Tíminn - 21.11.1953, Blaðsíða 5

265. blaö.
TÍMINN, laugardaginn 21. nóvember 1953.
5
Luugiird. 21. nóv.
Fjölgun sanðfjár
Fjárskiptum vegna mæöi-
veikinnar er lokið, að öðru
leyti en því að eftir er aö
í'lytja nokkuð af liflömbum
inn á síöasta fjárskiptasvæð-
iö, en það veröur gert á næsta
hausti. Vonir standa til aö
tekist hafi, með aöstoö vís-
indanna, aö vinna bug á
garnaveikinni a. m. k. þannig,
að fjármissir af völdum henn
ar veröi ekki tilfinnanlegur,
þegar það af fjárstofninum,
sem nú er óbólusett, er úr sög
unni. Segja má aö vísu, að of
snemmt sé aö hrósa fullum
sigri á plágum þessum. Enn
má vera, aö eitthvaö fari á
annan veg en vonir standa til.
En samkvæmt því sem nú
liggur fyrir er þess aö vænta
aö um þáttaskil sé að ræða.
Jafnframt hefir nú sí'ðustu
missirin brugöiö til betra ár-
feröis en veriö hafði um skeið.
Veturinn 1952—53 mátti heita j
góður og vorið sömuleiöis og
heyfengur varö á s.l. sumri
meiri og betri en um mörg ár'
undanfarið, þegar miðaö er
við landið í heild.
Þann tíma, sem fjárskiptin
stóðu yfir, og síðustu árin áö- !
ur en almenn bólusetning1
hófst gegn garnaveikinni fór 1
sauðfé mjög fækkandi í land- ;
inu. Var sauðfjártalan fyrir’
tveimur árum komin niður í1
nál. 55% af því, sem hún varö
hæst, og var hér því ekki um 1
neina smávægilega rýrnun aö 1
ræöa á fjárstofninum. Þarf (
engan að furöa, þótt slíkt hafi'
komið hastalega niöur, eink- 1
um í þeim héruöum, sem nær
eingöngu byggja afkomu sína
á sauöfjárbúskapnum. En nú
hefir hér oröiö breyting á. Á
árinu 1952 hækkaði sauðfjár-
talan um 34 þús., og á þessu
hausti hefir ásetningur lamba
enn aukist til muna. Má því j
gera ráö fyrir að fjárfjölgun- j
in 1953 reynist talsvert meiri
en í fyrra. Þeirri skoöun vex
fyigi, aö sauöfjáfbúskapur
gefi sambærilegan árangur
viö mjólkurframleiðslu, og sú
staöreynd er enn í fullu gildi,
að hiö tiltölulega mikla land-
rými, sem íslenzkir bændur
hafa til umráöa, notast bezt í
sambandi viö sauöfjárbúskap.
Hitt skiptir þá einnig miklu
máli, aö möguleikar til út-
flutnings eru meiri fyrir sauð-
fjárafuröir en aðrar landbún-
aðarvörur. Ótrú sú á sauö-
kindina, sem ýmsir sljóskyggn
ir menn tóku sér fyrir hend-
ur aö prédika fyrir nokkrum
árum, viröist nú vera í rénun
sem betur fer.
Búfróöir menn og áhuga-
samir hafa ööru hverju verið
að gera áætlanir um sauöfjár
fjölgun hér á landi á næstu
árum. Sumir hafa talið, að
koma þyrfti sauðfj ártölunni
upp í eina milljón (hæsta
tala áöur nál. 730 þús.). Aðrir
hafa jafnvel nefnt hærri tölu.
Nauðsynlegt er þó aö hafa í
huga, aö þaö er afurðamagnið
sem meginmáli skiptir í þessu
sambandi en ekki fjártalan,
og þarf þá jafnframt aö taka
tillit til fóöurkostnaðar og af-
urðamagns. En dæmi sýna, að
afurðamagn íslenzku sauö-
kindarinnar getur oröiö ótrú-
lega mikið miöað viö þaö, sem
áður þekktist.
Gera má ráð fyrir, aö bænd
ur hafi á þessu hausti yfir-
leitt haft nægar fóöurbirgöir
fyrir fénaö sinn. Þannig þarf
Ræða utanríkismálaráðherra
(Framh. af i. síðu). j
athygli Bandaríkjanna á
því, að framkvæmdir þær,
sem varnarliðiö hefir með
höndum eru svo stórfelldar j
miðað við atvinnulíf íslend-,
inga, aö mikill hraði í þeim
framkvæmdum hlýtur að
valda skaðlegri truflun ís-
lenzks atvinnulífs, óeölileg- j
um fólksflutningum og jafn
vel kollvarpa viöleitni ríkis- (
stjórnarinnar til að halda
jafnvægi í efnahagsmálum. I
venjum, sem hafa skapazt
um dvöl hinna erlendu
manna, en ég vona, að sá
gagnkvæmi skilningur skap-
ist, að þetta megi takast.
