Tíminn - 17.11.1954, Page 4

TÍMINN, miðvikudaginn 17. névember 1S54.
260.blaff,
Minningarorð forseta sameinaðs þings
um Benedikt Sveinsson fyrrv. alþingismann
í morgun andaðist hér í
bænum hinn aldni þingskör-
ungur og glæsti framherji í
sjálfstæöisbaráttu þjóðarinn
ar, Benedikt Sveinsson, fyrr-
um forseti neðri deildar Al-
þingis, á 77. aldursári, og vil
ég minnast hans nokkrum
orðum.
Beriedikt Sveinsson fædd-
ist í Húsavík við Skjálfanda
2. des. 1877, sonur Sveiná"
Víkings gestgjafa þar Magn-
ússonar bónda'og trésmiðs á
Víkingavatni Gottskálksson-
ar og Kristjönu Guðnýjar Sig
urðardóttur bónda á Hálsi í
Kinn, Kristjánssonar. Hann
gekk í lærða skólann í Rvík
og varð stúdent 1901 og cand.
phil. ári síðar, en tók síðan
að gefa sig mjög að stjórn-
málum og blaðamennsku, var
einn af stofnendum Land-
varnarflokksins og í ritstjórn
biaðsins Landvarnar 1903, rit
stjóri Ingólfs 1905—1909 og
aftur 1913—15, Fjallkonunn
ar 1910—1911 og Þjóðarinn-
ar 1914—15. Á árunum 1915
—1916 var hann aðstoðar-
bókavörður í Landsbókasafni
gæzlustjóri Landsbankans
1917, en settur bankastjóri
sama banka á árunum 1918
—1921. 1922 var hann ráðinn
útgáfustjór? að sögu Alþing-
is, en 1931 gerðist hann aftur
aðstoðarbókavörður í Lands-
tókasafni og gegndi því
starfi til 3941. Þá varð hann
aðstoðarskjalavörður í Þjóð-
skjalasaíni og hafði þann
starfa á hendi um nokkurra
ára skeið. Auk þssa voru hon
um fálin margvísleg trúnað-
arstcrf, sem of langt yiði hér
upp :ið telja. Hann var m. a.
endui skoðandi íslandsfcanka
í mörg ár, yfirskoðunarmað-
ur landsreikninganna 1914—
1917, forseti Þjóðvinafélags-
ins 1918—1920, bæjarfulltrúi
í Reykjavík 1914—1920, var
skipaður í verðlagsnefnd 1917
og kosinn í Grænlandsnefnd
1925 og 1 milliþinganefnd í
bankamálum sama ár. Enn-
fremur átti hann sæti í full-
veldisnefnd 1917—1918 og í
utanríkisnefnd 1928—1931. —
Norður-Þingeyingar kusu
hann á þing 1908, og var
hann alþingismaður þeirra
samfleytt til 1931. Forseti
r.eðri deildar var hann á ár-
unum 1920—1939.
Benedikt Sveinsson drakk
snemma af lindum íslenzkr-
ar tungu og bókmennta. Mál
hans var rismeiia og hreinna
en flestra manna annarra.
Fáir menn munu hafa verið
betur heima í fornsögum
vorum en hann, enda var
honum falið að sjá um al-
þýðuútgáfu á fjölmörgum ís-
lendingasögum á vegum Sig-
urðar bóksala Kristjánssonar.
Allir þeir, er kynnt hafa
sér sögu þings og þjóðar á
fyrsta þriðjungi þessarar ald
ar, vita, að Benedikt Sveins-
son stóð jafnan í fylkingar-
brjótst'i þeirra manna, sem
harðast börðust fyrir sjálf-
stæði landsins, en var þó
hverjum manni háttvísari og
drengilegri í vopnaviöskipt-
um. Málsnilld hans í ræðu
og riti var viö brugðið og
mun lengi verða minnzt. Þeir
eru margir á meðal vor enn,
sem muna eftir honum í fullu
fjöri, sáu og.heyrðu þennan
garpslega mann mæla á
hreinni og' lifandi tungu, sem
var í senn forn og ný. Og það
mun almælt, að ekki hafi
skörulegri maður né virðu-
legri setiðj í forsetastóli á
Alþingi.
Eg ætla ekki að hafa þessi
orð lengri, en vil biðja þing-
heim að minnast þessa þjóð-
holla skörungs og drengskap
armanns með því að rísa úr
sætum.
