Tíminn - 24.12.1953, Blaðsíða 5

5
HL
il
&
&
1
fe
&
I.
k
k
ii
E
&
fe
M
fc
K.
II
&
k
M
k
k
Hann er að aka sér fram og aftur
1 sætinu, eins og hann vilji knýja
bifreiðina áfram um nokkra faðma
af eigin rammleik. Og það er
maður við hliðina á bifreiðarstjór-
anum, sem ég þekki og sem horfir
beint fram, eins og hann hafi ekki
hugmynd um að þeir eru að stanza.
Hann lítur ekki til okkar á meðan
bifreiðin hlöktir framhjá okkur.
tVélin er hætt að kveikja á öllum
og svo hættir hún skyndilega að
ganga. Það er steinhljóð andartak,
eins og við jarðarför, þegar búið er
að moka yfir kistuna og mennirn-
ir hafa lagt frá sér skóflurnar og
beðið er eftir að þeir nánustu signi
yfir leiðið. 'Svo fer bifreiðin að
renna aftur á bak og það slokar ó-
luildarlega í vélinni, þegar sveifar-
ásinn snýst öfugt. Strax og bifreið-
in fer að renna, tekur einn okkar
upp stein úr vegbrúninni og biður
þess að hana beri að honum. Á
réttu augnabliki kastar hann
steininum í hjólfarið og bifreiðin
stanzar með nokkrum hnykk á hon-
um. Þeir eru nú komnir aftur á
móts við okkur mennirnir í bifreið-
inni. Bifreiðarstjórinn er að opna
huröina og ég er að horfa á far-
þegann. Vangasvipurinn, grátt
skeggið á efri vörinni, bogið nef-
ið og snör hreyfing höfuðsins, er
hann lítur til okkar eru einkenni
hans. Þó nægir höfuðhreyfingin.
Það hreyfir enginn höfuðið, eins
og þessi maður, snöggt og vísandi
hökunni upp á við um leiö. Lár-
yiðarbóndi, hugsa ég. Hann getur
andskotann eins verið lárviðar-
bóndi, og menn eru lárviðar-
skáld og lárviðar ég veit ekki hvað.
Ég finn að ég get haft eins tigið
forskeyti fyrir framan þennan
aldraða bónda og mér sýnist,
standandi í þessari brekku og hann
Strandaður í þessari brekku, mað-
ur, sem mér er mjög hlýtt til, af
því líf hans hefur verið mikil
hvatning öðrum bændum heima, er
stundum þurfa að hafa einhvern
til að vaxa yfir höfuöið á til að
geta búið.
Bifreiðarstjórinn stendur í veg-
brúninni og horfir til okkar. Hann
<er í bláum nankínbuxum og hann
er mjög sveittur. Hann þurrkar
framan úr sér og bölvar. Svo seg-
ir hann:
Ijí — Ég þakka fyrir steininn.
? Lárviöarbóndinn er aö fara út
úr bifreiðinni hinumegin og hann
skellir hurðinni. Við þegjum og
horfum á bifreiðarstjórann, eins og
okkur sé ekki orðið ljóst, að veg-
farandinn er skyndilega kominn á
meðal okkar, að hann hefir skyndi-
lega staðnæmst hjá okkur, eftir að
við erum búnir að horfa á bifreið-
arnar fara framhjá í þykkum ryk-
mekki í allt sumar og farþega
þeirra ókunna og dálítiö öfundaða
af að ferðast, utan þeir sveittu
menn í vörubifreiöunum, er strönd-
úðu í brekkunni.
i — Ég væri illa kominn annars.
Bremsurnar hafa blotnað í lækn-
um, segir bifreiðarstjórinn og
þurrkar framanúr sér í olnboga-
bótinni.
f Enn segir enginn okkur neitt. Við
erum allt í einu orðnir þátttakend-
ur í því, er við ætluðum aö gamna
okkur við að horfa á í fásinninu,
sem býður upp á síendurtekinn
hafragraut á morgnana og skyr-
hræring á kvöldin og klámsögur
undir svefninn.
— Verði ég að umhlaða hér í
brekkunni, þá fari það í hvítgló-
andi helvíti, segir bifreiðarstj órinn
og horfir niður langa og bratta og
staksteinótta brekkuna, eins og
hann sé að hugleiða hvernig sé að
velta niður.
Skyndilega brestur þögnin, eins
og við fyrirverðum okkur fyrir að
hafa ekki talað. Einn úr hópnum
segir:
JDLÁBLAÐ TÍMAN5 1955
— Viö skulum reyna að ýta.
Lárviðarbóndinn kemur frá hinni
hlið bifreiðarinnar og stendur allt
í einu fyrir framan okkur, eins og
honum hafi verið skotið úr byssu.
Hann segir, fljótmæltur og brett-
ir upp á skeggið:
— Sælir piltar.
