Tíminn - 30.09.1953, Blaðsíða 5

220. blað.
TÍMINN, miðvikudaginn 30. september 1053.
S
Midvikml. 30. sept.
Hefir hver til síns
ágætis nokkuð
Þar kom aS því, sem vænta
mátti. Frjáls þjóð, blað
hinna einu sönnu ættjarðar
vina — hefir valið sér hið
guilna forclæmi úr hetjuliði
sögualdar. Það gerðist í vik-
unni, sem leið. Fyrir valinu
hefir orðið glóhærða sonar-
dcttir Dala-Kolls, sem að
bana varð öllum þeim, er
hún skyldi unna. „Það hefir
margt breyst síðan á dögum
Hallgerðar langbrókar“ seg-
ir blaðiö' með tilhlýðilegum
trega. Og er þá ekki að sök-
um að spyrja.
Öllu gamni fylgir nokkur
alvara. Og því ekki að rifja
upp viðburði hinnar sögu-
frægu nætur á Hliðarenda,
er vitnuö kvenhetja Frjálsr-
ar þjóðar átti þar húsum að
ráða? Svo er sagt í Njálu, að
óvinir Gunnars bónda fóru að
honum einum með flokk
manna, og fékk hann nauðu
leg náð klæðum sínum og
boganum góða, en með hon-
um varðist hann fjölmenni
því, er að skálanum sótti. Er
bogastrengurinn brast, mælti
hann til konu sinnar: „Fá
mér leppa tvo úr hári þínu
og snúið þið móðir mín sam-
an til bogastrengs mér... —
„Liggur þér nokkuð við“ seg-
ir hún. — „Líf mitt liggur
viö“ segir hann. — „Hirði ek
aldrei“ mælti Hallgerður
„hvort þú ver þig lengur eða
skemur“. Þá kveður Njála
Gunnari hafa orðið þetta að
orði; „Hefir hver til síns á-
gætis nokkuð. — — Og skal
þig þessa eigi lengi biðja “ —
„Nú getur hver einn
skyggnst um sína sveit“. —
Svo kvað Þorsteinn Erlings-
son fyrrum af öðru tilefni.
Menn segja, að sagan end
urtaki sig, smásagan um ein
staklinginn, hin stóra saga
þjóðanna. Þá var stríð í
Fljótshlíðinni. Á vörum dög-
um milli þjóða — og viðsjár
milli stríða. Gæti það ekki
skeð nú, að manni fyndist
einhver hafa beöið um lokk
úr hári, og að líf hafi legið
við, að lokkurinn væri af
hendi látinn. Og það hafi af
einhverjum verið talinn
drengskapur og þjóðarsómi
að neita um lokkinn? Lítil-
mennska að láta hann af
hendi og hjálpa til að bjarga
lífi þess, sem átti ofureflið
yfir höfði sér?
Njála kann frá mörgu að
segja um bóndann á Hofi á
Rangárvöllum. Eitt var það,
er nágrannar hans börðust
skammt frá bæ hans. Kona
kom heim og sagði Merði.
Ekki taldi bóndi það sig
það neinu varða. „Þeir einir
mun vera“ sagði hann „að
ég hirði aldrei, þó að drep-
ist“. Lá hann inni meöan
þeir börðust, segir Njála.
Höfundur Njálu kunni
eklci að meta bóndann á Hofi.
Þannig hefir fleirum farið.
En hann vissi sínu viti, bónd
inn sá. Hlutlaus var hann í
hjarta sínu og gerði ekki
mun málastaðar, varð öðrum
ekki að liði ótilneyddur. Ekki
gekk hann fram í bardögum
utan einu sinni, er hann
ERLENT YFIRLIT:
Styrjöldin i Indó-Kina
Hefst MrsliíabríStsi í siæsía sisásiasði, þegar
rcgníÍMannm lýkar?