Þlngmél
Matsverð jarðaumbóta verði
reiknað með við sölu
ættarjarða
Breyt. á lögum um ættaróðal og crfðaábúð
Frá landbúnaðar-
nefnd
1. gr.
Síðari málsgr. 20. gr. lag-
anna orðist á þessa leið:
Verði hjón eigi ásátt um,
hvert af börnunum skuli
hljóta réttinn, skal það hjón
anna, er erfði óðalið, ráða við
takanda. Sé engin ákvörðun
tekin, skal skiptafundur
ákveða viðtakanda eða við-
takendur, ef heimilt er að
skipta jörðinni, sbr. 11. gr., og
sitji það eða þau börn fyrir,
sem hafa staðið að staðaldri
fyrir búi foreldra sinna á jörð
inni og hafa mesta möguleika
til að stunda þar áframhald-
andi búskap. Náist eigi sam-
komulags, ræður meirihluti,
ella sker skiptaráðandi úr.
2. gr.
í stað 1. málsl. 29. gr. lag-
anna komi tveir málsl. á
þessa leið:
Söluverð ættarjarðar, er
fellur undir a-lið 26. gr., til
ættmenna skal ekki fara yfir
fasteignamatsverð á hverjum
tíma, að viðbættu matsverði
á þeim umbótum, sem gerðar
hafa verið á jörðinn frá því,
er aðalfasteignamat fór fram.
Það mat skal framkvæmt af
úttektarmönnum.
ÞINGMrÁL:
Óski landeigandi, skal heim-
ilt að girða, þótt ekki sé
hætta á uppblæstri
Breytiug á lögum um sandgræðslu og heft-
ingu sandfoks. — Flm.: Páll Þorstelnsson
Halldór Ásgrimsson
1. gr.
8. gr. laganna orðist svo:
Nú vill maður fá girt upp-
blásturssvæði, sand, mel eða
annað gróðurlaust land í land
areign sinni, og sendir hann
þá Búnaðarfélagi íslands
beiðni um það og lætur fylgja
ýtarlegar skýrslur um-aðstæð-
ur allar. Lætur þá félagið
sandgræðslustjóra athuga
landið og gera tillögur um
framkvæmd versins, áætlun
um kostnað og annað, sem að
því lýtur, og tekur það síðan,
að framförnu mati á land-
svæðinu, ákvörðun um málið.
Kostnaður af girðingu, við-
haldi og græðslu svæðisins
skal að % greiddur úr ríkis-
sjóði, en i/3 af landeigenda, og
skal fullnægjandi trygging,
að dómi Búnaðarfélags ís-
lands, sett fyrir því, að land-
eigendur greiði sinn hluta
kostnaðar. Arður af sand-
græðslusvæðinu skal ganga
upp í kostnað við sand-
græðsluna, þar til afhending
hefur farið fram samkvæmt
10. gr., enda hafi hvorki land-
eigandi né ábúandi umráða-
rétt eða afnot af landinu.
2. grein.
í stað „foksvæðið“ í 9. gr.
laganna komi: sandgræðslu-
svæðið.
3. gr.
Lög þessi öðlast þegár gildi.
Úr greinargerð:
Lög þau, er nú gilda um
sandgræðslu og heftingu sand
(Framhald á 7. síðu).
3. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi.
Greinargerð.
Ættarjarðir heita samkvæmt
lögunum frá 1943 þær jarðir,
sem verið hafa í eigu sömu
ættar 75 ár eða lengur, svo og
þær jarðir, sem gerðar hafa
verið að ættaróðali.
Þessar jarðir eru margar
víða um land, og þeim fer eðli
lega fjölgandi. En það hafa
viða komið fram vissir örðug
leikar við eigendaskipti þess-
ara jarða, einkum þegar
skipta þarf dánarbúum þeirra
er eigi hafa ráðstafað jörð-
inni fyrir andlát sitt, svo sem
lögin gera ráð fyrir. Ákvæði
20. gr. laganna um, að erfða-
réttur fari eftir aldri systkina
hefur reynzt óheppilegt, og á-
kvæði 29. gr. laganna um
næstum skilyrðislaust fast-
eignamatsverð, þegar eig-
endaskipti veröa, hefur líka
reynzt örðugt í framkvæmd
og getur verið ranglátt.
Landbúnaðarnefnd eru þess
ir annmarkar ljósir, og því
flytur hún hér frumvarp um
breytingu þessara ákvæða.