Sérstaða íslands.
Ég hefi hér að framan tek
ið fram þau rök, sem valda
því, að ég get ekki fallizt á,
að varnarsamningnum verði
sagt upp að óbreyttu ástandi
Velferð íslenzkra atvinnu-.
vega krefst þess, að fram- j
kvæmdum varnarliösins sé!
dreift og jafnað á það lang- j
an tíma, að ekki hljótist tjón;
af, jafnframt því, sem þess j
er vænzt, að framkvæmdun-
um verði, eftir því sem við.
verður komið, hagaö svo, að
þær geti orðið að gagni, þótt
þeirra þurfi ekki við landinu
til varnar í framtíöinni.
Islenzka ríkið annist
framkvæmdirnar.
gefa
Um 3. liðinn vil ég
þessar skýringar:
Stjórn og umsjón fram-
kvæmdanna er nátengd því
efni, sem rætt var hér á und
an. Það er ekki hægt aö sætta
sig við það fyrirkomulag, sem
verið hefir, að bandarískur
verktaki annist framkvæmd
irnar eða semji um þær viö
íslenzkan verktaka. Því er
þaö lagt til, að íslenzka rík-
ið taki að sér aö sjá um
framkvæmdirnar fyrir varn
arliðið, að sjálfsögðu eftir
þess fyrirsögn og samkvæmt
samningum svipuðum þeim,
sem gerðir voru við íslenzku
vegamálastjórnina um vega-
lagningu til fyrirhugaöra
radarstöðva á Norðaustur-
og Suðausturlandi. Það færi
svo eftir atvikum, livort rík-
isstjórnin léti ríkisstofnanir
(svo sem hafnarmálastjórn,
vegamálastjóra, húsameist-
ara ríkisins, raforkumála-
stjóra, flugvallastjóra o. s.
frv.) annast framkvæmdirn
ar eða byði þær út. Þetta fyr
irkomulag hefir þann kost,
að auðvelt er að skipuleggja
vinnuaflið eftir þörfum og
auk þess væru þá þeir sam-
búðarerfiðleikar úr sögurmi,
sem skapast hafa innanlands
í sambandi við núverandi
Iverktaka.
j Til þess aö sýna, að þessi
! tillaga sé ekki ástæöulaus
skulu nefnd nokkur dæmi:
| Hið erlenda byggingarfé-
jlag á, samkvæmt samningi,
i að greiða kaup í samræmi
. við viöurkennda íslenzka
, kauptaxta til þess aö raska
ekki fjárhagslegu jafnvægi
atvinnuveganna og ríkisins,
en á þessu hefir þótt verða
I misbrestur.
I Til þess að fá íslenzka sér-
fræðinga hefir félagiö geng-
ið á undan i því að greiöa
kaup, sem er meira en tvö-
föld þau laun, sem sams
konar menn hafa hjá rík- Bandaríkjaþjóöina að .skilja
inu, enda ýmsir farnir úr það, að hið tiltölulega fá-
nauðsynlegum störfum hjá menna varnarlið, er hér dvel
ríkinu til Keflavíkur. ur, geti valdið stórfelldri rdsk
Það hefir reynzt ógerning un í lífi nokkurrar þióðar, en
ur fyrir hið erlenda félag að ég .efast ekki um, að valda-
setja sig svo inn í íslenzka menn í Bandaríkjunum geri
kauptaxta, þrátt fyrir ícrek- sér þetta Ijóst, begar leidd
aðar aðgerðir af hálfu ís- eru töluleg rök að því, .ið við
lands, að ekki sé sífelldur á- höfum algjöra sérstöðu með-
greiningur og árekstrar út af al þjéðanna vegna fólksíaíð-
of lágu eða vangoldnu kaupi, ar og ég efasí ekki um, að
sem eitrar alla sambúð. þeir muni fallast á að takajr aYþjóðamálum.lg he“fi”eínn
Stundum hefir fólki i sum tillit til þessa með því að'
um starfsgreinum vorið dvöl varnarliðsins her
greitt um lengri tíma .mun a ^an(^i noívkuð með ððrum
hærra kaup, en gert er sam- hætti en almennt tíðkast
kvæmt íslenzkum * kauptaxta..annars staðar.