Athygli þeirra, sem fylgjast með
alþjóöamálum beinist nú í vax-
andi mæli að Indó-Kína. Margt
bendir til þess, að þar muni í ná-
inni framtíð gerast atburðir, sem
meira en nokkrir aðrir geta ráðið
úrslitunum um það, hvort friðvæn-
legra vérður 1 heiminum í náinni
framtíð en verið hefir um skeið.
SíðarihTuta næsta mánaðar lýk-
ur rigningatímabilinu í Indo-Kina
en það heíst venjulega í maí og
stendur fram í október. Meðan það
stendur yfir, eru allar meiriháttar
styrjaldai;aðgerðir útilokaðar í
Indó-Kína.
Flestar fregnir benda nú til þess,
að kommúnistar í Indo-Kína hafi
í undirbSningi mikla sókn, er eigi
að hefjast strax og rigningatíma-
bilinu lýkur. Sumar fregnir benda
einnig til þess ,að þeir muni nú
njóta meiri liðveizlu Kínverja en
ella og jafnvel svo mikillar, að það
geti ráðið úrslitum. Slík afskipti
Kínverja. yrði hins vegar að lík-
indum ekki látin íhlutunarlaus af
Bandaríkj'unum, er telja það megin
máli skipta fyrir jafnvægið í Aust-
ur-AÚiu, að kommúnistar verði
ekki látiyr hertaka Indó-Kína.
Þannig getur Indó-Kína á næst-
unni orðið sú púðurtunna, er kveik
ir eld stórstyrjaldar í Austur-
Asíu.
Af hálfu ýmsra forustumanna
Bandaríkjanna í seinni tíð, m. a.
John Foster Dulles, hefir óspart
verið látið í það skína, að Kínverj-
ar geti ekki vænzt þess, að styrjöld
in verðí einskorðuð við Indo-Kína,
ef þeir veita kommúnistum bein-
an.stuðning, líkt og í Kóreu.
Styrjöldín er orðin
Frökkum dýr.
í desember næstkomandi eru lið-
in 7 ái' síðan kommúnistar hófu
styrjöldina í Indo-Kína og rufu
með því samninga, sem sjálfstæðis
hreyfingin hafði gert við Frakka
uín aukið sjálfstæði ríkjanna í
Indo-Kína. Styrjöldin í Indo-Kína
hefir síðan staðið nær látlaust og
verið oft hin mannskæðasta. Her
Frakka í Índo-Kína hefir t. d. orð-
lð fyrir mun meira manntjóni en
Bandaríkin urðu fyrir í Kóreu-
styrjöldinni. Manntjón franska
hersins í Indo-Kína er nú orðið um
140 þús„ þar af fallnar um 60 þús.
Segja má þó, að manntjón Frakka
sjálfra sé stórum minna, þar sem
meirihluti hers þeirra þar, er skip-
aöur mönnum úr nýlendum
Frakka.
Kostnaðurinn við styrjaldarrekst
urinn hvílir mjög þungt á Frökk-
um, en hann var á síðastl. ári um
1.300 milljónir dollara. Þar af
greiddu Bandaríkin 400 millj. doll-
ara. í Frakklandi fer áhugi nú
mjög vaxandi fyrir því, að Frakk-
ar hætti. styrjöldinni, annað hvcrt
með samningum við kommúnista
eða hreinni uppgjöf. Sú skoðun
verður ailtaf almennari, að Frakk-
ar geti hvort eð er ekki haldið
Indo-Kiria til lengdar, þótt komm-
únistar væru sigraðir.
Stefna; ráðandi manna í Frakk-
landi er þó enn sú, að ekki skuli
gefizt upp, heldur reynt að binda
endi á styrjöldina sem fyrst, án
þess að það verði til vanheiðurs
fyrir Frakka.