Nefndin telur eðlilegt, að
þau systkini sitji fyrir erfða-
rétti á ættarjörðum, sem að
staðaldri hafa staðið fyrir búi
foreldra sinna eða unnið
um tónlistina í ríkisútvarpinu.
„Margt cr skrítið í kýrhausnum".
Svo segir gamalt orðtak. Kýrin er
að vísu mjög heiöarleg 05 nytsöm
skepna, en ekki aimennt talin sér-
lega gáfuð. Þó áiíta sumir greindir
menn, að skýr hugsUn sé ekki mjög
óalgeng hjá þessari dýrategund, ef
vei er að gáð. En það er önnur
dýrategund, „æðsta skepna jarðar-
innar“, sem hefir 'valið sér hið'
virðuega heiti: „Homo sapiens",
hinn upprétti maöur, hann telur
sjálfan sig skynsamastan allra á
þessari jörð. Ég leyíi mér ekki að
draga slíkt í eía, enda er slíkt aug-
ljóst mál og væri varla eðlilegt að
einn af þeirri dýrategund gerði lítið
úr slíku.
„Fiskurinn hefir fögur hljóð“.
Það hefir til skamms tima þótt
öfugmæli. En nú er kcmið á dag-
inn, að fiskar íramleiða tóna, sem
greina má í góðum hlustunartækj-
um. Einnig þykir sannað, að þeir
kunni að meta V.narvalsa og taki
þá langt fram yfir grófgerðan háv-
aða, svo sem bilaskrölt.
Þetta kann að þykja skrítinn for
máli. En þótt margt sé skrítið í
kýrhausnum, þá hygg ég að jafnvel
enn þá fleira sé skrítið í manns-
höfðinu. Sagt er, að einstaka bóndi
hafi gert það til gamans að setja
útvarpsviðtæki i fjós, svo að naut-
gripir hans geti hlustað á hljóm-
iist. Þeir, sem þetta hafa gert, telja,
að svo virðist sem nautgripir hafi
gaman af tónlist, en að þeir geri
talsverðan mun á lögum. Talið er,
að þeim liki mun betur viðfelldin
sönglög og slíkt heldur -en grófgerð
hávaðasöm tónlist, svo sem t. d.
jazz. Þarna er þá komið að kjarna
málsins. Skepnan hefir sinn óspillta
smekk, en það er meira en virðist
hægt að segja um nokkurn hluta
fólksins. Hvernig á slíku stendur,
er annað mál. En getur ekki verið,
að maðurinn sé búinn að breyta sín
um smekk eða sinni afstöðu til hlut-
anna meðal annars með óeðlilegum
lifnaðarháttum. Ekki er mér heldur
grunlaust um, að ýmsir sem á tón-
list hlusta, láti meira af en vert
er, hvað þeim líki vel þetta eða hitt.
Getur ekki verið, að tízkan ráði
nokkru um, hvað fólk telur mikils
vert í þessu efni? En vægast sagt
álít ég, að talsverður hluti þess,
sem flutt er opinberiega sem tón-
list, þar á meðal i ríkisútvarpinu,
eigi tæplega nafnið list skilið, en
sé fyrst og fremst hávaði, misjafn
lega óviðfelldinn fyrir óbreytt al-
múgafólk, sem helzt kýs venjuleg
alþýðleg lög og annað slíkt. Hitt
leyfi ég mér ekki að efast um, að'
hin svokailaða tónlist sé í samræmi
við allar „kúnstarinnar reg!ur“ og
þeir, sem lærðir eru í listinni, leggi'
þess vegna blessun sína yfir það'.
Samt finnst bæði mér og fleirum
sumt svo hjáróma af þessu, að orð
fá varla lýst sem vert væri, því að
ef orð væru notuð nógu sterk til
að lýsa rétt áliti minu á sumum
hávaðanum, þar sem svo virðist
menn, sem nýsloppnir séu af vit-
firringahæli eða ættu helzt þar að
vera eða í öðru lagi einhverjir þeir,
er væru að keppa um met í hávað'a,
ja, ef a. m. k. öllu sterkari örð yæru
notuð, mætti teljást hæpið að slíkt
yrði prentað. Stundum heyrist í
söngvurum, sem virðast vera svo
hátt uppi, að áliti sjálfrá síh, að
þeir rétt aðeins tylli tániini á jörð
ina. Slíkt er stundum kallað-mont.