Þetta hefir valdið miklum ó-! Reynslan sýnir, að dvöl
þægindum, og þó ekki minnst bandarískra verkamanna hér
þegar alit í einu er breytt á landi er mjög óheppileg fyr
um og greitt lægra kaupið ir sambúðina milli íslend-
og eftirvinna aftekin. [inga og varnarliðsins. íslend
Það ætti ekki að þurfa að ingarnir og bandarísku verka
nefna fleira til þess að aug- [ mennirnir eiga erfitt með að
ljóst verði, að hér þarf .aöýskilja hvorir aðra vegna
gera alveg gagngerða breyt-1 málsins og gjörólíks hugs-
ingu, enda hefi ég nú fengið j unarháttar. Bahdarísku
þrjá menn til þess að rann- j verkamennirnir hafa miklu
saka öll slík ágreiningsmál, j hærra kaup, vegna þess, að
leiða þau til lykta, eftir því,
sem hægt er og gert ráðstaf-
anir, að sams konar ágrein-
ingsmál endurtaki sig ekki.
Einangrun
samningssvæðanna.
Um 4. lið er þetta að segja:
þeir vinna í fjs.rlægu landi.
Allt þetta og ýmislegt fleira
veldur margs konar misssiln
ingi og árekstrum.
ig bent á þau helztu atriði,
sem ég tel að geti orðið til
þess að bæta framkvæmd
varnarsamningsins og þar
með' draga úr og jafnvel
bægja frá þeirri menningar-
legu og efnahagslegu hættu,
sem ýmsir telja að af honum
stafi.
Eins og fyrr segir, verður
að líta svo á, að mikill meiri
hluti þjóðarinnar hafi sam-
þykkt samninginn í kosn-
ingunum á s. 1. vori. Samt
sem áður er uppi talsverð
andstaða hér á landi gegn
dvöl erlends varnarliðs hér.
Þannig var fyrir úðustu
kosningar stofnaður sévstak
ur stjórnmálaflokkur, sem
hefir það aðalmál á stefnu-
skrá sinni að vinna aö upp-
sögn samningsins.
Það sem meðal annars nef
Gæzla radarstöðvanna.
Um 6. lið er þetta að segja:
. T_ , Nn er fyrirhugað að byggja jr efit þessa andstöðu og var
A Keflavikursvæömu skort þrjár radarstöðvar á Norð- mjög haft á orði í síðustu
ir -it st£*ðailega aðgreinmgu vestur-, Norðaustur- og Suð- kosningum.er það,að hin Norð
milli dvalar- og athaína- austurlandi og var þegar sam1 urlöndin sem bó eru í At-
staða Bandaríkjamanna og ið um byggingu þeirra, er ^ LntshafLbandalinu? eins
dvalar- og athafnastaöa Is- varnarsamningurinn var 1 oe Noreaur ne Danmörk
lendinga. Þetta hefir meðal gerður, enda voru þær þá nlfa ekki viljað fá erlem he^
annars þær afleiðingar, aö taldar eitt frumskilyrði þess,' iið i íönd sín, heldur kosið
tollgæzia loggæzla og annað að vörn landsins væri fram- aS íeggja á sig þungar byrð-
eftirht af haifu íslendmga er kvæmanieg. Þessar stöðvar ar fjarhagslega til að lialda
ekki framkvæmanleg a þann e,ru í mjög strjálbýlum og fá- ,uppi iandvörnum oy fórna
hatt, að við verði unað Þess mennum byggðarlögum. Þaö'auk þess beztu árum æsku-
vegna þarf að skipuleggja er því skoðun mín, að starfs- manna sinna til herþjón-
dvalar- og athafnasvæöi iið þeirra verði að vera skip- 1 ustu.
þessi, að greina þau og haga að íslendingum, að minnsta! gn hér er mjög ólíku sam-
byggingum og annari starf- kosti að mestu leyti, enda' an að jafna þó að þetta séu
semi í samræmi við þa skipmtakist að ráða, eða þjálfa : smáþjóðir, þá eru þær þó 30
lagnmgu. nogu marga islendinga til ■ _40 sinnum fjöimennavi en
! Um 5. lið vil ég segja eft-^slíkra starfa. j íslendingar, ráða yfir marg
irfarandi: _ I Fleiri störf gætu og komið földu fjármagni og þæv geta
I Af hálfu Islands eru mjög til greina, sem varnarliðið sjálfar haldið uppi töluverð-
mikil vandkvæði á því að hefir nú með höndurn, og urn hervörnum í löndum sín
leyfa Bandaríkjamönnum afiekki tilheyrir þó beinni ner-'um og gera það. En ilestir
Keflavíkursvæðmu dvöl ut-jmennskUj en ekki er þó telja, að mannfæð íslands og
an syæðisins. Eg hefi fullan .hægt að ræða þau atriði fjárhagur leyfi ekki að halda
i skilning á aðstöðu þeirra ' nánar nú. J uppi vörnum af eigin ramm-
emstakhnga, er hér gegna j Tilheyrendur mínir kunna leik, þess vegna var sú leið
þjonustu í varnarliðinu eðalef yiil að segja; að ðg finni!valin, sem farin hefir verið.