Bæði af hálfu forsætisráðherra
Frakka og' aðalfulltrúa Frakka á
þingi S. Þ. hefir því verið lýst yfir
nýlega, að Frakkar séu reiðubúnir
til samninga um lausn deilunnar
í Indo-Kína og telji það meira að
segja æskilegt, að það mál verði
rætt á ráðstefnunni, sem fjalla á
um Kóreu, ef samkomulag verður
um að ræða þar fleiri mál en Kóreu
j málið.
Afstaða Bandaríkjanna.
Eins og áður segir, hafa Banda-
ríkin greitt á síðastl. ári verulegan
hluta af útgjöldum Frakka í Indo-
t Kína. Frakkar hafa þó farið bess
1 á leit, að Bandaríkin hækkuðu
framlag sitt og hafa þau nú lofað
að hækka það í 800 millj. dollara
úr 400 millj. dollara á yfirstand-
andi fjárhagsári.
Áður en Bandarikjastjórn hækk
aði þessa fjárveitingu, urðu Frakk |
ar að lofa því að veíta ríkjunum í .
Indo-Kína stóraukið sjálfsforræði ,
og fullkomið sjálfstæði í framtíð- ^
inni. Standa nú yfir samningar j
milli ríkjanna og Frakka um þessi
mál. Skoðun Bandaríkjamanna er
: nú, að ekki verði unnin sigur í
i Indo-Kína, nema íbúarnir sjálfir
, fáist til að hefja viðnám gegn
kommúnistum, en það geri þeir
ekki, nema þeim sé ljóst, að þeir
berjist í eigin þágu, en ekki þágu
! Frakka. Eigi þeir að velja á milli
erlendrar yfirdrottnunar eða komm
únismans, kjósi þeir jafnvel heldur
hið síðarnefnda.
I Þá hafar Bandaríkin lagt til, að
Frakkar ynnu að því að efla lier
innfæddra manna, líkt og Banda-
ríkjamenn hafa gert í Kóreu. Slík-
um her yrði hins vegar ekki komið
upp, nema ljóst væri að takmark
hans væri að tryggja innlent sjálf-
stæði, en ekki frönsk eða önnur
erlend yfirráð.
i
Herstjórn Navarres. [
Á siðastl. vori skipuðu Frakk-
ar nýjan yfirhershöfðingja í Indo-
Kína. Henri Navarre. Hann er 53
ára gamall og þykir nú í röð '
fremstu herforingja Frakka. Sú
reynsla, sem þegar er fengin af
herstjórn hans þykir spá góðu.
Hann hefir unnið kappsamlega að
endurskipulagningu herja Frakka
og orðið vel ágengt. Jafnframt hef
ir hann haldið uppi stöðugum smá 1
árásum á ýmsar stöðvar kommún- ,
ista og ruglað þá þannig í ríminu '
og vaidið þeim oft verulegu tjóni.
Kommúnistar eru þessu óvanir,
þvi að venjulega hafa öll vopna-
I viðskipti legið niðri á þessum
tíma árs. |
| Navarre hefir nýlega lokiö áætl-
un, sem f jallar um, að unninn verði
fullur sigur í Indo-Kína. Hann
leggur mikla áherzlu á stöðuga
sókn. Til þess að fullnægja áætl-
uninni segist hann þurfa að ráða
yfir um 500 þús. manna liði. Her
hans telur nú um 430 þús. manns,
en þar af er í her heimamanna um
180 þús. Þjálfun heimahersins er
enn mjög ábótavant og útbúnaði
sömuleiðis. Allt kapp verður nú
lagt á þaö að efla hann og auka,
sn verulegs árangurs af því er þó
ekki að vænta á þessum vetri. Þess
vegna vill Navarre nú fá aukið lið
frá Frakklandi, því að ella geti orð-
ið örðugt að hindra fyrirsjáanlega
sókn kommúnista, ef Kínverjar
veita þeim verulegan stuðning.
Þá leggur Navarre mikla áherzlu
veitti söx deyjandi manni,
og var því sári ekki lýst.