Ekki veit ég, hvort nokkuð rnúndi
þýða að gera tillögu i þessú máli.
Ég býst við, að ailir skilji við hvað
er átt. En tillcgur ólærðra alþýðu-
manna eru ekki metnar á við-ráð
þeirra, sem eru sérfræðingar í tón-
list og haía auk þess að?t,öðu til
áhrifa. Samt ætla ég. að segja -það,
að ef ég réði einhverju í vali á
'tónlist og söngvum til flutfiings í
útvarp, mundi ég . algerlega, útiloka
allt mjálm og væl, arg og öskur,
ásamt fleiru, sem mætti einu naini-
kalla undirheima-hávaðá. Hvernig
fæti maður hugsað að þeir, spili á
hlóðarsteininum hjá „Húsavíkur-
Jóni“? Gæti ekki verið, að karlinn
fylgist það vel með tízkunni, að þar
finnist kannske einn eða tvejr jazz
spilarar, ásamt fíeirum hávaða-
mönnum? , ........
Eina tiliögu vil -ég til-gamans setjú
hér fram og býsf ég við, áð ýmsir
séu mér þar sammálá. -Hun er á
þá leið, að hinir virðulegu- „jazz- -
unhendur" fái smniskammt á sín-
um tíma, án þess .aðrir þurfi sér til
leiðinda að hlusta á. slíkt innan
um góð lög. Annar skrallhávaði og
skrölt sé haft einnig.-á isérstökú'tn
tímum fyrir þá, er heyra vilja. IJins
vegar séu regluleg lög,. svo sem
þjóðlög, dægurlög þau, sem. blátt
áfram eru, án mjálms og skrækja,-
og önnur góð hljómlist, sér í þátt.
um, hvað fyrir sig. Aðalatriðið er,
að mínu áliti, að. hinar ýmsu ólíku
tegundir söngva og laga. séu .flokk
aðar þannig í sérstaka þætti, að
hver geti valið sér það, sem honurp,
hentar, en þurfi ekki sér til stór
leiðinda að hlusta á það, sem öðrum
kann að falla vel, eins og hlýtur
oft að verða, ef ólík lög eru flutt í
sama skipti. Með þéssu móti væri
fólki með misjafnán smekk gert
jafnt undir hcfði.
Þessu álít ég mjög auðvelt að
breyta. Að nokkru leyti er -þetta
svo nú þegar. En t. d. í morgunút-
varpi, sömuleiðis ; hádegisútyarpi
og í miðdegisútvarpi virðist mér
lögin of mikið sitt úr hverri átt án
allrar fiokkunar. Mín vegna mega.
þeir, sem haía garuun af.giáfgerð.
um hávaða hlusta. á. hann.^ef, ég
og mínir líkar aðeins höfum .tpekj-
færi til að velja úr .það, sem okkur,-
fellur betur. Þetta tel ég aðalatriði
málsins“.
Hér lýkur Alþýðurtíáður mafi ,ínu
og ætti þessi ádrepá 'að nægja '1
dag.
Starkaður.
heima án þess að búa sjálf.
Þau hafa alloftast mesta
möguleika ög mestan vilja til
að stunda sjálf búskap á jörð-
inni áfram. Þetta eru allt eins
oft yngri systkini sem eldri.
Á þeirri fólksflutningaöld, sem
við lifum nú, er miklu tiðara,
að eldri systkini flytji burt og
hefji aðra atvinnu, ef öll
verða fulltíða, áður en for-
eldrarnir andast.
Um söluverð ættarjarða vill
landbúnaðarnefnd eigi kvika
frá því ákvæði að miða við
fasteignamatsverð jarðarinn-
ar eins og það var, þegaí lögin
tóku gildi, og eins og það ver'ð
ur, þegar aðalmát ^erVfr^n},
En um umbætur, sem^erðar.
eru milli aðalmatsgerða, svo
sem byggingar og aörár frárh-'
kvæmdir, gegnir mjög öðru
máli. Eru þær framkvæmdir
oft nýjar og hafa því eigi gef-
ið arð, en mikið fé í þeim fest,
sem ekki er réttlátt að skrifa
mikið niður við skipti. Legg-
ur nefndin til í 2. gr. þessa
frumvarps, að þær séu metn-
ar sérstaklega af úttektar-
(Framhald á 7. 6íöu).