Tíminn - 15.11.1953, Blaðsíða 4

Tíminn - 15.11.1953, Blaðsíða 4
TÍMINN, sunmidaginn 15. nóvember 1953. 260. blaff. R.agnar Ásgeirsson, ráðimautur: Borðið meiri kartöflur Þaö er ýmist of eða van hjá okkur íslendingum. Lengi hefir þaö veriö á- hyggjuefni hugsandi manna aö landsmenn hafa ekki fram leitt nógu mikið af kartöflum, sem þrífast þó venjulega mæta vel í íslenzkri mold, og hefir þá oröiö aö flytja inn mikið magn kartaflna og verja til þess dýrmætum er- lendum gjaldeyri. Nú hefir verið 'góðæri til sjávar og lands og nú sýnist manni dæminu nærri því snú ið við, samkvæmt fregnum í blöðum og útvarpi virðist kart öfluuppskeran vera svo mik- il að menn óttast að hún verði ekki nýtt til fullnustu, sé meiri en við ísl. getum hag- nýtt með góðu móti. Ekki er vitað fyllilega hve mikil kart- öfluuppskeran muni reynast, en ýmsar ágizkanir hafa heyrzt um það og sumar gerð- ar áður en upp var tekið. Menn, sem hafa bezta að- stöðu til að fylgjast með þessu teija að ekki sé óvarlegt að áætla uppskeruna í heild um 180 þúsund tunnur — og væru það gleðitíðindi, ef rétt reynd ist. Væru það þó ekki nema núm tunna af kartöflum á hvert mannsbarn í landinu, sem munu nú vera um 150 þúsund, og ætti að vera hægð arleikur að koma því í lóg. Hverjum einasta manni ætti að vera það ljóst að kart aflan er einhver hollasta og 'ödýrasta tegund fæðu, sem við eigum völ á. Um þaö inunu allir heilsufræðingar vera sammála. Að líkindum stendur hún nýmjólkinni næst sem alhliða næring — þegar um góðar og vel mat- reiddar kartöflur er að ræða. Kartaflan er auðmelt. rlk að næringarefnum. Að vísu er tiltölulega minnst af eggja- hvítuefnum í þeim, en þó nóg til þess að fullorðið fólk get- ur lifað mánuðum saman á iartöflum einum og smjöri og þó haldið fullkomnu vinnu- þreki. Ekki þarf sú móðir að óttast um heilsu barna sinna sem getur gefið þeim nægju sína af kartöflum og ný- mjólk. á þeim árum þegar búnað- arnámsskeið voru að heita jmátti fastur liður í starfi okk ar búnaðarráðunautanna, fór ég víða um landið og ræddi um kartöflurækt og kartöflu afbrigði við bæirdur. Ég varði þá oft einum fyrirlestri til að fræða um gildi kartöflúnnar sem fæðu fyrir. mannfólkið, og skýrði frá , tUmiaúm danska læknisins Mikkel Hinahede, um notagildi kart aflna,. sem hann framkvæmdi á aðstoðarmönnum sínum. Varð ég, greinilega var við að ýmsum áheyrendum þóttu þær lýgilegar. Mér finnst viðeigandi að rifja upp eina af sögunum, þegar Hindhede lét aðstoöar- mann sinn, er Madsen hét, lifa á kartöflum og smjörlíki einu saman í 9 mánuði og stunda erfiðisvinnu allan tím ann. Að öllu leyti hélt Mad- sen heilsu sinni og þyngdist um eitt kíló, þrátt fyrir allt erfiði. Aðrir vísindamenn énd urtóku tilraun þessa og kom- ust þeir að sömu niðurstöðu og hinn danski læknir. Og það hefir verið leikið að lifa miklu lengur en þetta á kart- öflum eingöngu. Nú má að visu ekki ganga 6t frá að þessi reynsla sé í jafn