýst
yfir, að Bandaríkin muni ekki nú
fremur en áður leggja neitt sér-
stakt kapp á þátttöku Spánverja í
umræddum bandalögum, heldur
verði vilji meirihluta bandalags-
þjóðanna að ráða því, hvort Spán-
verjar fái þar þátttöku eða ekki.
Af hálfu Spánverja hefir þvi ver-
ið yfirlýst, að þeir kæri sig ekki um
þátttöku í Atlantshafsbandalag-
inu, en hins vegar munu þeir gjarn
an vilja taka þátt í S. Þ. Verður
þátttöku þeirra þar heldur ekki
mótmælt með því, að þeir búi við
einræðisstjórn, þar sem langtum
augljósari einræðisríki, eins og
Sovétríkin og leppríki þeirra eru
meðlimir í S. Þ.
Ánægja í Suður-Ameríku.
Varnarsamningur Spánverja og
Bandaríkjamanna mælist vel fyrir
í löndum Suður-Ameríku, þar sem
spönsk áhrif eru sterk. Einnig mæl
ast þeir vel fyrir í Arabaríkjun-
um, því að Spánverjar hafa i seinni
tíð lagt sig eftir hylli Araba og orð
ið talsvert ágengt í þeim efnum.
(Framh. á 6. síðu.)
Máfur merktur í
Danmörku veidd-
/ r • r*
ur i tyjatiroi
Fleiri skánir eru á sleifinni
hjá þeim liðsoddum, og varla
einleikið, að þeir skuli vilja
halda uppi umræðum um eða
rifja upp byggingarþátt bæj-
arfulltrúans.
Jóhann Hafstein á ágætis-
íbúð. En hann beitir áhrifum
sínum sem valdamikill maður
í Sjálfstæðisflokknum, til að
sér verði veitt byggingarleyfi
fyrir nýju húsi. Á sama tíma
verður fjöldi Reykvíkinga að
búa við hin frumstæðustu
skilyrði. Er óþarfi að hafa
mörg orð um þannig forustu
og Mbl. látið eftir frægðarorð
ið af henni.
Bæjarfulltrúinn hefir valið
sér lóð í Öskjuhlíðinni, þar
sem útsýni er mjög fagurt yf-
ir Reykjavík. En einmitt á
þessum slóðum hefir ýmsa
framsýna Reykvíkinga
dreymt um að kæmi skemmti
staður og börnin yndu glöð að
leik og menn nytu hvíldar, að
loknu dagsverki við geisla-
skin hnígandi sólar.
En nú er þessi draumur bú-
inn og höll bankastj órans rís
þarna af grunni, sem svein-
ar Sveinbjarnar Hannesson-
ar kosningasmala Sjálfstæð-
ismanna, hafa trúum hönd-
um unnið að. En fyrir fótum
Akureyrarblaðið Dagur!bankastjórans eða við hlað-
(iUJt,uWUUa.mB. skýrði frá því, að fyrir síðustu i r^a hans> getur að lita lág-
DuUes mjög hógvær í helgi hafi Agnar Tómasson á 1 ieist hQus °g sviplitlar bygg-
framsöguræðu sinni á þingi Akureyri, skotið máf, sem mgí^' lgl myu ’ sel^. ,y g“
S.Þ. Það yrði mikill ávinn-! var merktur á fæti. Á hringn j:1: íhaldl allra tima' líkt
ingur, ef hægt væri að jafna um, sem var um fót fuglsins s ggl '
þann ágreining, sem virzt stóð: Skovgaard, Viborg. Máf Nu getur þessi forustumað-
hefir fara vaxandi milli Vest^urinn hefir verið merktur í,ur Sjálfstæðismanna, á
ur-Evrópu og Bandaríkjanna' Danmörku, en dagsetning j nsesíu misseriim, hugleitt að-
síðan republikanir komu til'eða ártal var ekkert. Kristján ; sföðu sína á nýju höllinni og
valda í Bandaríkjunum. Það Geirmundsson fuglafræðing- | borið hana saman við hlut-
hefði áreiöanlega heilnæm' ur, hefir tekið að sér að láta i skipti þessara Reykvíkinga
áhrif í Moskvu, ef valdhöf-! vita til Danmerkur um ferð- | °S barna þeirra, sem ekki
unum þar yrði ljóst, að rangt'ir máfsins og er þess vænzt,1 geta veitt sér og sínum betri
vreri að byggja nokkrar von-'að fljótlega upplýsist um, húsakynni en þessa ryð-
ir á vaxandi sundurlyndi lýð hvernig hann heiir hagaö , brunnu hermannaskála,
ræðisþjóðanna. iferðum sínum. { (Framh. á 6. síðu.) ;