Svo stendur hann kyrr og bærir
ekki á sér lengi. Hann virðir hvern
einstakan fyrir sér, eins og hann
fari eftir andlitsdráttunum með
augunum. Hann horíir á mig, eins
og hina, en sýnir engin merki þess
hann þekki mig, né að hann hafi
í hyggju að heilsa mér sérstaklega
með því að taka í hönd mína. Og
mér er það hálft í hvoru léttir, því
annars hefði hann dregið mig út
úr hópnum og farið að tala við mig
sérlega. í staðinn talar hann til
alls hópsins í einu og þaö er gott.
— Sko, þessi brekka piltar. Mér
hefir alltaf funtíizt hún erfið fyrir
menn og hesta og hifreiðar, frá því
ég fór að ferðast hér á milli. Ég
hefi ekki strandað í henni fyrr.
Á meðan hann talar, bendir hann
einum fingri ýmist á brekkuna, bif-
reiðina eða ckkur. Ég veit þú hefir
ferðast léttilega í meiri brekkum
en þessum og það í öðrum og strang
ari skilningi, hugsa ég, um leið og
við erum að raða okkur við bif-
reiðina. Ég sé að hann er að bera
vinstri höndina upp í skeggið öðru
hverju, bregður fingrunum við
vinstra munnvikið og strýkur út úr,
eins og hann vilji fá fínan boga á
vinstri skeggvænginn. Ég tek eftir
því núna, þegar ég kem nær hon-
um, að andlit hans er orðið afar
torkennilegt. Það er gulleitur föivi
í húðinni og hún virðist þurr, eins
og það geti brakað í henni við
minnstu svipbrigði. Andlitið er
striðlega innfallið og augun virð-
ast óeðlilega stór og lifandi. Og
hönd hans er einnig svona. Hann
er mjög horaður á hálsinum og þar
er einnig mikill breyskingur i húð-
inni, engu síður en í andlitinu. Og
þér finnst það einkennilegt gamli
maður, að brekkan er þér erfið.
Að þú strandar ekki í henni fram-
ar, það sé ég.
— Já, Gunnar, þetta getur kom-
ið fyrir beztu menn, segir bifreið-
arstjórinn.
— Við skulum reyna að ýta.
— Já, ýtið þið piltar, ýtið þið,
segir Gunnar. Þið eruð hraustir og
það er karlmannsverk að koma bif-
reiðinni upp.
Þér er illa komið, gamli maður,
að taka þér karlmennsku í munn,
sem brýningu og illa viosættaniegt
að þú skulir beita þessu orði eins og
kelling. Þegar menn, eins og þú
fara að tala um karlmennsku, þá
eiga þeir skammt í clauðann, því
það er ekM orð’ helöur gjörnaður
á meðan þeir mega. Og mér sýnist
þú vitir að tíauðinn býr með þér og
þú vitir þetta er siðasta brekkan í
öllum skilniugi, ég sé það á húð
þinni og þessum stóru áugum. Og
það gerir mér létt að ýta vagni þín-
um fyrst þú ert á ffeimle-ið, án þess
þeir skæru þig. Ég vissi þú varst
fyrir norðan aö frétta af sjúkdómi
þínum.
Einn úr hópnum segir:
— Hvað er á bílnum?
— Það er matvara, piltar, eitt
og. hálft tonn af matvöru.'
— Og það er hálft tonn af olíu,
segir bifreiðarstjórinn, eins og
hann vilji ekki draga úr því sem
þarf að ýta.
— Það eru tvö tonn, segir einn
úr hópnum, meira við sjálfan sig
en hann ætlist til þess að aörir
heyri.
— Og það kemst upp fyrir því,
segir Lárviðarbóndinn.
Þú ert hress í máli, Feigur og
georór, eins og þegar þú lást úti í
þrjár nætur yfir hálf dauðum
gangnafélögunum þínum og gættir
hestanna, til að eiga undankomu-
ir þú á dauðann. Þið vorr.ð orðnir
matarlausir og höfðuð tapað fénu.
Og félágár þínir voru orðnir svo
aðframkomnir, að þeir sinntu ekki
um hestana og hefðu tapao þeim
líka, hefðir þú ekki gætt þeirra,
vitandi það velta á hestunum hvort
þið hefðuð lií eða ekki. Þá varstu
hvergi smeykur og nú ertu léttur í
máli, þótt þeir skæru þig ckki fyr-
ir norðan og segðu þér að fara heim
með þetta í maganum, af því það
væri orðið of stórt og af því þú
heíðir komið of seint.
— Jæja, segir bifreiðarstjórinn.
— Já, piltar, blessaðir við skul-
um ýta, segir Gunnar.
— Þið hafio stein til eí hún færi
að renna.
— Já, segir einn úr hópnum.
Við bíðum átekta fyrir aftan bif-
reiðina á meðan bifreiðarstjórinn
fer inn að ræsa vélina. Lárviðar-
bóndinn er hjá okkur og hefir lagt
höna á ækið. Bifreiðarstjórinn gef-
ur vélinni milcið benzín og við finn-
um, að þao er fariö að grípa hjá
honum. Við herðum tökin og setj-
um axlirnar við pallinn. Okkur til
furðu kemst biíreiðin fremur auð-
veldlega af stað. Hægt í fyirstu og
rneð nokkrum rykkjum, en eykur
ferðina og á kaíla göngum við á
eftir henni, án þess að ýta. Gunn-
ar er fyrir framan mig og ég heyri
að hann er móður.