fullu gildi hér eins og þar sem tilraunin var gerö, því þar sem kartöflur verða fullþroska verður þurrefni þeirra mun meira en á ís- landi, oft allt að 25—26%, en hér sjaldan meira en 15— 17%. En þessar niðurstöður færa okkur heim sanninn um það„ að okkur er óhætt að nota miklu meira af kartöfl- um til manneldis en við ger- um. Auk þess að vera einhver hollasta fæðutegundin, er kartaflan ein hin hollasta og bezta og að líkindum sú allra ódýrasta sem völ er á. Það væri því aumt til afspurnar, ef viö íslendingar gætum ekki nýtt hina góðu uppskeru að fullu til manneldis — sem mun þó ekki vera mikið meira en ein tunna, 100 kg., á mann yfir árið. Einn mikilsmetinn landbúnaðarfrömuður, norsk ur, segir: „Við myndum standa okkur við að nota allt að einu kílói af kartöflum á dag, handa hverjum einasta fullorðnum manni.“ — Það er 31/2 tunna á mann á ári. Finnlendingar éta kartöflur tvisvar á dag og hafa sannar- lega sýnt að þeir eru þrótt- miklir, bæði líkamlega og and lega. Ég er nýlega kominn heim úr ferðalagi, úr einu mesta kartöfluræktarhéraði lands- ins, Eyjafirði, og hitti bar marga bændur að máli.Ég fór þar um og sá kartöfluakrana um uppskerutímann. Var björgulegt að sjá þar poka við poka, fulla af ágætum kart- öflum. Nokkurs kvíða gætti hjá bændum um að þeir myndu ekki losna við uppsker una með góðu móti. Mér varð á að segja við einn þeirra: Þið eigið að borða meiri kart öflur en þið gerið. „Þetta þarf nú ekki að segja okkur‘ svar- aði bóndi, ,,‘því að.á mínum bæ borðum við kartöflur með kartöflum!“ Væri vel ef fleiri gætu sagt það með sanni og ekki þyrfti þá að óttast um of mikla kartöfluuppskeru ef svo væri. Það er fyrirtak, aö borða kartöflur með kartöfl- um — ef meiri tilbreytni er í meöferð þeirra í eldhúsi en nú er almenn. Almennt þekkj um við hér aöeins soðnar kart öflur, eða brúnaðar í sykri þegar mest er viðhaft, og enn- fremur kartöflumauk. Allt er þetta ágætt þegar það er vel til búið. En fyrir framan mig á skrifborðinu liggur dönsk matreiðslubók: 100 réttir mat ar búnir til úr kartöflum. Eru kartöflur aðalefni allra þeirra. Þar er á fyrstu blað- síðu: Soðnar kartöflur, þar- næst 11 uppskriftir að kart. súpum og 10 kart.„salöt“. Þá er kart.búðingur, bakaðar kart., rjómakart., karrykart., kart.bollur, kart.„klattar“, 3 kart. pöniiukökur, kart. í formi og með graslauk, kúm- enkart., og enskar, franskar, amerískar, spánskar og skánskar kartöflur. Þarna er mikil tilbreytni — sem þó væri meira gaman að sjá á borði en í bókinni. Við verðum að læra að gera matreiðslu kartaflna fjöl- breyttari en hún er nú hjá okkur og þá þyrfti ekki að óttast að meira eða minna af hinni ágætu uppskeru síðast- liðins sumars yrði ónýt. Við fáum meira ao segja allt of oft illa soðnar kartöfl- ur, því þær verða að vera mátulega soðnar ef gæði þeirra eiga að njóta sín til fulls. Það er talið til bóta að láta kartöflur sem á að sjóða liggja í nokkra tíma í köldu