Vér nútíma íslendingar
gætum margt lært af bónd-
! anum á Hofi. Vér gætum
lært, að láta okkur engu
skipta, hvort friður er eða ó-
friður í löndum annara
þjóða. Ekki myndi hann ráða
okkur til að bregða blundi,
þótt skuggi yfirvofandi
styrjaldar færist yfir fram-
andi lýði. Hvað kom það okk
ur við, að hans dómi, þótt
Norðmenn, Frakkar eða Hol-
lendingar þyrftu að heyja
aftur sitt frelsistríð? Þar eig
ast útlendir einir við, og hví
skyldum vér um það hirða?
Sjálfir gætum vér ef til vill
keypt oss sæmd og vináttu
í lokin með því að segja sigr
aði þjóð stríð á hendur.
Þannig er hið fullkomna
hlutleysi, að hirða aldrei
hverjir „drepast". Ýmsii’
segja, að í þessu viðhorfi fel-
ist líka hið fullkomna ör-
yggi. Aðrir segja, að hið full-
komna öryggi sé ekki til og
að þeir, sem inni liggja, geti
jafnvel orðið harðast úti.
HENRI NAVARRE
á það í áætlun sinnl, að pjoðum
Indo-Kína verði veitt sjáifstæði,
því að eila fáist þær ekki til að
berjast gegn kommúnistum.
Væntanleg sókn
kommúnista.
Margar ástæður valda því, að
kommúnistar munu leggja áherzlu
á að sókn þeirra í vetur verði sig-
ursæl.
í fyrsta lagi vænta þeir þess, að
Frakkar gefist alveg upp, ef þeir
verða fyrir miklum áföllum í vet-
ur.
í öðru lagi sjá þeir fram á vax-
andi hjálp Bandaríkjanna til
Frakka, ef styrjöldin heldur áfram
með líkum hætti og nú.
í þriðja lagi óttast þeir, að þjóð-
ir þessara landa snúist gegn þeim,
ef Frakkar veita þeim sjálfstæði,
og þær sjá því fram á, að þær hafa
á milli eigin frelsis og kommún-
ismans að velja, en ekki á milli
Frakka og kommúnismans.
Sennilega er það þetta, sem
kommúnistar óttast mest, því að
óvinsældir frönsku nýlendustjórn-
arinnar valda því fyrst og fremst,
hve miklu fylgi kommúnistar hafa
náð í Indo-Kína.
Þá kunna og forsprakkar komm-
únista í Indo-Kína að óttast það,
að húsbændur þeirra í Moskvu og
Peking muni síður veita þeim hjálp
framvegis, ef þeim verður ekki vel
ágengt í vetur.
Talið er, að lcommúnistar í Indo-
Kína hafi nú allt að 400 þús.
manna undir vopnum og sé þar
um allvel þjálfaðan her að ræða
er notið hefir kennslu Kínverja,
en Rússar og Kinverjar hafa séð
fyrir nægum vopnum.
Engin víglína.
Það gerir þeim aðilanum, sem
byrjar sókn í Indo-Kína, öllu auð-
veldara, að ekki er þar um neina
fasta víglínu að ræða. Hingað til
hefir aðallega verið barizt í Viet-
Nam-ríkinu, en nær ekkert í Laos-
ríki og alls ekkert í Cambodiaríki,
en þessi þrjú ríki mynda Indo-
Kína. f Viet-Nam er nú vígstaöan
þannig, að Frakkar halda öllum
stærstu borgunum og svæðum um-
hverfis þær, en kommúnistar mest
(Framhald á 7. síðu.)
Norræna tónlisíar-
hátíðin 1954
Að gefnu tilefni leyfir
stjórn Tónskáldafélags ís-
lands sér að Vekja eftirtekt
á því, að reglur Noræna tón-
skáldaráðsins mæla svo fyrir
að á hátíðum þess verði að-
eins flutt verk, er ekki hafa
áður heyrzt á hátíðarstaðn-
um.
