Tíminn - 24.12.1953, Blaðsíða 19

JDLABLA-Ð TIMAN5 1953
19
Ágúst Árnason: ■ c!,::: j :j:; t ; ^
£cgule<f AjcforÍ á cpm Akipi til Cifja
Bruqiti upp mij^d ajj kaupA taiœpjferi m4an
CijjafáMm tii VeAttnanHaeifja 65 a'mm
Undanfarna daga hafði þrálát
austanátt blásið með sjónum, eins
og oftar á vorin. Marbakkinn lok-
r aði útsýn til hafsins, eins og mó-
i svartur veggur. En hægviðri var
upp á Merkurbæjum og Innhlíð-
inni, eins og oftar i þessari átt, —
aðeins kaldi á austan eða land-
norðan, hlýindi og léttskýjað loft.
Á miðvikudagskvöldið í elleftu
viku sumars fór marbakkinn
smám saman lækkandi, og á
fimmtudagsmorguninn var komið
glaða sólskin og heiðríkja. Slétt-
lendið iðaði og bæirnir dönsuðu í
tíbránni, svo langt sem augað
' eygði, en Eyjarnar gnæfðu heið-
bláar upp úr glampandi hafinu
úti við sjóndeilarhringinn í suðri.
Varð nú uppi fótur og fit á flest-
um bæjum undir Eyjafjöllum, því
að nú þótti sjáanlegt, að „leiði“
mundi verða með kvöldinu. En um
það hafði ekki verið aö tala und-
anfarnar vikur vegna austanátt-
arinnar. Nú var farið að styttast
til sláttar og aðal-kaupstaðarferö-
ir ófarnar. „Fjallamenn“ verzluðu
þá mest í Vestmannaeyjum, enda
reru þar margir á vertiðinni, ým-
ist hjá Eyjamönnum eða á sínum
eigin skipúm, því að sjósókn var
þá allmikil undir Fjöllunum, í
Landeyjunum og Mýrdalnum, bæði
vetur og vor. Einkum var „löngu-
fiskiríið" á Holtshrauni og „lúðu-
fiskiríið" við Dranga nafnkunnugt.
Voru þvi til allmörg stór vertiðar-
skip (sexæringar og áttæringar,
auk smærri báta), sem auðvitað
voru jafnframt notuð til kaupstað-
arferðanna.
Á flestum bæjum jókst nú ann-
ríki við undirbúning Eyjaferðar-
innar. Fyrst var að taka til ullina
og aðgreina hana og koma henni
í sekki, helzt vatnshelda hæru-
sekki, ef til voru, eða þá boldangs-
sekki, en þeir voru helzt til á efna-
heimilunum. En boldangssekkirnir
voru úr seglum af strönduðum skip
um, venjulega frönskum fiskiskip-
um.
Þeir, sem átt höfðu meira en
einn hlut í útgerð á vertíðinni fyrir
„Sandinum", áttu ef til vill eitt-
hvað af harðfiski til að leggja inn
í kaupstaðinn. Hann var þá algeng
útflutningsvara og það jafnvel í all
háu verði. Ég man eftir allt upp
undir 200 króna verði á skippund,
en í það fóru svona kringum 200
fiskar.
Um aðrar verzlunarvörur var
varla að ræða. Það, sem til féllst
af smjöri, tólg og öðrum búsafurð-
um, fór í viðskipti milli bænda og
sjávarmanna, fyrir harðæti (þorsk
hausa) og soðfiski (keilu, skötu,
lúðu og fl.), og svo fugl, lunda, fýl
og svartfugl. Kaupafólki var líka
mestmegnis borgað í þeim vörum
og svo sauöfé. Peninga var varla
um að tala, nema fyrir markaðs-
hross og litið eitt fyrir fé, sem rek-
ið var og selt suður — til Reykja-
víkur og annarra staða við Faxa-
flóa á haustán.