vatni áður. Síðan eru þær sett ar í kalt vatn, dálítið salt og látnar standa yfir við hæga suðu í 20—30 mínútur. Skal þá hella soðinu frá og setja pottinn yfir hitann á ný og hrista gætilega, þar til gufan er aö mestu horfin. Kartöfl- urnar eiga að vera jafnstórar. Þegar kartöflur eru soðnar fer allmikið af söltum og bæti efnum þeirra í soðið. ,Þess vegna nota margar húsmæð- (Framh. á 8.. slðu). , ! I Ný hrakför Bergs B,ergur Sigurbjörnsson bar fram á Alþingí fyrir nokkru siðan fyrirspurnir út af bréfa skiptum Félags íslenzkra iðn rekenda við fjármálaráðu- neytið, Fyrsta fyrirspurnin var þannig: „Hinn, 17. növ. 1952 barst fjáfmálaráðuneýt inu bréfleg ákæra'frá Félági ísl. iðnrékenda (samanber málgagn félagsins. i ágúsþ s. 1.) um það, að í verzlunúm hér á laiidi væru vörur, sem þangað væru komnar eftir ó- löglegum léiðum og ekki hefði verið greiddur af toll- ur. Lét fjármálaráðuneytið þá þegar fram fara rannsókn vegna þessarar ákæru? Ef svo var ekki, hvei-jar orsakfr lágu þá til þess aö þaö var ekki gert?“ Eins og allir sjá, felst í þessari fyrirspurn aðdróttun, og bætti fyrirspyrjandí drjúg um við þær aðdróttanir, þeg- ar liánn tálaði fyrir rnálihu. Fjármálaráðherra upplýsti í svörum sínum á Alþingi, að Félag ísl. iðnrekenda hefði að vísu sent ráðuneytinu 17. nóv. 1952 3 bréf, en ekkert þeirra hefði haft að geyma ákæru þá, sem um væri spurt. Spurni'ngin væri því alveg út í hött og sömuleiðis aðdrótt- anir fyrirspyrjanda. Jafn- frámt gerði ráðherra grein fyrir því, sem gert heföi ver- ið út af bréfum Félags ísl. iðnrekenda, sem komu '9. áp- ríri953 og 7. sept. 1953. Út af þessu svari fjármála ráöherra var Frjáls þjóð lát- in halda þvi fram, að fjár- málaráðherra hefði farið \ með rangt mál og voru ekki spöruð illyrði fremur en va-nt er í því blaði. Var það ráð tekið að sýna forráöamönnum Fr j álsrar þjóðar bréfið, sem Bergur Sigurbjörnsson hafði kallaö ákæru um ólöglegan innflutn ! ing. Eftir að Frjáls þjóð hafði! séð bréfið var blaðið látið | lýsa því yfir, að það gæti: „með ánægju fallið frá að kalla þetta ákæru!“ Þetta er nú gott og blessað. Það hefði þó verið betra fyrir Þjóövarnarkappana, að at- huga svolítið betur hvað þeir voru að gera, áður en þeir óðu með dylgjur og aðdrótt- unum að fjármálaráðherra bæði á Alþingi og í blaði sínu. t tímarit uin listir, bókmenntir og menningarmál, er nú aftur byrjað að.koma r.eglulega út. Koma á þessu ári á .heíti. Fyrsta og annað hefti kom út í vor, þriöja liefti er nú komið í allar bókaverzlanir og siðasta hefti ársins kemur 1. desember. Þetta heftir er mjög fjölbreytt að efni. Auk ritgerða um Pál ísólfsson eftir Jón Þórárinsson, Jónas Þor- bergsson og Alexander Jóhannesson og ritgerða um Stephan G. Stepansson, eftir dr. Þorkel Jóhannesson og Kristján Albertsson, eru í ritinu eftirfarandi greinar, bréf og kvæði: Að liía, Ijóð eftir Andrés Björnsson, Úr vísnabók Stíganda, lausavísur. Bæjarleikhús