j vinna aö framkvæmdum á i ekki litið að framk^æmd varn ! Þetta hefir verið gert af nauð
Ivegum þess og líta á. sig _sem í arsamningsins. Ég tel enga syn, enda ekki vitað, að nokk
boðna gesti í land vinveittr- ,ástæðu tii annars en aö vera urt ríki veraldar hafi treyst
ar þjoðar. En af þjóðerms- ,; berorður um þessi efni enda sér til að vera með öllu varn-
jlegum astæðum verður að|erþað; sem ég hefi sagt í arlaust.
gera hér á miklu meiri tak-
jmarkanir en verið hafa. Það
er því skoðun mín, byggð á
| reynslu, að ísland verði að
, ákveða þessar takmarkanir,
, þótt að sjálfsögðu myndi
: haft um þær sarnráð við
’stjórn varnarliðsins. Myndi
|þá lxeppilegast, að leyfisferð
ir yrðu háðar sérstökum leyf
' um hverju sinni og væri fvr-
irfram skipulagðar. Það j
kann að vera erfitt fyrir svo
fjölmenna þjóð eins og
það að verða á komandi ár-
um. Góður ásetningur á að
vera regla en ekki undantekn
ing. Saga undanfarinna harð-
indaára er flestum í fersku
minni. Það er betra að fara
hægt í að fjölga fénu, en eiga
nokkuð á hættu í þessum efn-
um. Vanhöld og afuröamissir
'sakir fóðurskorts, gera ef til
kemur, fjölgun fjárins lítils
j virði eða jafnvel verra en það.
Nú er það líka kjörorð margra
bænda, að gera þurfi sauð-
fjárbúskapinn að öruggri at-
vinnugrein, en með því eigi
samræmi við ályktun þings
Framsóknarflojkksins síðast-
liðinn vetur og nánari skýr-
ingar á þeim. Var og ekki
dregin dul á þessa afstöðu
flokksins viö síðustu kosn-
ingar. En þá muni einhverj-
ir segja, og hefir komið fram
í umræðunum, að ekki sé nóg
að telja fram ágallana, bað
þurfi að framkvæma breyt-
ingarnar og gera endurbæt-
urnar. Við þessa menn vil ég
segja, að ég hefi nýlega tek-
ið við þessu starfi og að sjálf
sögðu tekur það sinn tíma að
þeir við það, að ásetningur og setja sig inn i jafn flókið
fóðrun þurfi jafnan að vera í. mál og þetta er. Ég ætlast
svo góðu lagi, að ekki hljótistjtil þeirrar sanngirni af mönn
tjón af. En skilyrðin til þess, jum, að þeir geti fallist á það,
að þetta sé framkvæmanlegt sem fram til þessa hefir ver-
hafa aö ýrnsu leyti stórum ; ið talin hygginna manna hátt
batnað í seinni tíð, þrátt fyrir í ur, að rannsaka ástæðurnar
fólksfækkunina í sveitunum. j áður en ráðist er í frarn-
Má þó vera, að til þess þurfi kvæmdir. Athugunum er nú
samstarf og félagsleg átökjí höfuðatriðum að ljúka og
meiri en verið hafa. En fari breytingar að hefjast. Væri
svo, sem vænta má, að sú því ef til vill réttara að láta
framkvæmd takist, mun ekki; dórnana bíða unz það sést
þurfa aö örvænta urn framtíð 1 hvernig tiltekst. Ég vil og
sauöfjárræktar á íslandi á I benda á, aö það tekur að sjálf
komandi tímum. Isögðu sinn tíma að breyta
Eg vil rnega vona, að það
megi takast að fá þær umbæt
ur á varnai'samningnum,
sem ég hefi drepið á og að
með því batni mjög sambúö
íslendinga og Bandarikja-
manna hér á landi.
En einkum vil ég mega
vona og óska þess af neilurn
hug, að þjóðum heimsins
megi takast að tryggja svo
frið og alþjóðlegt öryggi, að
ófriður verði útilokaður og
engra hervarna því þörf, hér
né annai's staðai'.
En á meðan þessu lang-
þi'áða takmarki er ekki náð,
tel ég, að íslendingar eigi aö-
eins um tvo kosti að velja, ef
þeir ekki vilja svíkja sjalfa
sig og bandalagsþjóðir sín-
ar: að þiggja þá vernd, sem
Bandaríkin hafa látið þeim
i té með hervarnarsamningn
um, eða þá að koma upp
nokkrum vörnum sjálfir. Sið
ari kosturinn er þjóðinni ef
til vill ofviða, og a.. k. mun
hann hafa lítið fylgi í land-
inu, en þá er ekki um annað
að ræða en að sætta sig enn
um stund við hinn fyrvi.