Það var hlegið að þér, er þú
komst til kirkjunnar í bifreiðinni
þinni á jóladaginn og keyrðir á
sokkaleistunum til að vera nógu
nákvæmur. Það er alltaf hlegið að
mönnum eins og þér fyrir aö vera
sérlundaðir og fyrir aö fara ekki
aö hlutunum, eins og fjöldinn.
Það er dálítið hall i brekkunni,
áður en brattasti kaflinn hefst.
vitandí það velta á hestunum hvort
þið hefðuð líf eða ekki.
Vegurinn er næstum láréttur á hall
inu, og bifreiðarstjórinn stöðvar
bifreiðina til að hvíla okkur, áður
en lagt er í síðasta áfangann.
Ég man það vel, gamli maður,
að meðan þú sazt undir messu
varstu afar ókyrr og þaö skildist
ekki fyrr en á eftir, af hverju þú
varst að aka þér í sætinu. Máske
hefðir þú veriö mjög rólegur, ef
presturinn hefði ekki lagt út af
kraftaverkunum. Þegar hann
minntist á vatnið, kipptist þú til
og ræsktir þig. Þá litu margir til
þín af því fólkinu leiddist og það
var tilbreyting í ræskingu þinni.
Og alltaf þegar presturinn minnt-
ist á vatniö, lífsins vatn og alls
konar vatn og vatn og vín og allt
nema vatn, sem rennur upp í móti,
fékkstu haröar hríðir og orðin riðu
á þér eins og svipuhögg. Fólk var
orðið mjög undrandi á framferði
þínu. Það hafði enginn búizt við
því að þú kynnir þig ekki í kirkju,
en þér var fyrirgefið. Þegar þess-
ari vatnsþrungnu messu lauk,
þauzt þú til maddömunnar og
baðst hana um vatn. Þú baðst um
heitt vatn af því það væri frosið
á kælinum af því þú hefðir gleymt
að taka vatnið af vélinni áður en
þú hlýddir messu. Þegar þú leitað-
ir til maddömunnar með sorgir þín-
ar, fyrirgaf hún þér. Presturinn
fyrirgaf þér, þótt hann yrði fyrir
vonbrigðum, af því hann hafði hald
ið þú værir sérlega næmur fyrir
boðskap ræðunnar. Og þú fékkst
kaffivatn sóknarbarnanna til að
bræða ísinn. Sóknarbörnin erfðu
það ekki við þig. Þau báru virðingu
fyrir vélum og þau báru virðingu
fyrir þér.
Viö stöndum á hallinu og blásum
mæðinni. Lárviðarbóndinn hefir
farið fram í stýrishúsið og kemur
nú aftur með koníaksflösku. Fiask-
an hefir ekki verið tekin upp og
hann veifar henni, þegar hann
kemur.
— Ég get ekki opnao hana piltar.
' Enginn okkar segir neitt í fyrstu,
svo segir einn og er hikandi:
— Ég hefi hníf íneð tappatogara.
Þeir sögðu þú hefðir drukkið
koníak, unz þú lást og gazt ekki
meira og ekkert koníak var til leng-
ur í næstu hreppum, eftir að þú
sundreiðst yfir álinn framundan
bænum og börnin þín og konan
horfðu á þig á meðan þú varst að
svamla í kolmórauðu vatninu og
máttir búast við ísfyllunni yfir þig
og hestinn. Þá drakkst þú af því
þig tók það sárt að vita aö fóllc þitt
hafði horft á þig og hestinn á með-
an þið borðust við dauðann í myrk-
um og köldum og mórauðum álnum,
eftir að ísspöngin brast með þig og
hestinn, vitandi það að áin var að
ryoja sig í vorleysingunni og jaka-
hlaupið gat skollið yfir ykkur og
gerði það á meðan hesturinn og þú
stóðu skjálfandi á þakkanum hinu-
megin, og mórautt og kalt leys-
ingarvatnið rann úr ykkur.
Við erum mjög hátíðlegir, þar
sem við stöndum fyrir aftan bif-
reiðina. Sá er á hnífinn setur flösk-
una í klofið og skrúfar tappatog-
arann í korkinn. Hann flýtir sér
að því, eins og hann sé hræddur
um að missa flöskuna, áður en
hann getur opnaö hana. Það lcem-
ur dauft holhljóð úr stútnum, þeg-
ar hann dregur tappann út. Hann
réttir flöskuna í axlarhæð og horf-
ir á lárviðarbóndann.
— Já, þetta er gott, gott.
Viö erum enn mjög hátíðlegir og
okkur stekkur ekki bros. Við horf-
um á flöskuna. Það slær glampa á
brúnan vökvann um axlir hennar,
þar sem ljósið brýzt í gegn. Það
mundi vera gott að hafa þann
glampa í iðrum.
— Súptu á lagsmaður.
Maðurinn, sem tók upp flöskuna,
leið er veðrið Iægð’i. í það sinn sner-
á meöan þid börðust viö dauðann í rnyrkum og köldum og
mórauöum áínum-