eftir Lárus Sigur- björnsson. Hefir þetta ekki allt gerzt? eftir Helga Sæmundsson. Þá er löng og ítarleg ritgerð um bóka- útgáfu og menningarsarf samvinnufélaganna alla leið frá Benedikt á Auðnum og „Ófeigi í Skörðum“ til Bennaútgáfu Norðra. Séra Eiríkur J. Eiríksson á langa ritgerð, hvatningarorð til æskunnar er hann nefnir: „Einn er vígljóst, sveinar“. Tópas í 75. sinn, Hvað um Skálholt, eftir Björn Th. Björnsson, Bréf írá Andbanningi, er hann nefnir „Fótglaðir hug- sjónamenn“ og Beinakerlingin á Arnarstapa eftir B. T. í þáttunum á förnum vegi gru eftirtaldar greinar: Kvartett B.Ó., Heimsókn erlendra listámanna, „La- Traviata“, Bach-kynning í útvarpinu, Víðfrægt Ball- ettfólk í Þjóðleikhúsin, Stjörnur í austri, Pallazzo- Medice eignast afkvæmi í Flóanum, Hljómleikar í september, Sovétlistamenn á vegum MÍR,. Gúmmí- málning flæöir^yfir landið, Listavet'kabók Gerðar, Óþrifnaöur á opinberum stöðum, Bókmenntakynning hjá „bókmenntaþjóö", „Eg einn“, Fold og sjórinn tóku dans, Saga góðtemplarareglunnar. í ritinu eru 20 teikningar, aðallega karikatúrar, allir gerðir sérstaklega fyrir ritið og birtir með éinka- rétti. Helgafell er rit sem öll menningarheimili veröa að lesa og eiga. Fastir áskrifendur fá ritin afhent á áskriftarverði á eftirtöldum stöðum, sem einnig geta útvegað nokkra eldri árganga frá byrjun. Helgafell, Laugavegi 100, Njálsg. 64, Bækur og rit- föng, Austurstræti 1 og Laugavegi 39, BÖkaverzl. Sigfúsar Eymundssonar, Braga Brynjólfssonar' Lárusar Blöndal, ísafoldarprentsmiðju, Máls og menhingar ög KRON. V A K I Tímarit um menningarmál. VAKI er tímarit unga fólksins. Ritstjórar eru fjórir ungir iistamenh 03 menntamenn og eru þrir þeirra nú búsettir í París. Rit þetta kom fyrst út í fyrra og vakti^mikla at'nygli, séistaklega unga íclksins. Eíni þessa heftis er: Reiner Maria P.ilke:. Fyrsta Dúínó-elegia; Wolíang Edelstein; Samtal við Svavar Guðnason; Sigfús Daoa- som: Útlendingar í borginni; - Henri Focillon: Form- heimur; Úr dagbók Eugene Delacroix; Jón Óskar: Hermenn í landi mínu; Alexander M. Cain: Leitar- stefnið í fornnorrænum sögum; Hörður Ágústssón: Listsýnir.gar veturinn 1952—53; Paul Eluard: Kvæði; Jón Óskar: Paul Eluard — Post mortem; Frank Jaeger: Kvæði. — Að lokum eru Krossgötur: Sveinn Bergsveinsson og nútíma ljóðlist. Spurningar og svör um Hallgrímskirkju, svör frá arkitektunum Gúnn- laugi Halldórssyni, Hannesi Davíðssyni, Sigvalda Thordarson, Skarphéðni Jóhannssyni. Loks eru fréttir úr myndlistarheiminum, íslenzk tónlistaræska, Rit- dómar. Athugið að hvort þessara rita kostar eins og ein lítilfjörleg máltið á veitingahúsi eða einn leikhúsmiði. — Hafið þér ráð á að láta þau vanta á heimilið? Tímaritin Helgafell og Vaki eru gefin út af Helgafelli. — Afgreiffsla Veghúsastíg 7 (Sími 6837) og fást hjá öllum bóksölum og afgreidd frá þeim um allt land, eða beint frá forlaginu.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.