' Ég og annar piltur til, lítið eitt
eldri, munum hafa lagt af stað
ofan af Merkurbæjum. En Merk-
i urbæir eru efstu eða utustu bæirn-
7 ir undir Fjöllunum, rúmlega
klukkutíma reið fyrir innan Selja-
landsmúla — laust fyrir miðaftan
; þennan fimmtudag. Öllu fyrr lá
Ágúst Árnason, höfimdnr þess-
arar fróðlegn frásagnar, bregð-
ur lrér upp skemmtilegri mynd
úr þjóðlífi voru fyrlr meira en
hálfri öid, þegar fiest var frá-
brugðið því sem ná er. Ágúst
stundaði sjó á yngri árum sín-
um og lengi framan af ævi.
Hann var lengi formaður í Vest-
mannaeyjum, en síðan kennari
þar um langt skeið, en stund-
aði þó sjó jöfnum höndum
lengst af.
okkur ekki á, þó að nálægt 5 tíma
lestagangur væri austur í Holts-
varir, þar sem skipin voru, því að
Eyjaferðum var venjulega þannig
hagað, að’ lagt var af stað frá
„sandinum“ í kringum miðnætti
og var þá komið um eða litlu fyrir
fótaferðartima til Eyja. Var síðan
keppzt við að ljúka verzlun og út-
réttingum yfir daginn, þannig að
allir væru tilbúnir að leggja af
stað til lands með kvöldinu, ef veð-
ur og sjór leyfði. En stundum gat
útréttingatíminn orðið nokkuð
stuttur, ef veðurútlit versnaði og
formaðurinn var kappsfullur. Og
vel man ég eftir því, að einu sinni
sagði hann við okkur, þegar við
vorum að ljúka við að koma far-
angrinum upp á bryggjuna: „Eft-
ir klukkutíma fer ég með þá, sem
tilbúnir verða — hinir mega sjá
um sig.“
Ailir hlýddu, og allt lánaðist vel,
en Iitlu mátti muna með veður og
sjó.
Þegar fram fyrir Seljalandsmúia
kom, sást að allt mundi leika í
lyndi, ao þvi er leiöi snerti. Hjá
formanni okkar var uppi veifa, og
auk þess voru seglveifur í sandin-
um.
Kinar svokölluðu veifur voru
merki, sem formennirnir gáfu há-
setum sínum, þegar til sást, og all-
ir þekktu. Þær voru með tvennu
móti, — róðraveifa og seglveifa.
Róðraveifan var poki eða annað
ílykki, hengt á staur, sem reistur
var á einhvern húsgafiinn hjá for-
manninum og merkti, að hann
væri að kalla hásetana til róðurs.
Seglveifa var aftur á móti ávalit í
sandinum, það er að segja, þar sem
skipin stóðu. Var þá frammastrið
á skipinu reist, seglið dregið upp
og strengt þannig, að sem bezt sæ-
ist til bæja, og þýddi jafnan Eyja-
ferð. Væri aftur á móti veifað í
„sandinum11 til róðurs, sem oft kom
fyrir, einkum ef sjór hafði verið
vondur að morgni, en gekk til bötn
unar, var það jafnan sams konar
veifa og sú, er fyrr var lýst.
Þegar komið var austur á móts
við Fit, þóttumst við þekkja for-
manninn með sína lest skammt á
undan okkur. Sáum við þá, að ekki
þurfti neitt sérstaklega að flýta sér
lengur og héldum þvi í hægðum
okkar áfram í góðviðrinu. Nú.fór
að líða að sólarlagi. Iðgrænt slétt-
lendið huldist smám saman hvít-
leitri góðviðrismóðu (kerlingar-
vellu). Til vinstri handar gnæfði
jökullinn við heiðbláan himininn,
glóandi í kvöldroðanum, en fram-
undan dökkblátt og spegilslétt haf-
ið með Eyjarnar út við sjóndeild-
arhringinn.