Ennfremur yill stjórn Tón-
skáldafélagsins, að gefnu til
efni, vekja eftirtekt á því, að
ef svo kynni aö vilja til að
eithvert íslenzkt tónskáld
eigi verk í smíðum, sem ekki
geta verið fullsamin fyrir 1.
des. n. k. þá geri þau stjórn
félagsins grein fyrir því, og
mun þá í hverju einstöku til-
felli tekið til athugunar
hvort hægt er að framlengja
frestinn.
(Frá Tónskáldafélaginu)
Á víðavangi
Kaupgreiðsíur til utan-
bæjarþingmanna.
Alþýðublaðið gagnrýndi
það fyrir nokkru, að þing-
menn stjórnarflokkanna,
sem búsettir eru utanbæjar,
hafi fengið greitt kaup með
an þeir sátu á fundum hér
í bænum í sambandi við
stjórnarmyndunina. Frjáls
þjóð hefir tekið upp þessa
gagnrýni Alþýðublaðsins og
reynt að gera úr henni
„rosafrétt“ á forsíðu. Telur
blaöið, að þetta sýni dæma-
laust óhóf og sukk í ríltis-
rekstrinum.
Það, sem hér gerðist, var
í stuttu máli þetta: Þegar
viðræður flokkanna um
stjórnarmyndun hófust, var
óhjákvæmilegt, að þing-
menn væru viðstaddir. Um
það var að velja, að kalla
þingið saman eða þingmenn
stjórnarflokkanna ein-
göngu. Horfið var að seinna
ráðinu meðan viðræðurnar
voru aðeins bundnar við
stjórnarflokkana. Ákveðið
var samkvæmt venju að
greiða utanbæjarþingmönn
um ferðakostnað og þingfar
arkaup meðan þeir dveldu í
bænum. Þingmönnum bú-
settum í bænum, var ekk-
ert kaup greitt.
Með því að hverfa að
þessu ráði, spöruðust stór-
felld útgjöld samanborið við
það, ef þingið hefði verið
kallað saman, og ekki að-
eins hefði þurft að greiða
öllum þingmönnum kaup,
heldur fjölmennu starfsliði
að auki.
Rétt er að geta þess, að
hér var ekki sköpuð nein ný
venja, heldur hefir sú
regla gilt um tugi ára, að
utanbæjarþingmenn fengju
slíka greiðslu, ef þeir væru
kvaddir til bæjarins utan
þingtíma vegna starfa, sem
fylgja þingmennskunni.
Slíkt er líka fullkomlega
réttmætt til þess að jafna
aðstöðumun þingmanna,
sem eru búsetir í bænum, og
þeirra, sem búa utanbæjar.
Sækir vissulega nógu mikið
í það horf, að þingmenn séu
búsettir í bænum, þótt að-
staða utanbæjarþingmanna
sé ekki gerð örðugri og
kcstnaðarsamari á þennan
hátt.
Hin örðuga aðstaða utan-
bæjarþingmanna veldur
því, að efnalitlum mönnum
utan Reykjavíkur er það
líít mögulegt að gegna þing
mennsku og sinna jafnhliða
atvinnurekstri eða starfi
heima í héraði sínu. Kemur
það því mjög til greina að
hækka kaup þingmanna,
sem nú er furðulega lágt, til
þess að sporna gegn þeirri
öfugþróun, sem af þessu get
ur leitt. Þess vegna mættu
Alþbl. og Frjáls þjóð frekar
beina gagnrýni sinni að
ýmsu öðru en þeim greiðsl-
um, sem hér hafa átt sér,
stað.
Þórður Björnsson
og íhaldið.
Mánudagsblaðið birti þá’
fregn fyrir nokkru, að ver-
ið væri að semja um það
milli forráðamanna Fram-
sóknarflokksins og Sjálf-
stæðisflokksins, að Þórður
Björnsson yrði ekki efstur
á lista Framsóknarflokksins
við bæjarstjórnarkosning-
(Framh. á 6. síðu.) j