Mannareið sást allmikil um hér-
aðið, og allir virtust nú stefna að
sama marki, fram í „sand“. Þeg-
ar þangað kom, þurfti heldur en
ekki að taka hendinni til, því að
öll skipin voru meira og minna
kaffærð í sandi eftir austanáttina
undanfarið. Var nú tekið til að
moka úr þeim sandinn, reisa þau
upp á rönd og hreinsa sem bezt,
því að ekki veitti af, að þau væru
sem léttust í vöfum. Þeir, sem
vandvirkastir voru, hvolfdu þeim
og þurrkuðu þau innan með sjó-
vettlingum og tuskum. Frá skipun-
um var þannig gengið á hverjum
degi, sem róið var, að þau voru sett
upp á „kamb“, sem kallað var, —
það er hryggur á sandinum, svo
sem 40—50 faðma frá sjó. Þaðan
hallar bæði niður að sjó og upp að
„gljánni“, — en það eru vatnsglæt-
ur meiri og minni á sandinum milli
kambsins og graslendisins, engja
og haga sléttlendisbæjanna (sjó-
bæjanna) á vestanverðu Suður-
landsundirlendinu. Þar voru þau
skorðuð með hlunnum og alltaf
látin snúa austur og vestur, þ. e.
í aðalvindáttina. Farviðurinn, ár-
ar, möstur og segl, var borið að
þeim og gengið þannig frá, að ára-
hlummunum var stungið niður i
sandinn, en blöðin lögð upp á há-
stokkinn, látin skorðast við and-
ófskeipinn og vísa fram á við (í
austur). Sama var gert við möst-
ur og segl. Myndaði farviðurinn
með þessu móti skákross yfir fram-
anverðu skipinu. Aðrir lausamunir,
austurtrog, stýri, seilar o. fl. var
lagt í skipiö. Á vetrum, þegar allra
veðra var von, var þeim oft hvolft
og farviðurinn þá lagður á sama
hátt yfir kjölinn, en smærri áhöld-
um stungið undir hann, sitthvor-
um megin við kjölinn. Aðeins á vor-
in, er fullvíst þótti um sjóveður að
morgni, kom fyrir, að ekki var sett
nema upp í „skiptifjöru“ og skipin
þá látin snúa „upp og fram“, þ. e.
norður og suður.
Nú voru allir komnir í „sand“ og
formaðurinn búinn að ákveða
hverjir og hve margir gætu feng-
ið far, mig minnir þeir væru 12
í þetta skipti að meðtöldum okkur
Merkurstrákum — um fermingar-
aldur, — og svo 2 stúlkur, sem fóru
gamansferð í kaupstaðinn. Færri
en 11 var ekki hugsanlegt að hafa
á hinum stærri sexæringum, svo að
skipað yrði að fullu til verka í ýt-
ingu og lendingu. En hins vegar
var um að gera, að ekki væru ó-
þarflega margir, svo að hver gæti
flutt sem mest í fari sínu. En það
var venjulega, ef leiði var gott, um
það bil á 2 hesta, auk skipsfaranna,
sem voru þrjú og skipseigendur
notuðu sjálfir eða seldu öðrum.
Næst var þá fyrir hendi að bera
við, þegar skipið hafði verið
hreinsað, eins og áöur er sagt, og
farviður borinn fram. Að bera við
var það kallað, að skipið var lagt
á síðuna, þá er að sjó vissi, síðan
gengu allir með bökin á þá hlið-
ina, er upp horfði, og sneru því til
sjávar. Þá röðuðu menn sér jafn-
margir á hvora hliö og formaður
fyrir afturstafni. Bað hann þá
venjulega stúlkurnar, sem far
höfðu fengið og aðra unglinga, sem
í sandi voru, að bera trén, hlunn-
ana, jafnóðum og þeir kæmu aft-
ur undan skipinu. Var því jafnan
vel tekið. Þá segir hann: „Viö skul-
um hafa rétt“, það þýddi að reisa
skipið á réttan kjöl. Og svo að
vörmu spori hátt og skýrt: „Stönd-
um allir að í drottins nafni.“ Snúa
þá allir bökum að og ýta skipinu
af stað. Gekk það liðugt, er halla
tók undan fæti niður að sjónum,
Áraskip undir fullum seglum við Eyjar.